Programu Promocji Karmienia Piersią wprowadzano zmiany w zakresie postępowania z matką i dzieckiem na różnych etapach opieki okołoporodowej, powstał

Transkrypt

1 dr hab. Mariola Bidzan, prof. UG Instytut Psychologii UG Gdańsk, 24 kwietnia 2015 r. Recenzja rozprawy doktorskiej Pani mgr Agnieszki Pietkiewicz pt. Promocja karmienia piersią w Gdańsku - ewaluacja programu zdrowotnego napisanej pod kierunkiem Pani dr hab. Anny Liberek dokonana na podstawie uchwały Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Karmienie piersią jest skuteczną metodą ochrony zdrowia dzieci, przynoszącą wiele krótko- i długoterminowych korzyści zdrowotnych dzieciom karmionym piersią (tak w zakresie psychomotorycznego rozwoju, jak i zmniejszenia ryzyka występowania niektórych chorób) oraz ich matkom (wzmacnia więź między matką a dzieckiem, sprzyja poprawie zdrowia fizycznego [zarówno w zakresie krótko- jak i długoterminowych korzyści zdrowotnych, takich jak redukcja ryzyka cukrzycy typu 2, raka piersi i jajników, a także zmniejszenie zachorowalności na nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemię i choroby układu krążenia w okresie pomenopauzalnym] i psychicznego). Karmienie piersią jest zagadnieniem frapujące zwykłych ludzi, ale i badaczy od stuleci, niestety, przez wiele lat niewielu psychologów zajmowało się ta problematyką. Powadzone w Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku pierwsze prace na rzecz wspierania karmienia piersią były nieefektywne i ograniczały się do propagowania oświaty zdrowotnej wśród matek. W latach dziewięćdzieciątych w ramach 1/5

2 Programu Promocji Karmienia Piersią wprowadzano zmiany w zakresie postępowania z matką i dzieckiem na różnych etapach opieki okołoporodowej, powstał Komitet Upowszechniania Karmienia Piersią, który do chwili obecnej nadzoruje wdrażanie Inicjatywy WHO/UNICEF i realizowanie w szpitalach położniczych 10 kroków do udanego karmienia piersią, wdrażane są programy laktacyjne. Do dyskusji nad problematyką dotyczącą promocja karmienia piersią w Gdańsku włącza się Pani mgr Agnieszka Pietkiewicz. Przedstawiona do oceny rozprawa doktorska jest interesującym pomysłem badawczym, związanym z ewaluacją programu zdrowotnego. Niepodważalną zaletą pracy jest już samo podjęcie ważnego zagadnienia, jakim jest próba ewaluacji gdańskiego programu zdrowotnego Karmienie naturalne dziecka jako profilaktyka niekorzystnych wpływów środowiska, oparta o zaplanowane i uzyskane przez Doktorantkę dane empiryczne. Bezpośrednią motywacją do zbadania tego obszaru zagadnień były własne doświadczenia kliniczne Autorki. Dlatego recenzowana praca ma nie tylko walory naukowe, lecz może być źródłem aplikacji do praktyki. Ustosunkuję się zatem do poszczególnych części pracy, a z obowiązku recenzenta nakreślę swoje uwagi krytyczne. Mam nadzieję, że uwagi te przyczynić się mogą do udoskonalenia (i tak bardzo dobrej) pracy i oddania jej do druku np. w formie monografii bądź cyklu artykułów. Dysertacja składa się z jednego rozdziału teoretycznego wprowadzającego do rozdziałów dotyczących metodologii badań własnych, po którym następuje przedstawienie wyników, dyskusja i wnioski końcowe. Na końcu pracy Autorka zamieszcza spis literatury, z której korzystała a także aneks. Przed częścią teoretyczną Doktorantka zamieściła wykaz zastosowanych w pracy skrótów. Autorka zachowała bardzo dobą proporcję rozprawy, 30 stron/197 str. stanowi część teoretyczną, pozostałe empiryczną. Struktura pracy jest zgodna z wymaganymi standardami. Od strony formalnej praca spełnia standardy stawiane pracom doktorskim o charakterze empirycznym. Treści zawarte w pierwszym rozdziale (szkoda, że bez tytułu, bo słowo WSTĘP chyba nim nie jest) odnoszą się do korzyści karienia piersą (rozdz. 1.1.), zasad postępowania w karmieniu piersią (rozdz. 1.2.), promocji naturalnego karmienia na świecie (rozdz. 1.3.), uwarunkowań karmienia piersią (rozdz. 1.4.), interwencji na rzecz naturalnego karmienia (rozdz. 1.5.), europejskich rekomendacji w zakresie promocji karmienia piersią (rozdz. 1.6.), krajowych działań upowszechniających naturalne karmienie (rozdz. 1.7.) oraz propagowaniu i wspieraniu karmienia piersią w Gdańsku (rozdz. 1.8). To bardzo udana próba usystematyzowanego zaprezentowania definicji i zakresu pojęciowego zagadnień. Nie było to 2/5

