Komputerowe wspomaganie rachunkowości zarządczej

Transkrypt

1 Komputerowe wspomaganie rachunkowości zarządczej Informacja dla zarządzania. Tradycyjny rachunek kosztów a rachunek kosztów działań, koncepcja: nośnika kosztów zasobów, nośnika kosztów działań, Wykorzystanie rachunku kosztów działań w procesie podejmowania decyzji Budowa modelu rachunku kosztów zgodnego z koncepcja rachunku kosztów działań ABC dla analizowanego przypadku przy wykorzystaniu arkusza kalkulacyjnego i za pomocą modułu RKP systemu ADONIS Wykorzystanie zaawansowanych funkcji arkusza kalkulacyjnego dla rozwiązania wybranych problemów rachunkowości zarządczej

2 Kryteria oceniania i wymagania Obecność - wymagana jest obecność na wszystkich zajęciach praktycznych i wykonanie realizowanych podczas zajęć ćwiczeń Ocena na zaliczenie jest oceną ze znajomości teoretycznej koncepcji rachunku kosztów działań i praktycznej umiejętności wykorzystania arkusza kalkulacyjnego i modułu RKP systemu ADONIS do rozwiązania problemów z zakresu rachunkowości zarządczej ( 3 sprawdziany po 20, 20, 60 punktów), zaliczenie od 51 punktów Konsultacje poniedziałek sala B509

3 Literatura Nowość w październiku: J.Rutkowska, D.Świderska-Rak, Komputerowe wspomaganie rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo WZ Warszawa 2016 J.Rutkowska, D.Świderska-Rak, Rachunek kosztów działań i procesów-geneza, modele, wsparcie informatyczne w Decyzyjne systemy zarządzania red.naukowa: J.Kisielnicki, J.Turyna, Difin, Warszawa 2012 R.Kaplan, R.Cooper, Zarządzanie kosztami i efektywnością Oficyna ekonomiczna, Kraków 2002 R.Kaplan, S.Anderson Rachunek kosztów działań sterowany czasem, Wyd Naukowe PWN, Warszawa 2008

4 Rachunkowość zarządcza, rachunek kosztów tradycyjny a rachunek kosztów działań Podstawowe pojęcia metody ABC i kalkulacja obiektów kosztowych metodą ABC

5 Rachunkowość finansowa system informacyjny - identyfikacja, ewidencja przetwarzanie i dostarczanie danych finansowych w celu sprawozdawczym: sporządzenia obligatoryjnych sprawozdań finansowych (bilansu, rachunku zysków i strat) potrzeba informacyjna: wariant porównawczy - koszty w układzie rodzajowym wariant kalkulacyjny - koszty w układzie kalkulacyjnym, rozmiar działalności Rachunkowość zarządcza system informacyjny - identyfikacja, ewidencja, przetwarzanie i dostarczanie danych finansowych i pozafinansowych niezbędnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem potrzeba informacyjna: wiedza o kosztach, procesach ich powstawania, wzajemnych zależnościach dla: optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów, do zapewnienia właściwej odpowiedzialności za jego zasoby. rachunkowość finansowa rachunek kosztów rachunkowość zarządcza

6 Koszt - definicja definicja zgodna z Ustawą o rachunkowości Koszty i straty uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych w formie zmniejszenia aktywów lub zwiększenia zobowiązań, które spowoduje zmniejszenie kapitału własnego jednostki lub zwiększenie jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie wkładów przez właścicieli definicja ekonomiczna (Jan Matuszewicz) Koszt wyrażone w mierniku pieniężnym zużycie różnych czynników produkcji (środki trwałe, materiały, praca ludzka, usługi obce) oraz nakłady niewyrażające zużycia (podatek od nieruchomości, składki ZUS) związane z normalną działalnością jednostki w określonym czasie

7 Odniesienie kosztów do obiektów kalkulacji Stopień możliwości przyporządkowania kosztów do obiektów podstawowe kryterium układu przedmiotowego kosztów Koszty bezpośrednie KOSZT OBIEKT_A OBIEKT_B Koszty pośrednie KOSZT KOSZT OBIEKT_A OBIEKT_B OBIEKT_A OBIEKT_B

