PIERW IASTKI ŚLADOWE W GLEBACH WYTWORZONYCH Z UTWORÓW PYŁOWYCH PÓŁNOCNO-WSCHODNIEGO REGIONU PO LSK I

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S , WARSZAWA 19»5 BARBARA GWOREK PIERW IASTKI ŚLADOWE W GLEBACH WYTWORZONYCH Z UTWORÓW PYŁOWYCH PÓŁNOCNO-WSCHODNIEGO REGIONU PO LSK I Katedra G leboznaw stw a SGGW AR w W arszaw ie Przedm iotem badań były różne typy gleb województw białostockiego i łomżyński ego, wytworzone z utw orów pyłowych zlodowacenia środkowopolskiego. Ogólne właściwości fizykochem iczne tych gleb przedstaw iono w poprzedniej pracy [9]. W niniejszej publikacji podano ogólną i rozpuszczalną zawartość pierw iastków śladowych (tab. 1 i 2) oraz określono statystyczne zależności pomiędzy: ogólną zawartością badanych pierw iastków śladowych a ilością w ęgla organicznego, części spław ialnych o raz żelaza, rozpuszczalną ilością Mn, Zn i Cu a ogólną ich zawartością, ilością węgla organicznego oraz części spław ialnych. W YNIKI BADAŃ R ozpatrując ogólną zawartość pierw iastków śladowych oraz żelaza w glebie b ru n atn ej w yługow anej oraz w glebach płow ych o profilu niecałkowitym stwierdzono, że z reguły sikała podścielająca jest zasobniejsza w te pierw iastki w porównaniu ze skałą m acierzystą. N atom iast analizując rozm ieszczenie badanych pierw iastków w sam ym utw orze pyłow ym gleby b ru n atn e j w yługow anej n o tu je się ich koncentrację w poziomie akum ulacyjnym oraz w poziomie b ru n atn ien ia w sto su n k u do skały m acierzystej (w yjątek stanow ią Cr i Cu). N a podstaw ie w skaźników rozm ieszczenia rozpatryw anych pierw iastków m ożna stw ierdzić, iż w iększa ich koncentracja (szczególnie Mn) n a stąpiła w poziomie akum ulacyjnym niż w poziom ie bru n atn ien ia (w yjąte k Cd). A nalizując pionowe rozm ieszczenie badanych pierw iastków zauważa się podobny układ pierw iastków triady (Fe, Ni, Co). W układzie tym rozm ieszczenie badanych pierw iastków nie w ykazuje zw iązku z rozm ieszczeniem części spław ialnych.

2 42 В. Gworek z a w a rto ść p ie rw ia s tk ó w śladow ych z gru p y m e ta li ż e la z a w g leb ach wytworzonych z utworów pyłowych w mg/kg в.ш. C o n te n t o f a ic r o e le m e n ts from th e g ro u p o f ir o n m e ta ls in s o i l s d e v e lo p ed from s i l t y f o rm a tio n s in mg p e r kg o f d.m. Tabela 1 M ie jsc o w o ść, n r p r o f i l u L o c a lity, p r o f i l e JTo. Poziom gen e ty c z n y G e n e tic horizon G łęb o kość D epth cm Ре Un Cr Ni Co А В A В С D A В A В A В G leba b ru n atn a wyługowana Leached brown s o il Z aw istow - szczy zna, 4 O stró w ek, 5 M ałyszów - k a, 7 M arianowo, , ,6 1, / в / , ,2 4,8 1,3 С , ß , ,6 10-9,5-10,4' - D , ,1 10-6, D , ,6 10-6,4-6,5 - G leby płowe - S o i l s le s s i v é s , ,0 41 7, ,4 0,3 6,7 0, A3 0, ,9 13 4, ,8 6,2 0,8 с , , ,9 - D ,3 - D ,8 22-3t 7-3, , ,7 21 3,5 5,5 1,7 6,1 2,3 A ,2 20 3, ,5 1,7 A ,1 10 7,3 13 2,2 3, , , ,3 2, ,5 c! ,69 1, ,3 3, ,1 0,9 C , , , ,9 4 _ 484 _ 32 6,6 23 _ 5,4 _ 4.1 _ A , ,9 19-4, , A , Bt , ,2-8,0 - D , , , Augustowo, о-зо 0,5 3 _ , _ 1,0 _ 13 1 A , , A33 t ,53-1б , D1g D2g , A - ogólna zawar to ść pierw iastków t o t a l c o n te n t o f e le m e n ts В - w sk a źn ik r o z a i^ a z c z e n ia o b lic z o n y ze sto s u n k u z a w a r to ś c i p ie r w ia s tk a w danym poziom ie do