WYKŁAD II Ewidencja operacji wynikowych - zasady funkcjonowania kont niebilansowych Wynik finansowy Rodzaje kont wynikowych Kosztem

Transkrypt

1 WYKŁAD II Ewidencja operacji wynikowych - zasady funkcjonowania kont niebilansowych Prowadząc działalność gospodarczą jednostki gospodarcze ponoszą koszty w celu uzyskiwania przychodów. Celem działalności gospodarczej jest osiąganie przychodów. Do ewidencji koszów i przychodów służą konta niebilansowe, tzw. wynikowe. Zapisy z tych kont wpływają pośrednio na zmiany stanu aktywów i pasywów poprzez konto Wynik finansowy. Rodzaje kont wynikowych: a) konta kosztów, b) konta przychodów, c) konto wyniku finansowego. Kosztem jest wyrażona w pieniądzu wartość zużycia środków pracy i przedmiotów pracy, wynagrodzeń, usług obcych, opłat poniesionych w celu wytworzenia wyrobu lub usługi. Koszty działalności operacyjnej to celowe zużycie: a) rzeczowych składników aktywów trwałych i finansowych, b) usług obcych, c) pracy ludzkiej, d) inne wydatki (opłaty). Wydatek jest rozchodem środków pieniężnych na zewnątrz jednostki w celu zakupu materiałów, środków trwałych, opłacenia robocizny, zapłaty za usługi. Nie każdy wydatek jest kosztem (np. materiał w magazynie), podczas gdy koszt wcześniej czy później stanie się wydatkiem. Pozostałe koszty operacyjne to koszty niezwiązane z podstawową działalnością, np.: a) zapłacone lub zarachowane kary i grzywny, b) darowizny, c) odpisane, przedawnione, umorzone lub nieściągalne należności, d) niezawiniony niedobór gotówki w kasie. e) straty nadzwyczajne Straty nadzwyczajne to ujemne skutki finansowe zaistniałych zdarzeń trudnych do przewidzenia i niezwiązanych z ryzykiem prowadzenia działalności, np.:

2 a) powódź, pożar, trzęsienie ziemi (siły natury), b) napad rabunkowy, c) katastrofy, d) koszty związane z usuwaniem zdarzeń losowych. Do strat nadzwyczajnych nie są zaliczane kradzieże w sklepach spożywczych, włamania do sklepów AGD - nie są to zdarzenia losowe, ponieważ zjawisko to jest powszechne. Obecnie nie wykazuje się w bilansie zysków i strat nadzwyczajnych w oddzielnej pozycji tylko wykazuje się w pozostałych kosztach lub przychodach operacyjnych Koszty finansowe to koszty związane z operacjami finansowymi, np.: a) odsetki i prowizje do kredytów bankowych, b) odsetki od pożyczek, c) odsetki za zwłokę w spłacie kredytów i innych zobowiązań, d) wartość w cenie nabycia sprzedanych akcji. Zasady działania kont kosztów: a) salda kont na koniec roku są przenoszone na konto Wynik finansowy, b) nie wykazują sald, c) funkcjonują tak jak konta bilansowe, d) obowiązuje zasada podwójnego zapisu. Układy gromadzenia kosztów: a) w układzie rodzajowym, b) w układzie kalkulacyjnym (funkcjonalnym). Układ rodzajowy obejmuje koszty proste nie dające się rozłożyć na elementy składowe, np. zużycie materiałów, energii, usług obcych. Klasyfikacja kosztów: 1. wg rodzajów kosztów: - amortyzacja, - zużycie materiałów i energii, - usługi obce, - podatki i opłaty, - wynagrodzenia, - ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

3 - pozostałe koszty rodzajowe. 2. wg rodzajów działalności: - koszty działalności produkcyjnej, - koszty działalności handlowej, - koszty działalności usługowej. 3. wg miejsc powstawania: - koszty wydziałów podstawowych, - koszty wydziałów pomocniczych, - koszty zakupu, - koszty sprzedaży, - koszty zarządu, 4. wg struktury wewnętrznej kosztów: - koszty proste, - koszty złożone, 5. wg związku kosztów z procesem produkcji: - koszty podstawowe, - koszty ogólne, 6. wg związku z przedmiotem odniesienia: - koszty bezpośrednie, - koszty pośrednie, 7. wg okresu, którego dotyczą: - koszty okresu bieżącego, - koszty innych okresów (rozliczane w czasie), 8. wg reakcji na zmianę wielkości produkcji: - koszty stałe, - koszty zmienne, 9. wg wyróżnienia pracy uprzedmiotowione i pracy żywej: - koszty materialne, - koszty niematerialne, 10. wg możliwości ich kontroli: - koszty kontrolowane, - koszty niekontrolowane. Konto Amortyzacja Amortyzacja to koszty z tyt. planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych o prawnych. Każdy środek trwały posiada swój własny plan amortyzacji wyliczony na podstawie stawek i metod amortyzacji ustalonych na dzień przyjęcia środka do używania. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych, które są w załączniku nr 1 do Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od następnego miesiąca po miesiącu, w którym przekazano środek trwały do użytkowania. Środki trwałe i WNiP, których wartość początkowa nie przekracza zł odpisuje się jednorazowo w koszty w miesiącu przekazania do użytkowania i stanowi to koszt uzyskania

