Rachunek kosztów działa. dr Adam Chmielewski

Transkrypt

1 Rachunek kosztów działa dr Adam Chmielewski

2 Koszty we współczesnym otoczeniu rynkowym spadek udziału kosztów bezporednich spadek udziału kosztów materiałów spadek udziału kosztów płac bezporednich wzrost udziału kosztów porednich rozwój struktur organizacyjnych rozwój działa przed, wokół i poprodukcyjnych badania i rozwój produktów wzrost udziału kosztów ogólnych administracja ksigowo informatyka wzrost kosztów sprzeday działania przed, wokół i posprzedaowe marketing

3 Struktura kosztów koszty bezporednie koszty bezporednie koszty porednie koszty porednie

4 Rachunek kosztów według UOR KOSZTY produkcji ogólne zarzd, sprzeda bezporednie porednie PRODUKT zapasy w bilansie Wynik finansowy

5 Alokacja kosztów porednich KLUCZ ROZLICZENIOWY wartociowy ilociowy płace bezporednie, materiały bezporednie, koszty bezporednie ogółem, koszty przerobu, przychody ze sprzeday maszynogodziny, roboczogodziny, ilo wytworzonych produktów

6 Fabryka długopisów studium przypadku rentowno produktu NIEBIESKI CZARNY CZERWONY FIOLETOWY RAZEM sprzeda (szt.) cena jednostkowa 4,50 4,50 4,65 4,95 - przychody koszty materiałów płace bezporednie k. porednie (300% płac bezporednich) zysk ze sprzeday zwrot na sprzeday 13,3% 13,3% 14,8% 18,2% 13,5%

7 Ograniczenia tradycyjnych systemów kalkulacji kosztów tradycyjne systemy kalkulacji kosztów s adekwatne do potrzeb rachunkowoci finansowej i sprawozdawczoci zewntrznej w przypadku, gdy podmiot wytwarza wiele produktów systemy tradycyjne s nieadekwatne do podejmowania decyzji (zarzdzania) systemy tradycyjne: uywaj ograniczonej liczby noników powizanych zwykle z kosztami bezporednimi, np. liczba wytworzonych produktów, płace bezporednie, maszynogodziny, roboczogodziny nie rozpoznaj rzeczywistego zuycia zasobów przez produkty niedoszacowuj kosztów produktów jednostkowych, krótko seryjnych, specjalnych przeszacowuj koszty produktów wytwarzanych masowo nie uwzgldniaj kosztów zarzdu i sprzeday

8 Rachunek kosztów działa - geneza rosnca waga błdów generowanych przez tradycyjne systemy kalkulacji zmiana struktury kosztów spadek udziału kosztów bezporednich wzrost udziału kosztów porednich produkcji wzrost udziału kosztów ogólnych rozwój technik zbierania, przetwarzania i archiwizacji danych wzrost znaczenia wiarygodnej informacji Activity Based Costing - ABC

9 kosztorysowanie procesów zasoby działania produkty kosztorysowanie produktów Kolejne kroki w rachunku kosztów działa: sporzd list działa rozdziel zuyte zasoby oblicz koszt działa okrel noniki kosztów działa oblicz jednostkowe koszty noników przydziel koszty do produktów

10 Charakterystyka Rachunku Kosztów Działa Rachunek kosztów działa: uywa dwuetapowej procedury kalkulacji kosztów uywa działa jako pul kosztów zamiast MPK, centrów kosztów itp. przyjmuje załoenie, e koszty s powodowane przez działania a nie produkty zamiast pyta jak rozliczy koszty wydziałów pomocniczych pyta jakie działania zostały wykonane przy uyciu zasobów zuytych przez te wydziały uywa wielu kluczy podziałowych do alokacji kosztów porednich uywa znacznie bogatszej listy kluczy podziałowych ni metody tradycyjne dodaje do kosztów produktów koszty nie-produkcyjne (np. marketing, zarzd) jeli s z nimi powizane

