3 Zasady funkcjonowania kont księgowych

Transkrypt

1 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 10 3 Zasady funkcjonowania kont księgowych 3.1 Pojęcie i cechy konta Konto jest urządzeniem ewidencyjnym służącym do bieżącego ewidencjonowania jednorodnych operacji gospodarczych w celu odzwierciedlenia stanu i zmian określonego składnika bilansowego lub wyniku finansowego. Podstawowymi elementami konta księgowego są: nazwa i symbol konta, dwie przeciwstawne strony, saldo początkowe, zapisy operacji gospodarczych oraz saldo końcowe 8. Do celów dydaktycznych stosowane jest zwykle konto teowe. Debet (Dt) Symbol Credit (Ct) Winien (Wn) i nazwa konta Ma (Ma) zapisanie po stronie Wn lub Dt obciążanie konta zapisanie w ciężar konta zapisanie po stronie Ma lub Ct uznanie konta zapisanie na dobro konta Rys. 3.1 Układ teowy konta księgowego Zasada podwójnego zapisu Ujęcie operacji gospodarczych na kontach nie może naruszać równowagi bilansowej. Oznacza to, że ewidencja operacji gospodarczych na kontach bilansowych musi być zgodna z zasadą podwójnego zapisu (tzn., że wartości operacji zapisywane po przeciwnych stronach kont(-a) są takie same). 3.2 Funkcjonowanie kont bilansowych Konto aktywne Dt Konto aktywne Ct saldo początkowe (+) zwiększenia (-) zmniejszenia obroty debetowe obroty kredytowe saldo końcowe (debetowe) : Dostawa (przychód): 200,-; wydanie do produkcji (rozchód) materiałów: 100,- Dt Materiały Ct Sp) (Sk 8 Samelak J., (red.), (2006), Rachunkowość finansowa. Teoretyczne podstawy, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań., s

2 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 11 Konto pasywne Dt Konto pasywne Ct saldo początkowe (-) zmniejszenia (+) zwiększenia obroty debetowe saldo końcowe (kredytowe) obroty kredytowe : Zaciągnięcie zobowiązań (przy zakupie): 1.500,- spłata zobowiązań: 800,- Dt Rozrachunki z dostawcami Ct (Sp Sk) Bilans końcowy i zamykanie kont Na koniec okresu obrachunkowego następuje sporządzenie bilansu końcowego, zwanego bilansem zamknięcia, który przedstawia stan majątku własnego i zobowiązań na określony dzień zwany momentem bilansowym. Cykl ewidencji na kontach przedstawia Rys Bilans początkowy Aktywa Pasywa Dt Konta aktywów Ct Dt Konta pasywów Ct Sp Sp (+) zwiększenia (-) zmniejszenia (-) zmniejszenia (+) zwiększenia Obroty Dt Obroty Ct Obroty Dt Obroty Ct Sk Sk Bilans końcowy Aktywa Pasywa Rys. 3.2 Od bilansu otwarcia do bilansu zamknięcia

3 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 12 Zestawienie obrotów i sald W celu przeprowadzenia kontroli poprawności zapisów księgowych sporządza się zestawienie obrotów i sald (por. Tab. 3.1). Tab. 3.1 Zestawienie obrotów i sald Lp. Symbol konta Nazwy kont Salda początkowe Obroty za okres Salda końcowe (por. materiał dodatkowy)

4 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa Funkcjonowanie kont wynikowych Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ponoszeniem kosztów (wydatków, nakładów) i osiąganiem przychodów. Koszty Koszt i strata - uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie: zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli 9. Koszt jest to równowartość celowo zużytych w danym okresie obrachunkowym w działalności gospodarczej środków pracy (środków trwałych), przedmiotów pracy (materiałów, usług) oraz pracy ludzkiej wyrażonych w mierników pieniężnym. Ze względu na reprezentację w sprawozdaniach finansowych koszty można podzielić na: koszty działalności operacyjnej (zwane kosztami operacyjnymi), pozostałe koszty operacyjne oraz koszty finansowe. Koszty operacyjne związane są z prowadzeniem podstawowej działalności jednostki (np. zużycie materiałów i energii, amortyzacja środków trwałych, wynagrodzenia pracowników, usługi obce, podatki i opłaty itp. Pozostałe koszty operacyjne wiążą się pośrednio z działalnością operacyjną jednostki (np. koszty związane ze sprzedażą i likwidacją środków trwałych, zapłatą odszkodowań, kar, grzywien). Koszty finansowe są to koszty operacji finansowych (np. odsetki od kredytów, pożyczek, odsetki za zwłokę w zapłacie zobowiązań). Przychody Wielkość i rodzaj wyniku finansowego brutto (zysk lub strata) jednostki gospodarczej zależy głównie od osiągniętych przychodów i, związanych z nimi, poniesionych kosztów. Przychody i zyski uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie: zwiększenia wartości aktywów lub zmieszenia kwoty zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmieszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli 10. Ze względu na reprezentację w sprawozdaniach finansowych przychody można podzielić na: przychody z działalności operacyjnej, pozostałe przychody operacyjne oraz przychody finansowe. 9 por. UoR, Art ibidem.