4 przychodów (KUP). W ramach ewidencji analitycznej należy wyodrębnić amortyzację, która stanowi KUP, jak i tę która nie stanowi KUP. Metody liczenia amortyzacji: a) liniowa, b) degresywna, c) zróżnicowanego odpisu. Naliczenie amortyzacji księgujemy: a) konto kosztów Amortyzacja Dt, b) konto Umorzenie środków trwałych Ct, c) do liczenia amortyzacji stosuje się tabele amortyzacyjne. Saldo konta Amortyzacja przeksięgowuje się na dzień bilansowy na konto Wynik finansowy. Na koniec roku saldo nie występuje. Do ewidencji szczegółowej środków trwałych używa się: a) książki inwentarzowej, b) karty obiektów inwentarzowych, c) tabeli amortyzacyjnej. Konto Zużycie materiałów i energii Konto to służy do ewidencji zużycia materiałów podstawowych, pomocniczych, opakowań, wydanych do używania przedmiotów, których wartość nie przekracza zł, paliwa, energii, druków, materiałów biurowych. Do konta można prowadzić ewidencję analityczną obejmującą podstawowe grupy materiałów, paliw. Konto Usługi obce Służy do ewidencji obcych usług transportowych, opłaty za spedycję, załadunek, rozładunek, opłaty za najem sprzętu ładunkowego, autobusów. Na tym koncie ujmuje się też koszty usług podwykonawców, komunalnych, łączności, najmu nieruchomości. Konto Wynagrodzenia Służy do ewidencji kosztów wynagrodzeń za pracę bez względu na rodzaj umów o pracę, a także wynagrodzenia członków rad nadzorczych i komisji rewizyjnej. Koszty ujmuje się zgodnie z zasadą memoriałową, tj. w miesiącu, za który są należne. Należy zwrócić uwagę, że nie wypłacone wynagrodzenia w terminie, mimo ich zaksięgowania nie będą stanowiły dla celów obliczenia podatków kosztów uzyskania przychodów. Konto Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Służy do ewidencji podatków i opłat lokalnych, np.: obowiązkowe składki z tyt. ubezpieczeń społecznych, funduszu pracy, FGŚP obciążających pracodawcę; odpisów na ZFŚS; obowiązkowych świadczeń na bhp; kosztów szkoleń pracowników.

5 Konto Podatki i opłaty Służy do ewidencji podatków i opłat lokalnych, np.: podatku od nieruchomości, środków transportowych, akcyzowego, rolnego i leśnego; opłat skarbowych i za czynności cywilnoprawne; opłat sądowych i notarialnych. Konto Pozostałe koszty rodzajowe Ewidencjonuje się tutaj np.: koszty reklamy, koszty usług bankowych, delegacji, ubezpieczeń majątkowych, wypłat niezaliczanych do wynagrodzeń. Układ rodzajowy kosztów Układ rodzajowy obejmuje koszty działalności operacyjnej - podstawowej, pomocniczej i zarządu. Nie obejmuje kosztów operacji finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych. Wszystkie koszty rodzajowe księgujemy na kontach zespołu 4 po stronie Dt w korespondencji z kontami np.: kasa, rachunek bieżący, rozrachunki z odbiorcami i dostawcami. Układ rodzajowy obejmuje wszystkie koszty poniesione w danym okresie, mimo że mogą dotyczyć okresów przyszłych lub bieżących. Nie wskazuje jakich rodzajów działalności, wydziałów czy produktów poniesione koszty dotyczą. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi produkcję wynik finansowy może zostać wypaczony. Dlatego celem prawidłowego odniesienia kosztów do poszczególnych okresów oraz prawidłowego ustalenia kosztów związanych z gotową produkcją układ ten wymaga prowadzenia kont Rozliczenie międzyokresowe kosztów, konta Wyroby gotowe, konta Produkcja niezakończona, konta Rozliczenia kosztów (konto 490). Wymienione konta korygują wysokość zaksięgowanych kosztów rodzajowych. Konto 490 Rozliczenie kosztów - sald Dt oznacza zmniejszenie stanów produkcji w toku, stanów wyrobów gotowych i stanów kosztów do rozliczenia. Natomiast saldo Ct oznacza zwiększenie tych stanów. Salda konta 490 Rozliczenie kosztów korygują wynik finansowy: a) powodują zwiększenia wyniku finansowego, jeśli saldo produkcji w toku, wyrobów gotowych, rozliczenia kosztów w czasie wzrasta, b) powodują zmniejszenia wyniku finansowego, jeśli saldo produkcji w toku, wyrobów gotowych, rozliczenia kosztów w czasie maleje. Konto Rozliczenia międzyokresowe kosztów: a) po stronie Dt księguje się koszty przyszłych okresów w korespondencji z kontem 490 Rozliczenie kosztów, np. czynsz opłacony z góry i ujęty w kosztach rodzajowych, b) po stronie Ct księguje się zmniejszenia rozliczeń np. zaliczenie raty w korespondencji z kontem 490 Rozliczenie kosztów. Ewidencja w układzie tylko rodzajowym (tylko w zespole 4) daje informacje tylko o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów w danym okresie. Nie zawiera informacji o miejscach powstawania kosztów. Ta metoda ewidencji nie jest odpowiednia dla jednostek o złożonej

