WSTĘP

Transkrypt

1

2

3 WSTĘP Opracowanie porejestrowych doświadczeń odmianowych (PDO) obejmuje wyniki doświadczeń z trzech lat użytkowania (2012, 2013, 2014) kostrzewy trzcinowej i kupkówki pospolitej w uprawie na zielonkę, wyniki z dwóch lat badań (2013, 2014) tymotki łąkowej wysiewanej w 2012 roku oraz wyniki jednego roku użytkowania kostrzewy czerwonej i wiechliny łąkowej także w uprawie na zielonkę. Ujęto również jednoroczne wyniki badań dynamiki plonowania odmian kostrzewy czerwonej i wiechliny łąkowej z doświadczeń założonych w 2013 roku. W publikacji przedstawiono też wyniki doświadczeń z odmianami kostrzewy czerwonej i wiechliny łąkowej na nasiona z roku zbioru 2014 oraz wyniki pięcioletnich badań zimotrwałości odmian życicy trwałej (siew 2009). Celem badań w uprawie na zielonkę było rozpoznanie możliwości produkcyjnych i poznanie rozkładu plonowania odmian w okresie wegetacji. Doświadczenia w uprawie na nasiona prowadzono w celu określenia potencjału odmian i wskazania odmian najlepszych w kierunku szerszej reprodukcji. O jakości plonu zielonej i suchej masy, która najbardziej zmienia się w okresie wiosny od kwietnia do czerwca, w największym stopniu decyduje termin koszenia. Dlatego też ocenę jakości (wartości pokarmowej) runi poszczególnych odmian w zależności od terminu zbioru, w powiązaniu z oceną wielkości plonu, dokonano w oparciu o wyniki doświadczenia z dynamiką plonowania. W obrębie każdego gatunku, dobór odmian w każdym rodzaju doświadczeń, stanowiły te same odmiany. Zbadano 7 odmian kostrzewy czerwonej, 6 odmian kostrzewy trzcinowej, 13 odmian kupkówki pospolitej, 12 odmian tymotki łąkowej, 6 odmian wiechliny łąkowej i 32 odmiany życicy trwałej. Doświadczenia, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu, prowadzono według ramowych metodyk. 1) ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych. 1. Rośliny rolnicze Trawy pastewne, COBORU, Słupia Wielka 1998 oraz uzupełnienie dot. nawożenia mineralnego z roku 2007; Wiechlinowate. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) w uprawie na zieloną masę NR/P/21/2014 COBORU, Słupia Wielka 2014; Metodyka prowadzenia doświadczeń odmianowych na nasiona NR/S/6/2009. Słupia Wielka, sierpień 2009; Metodyka oceny zimotrwałości NR/S/7/2009. Słupia Wielka, sierpień 2009; Metodyka badania dynamiki plonowania odmian traw NR/S/1/2008. Słupia Wielka, sierpień Doświadczenia z kostrzewą czerwoną, kostrzewą trzcinową, kupkówką pospolitą, wiechliną łąkową i tymotką łąkową w uprawie na zielonkę i na nasiona oraz z dynamiką plonowania zakładano w układzie losowanych bloków. Doświadczenie z zimotrwałością odmian życicy trwałej założono w dwóch wariantach polowych: poletkowym i rzędowym. W zależności od rodzaju doświadczenia, powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła: w uprawie na zielonkę 10 m 2, na nasiona 12 m 2, z dynamiką plonowania 22,5 m 2. W badaniu zimotrwałości odmian życicy trwałej poletka miały powierzchnię 6 m 2 (wariant poletkowy), a w wariancie rzędowym 10 roślin tzw. pojedynków roślin każdej odmiany. Poza doświadczeniem na zimotrwałość życicy trwałej (2 powtórzenia), pozostałe doświadczenia założono w trzech powtórzeniach. Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla gatunku i kierunku użytkowania normatywną ilość wysiewu oraz zdolność kiełkowania nasion. Analizy cech jakościowych odmian dotyczące poziomu białka, włókna, cukrów i strawności, z jedenastu pokosów zebranych w doświadczeniu z dynamiką plonowania (w Śremie Wójt.) wykonano w Laboratorium Chemiczno- Technologicznym w Słupi Wielkiej. W opracowaniu, poza przedstawieniem wyników, wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, które mogły wpływać na wzrost i rozwój roślin. Szczegółowe informacje dotyczące czynników meteorologicznych i przebiegu warunków pogodowych w każdym roku są publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują mapki. Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym w roku 2013 założono w dziesięciu miejscowościach (rys. 1). Oceniano 7 odmian (5 krajowych i 2 zagraniczne), będących w Krajowym rejestrze. Głównym celem było rozpoznanie plenności i terminu kłoszenia się roślin poszczególnych odmian, a także ocena innych cech gospodarczych. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z kostrzewą czerwoną w uprawie na zielonkę; siew 2013 Rok 2013 Większość doświadczeń założono w trzeciej dekadzie kwietnia. W trzech miejscowościach doświadczenia założono w maju. W większości miejscowości siewy nasion oraz wschody roślin przebiegały w korzystnych warunkach atmosferycznych. Termin wschodów roślin był zróżnicowany i wynosił od 10 (Łopuszna) do 18 (Bezek) dni. W Łopusznej ulewne deszcze po siewie zbiły glebę utrudniając wschody roślin, dlatego też konieczne było ponowne założenie doświadczenia w czerwcu. We wszystkich miejscowościach stan doświadczeń przed zimą oceniono jako dobry. Rok 2014 Najwcześniej wegetacja roślin ruszyła w Radostowie (druga dekada lutego), a około miesiąc później w pozostałych miejscowościach. Stan roślin po zimie oceniono jako dobry. Słabo przezimowały i odrastały wiosną polskie odmiany Domena i Kos. We wszystkich miejscowościach zebrano po 5 pokosów. W dwóch miejscowościach, z uwagi na duży błąd statystyczny, zdyskwalifikowano wyniki pierwszego pokosu (Radostowo i Słupia). Plony świeżej i suchej masy roślin w pokosach były mocno zróżnicowane. Największym plonem suchej masy w całym okresie wegetacji charakteryzowały się dwie polskie odmiany Anielka i Anitawa oraz holenderska odmiana Bargaret. Prawie we wszystkich pokosach (znacznie poniżej wzorca) słabo plonującymi odmianami były Domena i Kos. Odmiany te słabo także odrastały po pierwszym, drugim i trzecim pokosie. Nie odnotowano dużego zróżnicowania wysokości roślin badanych odmian w pokosach.