8 Tradycyjne podejście do kosztów pośrednich Koszty bezpośrednie odniesienie wprost na obiekt kalkulacji Koszty pośrednie alokowanie na różne obiekty kalkulacji na podstawie kluczy rozliczeniowych, charakteryzujących współzależność pomiędzy obiektem a kosztami powstałymi przy jego wytwarzaniu: płace bezpośrednie roboczogodziny maszynogodziny materiały bezpośrednie brak związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy kosztami a obiektami

9 Geneza i istota rachunku kosztów działań - dwustopniowe rozliczanie kosztów na obiekty wzrost udziału kosztów pośrednich 1. automatyzacja procesów technologicznych 2. wzrost znaczenia procesów okołoprodukcyjnych (działalność badawcza, zaopatrzeniowa, procesy magazynowania, koordynacji i kontroli) 3. nasilona konkurencja (zróżnicowanie asortymentu) rosnące zapotrzebowanie na informacje o rzeczywistych kosztach dla wsparcia procesów decyzyjnych koszty pośrednie poprzez klucze arbitralne rozliczenie KOSZTY nośnik kosztów zasobów DZIAŁANIA PRODUKTY nośnik kosztów działań koszty pośrednie poprzez działania związki przyczynowo skutkowe

10 Ewolucja modeli rachunku kosztów Tradycyjne modele rachunku kosztów akceptowalne w przypadku niewielkiego udziału kosztów pośrednich w całkowitych kosztach rachunek kosztów pełnych rachunek kosztów zmiennych rachunek kosztów standardowych ZASOBY PRODUKTY rachunek kosztów celu rachunek cyklu życia rachunek kosztów działań Nowoczesne modele rachunku kosztów - z powodu wzrostu kosztów pośrednich i zniekształcenia kosztów jednostkowych produktu wskutek niedostatków tradycyjnego rachunku kosztów

11 KOSZTY nośnik kosztów zasobów DZIAŁANIA PRODUKTY nośnik kosztów działań rachunek kosztów działań (activity based costing ABC) gospodarka amerykańska R.Cooper, R.S.Kaplan rachunek kosztów procesów (Prozesskostenrechnung RKP) gospodarka niemiecka P.Horvath, R.Mayer różnice zakres przedmiotowy: rodzaje uwzględnianych kosztów metodyczne różnice : różnice w poziomach agregacji działań, struktura podmiotów kosztowych, podział na koszty stałe i zmienne

12

13 Rachunkowość zarządcza, rachunek kosztów tradycyjny a rachunek kosztów działań Podstawowe pojęcia metody ABC i kalkulacja obiektów kosztowych metodą ABC

14 . Zmodyfikowany słownik podstawowych terminów KOSZTY efekt celowego wykorzystania czynników produkcji, wyrażony mierniku pieniężnym lub jego ekwiwalentach ZASOBY - składniki ekonomiczne, wykorzystywane lub zużywane w trakcie wykonywania działań np. materiały, pracownicy, maszyny, środki transportu, system informatyczny DZIAŁANIE - praca wykonywana w ramach organizacji dla wytworzenia produktu lub usługi OBIEKTY KOSZTÓW obiekt, dla którego gromadzi się i liczy koszty np. jednostka produktu, partia produktów, klienci, zlecenia, przedsięwzięcia

15 Działanie (activity) celowa i zorganizowana czynność lub zespołu powiązanych ze sobą czynności, kompletnych, powtarzalnych wykonywanych w przedsiębiorstwie dla realizacji jego celów wykonywanie działania prowadzi do zużywania zasobów przedsiębiorstwa przypisanie kosztów do działania określenie dla każdego dla każdego działania nośnia kosztów działania pozafinansowa miara wolumenu wykonywanych działań utworzenie słownika działań

16 Struktura rachunku kosztów działań Dane zasilające model: finansowe koszty pośrednie i bezpośrednie pozafinansowe nośniki kosztów zasobów, nośniki kosztów działań Działania: zużywające koszty pośrednie produkcyjne i nieprodukcyjne Przyczynowo-skutkowe rozliczenie kosztów z wszystkich obszarów (koszt pełny)

