Nauczyciel jako mediator w sporach uczniowskich

Transkrypt

1 dr Maria J. Zajczkowska Pastwowa Wysza Szkoła Zawodowa w Legnicy Nauczyciel jako mediator w sporach uczniowskich 1. Konflikty szkolne Historia ludzkoci pełna jest konfliktów; towarzysz one ludziom w wielu sytuacjach, w rónym czasie i miejscu. Charakterystyczne jest ich wystpowanie w sytuacjach społecznych: w grupach, rodowiskach, instytucjach, take w. w szkołach. Polska szkoła nie jest wolna od przemocy. Znaczny odsetek popełnianych przez uczniów czynów przestpczych nacechowany jest przemoc i agresj, która nie ma adnego uzasadnienia w przebiegu zajcia, dotyczy to take ostatnio coraz młodszych uczniów. (B. Bogacka-Osiska, 2003) Coraz czciej szkoła staje miejscem rywalizacji, która nie zawsze przyjmuje właciwy wymiar, Sukcesy i niepowodzenia szkolne wywołuj wiele negatywnych uczu, takich jak: zazdro, ch zemsty, odwetu, niech do drugiej osoby. Powoduje to wrogie zachowania dzieci wobec siebie. Dochodzi do kłótni, obmowy, wymiewania, złoliwoci. Wystpuje gwałtowno, agresja, a konflikty rozwizywane s za pomoc przemocy. Ekscesy: wymuszanie pienidzy, niszczenie cudzej własnoci, obraenia cielesne, wymuszenia,, zncanie si psychiczne to negatywne strony dnia codziennego w szkołach, a nie wymysły mediów. Wzrasta brutalno i zuboenie słownictwa dzieci. Ale przecie podmioty szkolne (uczniowie, nauczyciele, dyrektorzy) reprezentuj take pozytywn stron dnia codziennego szkoły, posiadajc ogromne zasoby. S zaangaowani, gotowi do refleksji, krytyki, przyjmuj odpowiedzialno za siebie i innych, nie upadaj pod wpływem stresu, na nowo po nim odywaj. (D. Hauk, 2003) S nadziej na popraw sytuacji w kwestii przemocy i konfliktów w szkołach. Pod koniec ubiegłego wieku stroskani publicyci - pedagodzy stwierdzali, e konfliktom szkolnym powica si zbyt mało uwagi, e sprawa ich regulacji jest zaniedbywana przez nauczycieli i ludzi ze szkoł zwizanych. Nauczyciele, który dzi podtrzymuj iluzj szkoły bezstresowej, gdzie nie dochodzi do sytuacji konfliktowych, tworz nieprawdziw wizj wychowania, bez prawdy o codziennym yciu. I, radzc sobie z problemami szkolnymi, w zasadzie od lat stosuj sprawdzone techniki i strategie. Gdy zawiedzie naczelna szkolna strategia socjalizacja (zabiegi nauczycieli zmierzajce do tego, by uczniowie akceptowali wzorce lansowane przez szkoł - właciwego wygldu, grzecznego 1

2 zachowania), nauczyciele sigaj po tzw. techniki umiercania, polegajce na tym, by ostentacyjnie nie zwraca uwagi na te aspekty zachowania ucznia, które nie pasuj do roli dobrego ucznia. Nale do nich: łamanie woli, nagradzanie za grzeczno, dominacja (groby, złoliwe komentarze), moralizowanie, rytuał i rutyna (posłuch wobec idei porzdku), fraternizacja( pozornie na ich poziomie zaprzyjanianie si z dziemi), róne rodzaje humoru (agresywny, satyryczny, przyjazny, wentylujcy negocjacje jako forma przetargu (co za co)., unikanie konfliktów (wycofywanie si). (E. Przygoska, 1997) Z dowiadcze wynika, e najczciej w szkole w konflikcie pozostaj: uczniowie ze sob i nauczyciele z uczniami. Według H. Hamer, do głównych przyczyn konfliktów uczniowskich nale: rónice majtkowe rodziców izolowanie si niektórych uczniów walka o dobre oceny stopie błyskotliwoci poszczególnych uczniów stosunek do prymusów zawyone poczucie własnej wartoci, egoizm, brak szacunku dla innych. Do przyczyn nie rozwizywania bezporedniego konfliktów przez nauczycieli zalicza si: denie nauczycieli i dyrekcji do utrzymania za wszelk cen spokoju i i