MAKROEKONOMIA 2. Wykład 5. Polityka fiskalna. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

Transkrypt

1 1 MAKROEKONOMIA 2 Wykład 5. Poliyka fiskalna Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak

2 2 Plan wykładu 1. Budże rządu, finanse publiczne: definicje i liczby. 2. Ograniczenie budżeowe rządu. 3. Dług publiczny: dynamika, redukcja. 4. Poliyka fiskalna i makroekonomia. Lieraura: podręcznik, roz. 26.1, 26.2 (sr , ).

3 3 Budże rządu Wydaki publiczne: Zakupy rządowe (G) zakupy dóbr i usług (również inwesycyjne), Płaności ransferowe (TR) zasiłki i inne płaności, za kóre rząd nie dosaje nic w zamian, najczęściej są o wydaki socjalne, Płaności odsekowe neo (INT) płaności na rzecz wierzycieli (posiadaczy obligacji) pomniejszone o płaności od dłużników. Dochody rządowe (T): Podaki od produkcji i imporu, Podaki od mająku i dochodu, Składki na ubezpieczenia społeczne, Sprzedaż (dobra sprzedane na rynku), Inne dochody (w ym dochody kapiałowe, ransfery, środki z UE).

4 Wielkość wydaków publicznych w XX wieku wzros roli rządu. 4 Kraj Ausralia 16,5 19,3 14,8 21,2 25,0 32,4 33,2 35,7 33,3 Ausria... 14,7 20,6 35,7 37,3 46,9 48,8 52,5 47,9 Belgia 13,8* 22,1* 21,8* 30,3 39,5 53,3 50,4 50,2 46,3 Francja 17,0 27,6 29,0 34,6 37,6 45,5 49,5 53,5 50,8 Holandia 9,0* 13,5* 19,0* 33,7 37,0 50,9 49,4 47,7 41,3 Irlandia... 18,8 25,5 28,0-47,3 39,9 38,0 30,0 Japonia 8,3 14,8 25,4 17,5 18,3 29,2 30,4 34,4 36,9 Kanada... 16,7 25,0 28,6 33,8 39,1 45,7 45,0 37,8 Niemcy 14,8 25,0 34,1 32,4 37,2 46,5 43,8 46,3 45,7 Norwegia 9,3 16,0 11,8 29,9 34,9 43,9 49,7 47,6 40,8 USA 7,5 12,1 19,7 27,0 29,6 31,3 33,6 32,9 30,4 Szwajcaria 14,0 17,0 24,1 17, ,5 39,4 - Szwecja 10,4 10,9 16,5 31,0 42,0 57,6 55,9 61,8 52,9 W. Bryania 12,7 26,2 30,0 32, ,1 42,2 38,4 Włochy 11,1* 22,5* 24,5* 30,1 32,0 41,0 52,9 51,1 45,3 Średnia 11,9 18,2 22,4 27,9 33,7 43,4 44,7 45,2 41,1

5 Sekor publiczny w Polsce (dane GUS) 5 Dochody budżeu pańswa, 2015: około 290 miliardów Wydaki budżeu pańswa, 2015: około 331 miliardów W ym płaności odsekowe: około 29 miliardów Deficy budżeu pańswa, 2014: 39,7 mld Deficy budżeu pańswa 2015: - 29,8 mld Deficy budżeu pańswa 2016: - 48,1 mld Deficy sekora finansów publicznych, 2015: -46,1 mld Deficy sekora finansów publicznych, 2016: -44,7 mld

6 Dług publiczny sekora insyucji rządowych i samorządowych w Polsce w mld PLN 922, 7 864,0 919, ,3 W % PKB 55,70% 50,20% 51,10% 54,40%

7 Sekor publiczny w Polsce 7 W Polsce, jak i w innych krajach, bardzo isony jes - obok rządu cenralnego, również sekor (rząd )lokalny W Polsce, obejmuje on dochody i wydaki budżeów wojewódzw, powiaów i gmin. Znaczna część dochodów lokalnych, o ransfery z budżeu cenralnego; ym niemniej około 30% dochodów gmin o podaki własne, czyli rafiające bezpośrednio od mieszkańców do rządu gminnego. Część danin publicznych rafia eż do funduszy publicznych (w Polsce między innymi do bardzo dużego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Tych środków nie widać w rachunkach budżeu pańswa. Aby ocenić akywność sekora publicznego w gospodarce, należy parzeć na dane sekora general governmen, czyli sekora finansów publicznych.