11 Krok 1. Identyfikacja zasobów rezultatem tego kroku jest lista zasobów zuywanych w przedsibiorstwie grupowanie zasobów ograniczanie długoci listy grupuj zasoby jeli mog by przydzielane do działa jednym nonikiem kosztów rozdzielaj te zasoby, które nie mog by uczciwie przydzielane do działa za pomoc jednego nonika (np. róne systemy płac) Kategoria robocizna porednia premie systemy komputerowe amortyzacja maszyn utrzymanie maszyn energia RAZEM Koszt

12 Koszt wolnych mocy produkcyjnych zasoby potrzebne vs zuyte marnotrawstwo (czas prywatnych rozmów telefonicznych) konieczna rezerwa mocy produkcyjnych (maszyny w rezerwie) wolne moce (mniejsze zamówienia, sezon urlopowy) zasoby zuyte zasoby potrzebne = koszt wolnych mocy produkcyjnych koszt wolnych mocy produkcyjnych koszty determinowane przez zasoby zuyte a nie konieczne w procesie produkcyjnym rozwizania problemu do kalkulacji uywaj jedynie kosztów wykorzystanych mocy produkcyjnych unikaj wolnych mocy!!! tnij te koszty wykorzystuj wolne moce wyciskaj koszty

13 Krok 2. Identyfikacja działa rezultatem tego kroku powinien by słownik działa lista głównych działa wykonywanych w firmie grupowanie działa liczba działa: mniej ni 20 ryzyko niedokładnoci modelu ponad 80 model zbyt skomplikowany i kosztowny rodzaje działa jednostkowe seryjne produktowe zakładowe mona i naley grupowa działania, które maj t sam przyczyn i mog by rozliczane jednym nonikiem kosztów

14 Identyfikacja zasobów fabryka długopisów robocizna porednia trzy typy działa: planowanie produkcji; zamawianie, przygotowywanie i dostarczanie materiałów produkcyjnych; kontrola jakoci pierwszych wyrobów po przezbrojeniu produkcji przezbrajanie produkcji (zmiana kolorów) rozliczanie zuycia materiałów, monitorowanie stanu zapasów i zarzdzanie zapasami słownik działa: uruchamianie produkcji ustawianie maszyn wsparcie procesu produkcji

15 Identyfikacja zasobów fabryka długopisów premie: 40% wynagrodze (porednich i bezporednich) mog by traktowane jako prosty 40% narzut do łcznych kosztów pracy systemy komputerowe dwa typy działa: planowanie uruchomienia produkcji; zamawianie i zapłata za materiały archiwizacja danych dotyczcych wszystkich czterech kolorów słownik działa: uruchamianie produkcji wsparcie procesu produkcji amortyzacja maszyn, utrzymanie maszyn, energia jeden typ działa: zapewnienie maszyn do produkcji słownik działa: praca maszyn

16 Krok 3: Identyfikacja noników kosztów zasobów nonik kosztów zasobów miara identyfikujca powizania pomidzy zuywanymi zasobami a działaniami słownik noników kosztów zasobów: robocizna porednia, premie - roboczogodziny/dział produkcji koszty informatyki - roboczogodziny/dział informatyki amortyzacja maszyn - maszynogodziny utrzymanie maszyn - roboczogodziny/dział produkcji energia - kwh pomiar iloci noników kosztów zasobów dokładny pomiar np. pomiar automatyczny czasu pracy oszacowanie np. procent czasu spdzonego na

17 Krok 4: Alokacja zasobów do działa zasoby praca pored. i premie informatyka amortyzacja maszyn utrzymanie maszyn energia % 20% 100% 100% 100% 50% 40% 10% uruchamianie produkcji ustawianie maszyn wsparcie procesu produkcji praca maszyn działania