5 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 14 Tab. 3.2 Warianty rachunku zysków i strat Wariant porównawczy A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi przychody ze sprzedaży produktów zmiana stanu produktów (zwiększenie wartość dodatnia; zmniejszenie wartość ujemna) koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki przychód ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty rodzajowe wartość sprzedanych towarów i materiałów Wariant kalkulacyjny A. Przychody netto ze sprzedaży przychody ze sprzedaży produktów przychody ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów koszt wytworzenia sprzedanych produktów wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B) F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E) D. Pozostałe przychody operacyjne zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych dotacje inne przychody operacyjne G. Pozostałe przychody operacyjne zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych dotacje inne przychody operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych aktualizacja wartości aktywów niefinansowych inne koszty operacyjne H. Pozostałe koszty operacyjne strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych aktualizacja wartości aktywów niefinansowych inne koszty operacyjne F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E) I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H) G. Przychody finansowe dywidendy i udziały w zyskach odsetki zysk ze zbycia inwestycji aktualizacja wartości inwestycji inne J. Przychody finansowe dywidendy i udziały w zyskach odsetki zysk ze zbycia inwestycji aktualizacja wartości inwestycji inne H. Koszty finansowe odsetki strata ze zbycia inwestycji aktualizacja wartości inwestycji inne K. Koszty finansowe odsetki strata ze zbycia inwestycji aktualizacja wartości inwestycji inne I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H) L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K) J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych zyski nadzwyczajne (-) straty nadzwyczajne M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych zyski nadzwyczajne (-) straty nadzwyczajne K. Zysk (strata) brutto (I±J) N. Zysk (strata) brutto (L±M) L. Podatek dochodowy O. Podatek dochodowy M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) N. Zysk (strata) netto (K-L-M) Q. Zysk (strata) netto (N-O-P)

6 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 15 Przychody z działalności operacyjnej to wartość sprzedanych produktów, towarów, materiałów, usług wyrażona poprzez sumę iloczynów ilości sprzedanych produktów, towarów, materiałów lub usług oraz właściwych dla nich cen sprzedaży (np. 500 zł = 100 szt. * 5 zł/szt.). Pozostałe przychody operacyjne związane są pośrednio z działalnością operacyjną jednostki (np. przychody ze sprzedaży aktywów trwałych, otrzymanie odszkodowań). Przychody finansowe dotyczą operacji finansowych (np. odsetki od środków na rachunkach bankowych, lokat terminowych, dywidendy) Straty i zyski nadzwyczajne - są to skutki finansowe zdarzeń losowych (np. pożar, powódź) poza działalnością operacyjną jednostki. Poniesione koszty i straty nadzwyczajne oraz osiągnięte przychody i zyski nadzwyczajne kształtują wynik finansowy jednostki gospodarczej. Funkcjonowanie konta Wynik finansowy Operacje gospodarcze związane z ponoszeniem kosztów i strat oraz osiąganiem przychodów i zysków to operacje wynikowe. Koszty księgowane są po stronie Wn (Dt), a przychody Ma (Ct). Analogicznie księgowane są straty i zyski nadzwyczajne. Na koniec okresu sprawozdawczego salda tych kont zostają przeniesione na konto Wynik finansowy, w związku z czym obroty debetowe i kredytowe tych kont są sobie równe, a saldo jest równe zeru. Dt Zużycie mater. Ct Dt Wynik finansowy Ct Dt Sprzedaż towar. Ct (1) (1) Dt Usługi obce Ct Dt Sprzedaż usług Ct (1) (1) Sk) Legenda (1) Przeniesienie kosztów i przychodów na konto Wynik finansowy Saldo konta Wynik finansowy stanowi zysk (saldo Ct) lub stratę (saldo Dt), które korygują wartość kapitałów własnych w bilansie.

7 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 16 Kapitał podstawowy Rachunek bankowy Materiały Zużycie materiałów Wynik finansowy Przychody ze sprzedaży (1) (4) (8) (Sp Sp) (Sk (6) (7) Rozrachunki z pracownikami Wynagrodzenia (2) (5) Usługi obce 900 (3) (Sk (9) Legenda: (1) Zakup materiałów (WB, PZ) (2) Wypłata zaliczki dla pracow. (WB) (3) Zakup usług (WB) (4) Wydanie materiałów do zużycia (RW) (5) Zużycie środka pracy (lista płac) (6) Przychód ze sprzedaży usług (FV, WB) (7) Przeniesienie kosztów na konto Wynik finansowy (PK) (8) Przeniesienie przychodów na konto Wynik finansowy (PK) (9) Powiększenie kapitałów własnych (PK) W przykładzie założono, że przedsiębiorstwo jest zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych

8 Kluge P.D., Kużdowicz D., Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu Rachunkowość finansowa 18 c.d. Rozliczenie wyniku finansowego przedsiębiorstw, które podlegają opodatkowaniu od osób prawnych przedstawia poniższy schemat: Poprawianie błędnych zapisów księgowych Ujawnione błędy w zapisach księgowych poprawiane za pomocą techniki storna. Wyróżnia się tzw. strono czarne i czerwone. Storno czarne polega na dokonywaniu zapisu korygującego na tych samych kontach, na których dokonano zapisu błędnego, lecz po stronach przeciwnych i przy wykorzystaniu liczb dodatnich. Storno czerwone sprowadza się do zapisu korygującego na tych samych kontach i po tych samych stronach, na których dokonano zapisu błędnego, lecz przy wykorzystaniu liczb ujemnych. Zakład Controllingu i Informatyki Ekonomicznej, Uniwersytet Zielonogórski 2007