Mózgowy obwód empatii według Simona Baron-Cohena. Renata Ziemińska

Transkrypt

1 Mózgowy obwód empatii według Simona Baron-Cohena Renata Ziemińska

2 Definicja empatii Empatia występuje wtedy, gdy zawieszamy jednoogniskową (singleminded) koncentrację uwagi i przyjmujemy perspektywę dwuogniskową (double-minded). Uwaga jest dwuogniskowa, gdy oprócz własnego umysłu mamy na względzie umysł innej osoby. Mózg dokonuje wtedy refleksji nad dwoma umysłami naraz. Empatia to zdolność rozpoznawania myśli lub uczuć innej osoby oraz reagowania na jej myśli i uczucia odpowiednią emocją (2015, 32)

3 Brak empatii Traktowanie ludzi jak przedmioty a nie podmioty, które mają myśli i uczucia Zależy od funkcjonowania obwodu mózgowego odpowiedzialnego za empatię Dwa etapy empatii: rozpoznanie, reakcja

4 Płaty kory

5 Obwód empatii Grzbietowo-brzuszna część przyśrodkowej kory przedczołowej, dorsal/ventral medial prefrontal cortex, dmpfc/vmpfc Wieczko czołowe, frontal operculum FO Kora oczodołowa-czołowa, orbitofrontal cortex, OFC Zakręt czołowy dolny, inferior frontal gyrus, IFG Przednia część wyspy, anterior insula, AI Część ogonowa przedniego zakrętu obręczy, caudal anterior cingulate cortex, cacc Środkowa część zakrętu obręczy, middle cingulate cortex, MCC Kora czuciowo-somatyczna, SMC Płacik ciemieniowy dolny, inferior parietal lobule, IPL Bruzda ciemieniowa dolna, inferior parietal sulcus, IPS Tylna część bruzdy skroniowej, posteriori superior temporal sulcus, psts Prawe skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe, right temporal-parietal junction, RTPJ Ciało migdałowate, amygdala, Amyg

6 Obwód empatii

7 Obwód empatii płat czołowy i zakręt obręczy

8 Obwód empatii płat czołowy, ciemieniowy i skroniowy

9 Przyśrodkowa kora przedczołowa MPFC Medial prefrontal cortex, dorsal, ventral Centrum przetwarzania informacji społecznych, porównywanie własnego punktu widzenia z perspektywą innej osoby Dzieli się na część grzbietową, dorsal i brzuszną, ventral Grzbietowa aktywizuje się, kiedy myślimy o uczuciach i myślach innych ludzi, a także o własnych myślach i uczuciach Brzusznej używamy, kiedy bardziej skupiamy się na własnym umyśle. Może mieć ona znaczenie dla samoświadomości.

10 Brzuszna część MPFC, prefrontal Według Antonio Damasio brzuszna MPFC przechowuje informacje na temat wartości emocjonalnej poszczególnych działań, tzw. markery somatyczne. Kodowanie wartości emocjonalnej odbywa się w tylnej części vmpfc, a funkcja samoświadomości jest umiejscowiona bardziej z przodu Pacjenci z uszkodzoną vmpfc słabiej reagują na drastyczne obrazy Obszar ten bierze udział w optymistycznym myśleniu, a kiedy jest stymulowany u pacjentów cierpiących na depresję, to ci czują się mniej przygnębieni.

11 Phineas Gage ( ) i utrata empatii Żelazny pęt przebił jego policzek, przeszedł za jego lewym okiem i wydostał się na zewnątrz. Po wypadku, ten uprzejmy człowiek utracił m.in. zdolność empatii i przestał hamować swoje reakcje. Hanna Damasio zbadała jego zachowaną czaszkę przy pomocy neuroobrazowania i ustaliła, że metalowy pręt zniszczył jego vmpfc

12 Kora oczodołowo-czołowa OFC, orbitofrontal cortex Brzuszna część MPFC zachodzi na korę OFC, która też należy do obwodu empatii Pacjenci z uszkodzeniem OFC mają problem z oceną, czy popełniono faux pas Kiedy badani widzą igłę wbijająca się w dłoń innej osoby obserwuje się u nich wzmożoną aktywność OFC, co sugeruje, że ta część obwodu empatii odpowiada za ocenę czy dane doświadczenie jest bolesne.