porzdku- brak czasu i chci na wnikanie w szczegóły, niech do otwartej komunikacji z uczniami. (H. Hamer, 1994) W sytuacjach konfliktów, oprócz wycofywania si z nich, nauczyciele mog wykorzystywa swoje stanowisko, swoj pozycj dla wygrania własnych interesów, mog ulega uczniom, lub wypracowa wspólny kompromis albo wreszcie szuka rozwizania dajcego korzyci obu stronom (nauczycielowi i uczniom). W regulowaniu konfliktów pomaga mog negocjacje, rozumiane szeroko jako pertraktacje, rokowania wspólne wyjanianie i przedstawianie pogldów. (S. Chełpa, T. Witkowski, 1995) Konflikt interpersonalny wystpuje midzy osobami pozostajcymi ze sob czasowo w kontakcie, wymaga uczestnictwa przynajmniej dwóch osób, np. uczniów, a wpływ wywierany przez jedn stron jest zagraajcy dla drugiej. Tak relacj odbiera si z reguły jako mocno stresujc. Jednake podane rozwizywanie sytuacji konfliktowych przez nauczycieli wymaga od nich znajomoci rzdzcych tymi sytuacjami prawidłowoci psychologicznych i sztuki przekazania ich uczniom. Nauczyciel swoim zachowaniem powinien przełamywa stereotypy mylowe na temat konfliktów, aby uczniowie w przyszłoci potrafili sobie z takimi sytuacjami trudnymi radzi, jak z czym nieuniknionym i, jednoczenie, podanym czynnikiem zmian. Wspomaganie kreatywnoci ludzkiej jest podstaw kształtowania si stosunku człowieka do współczesnej rzeczywistoci. Dla procesu 2

3 wychowania nie sam konflikt jest wany, ale sposób jego rozwizania i wykorzystanie dla rozwoju uczniów do przyszłego ycia i pełnienia w nim ról społecznych. W tej sytuacji negocjowanie wymaga od nauczycieli duo dobrej woli, yczliwoci dla ucznia i umiejtnoci negocjacyjnych, a przede wszystkim twórczej, elastycznej i otwartej postawy wobec konfliktów szkolnych. Negocjacje oparte na zasadach, majce na celu wspólne dochodzenie do satysfakcjonujcego obie strony porozumienia s trudne i wymagaj od stron sporu, oprócz szacunku dla siebie i partnera, rozumienia istoty negocjowanych interesów, przestrzegania okrelonych reguł, take dobrej znajomoci technik negocjacji i reguł komunikacji interpersonalnej. Nauczyciel musi w sytuacji negocjacji dostrzec nowe perspektywy dla praktyki wychowawczej. W nowoczenie rozumianej szkole nauczyciel przestaje by traktowany jako jedyne ródło wiedzy i informacji, a za cel stawia si kształcenie ludzi krytycznych i twórczych. Nastpiła reorientacja priorytetów edukacji - uczestników procesu dydaktyczno-wychowawczego zaczto traktowa podmiotowo, a prymat wiadomoci zastpiono prymatem rozwoju osobowoci i twórczoci kadego człowieka. Akcentuje si ide pedagogiki dialogu która głosi, e proces wychowania polega przede wszystkim na relacji człowieka z człowiekiem, w zwizku z czym zasadniczymi elementami procesu wychowania sta si powinny wzajemne zrozumienie, zblienie emocjonalne i współdziałanie. (I. Tyrna-Łoj, 1999) Sprzyja ta tendencja tworzeniu si nowych relacji midzy nauczycielami a uczniami. Tworzenie pozytywnych interakcji w instytucji edukacyjnej jest bardzo istotne, bo stanowi pocztek kształtowania si stosunków społecznych. Powinny by one modelowe, gdy w sposób istotny wpływaj one na tworzenie si standardów w rozwizywaniu sporów i rozwijaniu rónych form kontaktów midzyludzkich. Niestety, konflikty szkolne nacechowane s agresj midzy nauczycielami i uczniami oraz midzy samymi uczniami. (J. Tarnowski, 1992) Konflikty wybuchaj we wszystkich klasach, typach szkół, w pracy z rónymi uczniami, wystpuj we wszelkiego typu relacjach midzyludzkich w szkole: pomidzy nauczycielem