5 - 5 - Tabela 1 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok wpisania do KR Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania nasion ilość wysiewu (%) kg/ha Anielka 2003 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Anitawa 2006 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bargaret 2003 Barenbrug Holland B.V. NL Domena 2009 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Gondolin 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Kos 1964 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Reda 1987 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bilans doświadczeń: - założone 10 - wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 10 Kol. 2: KR Krajowy rejestr Kol. 3: DK Dania, NL Holandia, PL Polska Tabela 2 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Warunki prowadzenia doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek Radostowo Dz pł 6,5 2 Wrócikowo B gs 6,3 3 Masłowice A pgl 6,1 4 Bezek Rb gc 7,5 5 Kochcice A gl 6,2 6 Słupia Rb gc 5,4 7 Jelenia Góra B gs 6,2 8 Dukla Bw gs 6,0 9 Łopuszna A pł 4,6 10 Żabnica Bw gs 6,1 ph w KCl Kol. 4: 1 pszenny bardzo dobry, 2 pszenny dobry, 3 pszenny wadliwy, 4 żytni bardzo dobry, 11 zbożowy górski, 13 owsiano-pastewny górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana, Dz czarna ziemia zdegradowana, Rb rędzina Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki, pł gleba pyłowa

6 - 6 - Tabela 3 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Przedplon: Wyszczególnienie Rok siewu 2013 i rok zbioru liczba doświadczeń - strączkowe 2 - zboża 6 - okopowe 1 - czarny ugór 1 Wapnowanie: - pod przedplon 1 - pod przed-przedplon 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń 10 * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Data siewu 2013 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Rozpoczęcie wegetacji w 2014 roku Data zbioru pokosów w pierwszym (2014) roku użytkowania I II III IV V Radostowo Wrócikowo Masłowice Bezek Kochcice Słupia Jelenia Góra Dukla Łopuszna Żabnica Średnia

7 - 7 - Tabela 5 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Plon suchej masy (dt z ha) pokos Plon świeżej masy (dt z ha) pierwszy wszystkie wszystkie Wzorzec 22,3 101, Anielka -0,2 3, Anitawa 2,5-0, Bargaret 0,2 1,8 8 4 Domena -2,3-5, Gondolin 0,5 0,7 1 6 Kos -1,0-1,9-7 7 Reda 0,6 1,5-1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 6 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Odrastanie roślin Stan roślin po zimie po pokosach wiosną I II III skala 9 o Wzorzec 8,0 8,2 8,0 7,8 7,6 1 Anielka 0,1-0,1 0,0 0,3 0,1 2 Anitawa 0,2 0,2 0,3 0,0-0,1 3 Bargaret 0,0 0,3 0,3 0,0 0,2 4 Domena -0,5-0,4-0,1-0,4-0,4 5 Gondolin 0,2 0,4-0,1 0,2 0,4 6 Kos -0,1-0,2 0,2-0,1-0,2 7 Reda 0,0 0,1-0,2 0,0-0,1 Liczba doświadczeń

8 - 8 - cd. tabeli 6 Wysokość roślin w I pokosie Gęstość runi I II wiosną przed zimą cm skala 9 o Wzorzec ,1 8,2 1 Anielka ,3 0,2 2 Anitawa 1 0 0,4 0,2 3 Bargaret 0 1-0,6-0,4 4 Domena ,1 0 5 Gondolin 0 1-0,1 0 6 Kos ,4 0 7 Reda 0-1 0,1 0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

9 KOSTRZEWA CZERWONA Dynamika plonowania Doświadczenie z odmianami kostrzewy czerwonej zlokalizowano w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Śremie Wójt. (rys. 1). Doświadczenie założono w układzie losowanych bloków, w trzech powtórzeniach. Powierzchnia dużego poletka wynosiła 22,5 m 2, a pojedynczego do jednorazowego zbioru netto 2,025 m 2. Rys. 1. Lokalizacja doświadczenia PDO z dynamiką plonowania odmian kostrzewy czerwonej; siew 2013 Nawożenie przedsiewne w roku 2013 oraz wczesną wiosną w następnym było zgodne z wytycznymi w metodyce prowadzenia doświadczenia. Oceniano gęstość runi, porażenie roślin przez choroby i ogólną kondycję roślin. W roku 2014 pierwszy pokos zebrano 22 kwietnia, a następnie w odstępach tygodniowych przeprowadzono kolejno jedenaście koszeń. Ostatnie koszenie wyrównujące ruń wykonano 12 sierpnia. Analizy wartości pokarmowej wszystkich odmian w każdym pokosie wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym w Słupi Wielkiej. Wyniki plonowania oraz oceny ważniejszych cech rolniczo-użytkowych odmian zamieszczono w tabelach W celu pełnego udokumentowania dynamiki przebiegu warunków meteorologicznych w okresie prowadzenia doświadczenia zamieszczono w tab. 1 i 2 dane dot. ilości opadów oraz średniej temperatury powietrza. Rok 2013 Doświadczenie założono 15 maja w sprzyjających warunkach atmosferycznych. W drugiej dekadzie maja spadło 12,4 mm deszczu, a średnia temperatura powietrza tej dekady wynosiła 16,4 o C. Wschody roślin kostrzewy czerwonej odnotowano po 6-10 dniach i uzyskały one w większości odmian dobre oceny. Najszybciej ze wszystkich badanych odmian wzeszły rośliny polskich odmian Anielka, Anitawa i Reda (21.05), a najpóźniej holenderska odmiana Bargaret (25.05). Jesienią, po okresie pielęgnacyjnym rośliny były dobrze rozkrzewione. Najsłabszą ocenę przed zimą uzyskała odmiana Bargaret, pozostałe odmiany oceniono dobrze. Rok 2014 Wegetacja roślin ruszyła 11 marca, miesiąc wcześniej w porównaniu z rokiem Niskie temperatury powietrza do -13 o C odnotowano tylko w trzeciej dekadzie stycznia 2014 r. Nie spowodowały one jednak uszkodzeń roślin, bowiem chroniła je w tym okresie pokrywa śnieżna. Stan roślin po zimie oceniono jako dobry. Najsłabszą ocenę stanu oraz gęstości runi po zimie uzyskała odmiana Kos. Najwcześniej wykłosiły się rośliny odmian Kos, a najpóźniej odmiany Anielka. Różnica w fazie Tabela 1. Dekadowe i miesięczne sumy opadów (mm) w okresach V-XII 2013 i I-VIII Rok/Miesiąc V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII I dekada 19,8 11,2 3,7 42,5 13,2 0,0 26,1 13,2 16,3 0,0 0,0 7,0 13,3 2,0 29,2 15,9 II dekada 12,4 1,9 10,3 12,4 52,5 11,9 6,3 3,7 23,3 4,4 16,6 10,8 10,0 10,7 4,1 7,4 III dekada 45,3 66,5 26,7 0,7 7,4 0,0 9,2 0,4 2,0 0,0 26,7 15,0 20,9 10,4 21,1 25,2 Suma 77,5 79,6 40,7 55,6 73,1 11,9 41,6 17,3 39,8 4,4 43,3 32,8 44,2 23,1 54,4 48,5 Tabela 2. Dekadowe i miesięczne średnie temperatury ( o C) w okresach V-XII 2013 i I-VIII 2014 Rok/Miesiąc V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII I dekada 15,4 17,1 20,7 23,3 15,4 8,8 8,3 1,7 4,7 3,3 4,9 9,1 10,7 18,2 21,2 22,2 II dekada 16,4 20,9 19,1 18,7 12,5 9,7 4,0 2,5 1,1 4,2 7,5 9,1 12,4 16,9 22,0 17,9 III dekada 13,3 17,6 23,2 17,2 10,4 13,1 3,4 4,7-8,1 4,9 8,4 14,3 17,8 15,6 22,0 18,5 Średnia 15,0 18,5 21,0 19,7 12,8 10,5 5,2 3,0-0,8 4,1 6,9 10,8 13,6 16,9 21,7 19,5