18 Krok 4: Alokacja zasobów do działa urucham. produkcji ustawianie maszyn wsparcie produkcji praca maszyn KOSZTY RAZEM robocizna porednia + premie 50% % % informatyka 80% % amortyzacja maszyn 100% utrzymanie maszyn 100% energia 100% koszt działa

19 Krok 5: Identyfikacja produktów efektem tego kroku jest słownik produktów: niebieski długopis czarny długopis czerwony długopis fioletowy długopis produkty w firmach usługowych duo trudniejsze do okrelenia jednostka pomiaru usługi (zwykle zwizana z czasem) grupowanie usług jest moliwe skracanie listy produktów poprzez grupowanie tych, które powoduj powstanie podobnych koszów, np. lekcja jzyka angielskiego i niemieckiego inne obiekty kosztowe seria, asortyment produktów, klient, kanał dystrybucji, itp.

20 Krok 6: Identyfikacja noników kosztów działa nonik kosztów działa (activity cost driver) wyraony w konkretnej jednostce miary czynnik kształtujcy relacj zuycia zasobów, przez poszczególne produkty słownik noników kosztów działa: Działanie Nonik uruchamianie produkcji seria produkcyjna ustawianie maszyn czas ustawiania maszyn (godziny) wsparcie procesu produkcji liczba produktów praca maszyn maszynogodziny premie warto pracy

21 Krok 7: Kalkulacja stawek noników kosztów stawka nonika kosztu działania (jednostkowy koszt nonika) warto powstajca przez podzielenie kosztu działania przez łczn liczb noników kosztów tego działania stawka ta słuy odniesieniu kosztów działa na produkty Nonik kosztów działa NIEBIESKI CZARNY CZERWONY FIOLETOWY RAZEM praca bezporednia godz./szt. 0,02 0,02 0,02 0, maszyny godz./szt. 0,1 0,1 0,1 0, uruchomienia produkcji ustawianie maszyn godz. / uruchomienie 4 2,4 5,6 5,6 łczny czas ustawiania (godziny)

22 Krok 7: Kalkulacja stawek noników kosztów Koszt działania Nonik kosztów działa Ilo noników Stawka nonika uruchamianie produkcji ilo uruchomie uruchomienie ustawianie maszyn czas ustawie (godz.) godzina ustaw. wsparcie produkcji ilo produktów produkt praca maszyn ilo maszynogodzin ,20 maszynogodzina RAZEM

23 Krok 8: Alokacja kosztów porednich Stawka nonika NIEBIESKI CZARNY CZERWONY FIOLETOWY uruchamianie produkcji ustawianie maszyn wsparcie produkcji praca maszyn 4, RAZEM

24 Step 9: Product cost calculation NIEBIESKI CZARNY CZERWONY FIOLETOWY RAZEM przychody koszt materiałów robocizna bezporednia MARA % płac - premia uruchamianie produkcji ustawianie maszyn wsparcie produkcji praca maszyn zysk operacyjny zwrot na sprzeday 21,6% 21,1% - 36,8% - 202, 8% 13,5%

25 Rachunek kosztów działa - podsumowanie główne cele odkry nierentowne produkty odkry nierentownych klientów odkry nieefektywne działania i procesy odkry niewykorzystane moce produkcyjne system ABC generuje informacje a nie rozwizania firmowych problemów!!! słabe strony ABC model jest bardzo kosztowny koszty wdroenia koszty utrzymania koszty cigłych zmian model jest subiektywny słownik działa dobór noników kosztów model jest trudny do wdroenia niech do zmian (indywidualna i organizacyjna)