a uczniem, pomidzy nauczycielem a cał klas, pomidzy dwoma uczniami lub grupami uczniów czy wreszcie pomidzy nauczycielami, nauczycielem a rodzicem, nauczycielem a dyrektorem itp. Konflikty midzy potrzebami nauczycieli a potrzebami uczniów s nieuniknione i mówi si o nich wówczas, gdy zachowanie uczniów w sposób faktyczny przeszkadza nauczycielom w zaspokajaniu ich potrzeb, wykonywaniu zada i korzystaniu z praw. Take konflikty midzy uczniami gro zaspokojeniu potrzeb obu stron, maj niszczcy wpływ na cał klas, ograniczaj czas przeznaczony na nauk i psuj stosunki interpersonalne w zespole, utrudniajc prac nauczycielowi i uczniom (Gordon T., 2002). Okazuje bowiem si, e nie tyle ilo i czstotliwo wystpujcych konfliktów wpływa negatywnie na jako wzajemnych stosunków w szkole, co sposoby ich rozwizywania i liczba nie rozwizanych sporów. W sytuacji konfliktowej, która sama ze swej specyfiki utrudnia, na skutek braku wzajemnego traktowania przez siebie uczestników podmiotowo, skuteczn komunikacj, wyklucza si moliwo wzajemnego zrozumienia stron. 3

4 Twórcze rozwizywanie sporów Pewn propozycj o charakterze negocjacji szkolnych dla pedagogów przedstawia T.Gordon, proponujc metod rozwizywania konfliktów bez uycia siły, bez zwycionych i zwycizców, która jest moliwa do zastosowania na gruncie szkoły w interakcjach nauczyciel-ucze i ucze-ucze. Metoda bez poraek T. Gordona (bez przemocy, bez uycia siły) uczy młodych brania odpowiedzialnoci za swoje własne konflikty i radzenia sobie z nimi własnym staraniem, zapewnia rozwój jednostki bez zalenoci od autorytetu, który miałby robi to za ni. (T. Gordon, 1992) Badania wykazały, i uczniowie oczekuj od nauczyciela, e w sytuacji konfliktowej natychmiast przystpi on do rozwizania konfliktu przez grzeczn i łagodn rozmow z uczniami i wspólne omówienie kwestii spornych. Wczesne zetknicie si uczniów z konfliktem i podjcie negocjacji lub mediacji na etapie szkolnym umoliwi dzieciom w niedalekiej przyszłoci właciwie realizowa si w rolach społecznych i radzi sobie z konfliktami w yciu społecznym. (W. Ciczkowski, 1995) A. Janowski podkrela, e dziecko musi dorosn do negocjacji, aby umie zrozumie wiat zrónicowanych interesów i okrela własne interesy oraz przyjmowa okrelone sytuacj korzystne dla siebie role i wybiera właciwe strategie. Szczególnie trudna byłaby ta metoda rozwizywania konfliktów dla uczniów młodszych, a zatem take dla ich wychowawców. (A. Janowski, 1989) Nauczyciele wobec sytuacji konfliktowej przyjmuj róne postawy, które zale od ich przekona lub preferencji. Najbardziej podan pod wzgldem wychowawczym postaw pedagoga wobec konfliktu jest postawa twórcza, polegajca na tym, e nauczyciel stara si wykorzysta sytuacj trudn jako okazj do wspólnej analizy zachowa i postaw, dziki której uczniowie mog lepiej zrozumie i pozna siebie samych i innych ludzi oraz rozwin umiejtnoci psychologiczne. Negocjowanie kreatywne, wynikajce z umiejtnoci twórczego mylenia jest jedn wanych kompetencji zawodowych nauczyciela. (Doskonalenie ich, podnoszenie poziomu, wiadczy o rozwijaniu take własnej przedsibiorczoci.) Takie traktowanie konfliktu wynika z przewiadczenia, e mylenie i działanie twórcze jako zdolnoci intelektualne mog by realizowane w rónych sferach działalnoci człowieka, a tym samym mona je wykorzysta na gruncie szkolnego wychowania. Niezbdne s do takich działa umiejtnoci poprawnego komunikowania si, skłonnoci do pomagania innym, znajomo sposobów rozwizywania konfliktów opartych na porozumieniu. Bardzo pomocne