je g o z a w a r to ś c i w s k a le m acie r z y o t e j / 3 / d i s t r i b u t i o n in d e x c a lc u la te d on th e b fisi a o f r a t i o o f th e e lem en t in th e g iv e n h o riz o n to i t s c o n te n t :in p a re n t fo rm a tio n С - z a w a rto ść p ie r w ia s tk a w fo rm ie ro z p u s z c z a ln e j c o n te n t o f th e ele m e n t ;in s o lu b le form 100 R ozpatrując w analogiczny spoisob ogólną zaw artość badanych p ierwiastków w glebach płowych (dokąd zalega utw ór pyłowy), stw ierdza się na ogół najw iększą zaw artość Mn, Cr, Zn, P b i Cd w poziom ach akum u lacyjnych, a Co w poziomie bądź w poziomie B t. N atom iast Fe, NR i Cu w ykazały najw iększą koncentrację bądź w skale m acierzystej, bądź w

3 Pierw iastki śladow e gleb pyłow ych 43 Z a w arto ść p ie rw ia s tk ó w śladow ych z g ru p y me t u l i n ie ż e la z n y c h w g leb ach wytworzonych z utworów pyłowych w rag/kg s.m. C o n te n t o f m ic ro e le m e n ts from th e g ro u p o f n o n -ir o n m e ta ls in s o i l s d ev e lo p e d from a i l t y fo rm a tio n s ln rag p e r kg o f d.m. Tabela 2 M ie jsc o w o ść, n r p r o f i l u L o c a lity, p r o f i l e No. Poziom g enety c zn y G en etic h o riz o n G łębokość De p th cm Zn Cu Pb Cd A В С D A В С D A В А В G leba b ru n atn a wyługowana Leached brown s o il Z aw istow - s z c z y z n a, ,4 2,6 10,4 3,6 0, ,1 12 1,7 0,6 0 2,0 / в / ,2 2,4 0,6 0,6 25,0 9 1,3 0, С ,1 6,1 3,8-0,7 18,4 7-0, D ,9 7,9-0,6 7,6 10-0,5 0» ,4 4,4 e.o - 0,4 5,0 10-0,3 0 - В D ,6 11,2-0,4 3,6 11-0,6 0 G leby płowe S o i l s l e s s i v e s O stró w e k, 5 Ai V 3 с D1 D ,3 2,8 9,0 4,0 0,6 0,7 17,5 15 1,4 0,6 0 0, ,8 1,2 6,6 2,8 0,4 0,4 14,3 11 1,0 0,6 0 0, ,4 6,0 6,3-0,6 9,5 11-0, ,9 7,3 11,0-1,0 9,0 13-0, ,0 7,1 11, ,5 8-0,9 0 - M ałyszów ,3 2,6 11,3 3,6 1,4 1,4 38, ,6 0 2,0 ka, ,7 9,4 2,2 0,3 0,7 31, ,4 0 1,3 V 3 * ,8 1,7 17,0 2,4 С,9 0,3 12,5 7 1,2 0, ,4 1,7 9,4 5,6 2,1 0,4 7,1 10 1,7 0,5 0 1,7 c ,3 11,2 3, ,3 10,0 8 1,3 0,40 1,3 C ,7 13,0 2,6-0,4 15,4 6-0,3 0 - M arianowo, _ 7,7 26,5 6,2 _ 2,0 32,2 15 _ 0,70 _ A ,9 11,2 4, ,1 11-0, ,3 20,6 4,0-0,4 10,0 9-0,5 0 - A B. 19-2,6 13,7 6,8-0,7 10,3 12-0,70 - D ,1 18,2 13,3-0,8 5,8 14-0,8 0 - Augustowo. *1 о-зо 34 _ 4,5 13,2 2,2-0, ,01-13 h ,2 13,9 1,5-0,1 6,6 4-0, ,2 3, ,0 1 5,0 _ 0,1 2,9 3-0,0 4 1, ,1 4 D1g D2g 51-5,5 10,8 14,7 1,1 7,5 10-0, łk. o\ o» A - o g ó ln a z a w a rto ść t o t a l c o n te n t o f p ie rw ia s tk ó w e le m e n ts В - w sk a źn ik ro z m ie s z c z e n ia o b lic z o n y ze sto o u n k u z a w a r to ś c i p ie r w ia s tk a w danym p oziom ie do je g o z a w a r to ś c i w s k a le m a c ie r z y s te j /В / d i s t r i b u t i o n in d e x c a lc u la te d on th e b a s i s o f r a t i o o f the ele m e n t in the g iv e n h o r iz o n to i t s c o n te n t in p a r e n t fo rm a tio n С - z a w a rto ś ć p ie rw ia s tk ó w c o n te n t o f th e e le m e n t D. * X 100 w fo rm ie r o z p u s z c z a ln e j in s o lu b le form poziomie wm ycia. N ajm niejsza zaw artość badanych pierw iastków przypada na poziom y A3, co w ynika z procesu glebotwórczego. Jedynie w profilu gleby płowej całkow itej (profil 7) stw ierdza sdą nagrom adzenie badanych pierw iastków (z w y jątk iem Co, Zn, Cu) w całym profilu w stosunku do skały m acierzystej.