8 8 Polska finanse publiczne Dochody sekora finansów publicznych Wydaki budżeu pańswa Dochody budżeu pańswa ogółem Wydaki sekora finansów publicznych

9 9 Budże różne definicje DEFICYT FINANSÓW PUBLICZNYCH wydaki sekora publicznego dochody sekora publicznego: = G INT + TR T = G INT + NT = DEFICYT PIERWOTNY wydaki sekora publicznego bez płaności odsekowych - dochody sekora publicznego = G TR T Całkowiy deficy pokazuje nadwyżkę wydaków nad dochodami (czyli w PRZYBLIŻENIU porzeby pożyczkowe). Deficy pierwony pokazuje, czy dochody rządu są wysarczające, aby pokryć jego obecne wydaki.

10 Budże różne definicje 10 DEFICYT BIEŻĄCY (curren defici) = wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnych - dochody publiczne Pierwony deficy bieżący = wydaki publiczne bez wydaków inwesycyjnych i bez płaności odsekowych dochody publiczne

11 11 Auomayczne sabilizaory Auomayczne sabilizaory o mechanizmy, kóre auomaycznie zmieniają wysokość dochodów i wydaków rządu w sposób przeciw-cykliczny. Przykłady: zasiłek dla bezrobonych; progresywny podaek dochodowy; Oznacza o, że w czasie recesji deficy finansów publicznych rośnie, a w czasie boomu spada. Sąd eż wykorzysywane jes pojęcie deficyu srukuralnego oraz deficyu cyklicznego

12 12 Budże różne definicje DEFICYT STRUKTURALNY - jes o wielkość deficyu, kóra powsałaby w warunkach, gdy dochody i wydaki publiczne realizowane są przy pełnym wykorzysaniu zdolności wywórczych gospodarki (czyli gdy produkcja równa jes produkcji poencjalnej. Jes o wielkość hipoeyczna, wymagająca oszacowania.

13 Deficy budżeowy i dług publiczny - obliczenia 13 Deficy budżeowy w roku : deficy = rb -1 + G T, gdzie B -1 dług publiczny na koniec roku -1. Innymi słowy: deficy = ΔB = B - B -1 Realny dług publiczny na koniec roku wynosi zaem: B = (1+r)B -1 + G T Oficjalne miary deficyu (oraz długu) podawane są w wielkościach nominalnych, uwzględniających nominalną sopę procenową: deficy = ib -1 + G T

14 Ograniczenie budżeowe rządu 14 Ograniczenie budżeowe rządu sanowi, że zmiana warości długu publicznego w okresie jes równa deficyowi w okresie : B B B 1 defici Nominalny dług publiczny na koniec okresu wynosi: B 1 ib G T 1

15 Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB g b r b g b i b PY T G b i b PY T G b PY Y P i b PY T G Y P B PY Y P i b PY T G PY B i PY B PY ib G B T ) (1 ) (1 ) )(1 (1 ) ( : / Zacznijmy od wielkości nominalnych: 15

16 Ograniczenie budżeowe rządu: dług w sosunku do PKB 16 b b b 1 r b 1 g gdzie Y Y WNIOSEK: Zmiana sosunku długu do PKB zależy od dwóch czynników: Różnicy między realną sopą procenową r a sopą wzrosu gospodarczego γ, pomnożoną przez począkową warość sosunku dług/pkb. Sosunku deficyu pierwonego do PKB. Oznacza o, że znaczenie ma zarówno poliyka fiskalna, jak i koniunkura gospodarcza