10 kłoszenia między odmianą najwcześniej i najpóźniej kłoszącą się wynosiła 14 dni, a w fazie kwitnienia roślin 12 dni. Niekorzystne warunki wzrostu i rozwoju roślin kostrzewy czerwonej wystąpiły przed zbiorem pierwszego, trzeciego, szóstego i ósmego pokosu. W okresie tym wystąpiła susza, a jej skutki odnotowano na roślinach wszystkich badanych odmian. Najbardziej na suszę zareagowały polskie odmiany Anitawa, Domena i Kos. Większość badanych odmian wykazywała znaczny spadek energii odrastania roślin po pokosach. Najmniejsze przyrosty wysokości roślin odnotowano po drugim, siódmym i ósmym pokosie (Anitawa, Domena, Kos). Największym plonem suchej masy w całym okresie wegetacji cechowały się odmiany Gondolin i Reda. W całym okresie użytkowania najsłabiej plonującą odmianą była Anielka. Do szóstego pokosu słabym plonowaniem charakteryzowała się także holenderska odmiana Bargaret. Od piątego pokosu odnotowano także wyleganie roślin wszystkich odmian. Najbardziej podatnymi na wyleganie okazały się polskie odmiany Anitawa i Reda. Największą zawartością cukrów w całym okresie wegetacji charakteryzowały się rośliny holenderskiej odmiany Bargatet, a do piątego pokosu także polskiej odmiany Anielka. Natomiast najmniejszą zawartość cukrów odnotowano w roślinach odmiany Anitawa. Strawność suchej masy in vitro podlegała znacznym wahaniom i była zróżnicowana odmianowo w pokosach. Wyraźny spadek strawności suchej masy wszystkich badanych odmian zaznaczył się w pokosach od siódmego do dziesiątego. Duże różnice międzyodmianowe stwierdzono w czwartym, piątym i szóstym pokosie, tj. od początku drugiej dekady do końca maja. Odmiany Anielka i Bargaret charakteryzowały się najlepszą strawnością suchej masy.

11 Tabela 3 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Odmiany i doświadczenia Rok wpisania do KR Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania wysiewu ilość nasion (%) kg/ha Anielka 2003 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Anitawa 2006 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bargaret 2003 Barenbrug Holland B.V. NL Domena 2009 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Gondolin 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Kos 1964 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Reda 1987 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bilans doświadczeń: - założone 1 Kol. 2: KR Krajowy rejestr Kol. 3: DK Dania, PL Polska - wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 1 Tabela 4 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Warunki prowadzenia doświadczenia Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek ph w KCl przedplon Śrem Wójt A pgl/gs 6,6 okopowe Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry Kol. 5: A bielicowe Kol. 6: pgl piasek gliniasty lekki, gs glina średnia

12 Tabela 5 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Warunki agrotechniczne doświadczenia Nawożenie mineralne: Wyszczególnienie Rok siewu 2013 i rok zbioru N - przedsiewnie 84 kg czystego składnika na 1 ha w latach użytkowania 140 P 2 O 5 * - przedsiewnie 72 - w latach użytkowania 63 K 2 O* - przedsiewnie 88 - w latach użytkowania 63 Liczba doświadczeń 1 Kol. 1: * dawka zależna od zasobności gleby Tabela 6 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Terminy agrotechniczne doświadczenia Miejscowość Data siewu 2013 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data ruszenia wegetacji w roku 2014 Data zbioru (2014) Śrem Wójt Tabela 7 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Plon suchej masy (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Pokos (dt z ha) Wzorzec 30,2 52,6 65,1 82,2 92,3 101,5 120,5 130,4 123,9 129,4 25,4 1 Anielka -7,4-10,3-6,8-10,3-11,6-8,9-15,7-7,4-9,9-13,4 0,4 2 Anitawa 0,1 2,4-1,2 7,5 2,0-7,5-7,0-10,7-11,1-3,8-2,1 3 Bargaret -2,9-7,1-5,0-5,2-3,9-4,2-1,1-1,7-1,9 19,7 1,4 4 Domena -4,1-3,3-1,6-4,0 0,2 4,8 12,9 1,2 1,9-13,9-3,7 5 Gondolin 6,0 8,6 4,9 1,4 3,2 4,3 10,6 0,2 9,5 11,9 2,9 6 Kos 1,4 5,3 5,6 7,5 1,1 4,5 2,0 5,1-4,5-10,6-3,3 7 Reda 6,8 4,6 4,3 3,4 9,1 6,9-1,7 13,3 12,0 10,0 4,3 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

13 Tabela 8 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Zawartość białka ogólnego w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Pokos Wzorzec 18,1 14,8 12,1 10,6 8,9 7,4 7,0 6,7 6,1 6,2 15,5 1 Anielka 0,1 0,7 1,3-0,4-0,1 1,6 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 2 Anitawa 0,2-0,6-0,7 0,6-0,8-0,3-0,2 0,5 0,3 0,0 0,3 3 Bargaret 0,7 0,6-0,7 0,4 1,1 0,1-1,3 0,0 0,1 0,5-0,8 4 Domena 0,9 0,8 1,9 0,7 0,5-0,1 0,0-0,2-0,2-0,3 1,4 5 Gondolin -0,5-0,6-0,3-0,1-0,6-0,4-0,4-0,3-0,5 0,3-0,6 6 Kos -0,1-1,2-0,6-0,7-0,4-0,5 0,6 0,0 0,6 0,0 0,6 7 Reda -1,4 0,2-0,7-0,5 0,3-0,3 0,8 0,0-0,3-0,5-0,8 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 9 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Zawartość włókna w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Pokos Wzorzec 25,4 28,8 29,7 32,9 34,8 36,1 35,4 35,6 34,4 34,3 25,8 1 Anielka -1,2-1,4-2,8-2,0-1,0-2,3-1,7-0,3-0,3-2,4-0,7 2 Anitawa 1,5-0,6 1,5 1,7 0,9 0,8 0,5 0,2 0,1 1,0 0,2 3 Bargaret -0,9-1,2 0,0-2,1-1,4-1,0 0,4-0,3 0,0 0,7 1,1 4 Domena -1,4-1,5-0,9-0,4-0,8 0,8 0,9 1,0 0,4 0,6-1,3 5 Gondolin 0,7 1,5 0,5 0,3 0,7 0,9 2,1-1,0-0,5-0,9 0,7 6 Kos 1,2 2,9 1,8 2,0 1,7 0,9-1,0-0,3 0,0-0,1-1,1 7 Reda 0,2 0,4 0,0 0,5-0,1-0,1-1,1 0,7 0,0 1,0 1,1 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