4 44 В. Gworek W analizowanych profilach gleb płowych można zauważyć zbliżone pionowe rozm ieszczenie badanych pierw iastków (zwłaszcza z gru p y m e tali żelaza), przy czym jest ono związane z w ystępowaniem części spław ialnych [9]. Poziom y akum ulacyjne badanych typów gleb w ytw orzonych z utw o rów pyłow ych o profilu niecałkow itym w ykazują na ogół najw yższą zawartość Mn aktyw nego oraz Zn i Cu w formie rozpuszczalnej. Ich ilość zmniejsza się w profilu w raz z jego głębokością do m iejsca, gdziie zalega utw ór pyłowy, a następnie w skale podściełającej w ykazuje tendencję w zrostow ą. Takie rozm ieszczenie ty ch pierw iastków w profilu św iadczyć m oże o pew nym związku z ogólną ich zaw artością. B adane gleby w ytw orzone z utw orów pyłow ych (z w y jątk iem profilu 13) w ykazują na ogół wysoką bądź średnią zasobność Mn, Zn d Cu z p u nktu widzenia potrzeb roślin upraw nych. W glebach w ytw orzonych z utw orów pyłow ych istnieje wysoce istotna dodatnia zależność m iędzy zawartością węgla organicznego a ogólną zaw artością Mn i Pb (tab. 3). Stw ierdzono rów nież zw iązek mdędzy zaw artością części spław ialnych a w ystępow aniem niektórych p ierw iastków śladow ych i żelaza. Otrzym ane współczynniki regresji prostej (rye. 1 i 2) wskazują, iż w zrost ilości części spław ialnych o 1% pow oduje zw iększenie zaw artości % ф < 0,02 mm % <p< 0,02mm % ф< 0,02 mm % ф < 0,02 mm Rye. 1. R egresja prostoliniow a m iędzy całkow itą zaw artością Fe, Mn, Ni, Co a ilością części spław ialnych R ectilinear regression betw een the total content of Fe, Mn, N i and Co and the am ount of clay particles

5 Pierwiastki śladowe gleb pyłowych 45 % ф < 0,02mm % ф < 0,02mm Rye. 2. R egresja prostoliniow a m iędzy całkow itą zaw artością Cr, Pb, Zn i Cu a ilo ś cią części spław ialnych R ectilinear regression betw een the total content of. Cr, Pb, Zn and Cu and the am ount of clay particles Fe о 0,01%, Mn о 6,29 m g/kg s. m., Cr о 0,50, Zn о 0,42, Nd о 0,17 i Cu о 0,14 mg/kg s. m. A nalizując zależności m iędzy poszczególnym i p ierw iastkam i stw ierdzono dodatnie korelacje m iędzy Fe a w szystkim i badanym i pierw iastk a mi (tab. 3). Obliczone w spółczynniki korelacji w ykazały, że istnieje ujem na zależność m iędzy zawartością m anganu aktywnego w glebach w ytworzonych z utw orów pyłow ych a ich odczynem (tab. 4). N atom iast wysoce (istotne dodatnie zależności otrzym ano m iędzy ilością m anganu aktywnego a jego ogólną zawartością oraz ilością węgla organicznego w tych glebach. Również zawartość cynku i miedzi w form ach rozpuszczalnych wykazała dodatnią zależność z ogólną ich zawartością. Ponadto zawartość miedzi rozpuszczalnej w badanych glebach dodatnio k oreluje z ilością w ęgla o r ganicznego oraz wysoce isto tn ie dodatnio z ilością części spław ialnych. PODSUM OW ANIE WYNIKÓW Z badań w ynika, że średnia zaw artość pierw iastków śladow ych w glebach w ytw orzonych z utw orów pyłowych tw orzy następujący szereg: M n > Zn > C r > P b > Ni > Cu > Co > Cd, w ynoszący odpow iednio 306, 24, 21, 10, 6, 4,8, 4,6 0,44 m g/kg s. m.