13 Wieczko czołowe FO, frontal operculum Za OFC jest wieczko czołowe FO, które należy do obwodu empatii i obwodu językowego. Uszkodzenie tej okolicy może powodować zaburzenie ekspresji słownej (afazja Broki) Przeprowadzono eksperyment, w którym w mózgu małpy umieszczono elektrodę. Kiedy małpa widziała, że inna małpa po coś sięga, komórki FO wykazywały wzmożoną aktywność elektryczną. Podobnie było, kiedy ta małpa sama po coś sięgała. Najwyraźniej ten obszar koduje intencje i cele, innych i własne.

14 Zakręt czołowy dolny IFG, inferior frontal gyrus Wieczko czołowe znajduje się nad większym obszarem, zakrętem czołowym dolnym IFG. Osobom umieszczonym w skanerze frmi pokazywano fotografie twarzy z wyrazem radości, smutku, złości i wstrętu. Osoby te wcześniej wykonały test na poziom empatii. Im wyższy poziom empatii, tym bardziej aktywny był zakręt czołowy dolny IFG. Emocja wstrętu jest przetwarzana przede wszystkim w przedniej części wyspy, radość w prążkowiu brzusznym, złość w drugorzędowej korze ruchowej, a smutek, m.in. w podwzgórzu.

15 Przedni zakręt obręczy, anterior cyngulate cortex ACC i przednia część wyspy, anterior insula AI W głębi kory jest środkowy zakręt obręczy MCC nazywany też częścią ogonową przedniego zakrętu obręczy cacc. Obszar ten przejawia wzmożoną aktywność, kiedy doświadczamy bólu i widzimy ból innych. Także przednia część wyspy AI, która odpowiada za cielesną samoświadomość, aktywizuje się przy bólu własnym i innych. Tania Singer potwierdziła to aplikując bolesne bodźce osobom badanym i ich partnerom życiowym. Jean Decety potwierdziła ich aktywności, kiedy widzimy, że ktoś przytrzasnął sobie palce drzwiami. AI jest jednakowo aktywna przy odczuwaniu obrzydliwego smaku i widoku wstrętu na cudzej twarzy. Uszkodzenie tych okolic zaburza zdolność rozpoznawania emocji.

16 Układ limbiczny i kora zakrętu obręczy

17 Tania Singer 2006 o mózgu kobiet i mężczyzn Obszary MCC/AI aktywizują się zarówno u mężczyzn i kobiet kiedy obserwują cierpienie osoby, którą uważają za uczciwą i którą darzą sympatią U mężczyzn ta część obwodu empatii była mniej aktywna w przypadku osób, które ich zdaniem postępowały nieuczciwie i której nie lubili. Baron-Cohen: mężczyźni z większą łatwością mogą wyłączać empatię w odniesieniu do ludzi, którzy mogą stanowić dla nich konkurencję, którzy według nich zachowują się niewłaściwe lub gdy nie zależy im na utrzymaniu relacji z nimi (47)

18 Skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe, temporal-parietal junction, TPJ RTPJ czyli skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe w prawej półkuli aktywuje się, gdy oceniamy intencje i przekonania innej osoby, rozpoznajemy ich uczucia i myśli, próbujemy sobie wyobrazić, co myśli druga osoba, tzw. teoria umysłu. Uszkodzenie RTPJ skutkuje trudnościami z oceną cudzych intencji i doświadczaniem eksterioryzacji (wrażenie spostrzegania świata i siebie spoza własnego ciała) Stymulowanie RTPJ może spowodować wrażenie obecności innej osoby

19 Bruzda skroniowa górna, superior temporal sulcus, STS Do prawego skrzyżowania skroniowo-ciemieniowego przylega tylna część bruzdy skroniowej górnej. Badania na zwierzętach pokazały, że komórki STS są aktywne, kiedy zwierzę monitoruje kierunek spojrzenia innego osobnika Uszkodzenie STS upośledza zdolność rozpoznawania, na co patrzą inni.