3 zadanie łatwe uwzględniając fakt, że zainteresowanie tą tematyką jest domeną nie tylko psychologów, lekarzy czy położnych, ale także doradców laktacyjnych, posługujących się odmiennym warsztatem badawczym i w specyficzny sposób definiujących pojęcia. Doktorantka w czytelny sposób przeprowadza czytelnika przez sformułowania terminologiczne i zagadnienia teoretyczne. Zakres i dobór informacji zaprezentowanych w rozdziale świadczy o bardzo dobrym rozeznaniu Autorki w pracach dotyczących omawianych zagadnień Doktorantka sięga do literatury współczesnej, jak i klasyki. Pani magister Agnieszka Pietkiewicz odwołuje się zarówno do literatury światowej jak i polskiej, co bardzo dobrze świadczy o Jej znajomości tematu i nie uleganiu modzie na powoływanie się wyłącznie na prace anglojęzyczne. W rozdziale drugim HIPOTEZA BADAWACZA I CEL PRACY, Autorka prezentuje hipotezę badawczą Edukowanie matek na temat korzyści z karmienia piersią i zasad postępowania podczas laktacji, udzielanie praktycznej pomocy matkom karmiącym oraz dostęp do bezpłatnego poradnictwa laktacyjnego wpływa na zwiększenie wskaźników karmienia piersią w populacji Miasta Gdańska oraz przedstawia cel pracy, jakim jest ocena, jakie działania w zakresie promocji karmienia piersią oraz które obszary opieki sprawowanej przez placówki ochrony zdrowia sprzyja- ją inicjacji i utrzymaniu karmienia piersią zgodnie z rekomendacjami. Prezentuje także sześć celów szczegółowych, które określone zostały bardzo dokładnie.. Rozdział mieści się na 1 stronie i z całą pewnością nie powinien występować oddzielnie, ale stanowić integralną część rozdziału metodologicznego, który Autorka podzieliła na 5 rozdziałów, a wystarczyłoby na 2-3. Bardziej czytelne byłoby nakreślenie najpierw celu pracy, jakim jest ocena efektywności interwencji w celu zwiększenia efektywności karmienia piersią podjętych w latach podczas realizacji programu zdrowotnego, a następnie przedstawienie pytań badawczych i wypływających z nich hipotez. Rozdział trzeci MATERIAŁ BADAWCZY I METODY stanowi moim zdaniem bardzo wartościową część pracy. Doktorantka przedstawiła w nim opis programu zdrowotnego Karmienie naturalne dziecka jako profilaktyka niekorzystnych wpływów środowiska, prowadzonego latach przez Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha w Gdańsku, a który w całości finansowany był ze środków Miasta Gdańska. W ramach programu propagowano wyłączne karmienie piersią niemowląt przez pierwszych 6 miesięcy życia oraz kontynuowanie karmienie piersią przy wprowadzaniu żywności uzupełniającej do roku lub dłużej. Opisała także jakie działania obejmował program: od prowadzenia akcji informacyjnych, poprzez edukację oraz poradnictwo laktacyjne dla mieszkańców Gdańska, 3/5