14 Tabela 10 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Zawartość cukrów w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Pokos Wzorzec 8,9 5,7 10,2 6,2 5,6 6,0 5,9 6,6 5,9 5,4 6,2 1 Anielka 2,4 1,9 2,6 2,5 1,5-0,9-0,8-0,3-1,7 0,9 0,5 2 Anitawa -2,4-0,9-0,9-1,1 0,2 0,4 1,1-0,8-2,1-2,7-0,4 3 Bargaret 0,5 0,0 0,3 1,8 0,3 0,6 2,5 1,1 0,7 1,6-0,7 4 Domena 0,9-0,1-0,7-0,5 0,2-0,6-1,0 0,9 1,5-0,6-0,4 5 Gondolin -0,7-0,2-0,9-1,4-0,9-0,2-1,5 0,8 0,9 1,4 0,2 6 Kos -1,4-0,6-0,7-1,2-1,1 0,9 0,6 0,0-0,4 0,3 1,5 7 Reda 0,6-0,1 0,3 0,0-0,1-0,2-0,9-1,6 1,1-0,9-0,6 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 11 KOSTRZEWA CZERWONA. Dynamika plonowania. Strawność in vitro w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Pokos Wzorzec 68,5 63,0 60,6 50,6 39,4 30,8 31,1 29,7 29,9 29,0 43,8 1 Anielka 1,5 1,5 2,6 2,3 1,8 1,7 3,3 1,5-1,3 3,7-0,3 2 Anitawa 0,0-2,8-2,8-4,5-2,7-0,3 1,0-1,6-0,1-2,9 3,1 3 Bargaret 2,0 5,6 2,2 10,0 8,9 10,3-2,4 8,5-0,8-3,6 1,0 4 Domena 3,4-3,0 0,8-0,6 0,4-5,1-3,6-4,5-2,0-2,0 0,8 5 Gondolin -2,2-4,0-0,4 1,9-6,3-3,8-6,9 1,1 1,8 2,0-0,4 6 Kos -0,6-1,2-2,5-4,5-4,4-1,5 4,3-1,0 2,0 2,7 0,6 7 Reda -4,4 3,8 0,1-4,8 2,3-1,4 4,1-4,0 0,7 0,2-5,0 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

15 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona Doświadczenia z kostrzewą czerwoną założono w roku 2013 w pięciu miejscowościach (rys. 1). Zbadano i oceniono plony nasion 7 odmian kostrzewy czerwonej (5 krajowych i 2 zagraniczne), wpisanych do Krajowego rejestru. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z kostrzewą czerwoną na nasiona; siew 2013 Rok 2013 Doświadczenia założono w terminie późnoletnim, w drugiej i trzeciej dekadzie sierpnia (4 miejscowości). W Pawłowicach z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe termin siewu przesunięto do pierwszej dekady września. Mimo późniejszego terminu siewu, korzystny rozkład opadów i temperatur jesienią pozwolił na dobry wzrost roślin oraz dostateczne ich rozkrzewienie przed zimą. Rok 2014 Po łagodnej zimie 2013/2014 na roślinach badanych odmian kostrzewy czerwonej nie stwierdzono uszkodzeń mrozowych, a ich przezimowanie oceniono jako dobre. Wegetacja roślin ruszyła wcześnie, w większości miejscowości już w marcu. Najszybciej wegetacja roślin ruszyła w Pawłowicach (pierwsza dekada marca). W początkowym okresie wegetacji tj. od pierwszej dekady kwietnia do pierwszej dekady maja, brak opadów deszczu spowodował w glebie znaczny deficyt wody susza (Słupia, Wrócikowo). Lokalnie odnotowano także przygruntowe przymrozki z temperaturą do -5 o C (Słupia, Chrząstowo). Niekorzystne warunki atmosferyczne panujące w tym okresie znacznie zahamowały wzrost i rozwój roślin kostrzewy czerwonej. W Słupi w celu pobudzenia wzrostu i krzewienia się roślin poletka przebronowano. W czerwcu bardzo duże opady deszczu (103 mm) w Słupi wpłynęły na duże wyleganie odmian. Najsilniej wylegały rośliny odmian Anielka i Anitawa. Nie stwierdzono dużego zróżnicowania w terminie kłoszenia się roślin kostrzewy czerwonej. Najwcześniej kłosiły się rośliny odmian Bargaret i Anielka, a nieznacznie później odmiany Anitawa. Zbiory nasion w większości miejscowości przeprowadzono głównie w pierwszej, a tylko w Pawłowicach w drugiej dekadzie lipca. We Wrócikowie i Masłowicach zbiory nasion zbierano dwuetapowo, przy czym ze względu na bardzo zbliżone terminy dojrzałości technicznej nasion, wszystkie odmiany skoszono, a następnie po kilku dniach omłócono w tym samym terminie. Z powodu niemiarodajnych wyników jedno doświadczenie wyłączono z opracowania (Pawłowice). Poziom plonowania wszystkich badanych odmian był dość wyrównany, a średnio największy plon nasion zebrano w Słupi 20 dt z ha. Najplenniejszymi odmianami z dużą powtarzalnością wyników plonowania w miejscowościach były: Anitawa i Reda, a najgorzej plonowały odmiany Bargaret i Domena. Po zbiorze nasion nie stwierdzono istotnych różnic odmianowych w dynamice odrastania roślin.