s w tym twórcze sposoby ich rozwizywania, midzy innymi mediacje szkolne. Tak działajcy wychowawca nie podaje swoim uczniom gotowych recept na kade zło, sposobów rozwiza sytuacji konfliktowych. Przeciwnie: zachca, aby sami ich poszukiwali, doskonalili si w rozwizywaniu problemów. Wychowawca, który stoi obok (jako mediator) i wskazuje,e odpowiedzi na własne pytania musz znale sami, stanowi gwarancj bezpieczestwa.jednake nowa rola nauczyciela animatora (take pomagajcego w rozwijaniu umiejtnoci społecznych) wci wywołuje wiele kontrowersji w gronie teoretyków i praktyków. (H. Rylke, G. Klimowicz, 1992) 4

5 W procesie twórczego rozwizywania problemów daje si wyodrbni pewne etapy, które wykazuj du zbieno z etapami twórczego rozwizywania konfliktów, a wic: poszukiwanie danych, nazywanie problemu, formułowanie hipotez, znalezienie rozwizania, akceptacj rozwizania. Zdolnoci twórcze maj wszyscy ludzie, a do samorealizacji dy kada jednostka, przy czym prym w tym wzgldzie wiod dzieci. Okres dziecistwa jest czasem, w którym w sposób najbardziej dynamiczny rozwija si mylenie i działanie twórcze. Twórczo jest form aktywnoci, która angauje i rozwija cał osobowo dziecka, w procesie tym dziecko korzysta z dowiadczenia społecznego, ale głównie własnego, które przetwarza i na tej podstawie odkrywa co nowego. Nauczanie i wychowanie wczesnoszkolne winno by ukierunkowane na wszechstronny (take społeczny) rozwój wychowanka. Aby szkoła nie niszczyła tego potencjału dziecka przez bezwzgldne narzucanie mu obowizków i konieczno całkowitej uległoci wobec polece nauczyciela, konieczne jest znalezienie podstawy twórczego współdziałania nauczyciela i ucznia. Dziki wspomaganiu twórczego mylenia dziecko moe rozwin takie cechy jak otwarto na działanie, gotowo obrony własnych pogldów i formułowanie sdów, zestawianie znanych idei w nowe układy. Osoba nauczyciela, jego postpowanie maj istotny wpływ na zachowania twórcze dzieci. Głównym zadaniem wychowawcy w rozwijaniu tej twórczoci jest stwarzanie warunków sprzyjajcych aktywnoci twórczej i jej cigłe inspirowanie. Wysiłek twórczy nauczyciela polega na tym, e wprowadza on do praktyki edukacyjnej nowe rozwizania, dotd nieznane i nie praktykowane. Nauczyciel dziki odpowiednim działaniom moe rozbudzi w sobie i uczniach wymienione cechy, które powinny ułatwi powstanie właciwych relacji wród uczniów w sytuacjach codziennych, a przede wszystkim trudnych, konfliktowych.(m. Folta, 2003) Twórczo w popularnym okreleniu kojarzona jest z działaniem, w wyniku którego powstaje co nowego. Zatem mona przyj, i tworzenie nowej jakoci stosunków midzy nauczycielami a uczniami i midzy samymi uczniami, polegajce na otwarciu si obu stron na siebie oraz współpracy w osiganiu porozumienia midzy sob ma aspekt twórczy. Najwaniejsz cech tego sposobu rozwizywania konfliktów jest niestosowanie siły, gdy wzajemne spory rozwizuje si w ten sposób, e adna ze stron nie jest zwycizc ani pokonanym. W efekcie tego obie strony zwyciaj, poniewa rozwizanie konfliktu w równym stopniu zadowala partnerów interakcji. (H. Hamer, 1994) Główn umiejtnoci negocjatora jest komunikacja pozytywna, czyli taka, w której decyduje si on nakłoni strony do porozumienia w ten sposób, aby zechciały nawiza one kontakt ze sob, zrozumie swoje intencje, odczucia, interpretacje spraw, motywacje i postawy (M. Czarnawska, 2004) Nauczyciel, aby efektywnie współpracowa we współczesnej szkole z uczniami wkraczajcymi w dorosłe ycie w XXI wieku, powinien (musi?) rozwija w swej osobowoci szczególne cechy i umiejtnoci pomagajce mu w tej pracy, m.in. szacunek dla siebie i uczniów (pielgnowanie pozytywnych uczu i myli, umiejtnoci słuchania, wyraania siebie, przekazywania uczniom właciwych informacji zwrotnych, zachowa asertywnych i rozwizywania konfliktów. S to cechy 5

