Rola kolei wąskotorowych w transporcie Szwajcarii

Transkrypt

1 DEPARTEMENT BAU, VERKEHR UND UMWELT Rola kolei wąskotorowych w transporcie Szwajcarii Oliver Morel Wrocław, 21 września 2013 r.

2 Treść 1. Wstęp 1.1 Wskaźniki ogólne 1.2 Struktura sieci kolejowej 2. Oferta przewozowa 2.1 Zasady i zsynchronizowany rozkład jazdy 2.2 Dopasowywanie infrastruktury 2.3 Finansowanie inwestycji w infrastrukturę 2.4 Finansowanie prowadzenia ruchu i przewozów 3. Koleje wąskotorowe w aglomeracjach 4. Regionalne koleje wąskotorowe 5. Koleje wąskotorowe o dużym znaczeniu turystycznym 2

3 1.1 Wskaźniki ogólne Porównanie wskaźników między Szwajcarią i Polską Wskaźnik Szwajcaria Polska Ludność 8,0 mln 38,5 mln Powierzchnia km km 2 Gęstość zaludnienia 190 mieszkańców/ km mieszkańców/ km 2 Długość linii kolejowych km km Gęstość sieci kolejowej 0,13 km/ km 2 0,06 km/ km 2 Gęstość sieci kolejowej 665 km/ mln mieszk. 490 km/ mln mieszk. Średnia roczna liczba podróży Średnia sumaryczna roczna długość podróży 50 podróży/ mieszkańca 5 podróży/ mieszkańca 2574 km/ mieszkańca 454 km/ mieszkańca 3

4 1.2 Struktura sieci kolejowej Jednokierunkowa długość linii kolejowych ogółem km koleje państwowe SBB/CFF/FFS km normalnotorowe km 9 przedsiębiorstw kantonalnych/komunalnych tzw. prywatnych 600 km wąskotorowe km (⅓) 9 sieci i dużo pojedynczych linii prywatne (wartości przybliżone) 4

5 1.2 Struktura sieci kolejowej - sieci i linie wąskotorowe 5

6 2. Oferta przewozowa 2. Oferta przewozowa 2.1 Zasady i zsynchronizowany rozkład jazdy 2.2 Dopasowywanie infrastruktury 6

7 2.1 Zasady i zsynchronizowany rozkład jazdy Cykliczny rozkład jazdy > w całym kraju > takt 1-godzinny > w aglomeracjach częściej > od godz do godz > symetryczny do minuty zero > o każdej pełnej godzinie w większych węzłach skomunikowania z i do każdego kierunku > dalsze węzły przesiadkowe w odległości około 30 min. od dużych węzłów Źródło rysunku: FGSV: Merkblatt zum Integralen Taktfahrplan, 2001, Köln 7

8 2.1 Zasady i zsynchronizowany rozkład jazdy Synchronizacja rozkładów jazdy Kroki tworzenia sieciowego rozkładu jazdy pociągów są teoretycznie proste: > układ pociągów pospiesznych w takcie 1-godzinnym (SBB, prywatne i wąskotorowe) według systemu węzłowego > dopasowanie pociągów międzynarodowych do krajowego układu taktowego > dopasowanie pociągów osobowych (w tym wąskotorowych) w takcie jednogodzinnym: > skomunikowane z pociągami pospiesznymi > zagęszczenia taktu według potoków podróżnych > częściowe zagęszczenia taktu tam, gdzie nie można zapewnić skomunikowań we wszystkich kierunkach jednym pociągiem W praktyce nie tworzy się rokrocznie nowego rozkładu jazdy, istotne zmiany występują rzadko, zazwyczaj w związku ze zmianami w infrastrukturze 8