16 Tabela 1 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona. Odmiany i doświadczenia Rok wpisania do KR Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania nasion ilość wysiewu (%) kg/ha Anielka 2003 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Anitawa 2006 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bargaret 2003 Barenbrug Holland B.V. NL Domena 2009 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Gondolin 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Kos 1964 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Reda 1987 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Bilans doświadczeń: - założone 5 - wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 4 Kol. 2: KR Krajowy rejestr Kol. 3: DK Dania, NL Holandia, PL Polska Tabela 2 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona. Warunki prowadzenia doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek ph w KCl przedplon Chrząstowo B gl 7,0 zboża 2 Wrócikowo B gs 7,5 okopowe 3 Masłowice A pł 6,3 zboża 4 Pawłowice Ax gl 6,3 okopowe 5 Słupia Rb k 6,9 Kol. 4: 2 pszenny dobry, 4 żytni bardzo dobry Kol. 5: A bielicowa, Ax pseudobielicowa, B brunatna, Rb rędzina brunatna Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, k rędzina kredowa, pł gleba pyłowa czarny ugór

17 Tabela 3 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona. Terminy agrotechniczne doświadczeń Miejscowość Data siewu 2013 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data ruszenia wegetacji w roku 2014 Data zbioru Chrząstowo ; Wrócikowo ; Masłowice Pawłowice Słupia Tabela 4 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona. Plon nasion odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Rok zbioru 2014 Miejscowości Chrząstowo Wrócikowo Masłowice Pawłowice Słupia Średnia Masa 1000 nasion (g) Wzorzec 18,8 14,8 18,5-20,1 18,1 1,3 1 Anielka 1,1 0,6-1,3 - -0,1 0,1 0,1 2 Anitawa -0,9 1,3 4,4-4,9 2,4-0,1 3 Bargaret -3,8-1,3-3,6 - -5,0-3,4 0,0 4 Domena -2,4-2,0 0,0 - -2,2-1,7 0,0 5 Gondolin 2,4-0,9 0,7-1,4 0,9 0,0 6 Kos -0,1 0,9-0,1-1,1 0,4-0,1 7 Reda 3,8 1,4 0,0-0,1 1,3-0,1 NIR przy α = 0,05 1,16 1,27 2,18-2,30 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

18 Tabela 5 KOSTRZEWA CZERWONA w uprawie na nasiona. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2014 Stan roślin po zimie Początek kłoszenia Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wysokość roślin przed zbiorem Wyleganie roślin przed zbiorem skala 9 o dzień, m-c cm skala 9 o Odrastanie roślin 14 dni po zbiorze nasion Wzorzec 8, ,3 7,0 1 Anielka 0, ,0 0,0 2 Anitawa 0, ,4 0,1 3 Bargaret -0, ,0 0,2 4 Domena -0, ,1-0,2 5 Gondolin 0, ,2 0,2 6 Kos -0, ,3-0,2 7 Reda 0, ,1 0,2 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

19 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym w roku 2011 założono w siedmiu miejscowościach (rys. 1). Przebadano 6 odmian (2 krajowe i 4 zagraniczne), które pochodziły z różnych ośrodków hodowli (tab. 1). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z kostrzewą trzcinową w uprawie na zielonkę; siew 2011 Rok 2011 Doświadczenia zakładano w terminie późnoletnim. Najwcześniej doświadczenia założono w dwóch miejscowościach (Śrem Wójt., Łopuszna) w drugiej dekadzie sierpnia. W większości miejscowości siewy nasion oraz wschody roślin przebiegały w korzystnych warunkach atmosferycznych. W Nowej Wsi Ujskiej ulewne deszcze po siewie zbiły glebę, utrudniając wschody. Również wrześniowa susza nie sprzyjała rozwojowi traw. Wskutek tego doświadczenie założono ponownie 30 września. Podobna sytuacja wystąpiła w Dukli. Susza występująca przed siewem i po siewie uniemożliwiła skiełkowanie nasion. Dopiero w połowie września odnotowano przelotne opady. Wschody roślin były bardzo słabe, na części poletek obserwowano duże braki, szczególnie w Nowej Wsi Ujskiej. Susza utrzymywała się do końca wegetacji roślin. Termin wschodów roślin był bardzo zróżnicowany i wynosił od 7 (Łopuszna) do 36 (Dukla) dni. Poza doświadczeniami w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli doświadczenia były udane i stan doświadczeń przed zimą oceniono dobrze. Rok 2012 Niekorzystne warunki pogodowe w zimie, szczególnie w lutym (bardzo niska temperatura powietrza i wiatry) były powodem słabego przezimowania roślin w doświadczeniach. Dwa doświadczenia (w Nowej Wsi Ujskiej i w Dukli) zostały wiosną zdyskwalifikowane. Słabo oceniono także stan roślin po zimie w Śremie Wójt. We wszystkich miejscowościach słabo przezimowały rośliny odmian Odys i Fuego. Przymrozki wiosenne i niewielka ilość opadów w okresie wiosennym niekorzystnie wpłynęły na wielkość uzyskanego plonu świeżej i suchej masy w pierwszym i drugim pokosie, zwłaszcza w Śremie Wójt. i Jeleniej Górze. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 17% plonu całorocznego. Wraz z poprawą warunków pogodowych (lipiec, sierpień) plony kostrzewy trzcinowej w dalszych pokosach wzrastały. Z grupy badanych odmian najsłabiej plonowała odmiana Odys, która także bardzo słabo odrastała wiosną i po pokosach. ta charakteryzowała się jednak we wszystkich pokosach lepszą od wzorca strawnością suchej masy. mi najlepiej plonującymi były Proba i Kora, których rośliny dobrze odrastały wiosną i po kolejnych pokosach. Stan roślin przed zimą oceniono dobrze. Rok 2013 Długo utrzymująca się zima (do pierwszej dekady kwietnia), znacznie opóźniła wegetację roślin. Rośliny wegetację rozpoczęły dopiero w drugiej dekadzie kwietnia. Najszybciej, wegetację rośliny rozpoczęły w Śremie Wójt., a tydzień później w Krzyżewie. Stan roślin we wszystkich doświadczeniach oceniono jako dobry, pomimo, iż temperatury przy powierzchni gruntu zimą dochodziły nawet do -27 oc, np. w Śremie Wójt. Nie odnotowano na roślinach większych uszkodzeń, ponieważ niskim temperaturom najczęściej towarzyszyła gruba pokrywa śnieżna. Najsłabiej przezimowały rośliny odmian Fuego, Odys, Prolate. Najlepiej po zimie oceniono stan roślin polskiej odmiany Rahela. ta także bardzo dobrze odrastała wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów. W kwietniu w większości miejscowości odnotowano suszę, która znacznie spowolniła wzrost i rozwój roślin. Wpłynęła także na obniżenie plonu świeżej i suchej masy pierwszego pokosu, zwłaszcza w Wyczechach i Krzyżewie. We wszystkich miejscowościach zebrano sześć pokosów, jednak w Jeleniej Górze, z uwagi na duży błąd statystyczny, wyniki zdyskwalifikowano. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 14% plonu całorocznego. Plon całkowity suchej masy w drugim roku użytkowania był o 6% niższy w porównaniu z pierwszym rokiem użytkowania. W pierwszym pokosie najlepiej plonującymi były odmiany Rahela i Proba. Podobnie, jak w pierwszym roku użytkowania, odmiana Odys była odmianą najsłabiej plonującą spośród wszystkich badanych odmian. Najwyższymi roślinami cechowały się odmiany Proba i Rahela, najniższymi Fuego i Prolate.