17 Dynamika długu publicznego 17 Przypadek r<γ oraz sała różnica g >0; dług w sosunku do PKB sabilizuje się Δb g - b

18 Dynamika długu publicznego 18 Przypadek r>γ oraz sała różnica g - >0; dług w sosunku do PKB eksploduje Δb g - b

19 19 Redukcja długu publicznego jes rudnym zadaniem. Ograniczanie deficyu budżeowego może być związane ze zmniejszeniem (krókookresowego) empa wzrosu, co urudnia redukcję długu. Jednocześnie narasający dług publiczny może zwiększyć oprocenowanie obligacji

20 Dług publiczny i empo wzrosu PKB Wielkość długu publicznego

21 21 Redukcja długu publicznego Narasający dług publiczny rodzi obawy, że rząd nie będzie w sanie obsłużyć zadłużenia i spłacić wierzycieli. To powoduje wzros oprocenowania obligacji, co przyspiesza narasanie długu. Innymi słowy, r rośnie, więc różnica pomiędzy r a γ również się powiększa. To wzmacnia porzebę konsolidacji, kóra jednak może znacznie zmniejszyć empo wzrosu Może o doprowadzić do bankrucwa rządu. Ciekawym case sudy jes przypadek Grecji.

22 Dane 22 hp://

23 Oprocenowanie 10-lenich obligacji rządowych Źródło: Saisical Daa Warehouse, ECB

24 Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 24 Poliyka fiskalna i zagregowany popy: Wpływ poliyki może być różny, w zależności od przyjęego modelu (przyjęych założeń). Analiza długookresowa: zmiana deficyu budżeowego nie ma wpływu na wielkość popyu (całkowie oszczędności pozosają niezmienione). Analiza krókookresowa: wzros deficyu budżeowego przyczyni się do wzrosu popyu (przesunięcie krzywej IS).

25 Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 25 Poliyka fiskalna oddziałuje na wielkość zagregowanego popyu bezpośrednio przez wydaki G; oraz pośrednio, poprzez wielkość konsumpcji, na kórą wpływają między innymi podaki neo. Jak zareaguje konsumpcja prywana na zmiany poliyki fiskalnej? O ym później...

26 Zmiana skorygowanego cyklicznie pierwonego deficyu budżeowego (w punkach procenowych) i odchylenie PKB od szacowanego rendu, laa Źródło: Paul Krugman, hps://krugman.blogs.nyimes.com/2015/11/20/heexpansionary-auseriy-zombie/

27 Dososowanie fiskalne i zmiana PKB, , kraje srefy euro Źródło: Paul Krugman, hps://krugman.blogs.nyimes.com/2015/07/10/auseriy-and-hegreek-depression (za IMF)

28 Wpływ konsolidacji fiskalnej (wynoszącej 1% PKB) na PKB i bezrobocie Szacunki IMF, na podsawie danych dla la dla15 krajów rozwinięych Źrodło: IMF, WEO, Ocober 2010.

29 Poliyka fiskalna i makroekonomia - przypomnienie 29 Cześć ekonomisów jes przeciwna sosowaniu akywnej poliyki fiskalnej bo jes nieskueczna. Ale nawe jej zwolennicy przyznają, że sosowanie akywnej poliyki fiskalnej jes rudne : Znaczne opóźnienia na eapie implemenacji, Efek wypychania, Tendencja rządów do konynuowania luźnej poliyki, nawe w okresie boomu. To powoduje, że nawe zwolennicy akywnej poliyki fiskalnej są osrożni w zalecaniu dyskrecjonalnych zmian poliyki fiskalnej; naomias posulują, aby pozwolić działać auomaycznym sabilizaorom.

30 Podsumowanie poliyka fiskalna i makroekonomia 30 Badania empiryczne pokazują, ze rzeczywisa wielkość mnożników fiskalnych jes różna w zależności od kraju i warunków makro. Poliyka fiskalna może być nieprzewidywalnym narzędziem serowania koniunkurą.

31 31 Podsumowanie całości Czynniki wpływające na dynamikę długu poliyka fiskalna oraz czynniki makro (empo wzrosu i sopa procenowa). Wpływ poliyki fiskalnej w krókim okresie z eoreycznego punku widzenia jes niejasny; badania empiryczne wskazują raczej na prawdziwość podejścia keynesowskiego, choć mnożniki fiskalne wydają się być niesabilne.

32 Koniec 32 Dziękuję i zapraszam za ydzień!