9 2.2 Dopasowywanie infrastruktury Struktura przestrzenna oczywiście z samej siebie nie odpowiada 1-godzinnej lub półgodzinnej odległości między węzłami, dlatego należy dopasować prędkość pociągów przez dwa czynniki: > liczba postojów na danym odcinku > dopasowywanie infrastruktury do wymaganej prędkości oraz założeń rozkładu jazdy Wspomniane rzadkie zmiany rozkładu jazdy planowane są z dużym wyprzedzeniem, ponieważ docelowy rozkład jazdy stanowi punkt wyjściowy inwestycji w infrastrukturę. 9

10 2.2 Dopasowywanie infrastruktury Docelowe założenia rozkładu jazdy 10

11 2.2 Dopasowywanie infrastruktury Przykład BDWM, odcinek dwutorowy w Dietikon Dzisiaj: Takt 15-minutowy, jednostki pojedyncze i podwójne poc. osobowe SBB: 59/00 14/15 29/30 44/p. 59/00 o./15 29/30 43/45 przesiadka (3)4 min Stoffelbach Dietikon o p p min min 11 o.15

12 2.2 Dopasowywanie infrastruktury Przykład BDWM, odcinek dwutorowy w Dietikon Od 2019 r.: jednostki pojedyncze, podwójne i potrójne Takt 15-minutowy + pociągi przysp. co 30 min + poc. poc. przyspieszone osobowe SBB: SBB: 59/00 22/23 14/15 29/30 52/p. 44/p. 59/00 03/04 o./15 29/30 o./34 43/45 przesiadka (3)4 min Stoffelbach Dietikon o o p p p min min o

13 2.3 Finansowanie inwestycji w infrastrukturę Przykład BDWM, odcinek dwutorowy w Dietikon Finansowanie inwestycji w istniejące już linie kolei prywatnych AG ZH Stoffelbach Dietikon > podział kosztów wszyskich inwestycji między kantony w zasadzie w stosunku do ich udziału w długości linii: > konkretnie: Argowia 80% (rzeczywiście 15.7 km) Zurych 20% (3.1 km) > dofinansowanie kraju (federacji) według mocy podatkowej poszczególnych kantonów: Argowia 27% - Zurych 20% 13

14 2.3 Finansowanie inwestycji w infrastrukturę Przykład BDWM, odcinek dwutorowy w Dietikon Finansowanie inwestycji w istniejące już linie kolei prywatnych AG ZH Stoffelbach Dietikon udział kantonu w długości linii dofinansowanie federacji według mocy podatkowej podział kosztów Kanton AG 80% 27% 58.4 % Kanton ZH 20% 20% 16.0 % Federacja 25.6 % 14

15 2.4 Finansowanie prowadzenia ruchu i przewozów Przykład BDWM Finansowanie prowadzenia ruchu i przewozów w zakresie przewozów regionalnych > przychody ze stawek za dostęp do linii kolejowych pokrywają bieżące koszty prowadzenia ruchu > podział kosztów napraw bieżących oraz deficytu między kantony w zasadzie według ich udziału w pracy eksploatacyjnej: > konkretnie: Argowia 80% Zurych 20% > dofinansowanie kraju (federacji) według mocy podatkowej i ogółu przewozów poszczególnych kantonów: > Argowia 39% - Zurych 34% 15

16 2.4 Finansowanie prowadzenia ruchu i przewozów Przykład BDWM Finansowanie prowadzenia ruchu i przewozów w zakresie przewozów regionalnych udział kantonu w pracy eksploatacyjnej dofinansowanie federacji wg mocy podatkowej i ogółu przewozów podział kosztów Kanton AG 80% 39% 48.8 % Kanton ZH 20% 34% 13.2 % Federacja 38.0 % 16

17 3. Koleje wąskotorowe w aglomeracjach > Powstały w większości z tramwajów podmiejskich > wysoka częstotliwość > zrezygnowały z przewozów towarowych > cierpią pod wpływem korków drogowych > w Argowii jest ich dwóch: BDWM Wohlen Dietikon i WSB Aarau Menziken/Schöftland > a trzecia w planowaniu: LTB Limmattalbahn Zurych Dietikon Killwangen 17