6 strukturze organizacyjnej i różnorakiej produkcji. Uniemożliwia (utrudnia) prowadzenie kalkulacji kosztów wyrobu. Układ kalkulacyjny wg miejsc powstawania kosztów Układ funkcjonalny informuje o miejscu poniesienia kosztu. Gromadzi różne koszty proste rodzajowe, a których suma stanowi koszt złożony. Ten układ jest odpowiedni dla jednostek o zróżnicowanej działalności i różnorodnej produkcji, dla jednostek wielozakładowych. Najprostszym układem funkcjonalnym jest ewidencji tylko w zespole 5. Ten sposób ewidencji jest stosowany najczęściej w przedsiębiorstwach handlowych lub o jednorodnej produkcji lub usługach. Nie księgujemy kosztów w zespole 4. Przy tym wariancie należy stosować kalkulacyjny rachunek zysków i strat. Dla zapewnienia ewidencji kosztów rodzajowych i dla sporządzania porównawczego rachunku wyników należy prowadzić dodatkowe konta analityczne lub ewidencję pozabilansową. Wygodnym wariantem układu rozliczania kosztów jest gromadzenie kosztów prostych wg rodzajów (zespół 4), a następnie ich rozliczenie wg miejsc powstawania (zespół 5). Przeniesienie kosztów z zespołu 4 do zespołu 5 dokonuje się za pomocą konta 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych. Ilość miejsc powstawania kosztów zależy od struktury jednostki i zwykle obejmuje: 1. koszty podlegające rozliczeniu w czasie, 2. miejsce powstawania kosztów: - koszty produkcji podstawowej (bezpośrednie), - koszty wydziałów podstawowych (pośrednie), - koszty ogólnego zarządu, - koszty sprzedaży. Układ kalkulacyjny kosztów stanowi podstawę do kalkulacji kosztów na jednostkę produkcji, tzw. techniczny koszt wytworzenia. Aby wyliczyć techniczny koszt wytworzenia trzeba: a) zgromadzić dane, b) ustalić wielkość produkcji, c) ustalić wielkość produkcji niezakończonej, d) rozliczyć koszty na wytworzone produkty. Celem kalkulacyjnego układu kosztów jest ustalenie związku poszczególnych pozycji kosztów z technologią produkcji. Podstawą tego układu jest podział kosztów na: a) koszty bezpośrednie - materiały bezpośrednie, paliwo i energia technologiczna, wynagrodzenia bezpośrednie i narzuty na wynagrodzenia, inne koszty bezpośrednie, b) koszty pośrednie (nie mogą być przypisane poszczególnym produktom):

7 - koszty wydziałowe - związane z ruchem maszyn i urządzeń, środków transportowych, utrzymaniem pomieszczeń kierownictwa wydziału, - koszty ogólnego zarządu - koszty administracyjno-gospodarcze zarządu firmy, podróże służbowe, utrzymanie magazynów, transportu ogólnozakładowego, - koszty zakupu - załadunek, przewóz, wyładunek, sortowanie, - koszty sprzedaży - opakowania, reklama, ubezpieczenia transportowe, koszty przewozu. Typowy układ kalkulacyjny kosztów: 1. Materiały bezpośrednie 2. Paliwo i energia technologiczna 3. Koszty zakupu 4. Wynagrodzenia bezpośrednie 5. Narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie 6. Inne koszty bezpośrednie 7. Koszty wydziałowe 8. Techniczny koszt wytworzenia ( ) 9. Koszty ogólnego zarządu 10. Straty na brakach 11. Fabryczny koszt wytworzenia (8+9+10) 12. Koszty sprzedaży 13. Całkowity koszt wytworzenia (11+12) Układ kalkulacyjny kosztów ma dwa warianty grupowania kosztów: 1. ograniczenie ewidencji jedynie w układzie typów działalności, np.: koszty działalności podstawowej, koszty handlu detalicznego, hurtowego, itp., 2. wstępne grupowanie kosztów wg rodzajów (zespół 4), a następnie ich rozliczanie na konta zespołu 5 wg typów działalności. Ten system umożliwia najszerszą i bogatą informację o kosztach prezentowaną zarówno co do ich rodzajów, jak i miejsc powstawania kosztów.