20 Rok 2014 Łagodny przebieg warunków meteorologicznych zimą 2013/2014 nie spowodował większych uszkodzeń roślin w doświadczeniach. Rośliny wegetację rozpoczęły miesiąc wcześniej w porównaniu do roku Najszybciej wegetację rozpoczęły rośliny w Jeleniej Górze (pierwsza dekada marca), a najpóźniej w Łopusznej (trzecia dekada marca). Stan roślin we wszystkich doświadczeniach oceniono jako dobry. Najsłabiej przezimowały rośliny odmian Odys i Fuego. Odys odrastała słabo po zbiorze kolejnych pokosów. Najlepiej po zimie oceniono stan roślin odmiany Rahela, która charakteryzowała się także dobrym zagęszczeniem runi wiosną oraz dobrym odrastaniem roślin po zbiorze kolejnych pokosów. W pierwszej dekadzie kwietnia w większości miejscowości odnotowano przygruntowe przymrozki, które spowolniły wzrost i rozwój roślin (Krzyżewo). W pierwszej dekadzie czerwca i w drugiej dekadzie lipca odnotowano we wszystkich miejscowościach suszę, która wpłynęła na obniżenie plonu świeżej i suchej masy w czwartym i piątym pokosie, zwłaszcza w Śremie, Jeleniej Górze i Krzyżewie. W czterech miejscowościach zebrano pięć pokosów. Z przyczyn losowych nie zebrano piątego pokosu w Wyczechach. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 15% plonu całorocznego. mi o największych plonach suchej masy ze wszystkich pokosów były Rahela, Probe i Kora. Podobnie jak w pierwszym i drugim roku użytkowania najmniejsze plony suchej masy uzyskała odmiana Odys. Najniższymi roślinami cechowały się Prolate i Fuego.

21 Tabela 1 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok wpisania do KR Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania nasion ilość wysiewu (%) kg/ha Fuego 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Kora 2001 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Odys 2001 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. PL Proba* 2003 Oseva Uni a.s. CZ Prolate* 2003 Oseva Uni a.s. CZ Rahela 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR PL Bilans doświadczeń: - założone 7 - wcześniej zakończone 2 - przyjęte do syntezy 5 Kol. 1: wygaśnięcie okresu wpisu odmian w Krajowym rejestrze z dniem r. Kol. 2: KR Krajowy rejestr Kol. 3: IHAR Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy, CZ Czechy, DK Dania, PL Polska Tabela 2 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Warunki prowadzenia doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek Śrem Wójt A pgl 5,6 2 Nowa Wieś Ujska A pgl 6,0 3 Krzyżewo A gl 6,7 4 Wyczechy Bw pgl 6,5 5 Jelenia Góra B gs 5,8 6 Dukla Bw gc 6,5 7 Łopuszna B gl 4,8 Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry, 6 żytni słaby, 11 zbożowy górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki ph w KCl

22 Tabela 3 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Przedplon: Wyszczególnienie Rok siewu 2011 i lata zbioru 2012, 2013, liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 6 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 4 Nawożenie mineralne: N - przedsiewnie kg czystego składnika na 1 ha w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Miejscowość Data siewu 2011 Okres odsiewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji w latach użytkowania pierwszym 2012 drugim 2013 trzecim Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla Łopuszna Średnia

23 cd. tabeli 4 Data zbioru pokosów w latach użytkowania Miejscowość pierwszym (2012) drugim (2013) trzecim (2014) I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska* Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla* Łopuszna Średnia * dyskwalifikacja doświadczeń wiosną 2012 r. Tabela 5 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013, 2014 Plon suchej masy (dt z ha) Plon świeżej masy (dt z ha) lata użytkowania i pokosy pierwszy wszystkie wszystkie Wzorzec 18,6 17,1 15,6 35,7 51,3 135,1 126,5 106,8 261,6 368, Fuego -1,6-2,1-1,6-3,7-5,3-0,4 3,0 0,5 2,6 3, Kora 4,4 1,0 0,2 5,4 5,6 6,2-2,9 2,1 3,3 5, Odys -6,2-1,1 1,7-7,3-5,6-18,3-15,0-6,7-33,3-40, Proba 2,8 1,8 1,4 4,6 6,0 6,2 4,0 2,2 10,2 12, Prolate -2,0-2,4-4,6-4,4-9,0-1,9 3,9-0,2 2,0 1, Rahela 2,4 2,4 2,8 4,8 7,6 8,0 6,8 2,2 14,8 17, Średnia Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

24 Tabela 6 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013, 2014 Stan roślin po zimie wiosną Odrastanie roślin po pokosach I II III skala 9 o rok użytkowania Wzorzec 7,4 7,9 7,4 7,6 7,9 7,7 8,0 8,3 8,1 7,8 8,3 8,0 8,0 8,0 8,0 1 Fuego -0,3-0,7-0,1-0,5-0,8-0,3-0,5-0,1-0,2-0,1-0,4-0,5-1, Kora 0,8 0,3 0,0 1,3 0,4-0,2 0,4 0,0 0,2 0,5-0,1 0, Odys -1,0-0,4-0,4-1,1 0,2 0,6-0,9 0,2-0,2-0,8 0,0-0,1-1, Proba 0,3 0,2 0,3 0,7 0,3 0,1 0,5 0,0 0,2 0,3 0,0 0,1 1, Prolate -0,4-0,2-0,2-1,3-0,6-0,6-0,1-0,2-0,2-0,1 0,1 0, Rahela 0,3 0,6 0,5 0,8 0,7 0,2 0,5 0,3 0,4 0,0 0,6 0, Liczba doświadczeń cd. tabeli 6 Wysokość roślin Gęstość runi w I pokosie wiosną przed zimą cm skala 9 o rok użytkowania Wzorzec ,8 7,9 7,8 8,3 8,2 8,3 1 Fuego ,1-0,3 0,3 0,0 0,3 0,2 2 Kora ,7 0,5 0,2 0,1 0,1-0,1 3 Odys ,2-0,7-0,8-0,6-0,8-0,7 4 Proba ,4 0,4 0,3 0,2 0,2 0,2 5 Prolate ,0-0,2-0,3-0,2-0,1-0,2 6 Rahela ,3 0,5 0,6 0,4 0,3 0,4 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

