Anna Pawelec. Nauczyciel w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia nr 3 im. Juliusza Zarębskiego w Warszawie (kształcenie słuchu i audycje muzyczne,

Transkrypt

1 Anna Pawelec Nauczyciel w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia nr 3 im. Juliusza Zarębskiego w Warszawie (kształcenie słuchu i audycje muzyczne, Zespół Muzyki Dawnej Il Mattino, dyrygent chóru i orkiestry szkolnej), adiunkt w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie (przedmioty specjalnościowe modułu Wychowanie Muzyczno-Ruchowe, dyrygent Chóru Akademickiego). Wykształcenie: absolwentka Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi (studia magisterskie rytmika) oraz Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (studia magisterskie dyrygentura symfoniczno-operowa). Wykształcenie uzupełniające: Peter the Great Music Academy, Sankt Petersburg, Rosja (klasa mistrzowska dyrygentura), Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (Podyplomowe Studium Emisji Głosu), Letnie Kursy Metodyczne Muzyki Dawnej, Warszawa (klasa mistrzowska flet prosty), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (doktorat w dyscyplinie artystycznej dyrygentura). Ważniejsze publikacje: Lusterka 21 ćwiczeń symetrycznych na fortepian, Warszawa 2007; Osiem tańców staropolskich opracowanie na orkiestrę dziecięcą, Warszawa 2009; rozdziały w pracach zbiorowych: Pieśni Fryderyka Chopina inspiracje, popularyzacja [w:] Oblicza muzyki Fryderyka Chopina w pedagogice specjalnej, red. Sz. Kawalla, L. Ploch, Warszawa 2010; Idą dzieci, Wszyscy razem się zbierajmy [w:] Kolędować Małemu, red. J. Węcowski, Warszawa 2010; Kultura w wychowaniu [w:] Słowa obrazy dźwięki w wychowaniu (współautorstwo), red. Sz. Kawalla, E. Lewandowska-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicz, Warszawa 2011; Baśń w edukacji regionalnej [w:] Słowa obrazy dźwięki. Baśń w terapii i wychowaniu, red. Sz. Kawalla, E. Lewandowska-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicz, Warszawa Ważniejsze nagrody i wyróżnienia: V Ogólnopolski Festiwal Orkiestr Szkół Muzycznych I stopnia, Będzin 2013 I miejsce i wyróżnienie dla najlepszego dyrygenta; II Ogólnopolski Konkurs Chórów Warszawska Wiosna Chóralna 2013 Brązowy i Srebrny Dyplom; IV Mazowiecki Festiwal Chórów Akademickich Vivat Academia, Warszawa 2013 Brązowy Dyplom; III, IV, V Festiwal Muzyki Dawnej, Leżajsk 2010, 2011, 2012 nagrody i wyróżnienia dla solistów oraz prowadzonych zespołów: Zespołu Muzyki Dawnej Il Mattino i Orkiestry Kameralnej PSM I st. nr 3; I i II Festiwal Chórów Szkół Muzycznych Regionu Mazowieckiego, Warszawa 2010, 2012 II miejsca dla chóru PSM I st. nr 3; X i XII Festiwal Chórów, Ciechanów 2006 i 2008 wyróżnienia dla dyrygenta; IX i X Spotkania Uczniów Szkół Muzycznych I st. Wykształcony słuch, Żyrardów 2010, 2012 finaliści i laureaci; II Ogólnopolski Konkurs Kompozycji Chóralnej, Wrocław 2005 I nagroda; Dyplom Ministra Kultury Za szczególne osiągnięcia w pracy artystycznej

2 Anna Pawelec PSM I stopnia nr 3 im. Juliusza Zarębskiego w Warszawie Wybrane części suity z baletu Dziadek do orzechów Piotra Czajkowskiego na lekcjach kształcenia słuchu i audycji muzycznych Suita z baletu Dziadek do orzechów Piotra Czajkowskiego jest zbiorem zróżnicowanych, niewielkich rozmiarowo i czytelnie zbudowanych utworów, które mogą okazać się bardzo przydatne na lekcjach kształcenia słuchu i audycji muzycznych w szkole muzycznej I stopnia. Z poszczególnych części cyklu można czerpać inspiracje do tworzenia ćwiczeń melodycznych, rytmicznych czy melodyczno-rytmicznych. Analiza słuchowa utworu i analiza wzrokowa partytury może posłużyć do wprowadzania i utrwalania zagadnień takich jak: forma muzyczna, elementy dzieła muzycznego (w zakresie percepcji słuchowej i wzrokowej) i wielu innych. Podane poniżej propozycje są zbiorami ćwiczeń zbudowanych na bazie zagadnień zawartych w wybranych częściach Dziadka do orzechów. Nie należy traktować ich jako cyklu. Każda grupa ćwiczeń nie jest też zamkniętą całością, przeznaczoną do zrealizowania na jednej lekcji. Są to formy otwarte, można więc realizować je fragmentarycznie lub rozłożyć na kilka jednostek. Można też i należy wprowadzać własne modyfikacje, które konkretnej grupie uczniów pomogą zrozumieć zagadnienia opracowywane na lekcji. Ćwiczenia skonstruowane są w sposób elastyczny dają możliwość wprowadzenia dodatkowych elementów, mogą też być uproszczone, jeśli zajdzie taka potrzeba. Mogą wreszcie, po dostosowaniu, posłużyć jako materiał do opracowywania zupełnie innych zagadnień. Korzystałam z nagrania Dziadka do orzechów w wykonaniu Royal Philharmonic Orchestra (dyr. Jurij Simonow), wydanego w cyklu Biblioteka Gazety Wyborczej wielcy kompozytorzy (2005). Materiały nutowe (partytury) znajdują się w bezpłatnej internetowej bibliotece IMSLP Petrucci Music Library ( Propozycje, które Państwu przekazuję, zostały przeze mnie wypróbowane i zweryfikowane. Moi uczniowie sporadycznie korzystają z gotowych podręczników zwykle sama przygotowuję zadania dostosowane do ich maksymalnych możliwości, pozwalające jednocześnie zrealizować program nauczania. Dzieci noszą zeszyty uważam bowiem, że sama czynność pisania nut, tak rzetelnie, od początku do końca, jest niezmiernie ważna. Ćwiczenia wymagające posiadania zeszytu oznaczyłam w scenariuszu słowem Zeszyt. Na wybranych lekcjach rozdaję również specjalnie przygotowane materiały; ćwiczenia z ich wykorzystaniem oznaczyłam słowami Materiały dla ucznia. Do realizacji pozostałych ćwiczeń potrzebne są nagrania, materiały nutowe i tablica. 2

3 Marsz W ramach ćwiczeń zbudowanych w oparciu o materiał muzyczny Marsza znajdują się zadania zawierające następujące elementy: ćwiczenia melodyczne: gama G-dur, triada harmoniczna, pojęcie progresja (jako progresja niemodulująca wprowadzenie lub utrwalenie), śpiew w kanonie; ćwiczenia rytmiczne: określanie pulsu i metrum, spostrzeganie i utrwalenie trioli ósemkowej, dwugłos rytmiczny, słuchowe określanie charakterystycznych cech rytmu (dominujących wartości/grup rytmicznych) i przyporządkowywanie ich obrazowi graficznemu; ćwiczenia melodyczno-rytmiczne: dwugłos melodyczno-rytmiczny; spostrzeganie formy ABA. Uwaga 1: rzeczywista budowa to oczywiście ABA 1, ale dla lepszego zrozumienia przez ucznia pojęcia budowy trzyczęściowej, analiza utworu ogranicza się jedynie do motywów pierwszoplanowych (charakterystyczny rytm i melodia), najlepiej słyszalnych; pominięty został aspekt zmienionej instrumentacji w części A 1. Uwaga 2: na podstawie analizy wzrokowej partytury treści opracowywane na lekcji można rozszerzyć m.in. o prezentację kluczy muzycznych, pojęcie instrumentów transponujących, układ partytury. Realizacja: 1. Utrwalenie gamy G-dur: śpiew gamy, triady harmonicznej, utrwalenia w tonacji, śpiew gamy od d 1 do d 2, z zakończeniem na tonice wszystko z taktowaniem na cztery. Wzór: Utrwalanie gamy G-dur można rozszerzyć o śpiew gamy w kanonie dwu- lub trzygłosowym. Wzór: 2. Wysłuchanie początkowego fragmentu utworu: ustalenie pulsu, określenie metrum, analiza rytmu. 3. Zeszyt: zapis rytmu pierwszych dwóch taktów. 3

4 4. Ćwiczenia melodyczne: odtworzenie przez uczniów melodii pierwszych dwóch taktów utworu, analiza kształtu i ambitusu melodii, progresja niemodulująca (motyw melodyczno-rytmiczny otwierający Marsz) śpiewana według stopni gamy solmizacją i literowo; wzór progresji: progresja śpiewana od I do IV stopnia, następnie gama od d 1 do d 2 (solmizacją i literowo); próba śpiewu w kanonie; wzór: Uwaga: należy dążyć do tego, by uczniowie zaśpiewali ćwiczenie bez wspomagania się zapisem, gdyż wykonanie takie rozwija wyobraźnię muzyczną. Jeśli jednak sprawia im to trudność, można zastosować wspomagający zapis nutami lub stopniami gamy, np.: 5. Ćwiczenia rytmiczne: realizacja głosem rytmu zapisanego w zeszycie (tataizacja lub inne dowolnie wybrane sylaby) oraz wystukanie/wyklaskanie kontrapunktu rytmicznego (rytmy złożone z wartości występujących w temacie propozycja podana w punkcie 7 lub inny rytm). Uwaga: ćwiczenie można wykonać najpierw w grupach, potem w parach; chętni uczniowie mogą wykonać obydwa rytmy jednocześnie. 6. Zeszyt: zapis wzoru progresji oraz definicji progresji (jeśli pojęcie to zostało dopiero wprowadzone). 7. Ćwiczenia melodyczno-rytmiczne: śpiewanie wzoru progresji (lub dłuższej progresji) z jednoczesnym wystukiwaniem (wyklaskiwaniem) kontrapunktu rytmicznego. 4

5 Uwaga: ćwiczenie to można wykonać najpierw z podziałem na dwie grupy. 8. Materiały dla ucznia: wysłuchanie utworu w całości, zanotowanie informacji: tytuł, kompozytor, analiza formalna rozpoznanie formy ABA, rozpoznawanie powracającego motywu rytmicznego, określenie rytmu dominującego w przebiegu. 5

6 MATERIAŁY DLA UCZNIA Słuchamy: Uzupełnij tabelkę. Jakie rytmy słychać w miejscach, gdzie nie ma? znajdź je wśród podanych pod tabelką. = rytm: Forma muzyczna, która składa się z trzech części, a pierwsza i ostatnia są takie same, to forma ABA. Na liniach przed tabelką napisz odpowiednie litery. 6

7 Taniec wieszczki cukrowej (z suity op. 71a) W ramach ćwiczeń zbudowanych w oparciu o materiał muzyczny Tańca wieszczki cukrowej znajdują się zadania zawierające następujące elementy: ćwiczenia melodyczne: gama e-moll, odmiany gamy molowej, triada harmoniczna; sekundy wielkie i małe śpiewane w tonacji i w oderwaniu od niej; dźwięki obce w melodii; ćwiczenia rytmiczne: określanie pulsu i metrum, słuchowe określanie charakterystycznych cech rytmu (powtarzających się grup rytmicznych), dyktando rytmiczne uzupełnianka ; ćwiczenia melodyczno-rytmiczne: ćwiczenie Melodie szyfrowane ; spostrzeganie formy ABA 1 ; pojęcia: solo i tutti; barwa dźwięku instrumentów czelesta. Realizacja: 1. Gama e-moll harmoniczna i eolska, triada, utrwalenie w tonacji (np. wg wzoru z Marsza); Uwaga: na etapie utrwalania gamy harmonicznej należy wskazać ważną rolę dźwięku prowadzącego w tej odmianie. Utrwalanie zależności harmonicznych w gamach molowych można wzbogacić o śpiewanki trytonowe. Wzór: Śpiewanka kwintowa Śpiewanka kwartowa Uwaga: śpiewanki są wzorem uniwersalnym zapis stopniami gamy ma zastosowanie w każdej tonacji durowej i molowej rozwija umiejętność transponowania znanych słuchowo struktur melodycznych. Drugie części śpiewanek (dwugłosowe) kształcą umiejętność słyszenia harmonicznego. W grupach słabo radzących sobie ze śpiewaniem w dwugłosie można wspomóc uczniów graniem trytonów z rozwiązaniem. 2. Śpiewanie wskazywanych przez nauczyciela stopni gamy (gama zapisana na tablicy dźwiękami lub stopniami; Uwaga: zapis winien rozpoczynać się od VII stopnia, aby można było zrealizować następstwa dźwięków nawiązujące do pierwszych taktów Tańca wieszczki cukrowej). 7

8 3. Ćwiczenie solfeżowe z zastosowaniem kodów ruchowych (w gamie e-moll). Wykonanie: nauczyciel pokazuje następujące gesty (kody ruchowe): dwa palce złączone w górę (gest zgłaszania się do odpowiedzi) sekunda gamowłaściwa w górę, dwa palce złączone w dół sekunda gamowłaściwa w dół. Rozpocząć od I stopnia gamy; śpiewać solmizacją i literowo. Wzór: 4. Ćwiczenie solfeżowe z zastosowaniem kodów ruchowych próba śpiewania w oderwaniu od tonacji. Uwaga: ćwiczenie o cechach atonalnych, dość trudne Wykonanie: nauczyciel pokazuje następujące gesty (kody ruchowe): dwa palce złączone w górę (gest zgłaszania się do odpowiedzi) sekunda mała w górę, dwa palce złączone w dół sekunda mała w dół, dwa palce rozłączone w górę (gest victoria ) sekunda wielka w górę, dwa palce rozłączone w dół sekunda wielka w dół. Rozpocząć od dźwięku e 1, śpiewać nazwami literowymi. Wzór: 5. Ćwiczenie solfeżowe Melodie szyfrowane (można je spotkać również pod nazwą melodie dalcroze owskie ). Wykonanie: schemat zapisany na tablicy; uczniowie śpiewają fragment gamy liczbę stopni i kierunek wskazuje cyfra ze strzałką w rytmie zawierającym adekwatną do cyfry liczbę wartości w takcie: cyfra 2 cyfra 3 cyfra 4 cyfra 5 8

9 Pełna realizacja: Uwaga: podana powyżej melodia szyfrowana jest jedynie propozycją ułożoną tak, by zawierała zwrot melodyczny z Tańca wieszczki cukrowej (następstwo dźwięków: g-fis-dis-e). W zależności od opracowywanych na lekcji zagadnień można opracować własne melodie; kwestia metrum (parzyste, nieparzyste) oraz taktu (ósemkowy, ćwierćnutowy) jest również otwarta dlatego w pierwotnej wersji schemat nie posiada oznaczenia metrycznego i jest zapisany umownie całymi nutami. Nuty można zastąpić stopniami gamy wtedy ćwiczenie staje się trudniejsze, ale też wzbogaca wyobraźnię muzyczną. Rozszerzeniem wersji ze stopniami gamy jest śpiewanie melodii szyfrowanej w transpozycjach do bliskich (i wygodnych dla głosu) tonacji. 6. Słuchowe rozpoznanie metrum Tańca wieszczki cukrowej. Wyklaskanie i słuchowa analiza rytmu pierwszych czterech taktów głównego tematu. 7. Zeszyt: uzupełnienie rytmu Materiały dla ucznia: uzupełnienie melodii (przykład grany na fortepianie najwyższe dźwięki z prawej ręki partii czelesty, zapis dwie oktawy niżej). Analiza słuchowa melodii pod kątem obecności następstwa dźwięków g-fis-dis-e (użyte w zadaniu nr 5) oraz dźwięków repetowanych. Wskazanie dźwięku obcego w melodii. 9. Materiały dla ucznia: wysłuchanie utworu w całości, zanotowanie informacji: tytuł, kompozytor, analiza formalna i określenie różnic między częścią A i A 1 (w razie potrzeby jeszcze raz wysłuchać początków części A i A 1 ). 9

10 MATERIAŁY DLA UCZNIA Słuchamy: Uzupełnij brakujące dźwięki. Który stopień gamy jest w ramce? podpisz go. Czy jest gdzieś w melodii dźwięk nie należący do gamy e-moll? jeśli tak, narysuj nad nim! i napisz: dźwięk obcy! Uzupełnij tabelkę. Gwiazdkę będziesz wpisywać tyle razy, ile razy pojawi się rytm napisany poniżej. W miejscu, w którym nie będzie gwiazdki, narysuj coś innego, np. słoneczko, chmurkę. = rytm:, gra (wpisz nazwę instrumentu) Jeśli utwór składa się z trzech części, a pierwsza i ostatnia są prawie takie same (różnią się niewielkimi szczegółami) jest to forma. Na liniach pod tabelką napisz odpowiednie litery. Jeśli jeden instrument ma ważniejszą melodię jest to solo. Jeśli wszyscy grają jednakowo ważne melodie jest to tutti. Tutti po włosku znaczy wszyscy. 10

11 Taniec hiszpański czekolada W ramach ćwiczeń zbudowanych w oparciu o materiał muzyczny Tańca hiszpańskiego znajdują się zadania zawierające następujące elementy: ćwiczenia melodyczne: gama Es-dur, ćwiczenie solfeżowe, słuchowe spostrzeganie struktur melodycznych w zakończeniach myśli muzycznych (interwał, trójdźwięk); różnice w zakończeniach fraz, zdań i okresów muzycznych; ćwiczenia rytmiczne: określanie pulsu i metrum; ćwiczenia percepcji wzrokowej: rozpoznawanie interwałów w zapisie nutowym; ćwiczenia percepcji wzrokowo-słuchowej: szeregowanie rozrzuconych elementów zapisu nutowego na podstawie słyszanej melodii; spostrzeganie dwuczęściowej formy AB z kodą; pojęcia: solo i tutti; barwa dźwięku instrumentów trąbka. Uwaga: prezentowany przykład muzyczny utrzymany jest w dość szybkim tempie i między innymi przez to nie należy do najłatwiejszych. Stąd też poniższe ćwiczenia adresowane są raczej do uczniów starszych. Realizacja: 1. Utrwalenie gamy Es-dur (można zastosować wzór z Marsza i rozszerzenia z Tańca wieszczki cukrowej) 2. Ćwiczenie solfeżowe w gamie Es-dur z zastosowaniem kodów ruchowych Wykonanie: nauczyciel pokazuje następujące gesty (kody ruchowe), odpowiadające interwałom gamowłaściwym (do kwinty) oraz przyporządkowanym rytmom: dwa palce, dłoń do góry (gest zgłaszania się do odpowiedzi) sekunda w górę, dwa palce, dłoń w dół sekunda w dół, trzy palce, dłoń do góry tercja w górę, trzy palce, dłoń w dół tercja w dół, cztery palce, dłoń do góry kwarta w górę, cztery palce, dłoń w dół kwarta w dół, cała dłoń do góry kwinta w górę, cała dłoń w dół kwinta w dół. Rozpocząć od dźwięku es 1, śpiewać nazwami literowymi z taktowaniem na trzy. Wzór: 3. Wysłuchanie Tańca hiszpańskiego, rozpoznanie metrum. 4. Rozpoznanie ostatniego interwału oraz ostatniej struktury (trójdźwięk durowy) w prezentowanym przykładzie. Uwaga: należy zatrzymać odtwarzanie przykładu; uczniowie najpierw śpiewają zakończenie, potem analizują je i nazywają rozpoznane struktury. 5. Materiały dla ucznia: uszeregowanie taktów ( rozsypanka ) zapis całości po kilkukrotnym wysłuchaniu, podpisanie interwałów pod melodią (uwaga na znaki przykluczowe!). 11

12 6. Materiały dla ucznia: wskazanie różnic między ośmiotaktem zapisanym a drugim ośmiotaktem utworu zaznaczenie (zakreślenie kółkiem) taktów, które się różnią. Wzór: 7. Materiały dla ucznia: wysłuchanie utworu w całości, zanotowanie informacji: tytuł, kompozytor, analiza formalna forma dwuczęściowa z kodą. 12

13 MATERIAŁY DLA UCZNIA Słuchamy: Trębaczowi rozsypały się nuty. Pomóż mu je pozbierać. W jakiej kolejności zagrał swoje takty? Ponumeruj je! A teraz wpisz takty po kolei. Podpisz wszystkie interwały pomiędzy dźwiękami. Znów wysłuchasz utworu, ale tym razem dłuższego fragmentu (melodia i jej powtórzenie). Zaznacz w nutach kółkiem te takty, które były inne w melodii granej za drugim razem. Uzupełnij tabelkę. Jak zbudowany jest utwór, którego słuchasz? Jaka to forma muzyczna? A Główną melodię na początku gra Melodię grają Utwór muzyczny może mieć specjalne zakończenie. Zakończenie takie nazywamy kodą. 13

14 Trepak, Taniec arabski kawa, Taniec pastuszków tempo muzyczne Trzy części z Dziadka do orzechów: Trepak, Taniec arabski kawa oraz Taniec pastuszków mogą posłużyć jako utwory do wykorzystania na lekcji wprowadzającej pojęcie tempa muzycznego oraz związanych z nim określeń, wprowadzenia lub powtórzenia wiadomości o instrumentach i pojęciach związanych z grą w orkiestrze oraz wprowadzenia lub powtórzenia wiadomości na temat podstawowych form muzycznych. Lekcja ta została zaplanowana jako zajęcia, na których dominują treści z audycji muzycznych. Do pełnej realizacji scenariusza niezbędna będzie odpowiednia ilość materiałów nutowych (partytur lub chociaż początkowych fragmentów utworów). Zajęcia można wzbogacić o dodatkowe elementy, np. zadania związane z percepcją wzrokową rytmu i melodii (na podstawie analizy słuchowej i obserwacji partytury). Realizacja: 1. Wysłuchanie Trepaka, Tańca arabskiego kawa oraz Tańca pastuszków, zanotowanie informacji o utworach: kompozytor, tytuły; rozmowa z uczniami: analiza pod kątem tempa i jego zmian w usłyszanych przykładach, określenie cech charakterystycznych budowy (ABA, ABA 1 ), rozpoznanie barw instrumentów grających solowe partie. 2. Prezentacja partytury (ew. wybranych stron) wskazanie określeń dotyczących tempa. 3. Zeszyt: wprowadzenie pojęć: partytura, dyrygent, batuta, solo, tutti (zanotowanie definicji, jeśli pojęcia nie były wcześniej wprowadzone). 4. Materiały dla ucznia: praca domowa opis aktualnie wykonywanych utworów (według schematu: kompozytor, tytuł, określenie tempa wraz z wyjaśnieniem, np.: Feliks Rybicki Pod szabelką, tempo Poco allegro szybkie), krzyżówka do rozwiązania. 5. Zeszyt: praca domowa krótka notatka o Piotrze Czajkowskim. 14