6 niezbdne do pełnienia funkcji mediatora w sporach uczniów na kadym poziomie nauczania, take elementarnym. Trzeba, by nauczyciel sprawdził, w jakim stopniu ma rozwinite nastpujce cechy psychiczne (M. Folta, 2003): cierpliwo i wyrozumiało odwag w poznawaniu motywacji prowadzcych do negatywnych skutków zdarze wewntrzn potrzeb poszukiwania w sprzecznych interesach wspólnych aspektów sił do odbioru negatywnych informacji dotyczcych wyniku mediacji rado ze szczegółów tworzcych porozumienie. Uczenie umiejtnoci negocjacyjnych stało si w ostatnich latach powszechne, natomiast wiedza na temat mediacji cigle jeszcze jest niewielka, take w rodowisku szkolnym. Czsto, niesłusznie, słowa mediacje i negocjacje uywane s zamiennie. Mimo podobiestw proceduralnych i stosowanych technik istotna jest rónica midzy pertraktowaniem w sprawie własnej a uczestniczeniem w pertraktacjach jako neutralny porednik. Podstaw skutecznego negocjowania jest dialog w relacji dwustronnej (np. nauczyciel-ucze), a mediacja tworzy trzeci wymiar dwustronnego dialogu. Kreatywny dialog jest instrumentem osigania porozumienia, budowania pomostów nad rónicami, jest uczeniem i dorastaniem do mentalnoci, której cech zasadnicz jest czstsze godzenie si ni ywiołowe kłócenie. (H. Hamer, 1994) Mediacje szkolne Mediacja jest now metod rozwizywania konfliktów, która budzi coraz wiksze zainteresowanie, take w szkole. Wywodzi si ze Stanów Zjednoczonych, gdzie uzyskała due uznanie podczas pertraktacji politycznych prowadzonych przez kwakierów (Religijna Wspólnota Radoci) midzy rzdem a Bliskim Wschodem. W latach szedziesitych ubiegłego wieku mediacja rozpowszechniła si tam jako sposób pozasdowego dojcia do porozumienia, szczególnie w przypadku rozwodów. W USA od pocztku lat siedemdziesitych wprowadzano do szkół programy treningowe dla uczniów i nauczycieli, które miały zredukowa zaleno od rywalizacji i przemocy na wszystkich płaszczyznach. Przez potgowanie pewnoci siebie i poczucia wspólnoty uczniowie uczyli si stosowania konstruktywnych strategii rozwizywania konfliktów. Nowojorski projekt kontynuowano w Londynie, gdzie midzyludzkie sposoby rozwizywania sporów potraktowano jako szczyt góry lodowej, pod którym znajduj si konieczne umiejtnoci komunikacji, współdziałania i potwierdzania poczucia własnej wartoci. Na przełomie XX i XXI wieku mediacja zdobywa popularno w Europie. Dziki wprowadzeniu mediacji w szkołach, uczniowie i nauczyciele mog rozmawia o przyczynach kłótni, o jej skutkach dla nich, jak powinna wyglda rekompensata oraz jak skłócone osoby mog zachowywa si w przyszłoci w tej sytuacji w inny sposób. Podczas gdy strach przed 6

7 kar nie powstrzyma agresywnego ucznia, bezporednia konfrontacja z własnym czynem oraz potpienie go bez jednoczesnego odrzucenia i ganienia samej osoby, prowadz do prawdziwego zrozumienia własnych czynów i przejcia za nie odpowiedzialnoci. (D. Hauk, 2003) W przypadku wystpienia konfliktów o duym stopniu natenia mona skorzysta z pomocy mediatora, czyli osoby potraficej spojrze na konflikt w sposób obiektywny. Mediator moe namówi strony skłócone do dialogu, jego neutralno gwarantuje zaufanie miedzy nimi, ogranicza do minimum jakiekolwiek podejrzenia miedzy nimi. Mediator