Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:

Transkrypt

1 Uwaga

2 Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu w stanie gotowości

3 Rodzaje uwagi Uwaga mimowolna wywoływana przez silne bodźce, np. odruch orientacyjny (zwracanie oczu i głowy w kierunku bodźca, przerywanie innych czynności) Wywoływana przez bodźce pozornie nieistotne (np. billboard przy ulicy) Uwaga dowolna poproszeni o zwrócenie uwagi na określone bodźce, pomijamy inne (wybór bodźca) selekcja na podstawie zmagazynowanych informacji (wybór na bazie wcześniej nabytej wiedzy i wymagań zawartych w zadaniu)

4 Składowe budujące pojęcie uwagi: Procesy związane z uwagą: Wzbudzenie Czujność Koncentracja Zdolność przeszukiwania pola percepcyjnego Podzielność Wybiórczość Przełączanie

5 Wzbudzenie Stan gotowości jednostki do przetwarzania informacji sensorycznych i organizowania odpowiedzi. Zjawisku wzbudzenia towarzyszą: Zmiany w akcji serca i pracy układu oddechowego Zwężenie naczyń krwionośnych Reakcja skórno-galwaniczna

6 Wzbudzenie Podstawowa struktura odpowiedzialna: aktywizujący układ siatkowaty (AUS) (reticular activating system, RAS) w pniu mózgu pozostaje w bezpośrednim i pośrednim sprzężeniu zwrotnym z obszarami korowymi zawiera włókna różnego typu, które biegną do kory, przewodząc impulsy

7 Aktywizujący układ siatkowaty

8 Czujność Przebywanie w stanie wzbudzenia Gotowość do podjęcia działania (reagowanie) w przypadku pojawienia się bodźca

9 Podzielność uwagi Zdolność do efektywnego wykonywania kilku zadań (szczególnie tych angażujących poznawczo) jednocześnie, wielotorowo.

10 Wybiórczość uwagi Uwaga jako światło reflektora, które pozwala widzieć (...) rzeczy w polu świadomości, podczas gdy inne zostają w cieniu. (Quasha, 2004) Skierowanie uwagi na jedne sprawy, a wytłumienie innych. Dotychczasowe wyniki badań sugerują, że niektóre przejawy wybiórczości uwagi znajdują się pod globalną kontrolą struktur przedczołowych.

11 Wybiórczość uwagi Istnieje szereg koncepcji wyjaśniających mechanizm wybiórczości uwagi: Teoria filtru wszystkie bodźce sensoryczne są przetwarzane, ale istnieje rodzaj przewężenia (bottleneck) ograniczającego tę zdolność i odsiewającego niewiele znaczące bodźce Teoria ograniczonych zasobów uwagi uwaga jest wielkością ograniczoną; ułatwia przetwarzanie określonych bodźców, zamiast odrzucać bodźce niepotrzebne

12 Przełączanie uwagi Zdolność do szybkiej zmiany schematu działania Pozwala na wykonywania kilku odmiennych zadań w jednostce czasu, naprzemiennie koncentrując się na każdym z nich Również reagowanie na zmieniające się warunki

13 Neurobiologia uwagi System czołowo-limbiczny wewnętrzne sterowanie uwagą oparte na aktualnych celach Struktury przedczołowe aktywne we wszystkich formach uwagi (pełnią nadrzędną funkcję kontrolną) Płaty czołowe pośredniczą w procesach motywacyjnych Struktury czołowo-limbiczne i hipokamp ukierunkowanie uwagi Prawa półkula generowanie wzbudzenia ukierunkowanego na cel

14 Piętra uwagi Ważne dla przetrwania pień mózgu i śródmózgowie (odruchy, instynkty)

15 Piętra uwagi Ciekawe układ limbiczny (emocje, afekty)

16 Piętra uwagi Ważne ze względu na wyznaczony cel kora mózgowa (planowanie)

17 Zaburzenia uwagi Należą do najczęściej spotykanych w praktyce klinicznej zaburzeń wyższych czynności psychicznych Uskarża się na nie sporadycznie większość zdrowych osób Mają charakterystyczne kliniczne objawy Mogą być (zwłaszcza w postaci globalnej dysfunkcji) przyczyną obojętności w stosunku do swego schorzenia lub wręcz zaprzeczania chorobie Mogą mieć bardzo wiele przyczyn, np. zmęczenie, stres, brak snu, jakiekolwiek uszkodzenie OUN

18 Zaburzenia uwagi podstawy anatomiczne PRZYCZYNA Uszkodzenie struktur czołowo-limbicznych Uszkodzenia czołowe Zakłócenia funkcjonowania obszarów przedczołowych OBJAWY Nadmierna impulsywność, rozproszenie, pasywność Trudności w habituacji nieistotnych cech zadania Zaburzenia podzielności uwagi

19 Zespół pomijania stronnego Nazywany również zespołem nieuwagi stronnej Powstaje najczęściej w przypadku uszkodzeń w okolicy prawego płata ciemieniowego, ale znane są też przypadki tego zaburzenia w uszkodzeniach lewostronnych. Polega na pomijaniu, czy też nieświadomym ignorowaniu bodźców znajdujących się z danej strony (najczęściej lewej). Dotyczy zarówno otaczającego świata jak i siebie samego. Może objawiać się ignorowaniem bodźców o praktycznie każdej modalności.

20 Zespół pomijania stronnego

21 Metody badania uwagi Czynnik Koncentracja/ wykonanie (ang fucus) Kodowanie i manipulacja (ang encode) Podtrzymywanie uwagi (ang sustained) Giętkość przenoszenia uwagi (ang flexibility) Testy Symbole Cyfr (WAIS-R) Przekreślenia Liter Test Stroopa Test Łączenia Punktów Arytmetyka (WAIS-R) Powtarzanie Cyfr (WAIS-R) Testy ciągłego wykonania Testy Sortowania Kart Wisconsin Prawdopodobne Relacje anatomiczne Górna cz. Płata skroniowego Dolna ciemieniowego Ciało prążkowane z jądrem ogoniastym Gałka blada Hipokamp Pokrywa śródmózgowia, Twór siatkowaty, Jądro siatkowate, wzgórze Kora przedczołowa