25 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym z kupkówką pospolitą w roku 2011 założono w siedmiu miejscowościach (rys. 1). Badano i oceniano 13 odmian (9 krajowych i 4 zagraniczne) wpisanych do Krajowego rejestru (tab. 1). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z kupkówką pospolitą w uprawie na zielonkę; siew 2011 Rok 2011 Większość doświadczeń założono w drugiej połowie sierpnia, najwcześniej w Śremie Wójt. i Łopusznej. W Nowej Wsi Ujskiej ulewne deszcze po siewie zbiły glebę, utrudniając wschody roślin. Również wrześniowa susza nie sprzyjała wzrostowi traw. Z powodu bardzo słabych wschodów doświadczenie założono ponownie w drugim terminie, tj. 30 września. W Dukli siew z powodu suszy był bardzo utrudniony (problemy z przygotowaniem pola do siewu). Po siewie utrzymująca się nadal susza utrudniała wschody roślin aż do połowy września. W związku z tym odnotowano najdłuższy okres wschodów roślin (33 dni). Były one jednak bardzo słabe i niewyrównane. Susza w Dukli utrzymywała się do końca trwania wegetacji roślin. Stan roślin i gęstość runi przed zimą w większości miejscowości oceniano dobrze, a tylko w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli słabo. Rok 2012 W pierwszym roku użytkowania, wiosną, obserwowano duże zróżnicowanie stanu roślin na poletkach. Łagodny początek zimy, trwający do trzeciej dekady stycznia, przyczynił się do rozhartowania roślin w większości miejscowości. Utrzymujące się do połowy lutego silne mrozy (-26 o C w Śremie Wójt. i -32 o C w Jeleniej Górze), z wysmalającymi wiatrami przerzedziły rośliny na poletkach. Słaby stan roślin przed zimą w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli oraz niekorzystne warunki atmosferyczne w zimie i wiosną jeszcze bardziej osłabiły rośliny na poletkach w tych miejscowościach. Z powodu całkowitego wyginięcia roślin na poletkach doświadczenia w tych miejscowościach zdyskwalifikowano. Po zimie rośliny najwcześniej rozpoczęły wegetację w Jeleniej Górze, a najpóźniej w Łopusznej (w pierwszej dekadzie kwietnia). Najsłabiej we wszystkich doświadczeniach przezimowały polskie odmiany Minora i Niva, które także słabo odrastały wiosną i po pokosach. We wszystkich miejscowościach zebrano sześć pokosów zielonki. Przymrozki wiosenne i okresowo występująca po nich susza ujemnie wpłynęły na wielkość plonów pierwszego i drugiego pokosu. Udział plonu pierwszego pokosu w plonie całorocznym był wyjątkowo mały, gdyż stanowił zaledwie 13%. Dobre warunki wilgotnościowe we wszystkich miejscowościach w lipcu spowodowały, że średni plon czwartego pokosu wszystkich odmian był największy. Intensywny wzrost roślin spowodował silne wyleganie roślin przed zbiorem w Śremie Wójt., zwłaszcza odmiany Berta, która najlepiej odrastała po drugim pokosie. Dużymi plonami świeżej i suchej masy wyróżniały się odmiany Ambassador, Nera, Zora i Tukan. Spośród badanych odmian najwyższymi roślinami przed zbiorem pierwszego pokosu charakteryzowała się odmiana Ambassador. Najlepszą strawnością suchej masy in vitro w okresie kłoszenia się roślin (pierwszy pokos) cechowały się odmiany Zora, Berta, Amila i Bepro. Największe zróżnicowanie odmian odnotowano w trzecim pokosie. Wyraźne różnice międzyodmianowe w pokosach od pierwszego do czwartego obserwowano między odmianami Amila i Baridana. Rok 2013 Długo utrzymująca się zima (aż do połowy kwietnia) spowodowała, iż rośliny wegetację rozpoczęły o prawie miesiąc później w porównaniu do roku Po zimie rośliny najwcześniej wegetację rozpoczęły w Śremie Wójt. (początek drugiej dekady kwietnia), natomiast tydzień później w Krzyżewie. Najsłabiej we wszystkich doświadczeniach przezimowały polskie odmiany Minora, Krysta, Tukan i Amila. Rośliny tych odmian także słabo odrastały wiosną i po kolejnych pokosach. Najwyżej oceniono stan roślin po zimie odmian Ambassador, Baridana, Amera i Dika. Plony świeżej i suchej masy roślin w pokosach były mocno zróżnicowane. Udział plonu pierwszego pokosu w plonie całkowitym wynosił zaledwie 15%. Plon całkowity suchej masy w drugim roku użytkowania był o 18% niższy w porównaniu do roku pierwszego. Dużymi plonami suchej masy w pierwszym pokosie wyróżniały się odmiany Amera, Baridana i Ambassador. mi najlepiej plonującymi we wszystkich pokosach były czeskie odmiany Zora i Baridana, natomiast najsłabiej plonowały polskie odmiany Amila i Bepro. Spośród badanych

26 odmian najwyższymi roślinami w pierwszym pokosie charakteryzowały się odmiany Ambassador i Amera. Rok 2014 W większości miejscowości wegetacja roślin ruszyła w drugiej dekadzie marca (miesiąc wcześniej w porównaniu do roku 2013). Najpóźniej początek wegetacji odnotowano w Łopusznej w trzeciej dekadzie marca. Stan roślin badanych odmian po zimie oceniono jako dobry. Słabo przezimowały we wszystkich doświadczeniach rośliny odmian Minora i Berta. Rośliny tych odmian także słabo odrastały wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów. Najlepiej oceniono stan roślin po zimie odmian Ambassador i Dika. W czterech miejscowościach zebrano pięć pokosów. Z przyczyn losowych nie zebrano piątego pokosu w Wyczechach. Plony świeżej i suchej masy roślin w pokosach były mocno zróżnicowane. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 12% plonu całorocznego. Plon całkowity w trzecim roku użytkowania był o 19% niższy w porównaniu z drugim rokiem użytkowania. W pierwszym pokosie najlepiej plonowały odmiany Ambassador, Amera i Dika, natomiast we wszystkich pokosach Zora, Tukan i Ambassador. We wszystkich pokosach słabo plonującymi odmianami były Berta, Amera, Krysta i Bepro. Najwyższymi roślinami w pierwszym pokosie cechowały się odmiany Ambassador i Amera, najniższymi Berta i Krysta.