gwarantuje, e adna ze stron nie wycofa si z procesu porozumienia, zabiega o równowag sił i kontroluje proces mediacji. Dba o dobr, bezpieczn atmosfer rozmów, pomaga sformułowa porozumienie oraz przebieg realizacji zawartych porozumie. Rozumie on proces mediacyjny równie jako sytuacj, w której dochodzi do głosu zjawisko sprawiedliwoci naprawczej. (E. Przygoska, 1997) Naley wyjani, e mediacje jako proces dochodzenia do porozumienia skłóconych stron w obecnoci osoby neutralnej-mediatora róni si midzy sob ze wzgldu na specyfik spraw i podmiotów, których dotycz. Mona wyróni mediacj w sprawach karnych,, midzynarodow, polityczn, gospodarcz, pracownicz, rodzinn i najnowsz - rówienicz (głównie szkoln). Warto w tym miejscu wspomnie o mediacji uczniowskiej, jako sposobie wspomagajcemu rozwizywa konflikty midzy uczniami przez specjalnie wybranych uczniów. Szkolny młodzieowy mediator wspiera proces osigania korzystnego dla stron porozumienia przez stworzenie warunków do wzajemnego wysłuchania si, koncentrowania na obopólnych potrzebach i interesach oraz wspólnym poszukiwaniu konstruktywnych rozwiza. adna ze stron nie moe czu si pokrzywdzona, dogaduj si one bez uciekania si do przemocy jako rodka rozwizywania konfliktów. Mediacja w szkole sprawdziła si jako forma i metoda zapobiegania przemocy. Cele bezporednie, które mona dziki niej osign, to: zdolno prowadzenia dialogu ( na płaszczynie zwizków i kontaktów). Mediator wspiera strony sporu w przedstawieniu ich osobistego punktu widzenia oraz ich pragnie, dziki czemu wzmocniona zostaj ich samodzielno i odpowiedzialno za własne czyny. W drodze rokowa osignita zostaje sprawiedliwa, uzasadniona, zadowalajca obie strony decyzja (na płaszczynie treci). Za punkt wyjciowy, pomagajcy w orientacji słuy poczucie sprawiedliwoci u dzieci. Za cele porednie mediacji szkolnych to m.in. redukcja stresu i złej energii, gdy lekcja przebiega bez zakłóce, unikanie czasochłonnych sankcji. np. wezwanie rodziców, dyskusje na radzie pedagogicznej, prace pisemne, kary i ich kontrola, itd. (D. Hauk, 2003) Mediacja przydatna jest wic w rozwizywaniu takich konfliktów, jak: ponianie, wymiewanie, przezywanie, bójki, drobne kradziee, niszczenie przedmiotów szkolnych lub nalecych do kolegów, naruszanie nietykalnoci cielesnej: uderzenie w twarz, kopanie, poszturchiwanie, popychanie. Te agresywne zachowania s charakterystyczne dla uczniów młodszych. Mediatorami mog by uczniowie-wolontariusze. Taki osobnik powinien charakteryzowa si łagodnym usposobieniem, posiada odpowiednie umiejtnoci komunikacyjne, by osob 7

8 odpowiedzialn, cieszy si dobr opini w szkole i mie ukoczone 13 lat. Powinien take by właciwie przeszkolony. Najwaniejsze jest to, e konflikt rówieniczy jest rozstrzygany w gronie rówieników, co pozwala dzieciom uczy si aktywnie i konstruktywnie rozwizywa konflikty. Młodzie, o ile pozna mediacje, odnosi si do niej z entuzjazmem. Naley wykorzysta te pozytywne chci i uczy dzieci rozwizywania sporów bez przemocy. Mediacja w szkole uczy zrozumie własne czyny, ponosi za nie odpowiedzialno, uwraliwia na uczucia i prawa drugiego człowieka, uaktywnia społeczno szkoln. Kada ze stron musi sama zmierzy si z problemem, co jest istotne z wychowawczego punktu widzenia. Właciwie przeprowadzona mediacja w przypadku mediacji rówieniczych pozwala w wikszoci przypadków łatwiej wypracowa porozumienie, poniewa dzieci nie chowaj długo urazy i wybaczaj chtniej ni doroli, czujc silny dyskomfort z powodu sporu. Korzyci wychowawcze, jakie