Recenzja pracy doktorskiej mgr Joanny Marczulin. Nieprawidłowości masy ciała i zaburzenia lipidowe a czynniki psychospołeczne u młodzieży gimnazjalnej

Transkrypt

1 Prof. dr hab. med. Wojciech Hanke Recenzja pracy doktorskiej mgr Joanny Marczulin Nieprawidłowości masy ciała i zaburzenia lipidowe a czynniki psychospołeczne u młodzieży gimnazjalnej Alarmujące wyniki badań reprezentacyjnych populacji dorosłej Polski, w tym NATPOL 2011, wskazują na bardzo wysoką wynoszącą aż 30% częstość występowania w populacji młodych w wieku lat Polaków, podwyższonego poziomu cholesterolu całkowitego. Jeżeli w tak młodym wieku, widzimy zaburzenia gospodarki lipidowej u tak znacznej części społeczeństwa, to powstaje pytanie kiedy należałoby podjąć działania interwencje aby zapobiec wystąpieniu tej sytuacji. Coraz częściej wskazuje się, że powinny być one podjęte jeszcze w okresie wieku dziecięcego. Działanie takie poprzedzone powinno być jednak diagnozą populacyjną dokonaną na podstawie badań przesiewowych obejmujących ocenę głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia. Celem przedstawionej do recenzji pracy doktorskiej lek med. Joanny Marczulin jest przeprowadzenie oceny u młodzieży gimnazjalnej w Sopocie istotnych wskaźników zagrożenia chorobami układu krążenia, takimi jak: nadwaga i otyłość, zaburzenia lipidowe, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi i objawy depresyjne. Zaplanowano również przeprowadzenie oceny zależności pomiędzy powyżej wskazanymi wskaźnikami stanu zdrowia, a wybranymi czynnikami psychospołecznymi. Wskazano także za celowe porównanie występowania tychże czynników psychospołecznych u młodzieży gimnazjalnej z Sopotu z próbą reprezentacyjną młodzieży w Polsce. Zaprezentowane w pracy wyniki uzyskano w badaniu przeprowadzonym w latach w populacji uczniów II klasy gimnazjum w Sopocie w ramach Programu SOPKARD. Do badania zaproszono wszystkich uczniów klas drugich. Wysoki wskaźnik partycypacji był imponujący 80,5%. Badania wykonano u 435 uczniów (202 dziewcząt i 233 chłopców). Na uwagę zasługują jasno sprecyzowane zmienne badawcze. Przyjęto jako wartości referencyjne dla masy ciała i ciśnienia tętniczego wartości uzyskane w badaniu OLAF, a dla parametrów lipidowych, ze względu na brak polskich wartości 1

2 referencyjnych, posłużono się wynikami badań amerykańskich wg Courtney, Joliffe i Janssen. Porównanie parametrów liczbowych wg płci badanych przedstawiono w tabelach wykorzystując stosowne testy statystyczne, a częstości parametrów jakościowych przedstawiono na wykresach. Już pierwsze zaprezentowane wyniki są alarmujące - co piata dziewczynka i co czwarty chłopiec ma nadwagę lub otyłość. Niepokoi szczególnie to, iż z problemem tym dziewczęta próbują radzić sobie poprzez eksperymentowanie z dietą ponad ¼ z nich nie spożywa śniadań. Wg przedstawionych przez Doktorantkę wyników, co druga dziewczyna uważa, że jest za gruba, mimo prawidłowej masy ciała. To bardzo interesujące wyniki. Na uwagę zasługują również wysokie częstości zaburzeń gospodarki lipidowej w populacji sopockich gimnazjalistów. Graniczne i podwyższone wartości cholesterolu całkowitego wynosiły łącznie 19,3% u dziewcząt i 13,3% u chłopców. Wyższe częstości podwyższonego ciśnienia tętniczego stwierdzono u chłopców, a nie dziewcząt; u tych pierwszych wysokie wartości prawidłowe oraz podwyższone ciśnienia tętniczego skurczowego stwierdzono łącznie u 10% badanych. Interesująca byłaby długofalowa obserwacja zbadanej populacji, celem oceny dynamiki zaobserwowanych w badaniu przekrojowym zmian w ciśnieniu tętniczym. W badaniu porównano dane o nierównościach społecznych, zdrowia i zadowolenia z życia, rozwoju fizycznego i zachowań żywieniowych, stosowanie diet oraz aktywności fizycznej w populacji gimnazjalistów z Sopotu ( ) i wykonanego w 2010 roku badania reprezentacyjnego HBSC populacji gimnazjalistów Polski. Wg zebranych przez Doktorantkę danych, młodzież mieszkająca w Sopocie jest zamożniejsza w porównaniu do grupy reprezentacyjnej młodzieży w Polsce. Wskaźnikami tej sytuacji jest częstsze posiadanie pracy przez ich rodziców i częstsze wspólne z rodzicami wyjazdy na wakacje. Dane te logicznie łączą się z uzyskana obserwacją, że w porównaniu z młodzieżą z reszty kraju, młodzież z Sopotu częściej oceniała swoje zdrowie jako bardzo dobre. 2