4 szkolenia dla personelu medycznego po monitoring i ewaluację realizowanych części programu. W rozdziale tym Doktorantka opisała także grupę badaną, którą stanowiły mieszkające w Gdańsku matki niemowląt, które urodziły dziecko przed rozpoczęciem realizacji programu zdrowotnego Karmienie naturalne dziecka jako profilaktyka niekorzystnych wpływów środowiska. Łączne w badaniu wzięło udział 795 matek niemowląt mieszkających na terenie Gdańska. W 2011r. w badaniu uczestniczyło 386 kobiet, które nie zostały objęte w/w programem zdrowotnym, a po dwóch latach realizacji programu w 2013r. w badaniu wzięło udział 309 kobiet. Zastosowno ankiety własnego autorstwa kolejno dla grupy matek niemowląt w drugim, czwartym, szóstym i dwunastym miesiącu życia. Nie muszę dodawać, że badania dynamiczne są najbardziej wartościowymi badaniami w psychologii zdrowia. Autorka w rozdziale tym opisała także zmienne zależne i niezależne uwzględniane na różnych etapach badań jak również przedstawiła zastosowane analizy. Rozdział jest czytelny, opracowany bardzo rzetelnie. W rozdziale czwartym, zgodnie z jego tytułem, WYNIKI, przedstawione są wyniki badań. Jest to bardzo wartościowa część pracy, w której Doktorantka stosuje szereg ciekawych analiz statystycznych, wykraczając zdecydowanie poza podstawowe analizy porównawcze, czy korelacyjne. Z uznaniem odnoszę się za dokonanie przez Doktorantkę dokładnych obliczeń i prawidłowy dobór metod; w analizach posłużyła się takimi statystykami jak: ANOVA, porównania post hoc przeprowadzono za pomocą C Dunetta., analiza eksploracyjna z wykorzystaniem drzew decyzyjnych metodą CHAID (Chi-squared Automatic Interaction Detector - automatyczny detektor interakcji za pomocą testu chi kwadrat). Prezentację wyników badań charakteryzuje, moim zdaniem, duża dbałość o szczegóły. Pomimo mnogości analiz, skrupulatne ich przedstawienie w postaci tabelarycznej, w liczbie 38. i graficznej (43) nie licząc załączników, przyjmuje formę spójnego wywodu. Rozdział piąty to PODSUMOWANIE WYNIKÓW. Podsumowanie to jest bardzo cenne, niekoniecznie jednak przybiera postać oddzielnego rozdziału. Moim zdaniem powinno stanowić część poprzedniego, czwartego rozdziału. Rozdział szósty stanowi DYSKUSJA WYNIKÓW. Autorka jeszcze raz uwypukliła najistotniejsze wyniki uzyskanych badań, dokonuje ich skrótowej syntezy, a także wskazuje na wartość responsywną wyników. Doktorantka prowadzi prawdziwą dyskusję, gdzie swoje wyniki porównuje do prac innych autorów. Dyskusja jest dojrzała i świadczy o bardzo dobrej znajomości tematu. 4/5

5 Rozdział siódmy stanowią WNIOSKI, wypływajace z uzyskanych wyników i pokazujące skuteczność (i sensowność) realizacji programu zdrowotnego, tak więc udzielenie praktycznej pomocy matkom karmiącym oraz dostęp do bezpłatnego poradnictwa laktacyjnego przyczynić się może do zwiększenia wskaźników karmienia piersią w badanej populacji. Wnioski czesem są zbyt statystyczne i nieśmiałe, np. aż trzy z 11. zaczynają się od: wydaje się Moim zdaniem wnioski tego typu warto przeformułować przed opublikowaniem pracy. Kolejna część pracy to BIBLIOGRAFIA, która zawiera 170 pozycji. Dowodzi to po raz kolejny rzetelności Doktorantki pozycje bibliograficzne są dobrane trafnie, a i ich opracowanie jest jednolite. Pracę kończy SPIS TABEL, SPIS RYCIN ORAZ ZAŁĄCZNIKI zawierające część tabel, dzięki temu ich liczba nie zakłóca odbioru pracy, a dociekliwy czytelnik (w tym oczywiście recenzent) może się z nimi zapoznać oraz 6 Ankiet autorskich przeznaczonych do badania w 2011 i 2013 roku z wyszczególnieniem wieku niemowląt (2, 4, 6 miesiąc). W podsumowaniu recenzji pragnę stwierdzić, że wartość merytoryczną rozprawy oceniam bardzo wysoko. Badania mają charakter oryginalny, a podjęty problem ma znaczącą wartość poznawczą. Nie bez znaczenia jest aspekt aplikacyjny. Praca napisana jest poprawnym językiem, a wyniki przedstawione bardzo czytelnie i szczegółowo, ale bez zbędnej drobiazgowości co stanowi wartość dla każdego czytelnika. Uwagi krytyczne przedstawione w recenzji nie umniejszają walorów ocenianej dysertacji, a stanowią jedynie przesłanki w przypadku przygotowania publikacji. Przedstawiona do recenzji praca doktorska dowodzi dobrego przygotowania Doktorantki pod względem zarówno teoretycznym, jak i metodologicznym, co świadczy o Jej umiejętnościach planowania i prowadzenia badań naukowych w zakresie nauk o zdrowiu. Reasumując, stwierdzam, że przedłożona mi do recenzji dysertacja spełnia wymogi stawiane pracom doktorskim zgodnie z Ustawą o tytułach i stopniach naukowych z 2003 r., dlatego też wnioskuję o dopuszczenie Pani Magister Agnieszki Pietkiewicz do dalszych etapów przewodu doktorskiego. 5/5