uzyskujemy w procesie mediacji, s nie do przecenienia. Jest ona bezpiecznym i skutecznym sposobem rozwizywania konfliktów midzy uczniami. (B. Wajerowska Oniszczuk 2003) Nauczyciel mediator Sporód cech, które warunkuj pełnienie funkcji mediatora przez nauczycieli w sporach midzy młodszymi uczniami, wane s: bezstronno i neutralno, empatyczne słuchanie, szacunek dla dzieci i nie uprzedzanie si do nich i ich propozycji, dyskrecja i poufno prowadzonych rozmów. Bycie mediatorem w zasadzie stoi w sprzecznoci z ulubionym i popularnym sposobem rozstrzygania konfliktów przez nauczycieli, szczególnie nauczania elementarnego: arbitraem (nawet yczliwym) i moe spowodowa spore trudnoci we wprowadzaniu mediacji do rozstrzygania sporów przez młodszych uczniów. Nietrudno zgadn, e u nauczycieli preferujcych autokratyczny model relacji z uczniami propozycja przekształcenia arbitrau w mediacje moe wzbudzi uzasadniony niepokój dotyczcy zachwiania mocnej dotd pozycji sdziego w konfliktach. Oznacza to wszak utrat czci władzy nad uczniami... Jednak zgoda na nauczenie si nowych metod negocjacji i mediacji, wprowadzenia ich do praktyki szkolnej jest dobr ofert dla nauczycieli liczcych na pozytywne zmiany w szkole, na współdziałanie uczniów, nauczycieli i rodziców. 8

9 Summary The mediation is one of the newest conflict resolution communicational techniques. Used in a specific elementary school environment, mediation takes much more educational advantages for the students involved. However, mediation is a modern method, far-away from arbitrage, which is a natural teacher behavior, and requires creativity and habits breaking ability. Bibliografia Agresja i przemoc w szkołach polskich i niemieckich. Pod redakcja Krystyny Ostrowskiej i Jana Tatarowicza. CMPP-P MEN, Warszawa 1998 Bogumiła Bogacka-Osiska. Dzieci łamice prawo. w: Niebieska Linia 4/27/2003) S. Chełpa, T. Witkowski. Psychologia konfliktów. WSiP, Warszawa 1995 Wiesław Ciczkowski. Negocjacje forma nowej praktyki wychowawczej. Nowa Szkoła 4/1995 Mira Montana Czarnawska. Przyjazne porozumiewanie si. GWP, Gdask2004 Maria Folta. Negocjowanie i mediacja w yciu. Wrocław 2003 A. Gaberle Alternatywne rodki stosowane wobec nieletnich. Mediator 1/2002 Thomas Gordon. Wychowanie bez poraek w szkole. Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2002 Hanna Hamer. Klucz do efektywnoci nauczania. Wydawnictwo Veda. Warszawa1994 Diemut Hauk. Łagodzenie konfliktów w szkole i w pracy z młodzie. (Poradnik do treningu mediacji). Jedno Kielce 2003 A. Janowski. Ucze w teatrze ycia szkolnego. Warszawa 1989 Ewa Przygoska.Regulowanie szkolnych konfliktów. Nowa Szkoła 8/1997 H. Rylke. G. Klimowicz. Szkoła dla ucznia. Jak uczy ycia z ludmi. Warszawa, 1992 J. Tarnowski. Pedagogika dialogu. w Edukacja alternatywna. Red. B. liwerski. Kraków 1992 Iwona Tyrna Łoj. Twórcze rozwizywanie konfliktów midzy nauczycielem a uczniem,. Chowanna t.1-2/1999 Barbara Wajerowska Oniszczuk. Mediacja w szkołach. Niebieska Linia 4/27/2003 Ewa Przygoska. Negocjacje w szkolnych konfliktach. Nowa Szkoła 8/1997 9

10 dr Maria J. Zajczkowska wykłada pedagogik, psychologi, negocjacje i mediacje w Pastwowej Wyszej Szkole Zawodowej im. Witelona w Legnicy. Jest trenerk negocjacji i mediacji oraz Treningu Zastpowania Agresji, wieloletni edukatork w systemie doskonalenia nauczycieli, absolwentk Helsiskiej Szkoły Praw Człowieka w Warszawie. Posiada III O specjalizacji zawodowej w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego w owiacie. 10