26 Uyteczno Rachunku Kosztów Działa jakie firmy mog skorzysta z wdroenia ABC? nie jest to zalene od typu firmy - model sprawdza si zarówno w firmach produkcyjnych, usługowych, jak i handlowych nie jest to zalene od wielko firmy model pasuje zarówno do małych jak i wielooddziałowych jednostek przydatno modelu jest zawsze kwesti porównania zysków z lepszej, bardziej wiarygodnej informacji a kosztami wdroenia i utrzymania modelu przydatno modelu zaley od struktury kosztów im wikszy udział kosztów porednich w strukturze kosztów tym bardziej przydatne ABC przydatno modelu zaley od zrónicowania produkcji im wiksze zrónicowanie tym bardziej uzasadnione wdroenie ABC zrónicowanie: szeroko asortymentu, wielkoci produkcji, rónice w procesie produkcji, rónice w działaniach wymaganych przez produkty

27 Zarzdzanie kosztami działa Activity-Based Management

28 Activity-Based Management dziedzina koncentrujca si na zarzdzaniu działaniami jako metodzie zwikszania wartoci otrzymywanych przez klientów oraz zwikszania zysku osiganego w wyniku dostarczania tych wartoci Fabryka długopisów przykłady zastosowania ABM nowa polityka cenowa dla nierentownych produktów przekształcenie nierentownych produktów w rentowne: modyfikacja produktu, wydłuenie serii produkcyjnych skoncentrowanie działa marketingowych na rentownych produktach poprawa kosztochłonnych procesów, np.. redukcja czasu ustawiania maszyn

29 Zarzdzanie działaniami opiera si na danych dostarczanych przez rachunek kosztów działa (ABC) słuy poprawie wartoci uytkowej produktów dostarczanych klientom osiganiu wyszych zysków obejmuje zarzdzanie kosztami działa budetowanie w przekroju działa sterowanie rentownoci produktów, klientów, obszarów sprzeday przeprojektowywanie procesu gospodarczego, wyznaczanie wzorca, cigłe usprawnianie

30 Analiza działa rozpoznanie charakteru procesu gospodarczego i wyszczególnienie działa znalezienie kluczowych działa (zasada Pareto) znalezienie działa nieistotnych znalezienie działa powielanych znalezienie działa niepotrzebnych zdefiniowanie miary działa znalezienie relacji przyczynowo skutkowych zamiana działa jednostkowych na seryjne wydłuanie serii standaryzacja produkcji ustalenie klientów lub odbiorców działa koncentracja na tych, które zaspokajaj potrzeby odbiorców podział działa na dotyczce: produktu, klienta, infrastruktury

31 Analiza rentownoci ocena rentownoci produktu ocena rentownoci w oparciu o pełny koszt wytworzenia ocena wieloblokowa z podziałem na koszty działa dotyczce: produktu, serii, asortymentu i przedsibiorstwa ocena rentownoci klienta (segmentów klientów) inne analizy: ocena rentownoci obszaru sprzeday ocena rentownoci kanału dystrybucji ocena efektywnoci pracowników, itp. zjawisko wypłukiwania zysku

32 Ocena rentownoci klienta zysk klient = mara klient koszt obsługi klienta mara klient - rónica pomidzy przychodami i kosztami pozyskania sprzedanych klientowi produktów lub towarów koszt obsługi klienta marketing, koszty sprzeday i zarzdu powizane z konkretnym klientem koszty obsługi przyczyny wysokich kosztów: indywidualne zamówienia małe iloci w zamówieniach nieregularne zamówienia nietypowe warunki dostawy czynnoci przedsprzedaowe (np. marketing, doradztwo techniczne) czynnoci posprzedaowe (instalacja, szkolenie, serwis, gwarancja) utrzymywanie zapasów dla cigłoci sprzeday wolne i nieregularne regulowanie płatnoci

33 Klasyfikacja klientów wysoka zrealizowana mara niska Pasywni produkt ma decydujce znaczenie typowe warunki dostaw Tani niewielkie wymagania wraliwi na cen Wymagajcy kosztowni w obsłudze płaccy wysok cen Agresywni - dua siła przetarg. wysoki standard obsługi niskie ceny niskie koszty obsługi wysokie

34 Wypłukiwanie zysku krzywa wieloryba Zysk studium przypadku 100 % 35 % 37 % 28 % klienci