6 46 B. Gworek W sp ó łc zy n n ik i k o r e l a c j i / г / m iedzy o g ó ln ą z a w a r to ś c ią p ie rw ia s tk ó w śladow ych a n ie k tó ry m i w ła ś c iw o ś c ia m i g le b o ra z m iędzy p o szczególn y m i p ie rw ia e tk a m i w g le b a c h w ytw orzonyoh z utw orów pyłow ych C o e f f i c ie n t o f c o r r e l a t i o n / г / betw een th e t o t a l c o n te n t o f m ic ro e le m e n ts and so ae p r o p e r t i e s o f s o i l s a s w e ll a s b etw een p a r t i c u l a r e le m e n ts in s o i l s d e v e lo p e d fro n s i l t y f o rm a tio n s Tabela 3? Mn Cr Ni Со Zn Cu Pb Cd с oxg. -0,165 0,564х* 0,145-0,241-0,037 0,126-0, ,491х* 0,165 0 < 0,02 mn 0,452х 0,466х o. îia 3 0,530х1 0,322 о, s ie 3 0,367х 0,218 0,016 X - P - 0,0 5 XX - P - 0,01 Fe 0,5 1 2 XX 0,5 7 9 ^ 0,888 0,420х о,499х1 0,878хх 0,467х 0,394х Un 0,455х 0,413х 0,136 0,584хх 0,421х о ^ в 3 0,344 Cr 0,549-0, ,499х1 0,421х 0, ,221 Kl 0,678ХХ 0,8 8 9 " 0,355 0,194 Со 0,268 0,468х 0,559ХХ 0,679ХХ Zn 0,672ХХ 0,281-0,1 1 5 Си 0,358 0,268 Pb 0,727х* T a b e l a 4 W sp ó łc zy n n ik i k o r e l a c j i / г / m iędzy z a w a rto ś c ią pierw iasticó w ro z p u s z c z a ln y c h a n ie k tó ry m i w łaściw ościam i g leb w ytworzonych z utworów pyłowych C o e f f i c ie n t o f c o r r e l a t i o n / г / betw een th e c o n te n t o f s o lu b le e le m e n ts and some p r o p e r t i e s o f s e l l s d e v e lo p ed from s i l t y fo rm a tio n s W y szczeg ó ln ien ie S p e c i f ic a t io n Mn Zn Cu ph - 0, 378x 0, ,0 5 1 с o r g. о. з з г 3 0, ,4 5 7 х 0 < 0,0 2 mn 0, , , ^ Mn ogółem - t o t a l 0, 548xx - - Zn ogółem - t o t a l - 0,4 5 8 x - Cu ogółem - t o t a l - - 0,4 5 7 х x P «0,0 5 И Р» 0,0 1 Należy podkreślić, iż badane gleby wytworzone z utw orów pyłowych zaw ierają znacznie m niej Cu, Ni, Co i Cr niż gleby wytworzone z lessów rejonu opatowsko-sandomierskiego [14], czy gleby wytworzone z utworów pyłow ych Dolnego Śląska [15]. Prow adzone badania na terenie Polski północno-w schodniej w y k a zały, że gleby wytworzone z utworów pyłowych są uboższe w niektóre pierw iastki śladowe w porów naniu z glebam i w ytw orzonym i z glin zw a-

7 P ierw iastki śladow e gleb pyłow ych 47 łowych [9]. Szczególnie dotyczy to Cu, a następnie Zn, Щ i Cr, których ilości są istotnie niższe w glebach wytworzonych z glin zwałowych tego samego regionu [9]. Mniejsza zawartość pierw iastków śladowych w utw orach pyłowych wiąże się głównie z genezą tych utw orów. W edług now ych poglądów zubożenie substratu utworów pyłowych nastąpiło głównie w w arunkach peryglajalnych, kiedy to został on pierw otnie przem yty, a potem dopiero m iał miejsce transport eo>mczny [12]. Beneś [3] uważa, że gleby wytw o rzone z utw orów pochodzenia eolicznego na teren ie Polski i Czechosłow acji uległy pierw otnie zubożeniu w niektóre m ikroelem enty, a szczególnie w miedź, co zgodne jest z naszym i badaniiami gleb wytworzonych z utw orów pyłowych. R ozpatrując sposób rozm ieszczenia badanych pierw iastków śladowych w profilach gleb wytworzonych z utworów pyłowych, nie zauważa się wyraźniejszych prawidłowości. Jedynie w glebie płowej wytworzonej z utw oru pyłowego o profilu całkowitym (profil 7) obserw uje siię pewną zależność w układzie pionowym badanych pierw iastków od k ieru n k u procesów glebotwórczych. Z analizy zaw