27 Tabela 1 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok wpisania do KR Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania nasion ilość wysiewu (%) kg/ha Ambassador* 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Amera 2001 Poznańska Hodowla Roślin sp z o.o. PL Amila 2001 Poznańska Hodowla Roślin sp z o.o. PL Baridana 2003 Oseva Uni a.s. CZ Bepro 2003 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR PL Berta 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR PL Dika 1985 Alicja Ramenda PL Krysta 1985 Poznańska Hodowla Roślin sp z o.o. PL Minora 1985 Poznańska Hodowla Roślin sp z o.o. PL Nera*** 1985 Alicja Ramenda PL Niva 1985 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling DK Tukan 1985 Poznańska Hodowla Roślin sp z o.o. PL Zora** 1985 Oseva Uni a.s. CZ Bilans doświadczeń: - założone 7 - wcześniej zakończone 2 - przyjęte do syntezy 5 Kol. 1: * skreślona z KR w roku 2010 ** skreślona z KR w roku 2012 *** skreślona z KR w roku 2014 Kol. 2: KR Krajowy rejestr Kol. 3: IHAR Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy, CZ Czechy, DK Dania, PL- Polska Tabela 2 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Warunki prowadzenia doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek Śrem Wójt A pgl 5,6 2 Nowa Wieś Ujska A pgl 6,0 3 Krzyżewo A gl 6,7 4 Wyczechy Bw pgl 6,5 5 Jelenia Góra B gs 5,8 6 Dukla Bw gc 6,5 7 Łopuszna B gl 4,8 Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry, 6 żytni słaby, 11 zbożowy górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki ph w KCl

28 Tabela 3 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Przedplon: Wyszczególnienie Rok siewu 2011 i lata zbioru 2012, 2013, liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 6 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 4 Nawożenie mineralne: N - przedsiewnie kg czystego składnika na 1 ha w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Miejscowość Data siewu 2011 Okres odsiewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji w latach użytkowania pierwszym 2012 drugim 2013 trzecim Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla Łopuszna Średnia

29 1 Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska* Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla* Łopuszna Średnia cd. tabeli 4 Miejscowość Data zbioru pokosów w latach użytkowania pierwszym (2012) drugim (2013) trzecim (2014) I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI * dyskwalifikacja doświadczeń wiosną 2012 r.

30 Tabela 5 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013, Ambassador 4,1 1,6 4,7 5,7 10,4 8,0 2,5 1,7 10,5 12, Amera 1,9 2,4 3,1 4,3 7,4-1,1-1,7-1,7-2,8-4, Amila -1,5-0,4-1,0-1,9-2,9 0,2-5,8-0,5-5,6-6, Baridana 1,7 2,2 0,2 3,9 4,1 2,6 4,8-0,8 7,4 6, Bepro -1,4 0,2-0,3-1,2-1,5-5,6-5,1-1,3-10,7-12, Berta -1,7-0,8-3,1-2,5-5,6-10,2-4,0-6,6-14,2-20, Dika 2,0 0,1 0,6 2,1 2,7 2,4 2,1 0,5 4,5 5, Krysta -1,0-2,3-1,6-3,3-4,9 0,5-3,8-1,4-3,3-4, Minora -6,2-0,9-1,0-7,1-8,2-9,7 2,0-0,5-7,7-8, Nera 2,8-0,8-0,5 2,0 1,5 6,7 0,0 1,0 6,7 7, Niva -4,1-0,3-0,7-4,4-5,1-7,1 3,0 1,6-4,1-2, Tukan -0,3-1,4-0,4-1,7-2,1 5,5 1,5 3,0 7,0 10, Zora 3,3 0,3 0,1 3,6 3,7 8,1 4,6 4,8 12,7 17, Średnia Plon suchej masy (dt z ha) Plon świeżej masy (dt z ha) lata użytkowania i pokosy pierwszy wszystkie wszystkie Wzorzec 18,1 18,2 11,6 36,3 47,9 147,0 120,3 97,7 267,3 365, Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

31 Tabela 6 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2012, 2013, 2014 Stan roślin po zimie wiosną Odrastanie roślin po pokosach I II III skala 9 o lata użytkowania Wzorzec 7,0 8,0 7,3 7,6 7,7 7,5 8,1 8,2 8,0 7,9 8,3 7,7 8,4 7,9 7,7 1 Ambassador 0,7 0,3 0,6 1,1 1,0 1,1 0,4-0,2 0,3 0,1 0,2 0,2 0,3 0,2 0,2 2 Amera 0,3 0,3 0,2 0,4 0,8 0,8 0,1-0,4-0,3 0,4 0,1 0,3 0,0 0,2 0,1 3 Amila -0,2-0,3-0,2-0,2-0,4-0,3-0,2 0,0 0,2 0,1-0,4-0,1-0,3-0,6 0,2 4 Baridana 0,1 0,4 0,2 0,3 0,4 0,2 0,1-0,3 0,1 0,2 0,2 0,4 0,2 0,1-0,1 5 Bepro -0,2-0,3-0,3-0,1 0,2-0,1 0,4 0,1 0,5 0,4 0,2 0,0 0,5 0,2 0,2 6 Berta 0,1 0,0-0,3-0,5-0,4-0,9 0,2 0,4 0,1 0,2 0,0-0,4 0,0 0,0-0,2 7 Dika 0,4 0,3 0,4 0,9 0,2 0,1 0,4 0,2 0,2 0,5 0,3 0,3 0,3 0,6 0,2 8 Krysta 0,2-0,4-0,2-0,1-0,9-0,6 0,0 0,0-0,2 0,1-0,5-0,2-0,2-0,4-0,3 9 Minora -1,1-0,6-0,4-1,4-0,7-0,2-1,0 0,0-0,4-0,5 0,0-0,5-0,5 0,0 0,0 10 Nera 0,6 0,0 0,3 0,6-0,4-0,1 0,2 0,0-0,3-0,1-0,4 0,0 0,1-0,2-0,2 11 Niva -1,1-0,1 0,0-1,4 0,2 0,0-0,2 0,1-0,1-0,6 0,0 0,4-0,1 0,4-0,3 12 Tukan 0,1-0,3 0,2-0,1-0,4-0,2-0,3-0,2-0,1-0,4-0,3-0,1-0,1-0,4 0,0 13 Zora 0,3 0,3 0,1 0,1 0,0 0,0 0,1-0,2 0,0 0,1 0,0-0,1 0,2-0,1-0,1 Liczba doświadczeń cd. tabeli 6 Wysokość roślin w I pokosie Gęstość runi w I pokosie w II pokosie wiosną przed zimą cm skala 9 o lata użytkowania Wzorzec ,6 7,9 7,7 8,3 8,2 7,8 1 Ambassador ,9 0,6 0,3 0,1 0,3 0,2 2 Amera ,1 0,6 0,1 0,0 0,1 0,2 3 Amila ,2-0,2-0,4 0,0-0,6-0,1 4 Baridana ,1 0,4 0,3 0,1 0,3 0,4 5 Bepro ,2-0,4-0,4-0,1-0,3-0,3 6 Berta ,1 0,2 0,4 0,2 0,5 0,3 7 Dika ,5 0,1 0,2 0,0-0,1 0,0 8 Krysta ,5-0,2-0,1 0,0-0,1 0,0 9 Minora ,2-0,9-0,8-0,9-0,8-0,5 10 Nera ,6 0,3 0,3 0,2 0,5 0,5 11 Niva ,8-0,5-0,4-0,6-0,5-0,5 12 Tukan ,4-0,2 0,2 0,1 0,1-0,1 13 Zora ,3 0,4 0,4 0,3 0,5 0,5 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian