Charakterystyka treningu technicznego w skoku w dal męŝczyzn w wybranym okresie szkolenia sportowego

Transkrypt

1 Charakterystyka treningu technicznego w skoku w dal męŝczyzn w wybranym okresie szkolenia sportowego Piotr Bora Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie. Wstęp KaŜda aktywność fizyczna wywołuje w organiźmie zawodnika zmiany anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne i psychologiczne (Bompa 1990). Niewątpliwy wpływ na te zmiany ma stałe i systematyczne doskonalenie procesu szkoleniowego. Decydującym czynnikiem rozwoju sportowego jest trening. Istnieje wiele określeń, czy definicji treningu. Jedna z nich mówi, Ŝe trening - jest to syntetyczna działalność sportowca o długim czasie trwania, zindywidualizowana, mająca charakter progresywny, której celem jest kształtowanie fizjologicznych i psychologicznym funkcji człowieka, słuŝących do określonych zadań (Bompa 1990). Teoria i metodyka treningu jest ciągle wzbogacana o inne nauki (np. fizjologia, biomechanika, antropomotoryka, psychologia), bez których nie byłby moŝliwy postęp i rozwój poszczególnych dyscyplin, czy konkurencji sportowych. To właśnie w/w wymienione nauki powodują, Ŝe wysiłki trenera stają się coraz bardziej skuteczne. Trener jest jednym z głównych twórców procesu treningowego. Efektywność procesu treningowego zaleŝy równieŝ od jego budowy struktury czasowej i rzeczowej (Raczek 1991). Plany szkoleniowe kształtowania techniki ruchu muszą uwzględniać dobór właściwych środków treningowych i sposób ich realizacji. Technika - to ogólnie przyjęty sposób wykonania zadania ruchowego (Szopa 1992). Jest jednym z bardzo waŝnych elementów struktury rzeczowej treningu sportowego. Nie mniej waŝną sprawą jest ich rozłoŝenie w czasie, tak by skutek treningu ujawniał się wysoką formą sportową w uprzednio załoŝonych terminach najwaŝniejszych imprez (Lasocki 2002). Omawiane środki treningowe powinny być tak dobrane, aby pod względem struktury ruchu były zbliŝone do pełnej techniki skoku. Nie jest bowiem moŝliwa dokładna imitacja struktury ruchu poszczególnych faz skoku. Ma to miejsce tylko i wyłącznie w czasie wykonywania skoków pełną techniką. Ćwiczenia specjalne w największym stopniu wpływają na rozwój techniki ruchu, a w mniejszym stopniu na rozwój zdolności motorycznych. Dlatego nie naleŝy zapominać, Ŝe istnieją inne grupy ćwiczeń, które wspólnie tworzą wzajemnie przenikające się środki

2 treningowe. NaleŜy podkreślić, Ŝe o ich stosowaniu decyduje trener, w oparciu o indywidualne moŝliwości zawodnika (wiek, staŝ treningowy, potencjał motoryczny, okres treningowy itp.). Wynik w skokach lekkoatletycznych zaleŝy w głównej mierze od umiejętności skutecznego odbicia. Aby wywołać korzystne i istotne zmiany w fazie odbicia naleŝy modelować jego strukturę wewnętrzną i zewnętrzną (Regini, Sozański 1993). W ćwiczeniach specjalnych doskonalących technikę odbicia, trener i zawodnik zdani są, niestety, tylko na obserwację struktury zewnętrznej tej fazy skoku. Celem niniejszej pracy była charakterystyka treningu technicznego zawodnika na poziomie mistrzowskim w skoku w dal, w wybranym makrocyklu szkolenia sportowego. Materiał i metody Analizie poddano makrocykl halowy (sezon 2007) skoczka w dal (22 lata) AZS-AWF Kraków. Rekord Ŝyciowy zawodnika M.S. wynosił 8.09 m, a staŝ treningowy -7 lat. Podstawowe cechy budowy ciała mieściły się w granicach modelowych dla w/w konkurencji (Sozański, Tomaszewski 1995, Lasocki 1998). Był on wielokrotnym medalistą Mistrzostw Polski oraz reprezentantem kraju w róŝnych kategoriach wieku (junior młodszy, junior, młodzieŝowiec, senior). Jest równieŝ aktualnym, halowym rekordzistą Polski w skoku w dal juniorów oraz seniorów 8.01m Podstawowe cele, jakie postawiono przed zawodnikiem w sezonie hala 2007, to: - zdobycie złotego medalu w Halowych Mistrzostwach Polski - uzyskanie kwalifikacji na HME - Birmingham - poprawienie Halowego Rekordu Polski - uzyskanie kwalifikacji do finału w imprezie głównej - HME Poszczególne środki treningowe kształtujące technikę ruchu podzielono na następujące grupy: - elementy techniki - rytmy odbicia - zaznaczenia odbicia - rozbiegi - technika krótka Podziału środków treningowych (z modyfikacją autora niniejszego opracowania) dokonano na podstawie rejestru ćwiczeń dla skoków lekkoatletycznych (Sozański, 2

3 Tomaszewski 1995, Lasocki 1998, Bora 2000, Michalski 2001). Zastosowano tradycyjną metodę rejestracji obciąŝeń treningowych na podstawie zapisów w dzienniczku treningowym. Wyniki i dyskusja Poddany analizie makrocykl szkoleniowy obejmował okres od drugiej połowy października 2006 roku do początku marca 2007 roku. Sezon halowy trwał 20 mikrocykli i został podzielony na dwa okresy: przygotowawczy i startowy (Tab.1). Tab.1 Struktura czasowa treningu w skoku w dal męŝczyzn ; makrocykl halowy Makrocykl Okres Przygotowawczy Startowy Przygotowania Przygotowania Mezocykle Wprowadzający Podstawowy specjalnego technicznego Ilość tygodni zgrupowanie zgrupowanie zgrupowanie Data Szczyrk Spała Spała W skład okresu przygotowawczego - 13 tygodni, wchodziły następujące mezocykle; - wprowadzający (2 tyg.) - podstawowy (4 tyg.) - przygotowania specjalnego (4 tyg.) - przygotowania technicznego (3 tyg.) W tym okresie skoczek w dal brał udział w trzech zgrupowaniach sportowych o róŝnym charakterze, ale podobnym czasie trwania. Odbywały się one przez trzy kolejne mezocykle. Miejscem pierwszego był Szczyrk, gdzie kształtowano głównie zdolności kondycyjne. Kolejne zgrupowania odbyły się w Spale (mezocykl przygotowania specjalnego oraz mezocykl przygotowania technicznego). Celem tych zgrupowań było podniesienie na wyŝszy poziom tych zdolności motorycznych, które decydują o rezultacie sportowym w skoku w dal. Okres startowy (7 mikrocykli) obejmował m.in. HMP w Spale, gdzie zawodnik zdobył złoty medal oraz główne zawody sezonu halowego - Halowe Mistrzostwa Europy ( ). W Birmingham, zawodnik zajął VI miejsce, uzyskując wynik 7.88m. 3

4 W strukturze czasowej analizowanego makrocyklu nie wystąpił okres przejściowy. Po zakończeniu mezocyklu startowego rozpoczęto przygotowania do sezonu letniego Mikrocykl 1 Mikrocykl 2 Mikrocykl 3 Mikrocykl 4 Mikrocykl 5 Mikrocykl 6 Mikrocykl 7 Mikrocykl 8 Mikrocykl 9 Mikrocykl 10 Mikrocykl 11 Mikrocykl 12 Mikrocykl 13 Mikrocykl 14 Mikrocykl 15 Mikrocykl 16 Mikrocykl 17 Mikrocykl 18 Mikrocykl 19 Mikrocykl 20 ilość powt. Wprow adzający Podstaw ow y Przygot. Spec. Przygot. Tech. Startow y mikrocykle/mezocykle Ryc.1 Dynamika zmian obciąŝeń treningu techniki w makrocyklu hala 2007 Analizując powyŝszy wykres (ryc. 1) zauwaŝono, Ŝe środki treningowe kształtujące technikę ruchu (skoku w dal) były stosowane prawie przez cały makrocykl halowy sezon Ćwiczeń z zakresu techniki nie stosowano tylko w dwóch mikrocyklach okresu startowego (15 oraz 20 mikrocykl). Było to podyktowane kalendarzem startów w zawodach międzynarodowych oraz udziałem w Halowych Mistrzostwach Europy w Birmingham. Nie wprowadzono więc do treningu, w tych mikrocyklach, ćwiczeń z zakresu techniki. W pierwszych dwóch mikrocyklach (mezocykl wprowadzający) powyŝsze obciąŝenia kształtowały się na tym samym poziomie. W mezocyklu podstawowym (mikrocykle 3-6) zauwaŝono wzrost ilości powtórzeń elementów związanych z techniką ruchu. Było to spowodowane zmianą charakteru stosowanych ćwiczeń. W kolejnym mezocyklu przygotowania specjalnego (mikrocykle 7-10), zauwaŝono równy, wysoki poziom ćwiczeń kształtujących technikę ruchu. W następnych mikrocyklach zaobserwowano stopniowe zmniejszanie ilości powtórzeń środków treningowych wchodzących w zakres techniki. Związane było to z wprowadzeniem do treningu bardziej złoŝonych aktów ruchowych (technika krótka, rozbiegi, zaznaczenia odbicia ). W związku z powyŝszym, konsekwencją tego było zmniejszenie ilości powtórzeń. Był to zamierzony proces budowy 4

5 techniki skoku w dal. Zdecydowanie najmniej miejsca poświęcono na kształtowanie techniki ruchu w mezocyklu startowym. Było to zasadne i związane z udziałem w zawodach % zazn. odbicia el.techniki "krótka" technika rozbiegi rytmy odbicia środki treningowe Ryc.2 Struktura obciąŝeń treningu techniki w makrocyklu hala 2007 Na podstawie ryc.2 zauwaŝono, Ŝe w treningu techniki ruchu stosowano, w róŝnym zakresie i wielkości, pięć środków treningowych: Zaznaczenia odbicia - ćwiczenia doskonalące (łączące) fazę rozbiegu i odbicia, wykonywane na skoczni, stosowane w nauczaniu i doskonaleniu w/w faz skoku Elementy techniki - wszelkie ćwiczenia imitacyjne, wspomagające i specjalne, o charakterze technicznym, stosowane w nauczaniu i doskonaleniu poszczególnych faz skoku. Technika "krótka" - ćwiczenia techniki wykonywane z krótkiego rozbiegu (10-12 kroków), stosowane w nauczaniu i doskonaleniu poszczególnych faz skoku. Rozbiegi - ćwiczenia doskonalące tę fazę skoku, wykonywane na skoczni, w warunkach zbliŝonych do startowych. Rytmy odbicia - wszelkie ćwiczenia doskonalące tę fazę skoku (np. odbicia co 1, 3, 5 kroków), wykonywane w róŝnej formie (np. przez przeszkody). Zdecydowaną większość, ponad 60% objętości wszystkich środków treningu techniki, stanowiły rytmy odbicia. Kształtowały one najwaŝniejsza fazę skoku w dal. Były stosowane przez cztery kolejne mezocykle: podstawowy startowy (ryc.3). W kaŝdym z nich, w największym stopniu wysycały trening techniki. Na następnym miejscu znalazły się elementy techniki, które w blisko 30% stanowiły o treningu tej zdolności motorycznej. 5

6 Stosowano je równieŝ długo, bo przez trzy mezocykle (wprowadzający, przygotowania specjalnego, przygotowania technicznego). NaleŜy podkreślić, Ŝe te dwa środki treningowe, w ponad 80%, kształtowały objętość treningu technicznego. Nie budzi to zdziwienia, zwaŝywszy na charakter oraz intensywność ćwiczeń. Pozostałe trzy środki treningowe: technika krótka, zaznaczenia odbicia oraz rozbiegi stanowiły wspólnie ok. 20 % wielkości treningu technicznego. Wprowadzane były w kolejnych mezocyklach, począwszy od trzeciego mezocyklu przygotowania specjalnego. Ich charakter, wielkość oraz intensywność w znacznym stopniu wpłynęły na kształtowanie pełnej techniki skoku. W związku z powyŝszym wpłynęły równieŝ, jako jedna ze składowych, na uzyskany rezultat sportowy zawodnika ilośc powt zazn. odbicie el.techniki technika "krótka" rozbiegi rytmy odbicia Wprowadzający Podstawowy Przygot. Spec. Przygot. Tech. Startowy mezocykle Ryc. 3 Struktura obciąŝeń treningu techniki w mezocyklach - hala 2007 Analizując ryc.3 zauwaŝono, Ŝe Ŝaden środek treningowy nie był stosowny przez cały makrocykl halowy. Ćwiczenia z zakresu treningu technicznego wprowadzono stopniowo, dostosowując je do odpowiedniego okresu szkolenia sportowego. Jest to uwarunkowane wymogami treningu w tej konkurencji. JuŜ w pierwszym mezocyklu - wprowadzającym, zastosowano elementy techniki. Były to najmniej złoŝone akty ruchowe, które wpływały na kształtowanie techniki ruchu sportowca. W kolejnym mezocyklu - podstawowym, zwiększono znacznie objętość tego typu treningu. Jednocześnie wprowadzono bardziej złoŝone środki treningowe, jakim są rytmy odbicia. Największe wysycenie środków treningowych z zakresu techniki zauwaŝono podczas mezocyklu przygotowania specjalnego (cztery ćwiczenia) i technicznego (pięć ćwiczeń). Wydaje się to, jak najbardziej prawidłowe, 6

7 poniewaŝ w w/w okresach główną uwagę koncentruje się na połączeniu odpowiedniego przygotowania motorycznego z techniką ruchu. W ostatnim mezocyklu - startowym, zaobserwowano stopniowe zmniejszanie ilości środków treningowych wchodzących w zakres techniki. Znacznie mniej stosowano rytmów odbicia, jak równieŝ takich ćwiczeń, jak: rozbiegi oraz zaznaczenia odbicia. Konsekwencją tego było zmniejszenie ilości powtórzeń. Był to zamierzony proces budowy techniki skoku w dal. Wnioski Na podstawie przeprowadzonej analizy wyników moŝna sformułować następujące wnioski: 1) Zaproponowana struktura czasowa treningu dla tej kategorii wieku oraz poziomu sportowego zawodnika była prawidłowa. 2) Zmieniał się zakres i intensywność środków treningowych kształtujących technikę ruchu. 3) Rozkład obciąŝeń w treningu techniki miał prawidłowy przebieg. W największym stopniu i największej ilości środki treningowe z tego zakresu stosowano w mezocyklu przygotowania technicznego. 4) Zawodnik zrealizował główne zadania sezonu halowego Bibliografia Bompa T.O Teoria i metodyka treningu. RCMSKFiS, Warszawa, Bora P Charakterystyka obciąŝeń treningowych w rocznym cyklu szkoleniowym młodych lekkoatletów. Międzynarodowa Konferencja Naukowa, AWF, Wrocław. Lasocki A Podstawowe wiadomości o treningu lekkoatletycznym. Sportpress, Warszawa, Lasocki A Trening w skokach lekkoatletycznych. Sportpress, Warszawa, Michalski W Bezpośrednie przygotowanie startowe juniorów uprawiających skok wzwyŝ (W:) Lekkoatletyka w teorii i praktyce. AWF, Gdańsk. Raczek J Podstawy szkolenia sportowego dzieci i młodzieŝy. RCMSKFiS, Warszawa, Regini R., Sozański H Ćwiczenia specjalne, jako konsekwencja parametrów odbicia. Trening, nr 2 Szopa J Zarys antropomotortyki. Wyd. Skryptowe, nr 117, AWF, Kraków, Sozański H., Tomaszewski R Skoki lekkoatletyczne. RCMSKFiS, Warszawa, 7