20 Kora czuciowo-somatyczna, somatosensory cortex, SMC Nie tylko koduje wrażenia dotykowe, ale też przejawia wzmożoną aktywność, kiedy widzimy, jak dotykana jest inna osoba. U niektórych osób występuje dotykowa synestezja lustrzana, odczuwają oni dotyk, kiedy widzą, że inna osoba jest dotykana. Ludzie ci mają zwiększoną zdolność empatii. Kora ta aktywizuje się, kiedy widzimy igłę wbijaną w czyjąś dłoń. A zatem, kiedy utożsamiamy się z czyimś cierpieniem, ta reakcja ma charakter czuciowy. Bez świadomej decyzji stawiamy się w położeniu innej osoby i nie tylko wyobrażamy sobie, co czulibyśmy ale rzeczywiście to czujemy. Mimowolnie krzywimy się, kiedy widzimy, że druga osoba czuje ból.

21 Kora i ośrodki podkorowe

22 cd. chirurdzy Nie wszyscy przejawiają tak silną reakcję empatyczną. Trwale uszkodzenie tej części kory może skutkować brakiem takiej reakcji. Może to być też tymczasowe zaburzenie. Chirurdzy nie przejawiają silnej reakcji emocjonalnej na cudzy ból. Cheng: lekarze praktykujący akupunkturę oglądając fotografie przedstawiające nakłuwanie igłami, mają słabiej pobudzoną korę czuciowo-somatyczną niż inni badani.

23 Płacik ciemieniowy dolny IPL inferior parietal lobule i bruzda ciemieniowa dolna IPS, inferior parietal sulcus Wieczko czołowe FO i zakręt czołowy dolny IFG są połączone z płacikiem ciemieniowym dolnym IPL. Wszystkie trzy wchodzą w skład systemu neuronów lustrzanych, które są aktywne, kiedy wykonujemy jakąś czynność i kiedy widzimy, jak robi to ktoś inny. Rizzolatti: neurony lustrzane u naczelnych. Elektrody w mozgach badanych zwierząt rejestrowały aktywność tych neuronów nie tylko gdy badane zwierzę wykonywało czynność ale także wtedy, gdy obserwowało innego osobnika w trakcie tej samej czynności. Empatia polega na pewnej formie odzwierciedlania działań i emocji innych. Pomiar aktywności neuronów lustrzanych poprzez elektrody u ludzi jest nieetyczny.

24 Cd. neurony lustrzane fmri pokazał, że system neuronów lustrzanych obejmuje zakręt czołowy dolny IFG, płacik ciemieniowy dolny IPL oraz dodatkowo bruzdę ciemieniową dolną IPS (tuż za IPL). Neurony lustrzane to za mało do empatii. Neurony lustrzane są klockami w procesach mimikry (karmisz niemowlę i ono otwiera usta, a ty mimowolnie otwierasz swoje, ktoś ziewa, a ty odruchowo robisz to samo). Nie ma tu świadomego myślenia o cudzych stanach emocjonalnych. Empatia to coś więcej niż automatyczne odzwierciedlanie. Są tutaj świadome procesy rozpoznawania stanów psychicznych.

25 Ciało migdałowate Pod korą w układzie limbicznym, centrum mózgu emocjonalnego. W skanerze fmri pokazywano osobom badanym fotografie oczu innych ludzi i proszono, aby ocenili ich emocje i stan umysłu. U badanych nastąpił wzrost aktywności ciała migdałowatego. U pacjentki SM doszło do uszkodzenia obu ciał migdałowatych. W efekcie SM, pomimo typowej inteligencji, nie potrafi rozpoznać mimicznych wyrazów strachu. Ma ona problem z nawiązaniem kontaktu wzrokowego. Kiedy jednak instruuje się ją, aby skupiła się na oczach, to dostrzega tam strach. Ciało migdałowate jest istotne w kierowaniu naszej uwagi na oczy innych ludzi, co daje wgląd w ich myśli i emocje.

26 Mózgowy obwód empatii Jest to 10 najważniejszych obszarów mózgu odpowiedzialnych za empatię. Osoba z niskim poziomem empatii przejawia słabszą aktywność neuronalną w części lub całości tego odwodu.