3 Praca zawiera 87 tabel, 11rycin, 154 pozycje piśmiennictwa oraz jako załączniki Skalę Depresji Becka, Krakowski inwentarz objawowy i Ankietę dla uczestników programu SOPKARD. W pracy doktorskiej zawarto 6 wniosków. Na podkreślenie zasługuje, że wnioski te nie są podsumowaniem wyników, ale odnoszą się do priorytetów działalności prewencyjnej w dziedzinie chorób cywilizacyjnych. Podniesiona została sprawa zasadności badan przesiewowych w zakresie zaburzeń lipidowych i podwyższonego ciśnienia tętniczego już w szkole podstawowej. Prosiłbym doktorantkę o przygotowanie odpowiedzi na poniższe pytania: 1 W jaki sposób można wytłumaczyć tak wysoką częstość podwyższonego cholesterolu całkowitego u dziewcząt w Sopocie? Wynik ten pozostaje w sprzeczności z obserwacją niższych częstości podwyższonych wartości cholesterolu LDL wśród dziewcząt, w porównaniu z grupą chłopców.. Na uwagę zasługuje fakt, iż u dziewcząt stwierdzano wyższe wartości HDL 2. Zaobserwowano pozytywną tendencję wśród młodzieży w Sopocie do częstszego spożywana warzyw i owoców, a unikania słodyczy, w tym słodzonych napojów, w porównaniu z populacją Polski. Powstaje pytanie jakie są przyczyny tego zjawiska? Czy można je wiązać z lepszą sytuacją społeczną młodzieży z Sopotu, czy większą ich świadomością zdrowotną. Uwagi szczegółowe: 1. Wspomniano w Metodzie o zastosowaniu testu proporcji. Recenzent nie znalazł jednak takiej sytuacji w tekście. Warto podać przy opisie metod statystycznych, czemu one służyły. 2. W schemacie badania (rycina 1, str. 23) podano również, iż było wykonane USG serca, tarczycy i jamy brzusznej, a w opisie metod podano, że wykonano oznaczenia poziomu glikemii, CRP oraz elektrolity. W przedstawionej pracy nie pokazano wyników tych badań. Proponuję w opisie zakresu badań pominąć badania, których wyniki nie były analizowane. 3. Dla parametrów lipidowych posłużono się wynikami badań Courtney, Joliffe i Janssen. Dane pokazano w tabelach 1 i 2. Odnośnik do publikacji z której pochodzą dane znajduje się w tekście poniżej. Brak takiego odnośnika w tabelach 1 i 2. 3

4 4. Tabele VII- XXII w rozdziale (zmienne społeczne) obejmują dane, które są następnie pokazane w tabelach w rozdziale 4.3 dot. porównania sytuacji społecznej młodzieży Sopotu i Polski. Rozumiem, że w pierwszym przypadku dane pokazano celem porównania wg płci, w drugim dot. porównań młodzieży z Sopotu z resztą Polski. Sensownym byłoby połączenie obu rozdziałów w jeden i ograniczenie liczby tabel. Zwłaszcza, że dla Tablicy XXII nie przeprowadzono analizy statystycznej. 5. W rozdziale Wyniki rozpoczęto już porównywanie niektórych danych, np. dot. samooceny, z wynikami badania HBSC (str. 83, 86). Warto informacje te usunąć z Wyników i zamieścić w Dyskusji. 6. W opisach wyników podawano dla cech dichotomicznych, odsetek osób z daną cechą i cechą przeciwną. Wystarczy podać tylko jeden - zwykle wartość nieprawidłową, druga stanowi dopełnienie do 100%. 7. Brak opisu w tekście ryciny 2 częstość występowania zaburzeń masy ciała (BMI). 8. Tabela XVII XXII w pozycji razem podano 100% zamiast 52,6% vs 47,3% 9. Bardzo wiele tabel zaczyna się zwrotem Opis próby badawczej dla zmiennych. Czytelnik dopiero w drugiej części tytułu dowiaduje się o tym, czego tabela dotyczy. Proponuję pominąć ten początek tytułu tabeli. Doktorantka ewidentnie sama wpadła na ten pomysł, gdyż od Tabeli zamieszczonej na stronie 89 ten tekst się już nie pojawia. 10. Numeracja tabel nie jest chronologiczna, po tabeli IIII, brakuje tabeli IV, która odnajduje się po tabeli IX (str. 37) po czym następuje tabela IV (str 38), potem V, a następnie XII, później VI, VII ; brakuje tabel XXIII - XXIX. Dalej też nie wszystkie są po kolei. Powyższe uwagi mają charakter redaktorski, nie wpływają na ogólną wysoką ocenę całości pracy. Podsumowanie: Przedstawiona do oceny praca spełnia wymogi stawiane rozprawom przy ubieganiu się o stopień doktora. Świadczy ona, że Doktorantka posiada umiejętność planowania badań naukowych, poprawnej ich realizacji i opisu oraz wnikliwej interpretacji uzyskanych rezultatów. Recenzowana przez ze mnie praca stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, wskazuje na ogólną wiedzę 4

5 teoretyczną Kandydatki w problematyce czynników ryzyka chorób układu krążenia, a także na umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Doktorantka realistycznie wybrała cel i zakres badań, właściwie dobrała metody badawcze i na ich podstawie uzyskała wiarygodne wyniki, które posłużyły do sformułowania wniosków mających duże znaczenie dla uprawianej dziedziny nauki. Przedstawiona rozprawa spełnia warunki określone w art.13 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym. Dlatego też mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Radzie Wydziału Nauk o Zdrowiu Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego wniosek o dopuszczenie mgr. Joannę Marczulin do dalszych etapów przewodu doktorskiego r. prof. dr hab. med. Wojciech Hanke 5