artości i rozm ieszczenia badanych pierw iastków śladowych w sam ym utworze pyłowym (z pominięciem skały podścielającej" wynika, iż pierw iastki te wykazują tendencję do gromadzenia się w jegc górnej warstw ie, a więc w poziiomie akum ulacyjnym. Podobne zależności stwierdzono w glebach wytworzonych z utworów pyłowych Dolnego Śląska [15]. Nagromadzenie m anganu i cynku (tab. 5) w poziomach akum ulacyjnych gleb w ytw orzonych z utw orów pyłow ych jest wysoce istotne w porów n aniu z innym i poziomami genetycznym i. W yniki te są zgodne z badaniam i innych autorów [10, 13, 17]. W glebach w ytw orzonych z utw orów pyłow ych wysoce istotne korelacje otrzym ano miiędzy zaw artością Cr, Ni i Zn a ilością części spław ial- b r e d n ia z a w a rto ść w m g/kg в, a, bad anych p ie rw ia s tk ó w śladow ych w poszczególnych poziomach genetycznych g le b w ytworzonych z utworów pyłow jch Mean c o n te n t in m g/kg o f d.m* o f th e m ic ro e le m e n ts i n v e s t i g a t e d in p a r t i c u l a r g e n e tic h o r iz o n s o f s o i l s d e v e lo p e d from s i l t y fo rm a tio n s Tabela 5 Poziom g e n e ty c z n y G e n e tic h o r iz o n Mn Cx N i Co Zn Сц Pb Cd A ,7 4,5 29 3,9 12 0, ,6 2,9 16 2,6 6 0,30 Bt ,7 4,3 20 5,3 8 0,41 / в / ,8 21 2,4 9 0,40 с ,3 3,8 18 3,8 7 о.зо D ,5 5, ,0 10 0,52

8 48 В. Gworeic nych oraz istotne zależności pomiędzy ilością Mn, Fe d Cu a ilością części spław ialnych. N atom iast dla Cd, P b i Co takiej zależności nie stw ierdzono. W spółczynniki korelacji m iędzy zaw artością poszczególnych p ierw iastków śladow ych a ilością w ęgla organicznego w ykazały w ysoce istotną zależność dla m anganu (r = 0,564**) i ołow iu (r = 0,491**) w glebach w ytworzonych z utworów pyłowych. Podobną zależność podaje A n- dersson [1, 2] w glebach szwedzkich podkreślając, że zasadniczym sorbentem ołow iu i kadm u jest substancja organiczna. Zaw artość pierw iastków śladow ych w glebach w ytw orzonych z utw o rów pyłow ych m aleje w następującej kolejności M n > Zn >:C u. Obliczenia statystyczne m iędzy zawartością badanych pierw iastków śladow ych w form ie rozpuszczalnej a n iektórym i w łaściw ościam i fizykochem icznym i gleb w ykazały dodatni w pływ m aterii organicznej na rozpuszczalność związków m anganu i m iedzi. Podobną zależność stw ierdzono w innych pracach [4, 13, 15, 16]. K orelację z ilością części spław ialnych uzyskano tylko dla m iedzi rozpuszczalnej, co nie jest zgodne z w ynikam i innych autorów [4, 7, 8, 15]. B rak takiej zależności potw ierdzono w innych pracach [6, 11]. W litera tu rz e powszechnie spotykany jest pogląd o ujem nym oddziaływ aniu odczynu gleby na rozpuszczalność związków m anganu [13, 16]. Natom iast dla Zn i Cu w form ie rozpuszczalnej nie stw ierdzono żadnej zależności z w artością ph. Zależności takiej nie znaleziono zarów no w in nych badaniach, ja k i u innych autorów [4, 5]. W glebach w ytw orzonych z utw orów pyłow ych udowodniono dodatnią zależność między w ystępow aniem form rozpuszczalnych Mn, Zn i Cu a ich ogólną zaw artością. J e st to praw dopodobnie w ynikiem niezbyt silnej sorpcji badanych pierw iastków śladowych w tych glebach. O słabej sorpcji może świadczyć skład g ran u lo m etry czny ty ch gleb [9], a zwłaszcza m ała zaw artość w nich iłu pyłowego średniego, którego skład m ineralny decydująco wpływa na sorpcję pierwiastków śladowych. Podobną zależność w ykazano w innych pracach [15, 16]. W NIOSKI 1. Ogólna zawartość badanych pierw iastków śladowych jest m niejsza w glebach w ytw orzonych z utw orów pyłow ych w porów naniu z ich zaw artością w glebach w ytw orzonych z glin zwałowych. 