15 MATERIAŁY DLA UCZNIA Słuchamy: Słuchamy: Słuchamy: Tempo muzyczne może być stałe od początku do końca utworu, może się również zmieniać (można spotkać np. zwolnienia lub przyspieszenia). Oznaczenia słowne dotyczące tempa i jego zmian zwykle podawane są w języku włoskim. Mogą im towarzyszyć różne dodatkowe określenia. Czasem kompozytorzy korzystają z określeń w swoim ojczystym języku. Tempa wolne Largo Lento Adagio [adadżio] Grave [grave] Tempa umiarkowane Tempa szybkie Andante Allegro Andantino Allegretto Moderato Vivo [wiwo] Presto Przyspieszenie accelerando [aczelerando] skrót: accel. przyspieszając poco a poco accel. stopniowo przyspieszać animando ożywiając stringendo [strindżendo] zwiększając tempo sempre più mosso coraz żywiej Powrót do tempa zasadniczego tempo primo, tempo I tempo pierwsze a tempo do tempa, wrócić do poprzedniego tempa Zwolnienie allargando rozszerzając, zwalniając rallentando, skrót: rall. zwalniając ritardando, skrót: ritard. opóźniając, zwalniając ritenuto, skrót: rit. opóźniając, zwalniając, powstrzymując Dodatkowe określenia dotyczące tempa molto bardzo assai bardzo meno mniej più bardziej, więcej sempre zawsze, stale sostenuto wstrzymując un poco trochę, nieco non troppo nie zanadto 15

16 CIEKAWOSTKA Co to znaczy (M.M.) = 60? Na początku utworu kompozytor umieszcza oznaczenie tempa. Może ono być wyrażone słowem (np. Moderato) lub oznaczeniem metronomicznym, np. (M.M.) = 60. Oznacza to, że wahadło metronomu lub metronom elektroniczny wykonuje 60 uderzeń na minutę, a ćwierćnuta równa jest jednemu uderzeniu. Metronom wynalazł w XIX w. Johann Nepomuk Maelzl (inna pisownia nazwiska: Mälzl, Melzl, Mälzel, Maelzel). Litery M.M. oznaczają: Metronom Maelzla. Sprawdź, w jakich tempach są utwory, które teraz grasz na swoim instrumencie. Napisz tytuły utworów, imiona i nazwiska ich kompozytorów oraz tempa, w których są utrzymane (i co one oznaczają), np. Feliks Rybicki, Pod szabelką, tempo Poco allegro szybkie. Jeśli tego tempa nie ma w tabelce i nie wiesz, co oznacza zapytaj swojego nauczyciela lub samodzielnie sprawdź, np. w Słowniczku muzycznym. Rozwiąż w domu krzyżówkę skorzystaj z tabelki z tempami! Hasło wpisz w wolne miejsce w ramce z definicją tempa muzycznego. 1. Tempo umiarkowane 2. Tempo szybkie 3. Largo, Lento, Adagio i Grave to tempa 4. Tempo wolne 5. Tempo szybkie 6. Allegro, Vivo i Presto to tempa 7. Andante, Andantino, Moderato to tempa 1. M 2. R 3. O 4. V 5. V 6. B 7. R Tempo muzyczne, czyli to szybkość wykonania utworu. 16

17 Utwory wykorzystane na lekcji: Piotr Czajkowski Suita z baletu Dziadek do orzechów op. 71a, części: Marsz Taniec wieszczki cukrowej Taniec hiszpański czekolada Trepak Taniec arabski kawa Taniec pastuszków 17