18 3. Koleje wąskotorowe w Argowii Mapa do sieciowego rozkładu jazdy pociągów (SBB) 18

19 3. Koleje wąskotorowe w aglomeracjach 19

20 20

21 3. Koleje wąskotorowe w Argowii LTB Limmattalbahn > Zurych Dietikon Killwangen > łączna długość 13.7 km; w Argowii 25% a w kantonie Zurych 75% > skomunikowania na stacjach kolejowych Zürich Altstetten, Dietikon i Killwangen-Spreitenbach > takt 15-minutowy > z późniejszą możliwością zagęszczenia na takt 7.5-minutowy > tramwaj podmiejski; tramwajowe reguły ruchu (nie jako kolej) Finansowanie inwestycji: > każdy kanton infrastrukturę na swoim terenie > podział kosztów zajezdni oraz planowania: AG 25% - ZH 75% > oczekiwane dofinansowanie federacji 21

22 3. Koleje wąskotorowe w Argowii LTB Limmattalbahn AG ZH 22

23 4. Regionalne koleje wąskotorowe > Powstały częściowo z tramwajów podmiejskich > łatwiejsze i tańsze trasowanie w porównaniu do kolei normalnotorowej > styk z siecią główną (normalnotorową) > takt 1-godzinny > czasowe zagęszczenia do taktu 30-minutowego > przewozy towarowe > częściowo przewóz wagonów normalnotorowych na transporterach 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 5. Koleje wąskotorowe o dużym znaczeniu turystycznym > Kolejek turystycznych takich jak w Polsce nie ma w Szwajcarii! > Powstały z reguły z potrzeb gospodarczych i powodów turystycznych > z powodów wyłącznie turystycznych tylko w nielicznych przypadkach > łatwiejsze trasowanie i tańsza realizacja w terenie górskim > regularne przewozy towarowe > częstotliwość jak w przewozach regionalnych > częściowo wysoki komfort (dla zamożnych turystów) > W większości przypadków znaczenie turystyczne + przewozy regionalne 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 5. Montreux Interlaken ( Luzern) odcinki zębate Mapa do sieciowego rozkładu jazdy pociągów (SBB) 33

34 5. Montreux Interlaken ( Luzern) > Brak bezpośrednich turystycznych połączeń z jeziora genewskiego do Lucerny > 2/3 długości trasy są wąskotorowe: MOB Montreux Zweisimmen; ZB Interlaken Ost Luzern > 1/3 długości trasy jest normalnotorowa: BLS Zweisimmen Spiez; SBB Spiez Interlaken Ost > Układ torowy i wysokie obciążenie stacji węzłowej Spiez (na trasie tranzytowej Bern Włochy) nie pozwalają na ułożenie torów trzyszynowych > stąd pomysł bezpośrednich wagonów o skrajni wąskotorowej z bezosiowymi kołami na przesuwnych wózkach > zmiana rozstawu kół wraz z podwyższeniem pudła wagonów > w konstrukcji i testach od 2008 r. > bezpośrednie połączenia Montreux Interlaken planowane od 2016 r. > Dalej do Lucerny jeszcze nie ponieważ > rozwiązania dla zmiany rozstawu z kołem zębatym jeszcze nie ma 34

35 5. Montreux Interlaken ( Luzern) Źródło zdjęć: Prose AG, Winterthur 35

36 Podsumowanie Koleje wąskotorowe w Szwajcarii > mają takie same zadania przewozowe jak koleje normalnotorowe > są prowadzone według tych samych zasad eksploatacyjnych i bardzo podobnych przepisów jak koleje normalnotorowe > jeżdżą według sygnałów na semaforach, w odstępie z pomocą blokady liniowej > są wwiększości zdalne sterowane z rejonowych albo sieciowych centrali ruchu > podlegają obowiązkowi zabezpieczenia przejazdów kolejowych > są więc niczym innym niż zwykłymi kolejami, tylko na wąskich torach 36