2. P^ozmieszczenle pierw iastków śladow ych w profilach gleb w ytw o rzonych z utworów pyłowych kształtuje się pod w pływem składu granulom etrycznego oraz biologicznej akum ulacji. 3. Obliczenia statystyczne dotyczące korelacji m iędzy występowaniem Mn aktyw nego i form rozpuszczalnych Zn i Cu w badanych glebach a ich właściwościam i fizykochem icznym i w ykazały, że:

9 P ierw iastki śladow e gleb pyłow ych 49 zawartość pierw iastków Mn, Zn i Cu w formie rozpuszczalnej jest dodatnio skorelow ana z ogólną ich zaw artością, zawartość Mn aktywnego jest ujem nie skorelowana z odczynem gleb, dodatnio zaś z ilością węgla organicznego, zawartość Cu rozpuszczalnej jest dodatnio skorelowana z ilośoią części spław ialnych i węgla organicznego. 4. W poziomach akum ulacyjnych badanych gleb stwierdzono średnią bądź w ysoką zasobność w Mn ak ty w n y i w rozpuszczalne form y Zn i Cu. LITERATURA [1] Andersson A.: H eavy m etals in sw edish soils. On their retention, distribution and am ounts. Sw edish J. Agric. 1977, 7, [2] Andersson A.: The distribution and heavy m etals in soils and soil m aterial as influences by the ionic radius. Sw edish J. Agric. Res. 1977, 7, [3] В e n e ś St.: R ozsireni m edi a zniku w nekterych pudnich typech. V yużyti m ikroelem entu v zem edelstvi. ZSRR 1966, [4] Boratyński K. i in.: Zawartość przysw ajalnych form Ca, Mn, Mg, Zn w niektórych typach gleb D olnego Śląska pow stałych na utw orach pyłow ych. Rocz. glebozn. 17, 1967, 1, [5] С h u d e c к i Z.: N iektóre czynniki kształtujące zaw artość ;i rozm ieszczenie jodu, m iedzi oraz cynku w w ażniejszych glebach m ineralnych Pom orza Zachodniego. Zesz. nauk. WSR Szczec. 10, 1963, [6] Cieśla W., K ociałkowski Z.: R ozm ieszczenie m ikroskładników w profilach niektórych gleb w ytw orzonych z glin zw ałow ych w W ielkopolsce. Rocz. glebozn. 24, 1973, 2, {7] C z a rnowska K.: M iedź w glebach N iziny M azow iecko-podlaskiej. Rocz. nauk. roi. 1968, 94 A 4, [8] Czuba R. i in.: W stępne w yn ik i badań w ojew ódzkich stacji chem iczno-rolniczych nad zaw artością m ikroelem entów w glebach Polski. Cz. II. Zawartość przysw ajalnych form m ikroelem entów w profilach niektórych typów gleb. Rocz. glebozn. 25, 1974, 3, [9] Gworek B:: P ierw iastki śladow e (Mn, Zn, Cr, Cu, Ni, Co, Pb i Cd) w glebach upraw nych w ytw orzonych z glin zw ałow ych i utw orów p yłow ych północno-w schodniego regionu Polski. Cz. I. W łaściw ości fizykochem iczne badanych gleb. Cz. II. Zawartość pierw iastków śladow ych ogółem w glebach w y tw orzonych z glin zw ałow ych. Rocz. glebozn [10] K ociałkow ski Z.: Zawartość Co, Mn, No, Cu, Zn i Ni w różnych w y ciągach niektórych typów gleb W ielkopolski. Prace Kom. Nauk roi. i leś. TPN, 14, 1963, 4, [11] Kociałkowski Z., Cieśla W.: M ikroskładniki przysw ajalne w glebach upraw nych w ytw orzonych z glin zw ałow ych na W ysoczyźnie K ujaw skiej. Rocz. glebozn. 19, 2, [12] К o n e с к a-b e 1 1 e y K., M ajsterkiewicz T.: Geneza gleb w ytw orzonych z pokryw ow ych utw orów pyłow ych Polski Środkow ej. Rocz. glebozn. 24, 1973, 2, 133 il58. [13] Piotrowska M.: R ozm ieszczenie pierw iastków śladow ych w niektórych profilach gleb w ytw orzonych z lessów W yżyny Sandom ierstko-o patow skiej. Pam. puł. 1967, 30, [14] Piotrowska M.: W pływ składu m echanicznego i m ineralnego na rozm ieszczenie m iedzi, kobaltu i niklu w glebach w ytw orzonych z lessów W yżyny Sandom iersko-o patow skiej. Pam. puł. 1969, 38,

10 50 [15] R o s z у к E.: Zawartość form ogólnych i rozpuszczalnych w niektórych g lebach D olnego Śląska w ytw orzonych z glin pylastych i utw orów pyłow ych. Zesz. nauk. WSR Wrocł. Roln. 1968, 76, Б. ГВОРЕК МИКРОЭЛЕМ ЕНТЫ В ПОЧВАХ ОБРАЗОВАННЫХ ИЗ ПЫЛЕВАТЫХ ФОРМАЦИЙ СЕВЕРО-ВОСТОЧНОЙ ПОЛЬШ И Кафедра почвоведения Варшавской сельскохозяйственной академии Р езю м е Проведенные исследования почв образованных из пылеватых формаций северо-восточной части Польши показали, что эти почвы гораздо беднее микроэлементами, чем почвы образованные из валунных глин на данной площади. Это касается особенно содержания Си, Zn, Ni и Сг. Меньшее содержание микроэлементов в этих почвах связано в первую очередь с их генезисом. Вертикальное распределение исследуемых микроэлементов в почвенных профилях не показывает более четкой закономерности связанной с почвообразовательнйми процессами. Установлено значительное накапливание Мп и Zn в аккумуляционных горизонтах почвы в сравнении с другими генетическими горизонтами. Содержание Mn, Zn и Си в растворимой форме показывает положительную корреляцию с их общим содержанием. Сверх того установлено положительное влияние органического вещества на растворимость соединений Мп и Си, а отрицательное влияние реакции почв на содержание активного Мп. Положительная корреляция с количеством илистых частиц установлена только для Си. Аккумуляционные горизонты исследуемых почв харакчеризуются содержанием Мп и Zn достаточным для роста и развития растений. В. GW OREK NICROELEMENTS IN SOILS DEVELOPED FROM SILTY FORMATIONS IN THE NORTH-EASTERN PART OF POLAND D epartm ent of Soil Science, A gricultural U niversity of W arsaw Investigations of soils developed from silty form ations of the north-easterm part of Poland have proved that they are much poorer in m icroelem ents than soils developed from boulder loams of the sam e territory. This concerns particularly the content of Cu, Zn, N i and Cr. The less am ount of m icroelem ents in these form ations is connected m ainly w ith their genesis. V ertical distribution of the m icroelem ents under study in the soil profiles does not reveal any distinct regularity connected w ith the soil-form ing processes. A significantly higher accum ulation of Mn and Zn in the accum ulation horizons of soils as compared w ith other genetic horizons has been found. The Mn, Zn, and Cu content in soluble form is positively correlated w ith their total content. M oreover, a positive effect of organic m atter on solubility of Mn and Cu compounds and a negative effect of the soil reaction on the active Mn content has been proved. A positive correlation w ith the am ount of clay and silt particles has been found for Cu only. A ccum ulation horizons of the soils under study contained Mn and Zn am ounts sufficient for the grow th and developm ent of plants. Dr Barbara Gworek W płynęło do redakcji w grudniu 1983 Katedra Gleboznawstwa AR W arszawa, ul. Rakowiecka 26