17 Konstrukcja modelu rachunku kosztów działań model rachunku sieć powiązań przyczynowo - skutkowych odzwierciedlająca przepływ kosztów identyfikacja finalnych obiektów kalkulacji (obiektów kosztowych) : produktów, klientów, kanałów dystrybucji definiowanie działań wykonywanych na rzecz obiektów kosztowych identyfikacja zasobów ekonomicznych zużywanych podczas wykonywania działań

18 Przepływ kosztów w modelu rachunku kosztów działań zasilenie przyczynowo-skutkowego modelu informacją finansową i niefinansową zasoby przypisanie pozycji analitycznych kosztów rodzajowych do zasobów ekonomicznych ustalenie kosztów zasobów działania nośnik zasobów miara zużycia danego zasobu przez działanie (kalkulacja kosztów na jednostkę nośnika zasobów) przypisanie zasobów zużywanych podczas wykonywania działania ustalenie kosztów działań obiekty kosztowe Nośnik kosztów działania miara wykonań działania na rzecz obiektu kosztów (kalkulacja kosztów na jednostkę nośnika działań) przypisanie działań do obiektów kosztowych ustalenie kosztu obiektów kosztowych

19 Etapy rachunku kosztów działań amortyzacja wynagrodzenia usługi obce

20 Rachunek zasobowy Rachunek zasobowy grupuje koszty według typów zasobów Do danego zasobu można przypisać różne rodzaje kosztów Koszt zasobu suma kosztów rodzajowych przypisanych do danego zasobu nośnik kosztu zasobu - jednostka miary zużycia zasobu przez działania wolumen nośnika kosztów zasobu miara ilościowa zasobu w przyjętej jednostce łącznik pomiędzy zasobami a działaniami amortyzacja usługi obce wynagrodzenia zasób wyodrębnione: analitycy koszt zasobu suma wszystkich kosztów rodzajowych przypisanych do zasobu: wynagrodzenia, usługi obce nośnik kosztów zasobu dostępny czas pracy zasobu

21 Łącznik pomiędzy zasobami a działaniami - nośnik kosztów zasobów NOŚNIK KOSZTÓW ZASOBÓW (RESOURCE COST DRIVER) - miara ilości zasobów wykorzystywanych przez działania ustalone koszty zasobów zdefiniowane działania zasoby czas pracy działania 60% przyjmowanie zleceń klientów nośnik kosztów zasobów 40% pracownicy biura obsługi klienta archiwizacja

22 Nośnik kosztów zasobów zasoby pracownicy maszyny pomieszczenia materiały Nośnik kosztów zasobów liczba roboczogodzin liczba maszynogodzin powierzchnia liczba zużytego materiału odzwierciedlanie przyczynowo - skutkowego powiązania pomiędzy kosztem zasobów a działaniem (przyczyna powstania kosztów - wykonywanie działań) dla powiązania zasobów z działaniami lepiej jest mniej więcej mieć rację, niż dokładnie się mylić (nie są konieczne dogłębne analizy) dla danego działania każdy zasób może być alokowany innym nośnikiem kosztu zasobu ustalenie nośników kosztów zasobów zamiana ujęcia funkcjonalnego kosztów na ujęcie procesowe

23 Rachunek działań Rachunek kosztów działań grupuje zasoby w ujęciu działań Dane działanie może zużywać wiele zasobów Koszt działania suma kosztów zasobów zużytych na wykonanie tego działania na podstawie ilości nośników kosztów zasobów nośnik kosztu działania jednostka miary wykorzystania działania przez obiekty kosztowe wolumen nośnika kosztów działań - ilościowa miara działania działanie wyodrębnione: wydawanie zezwoleń koszt działania koszt wszystkich zasobów zużywanych podczas wykonywania: referenci, system informatyczny, powierzchnia biurowa nośnik kosztów działania ilość zezwoleń.

24 Hierarchia kosztów działań przypisanie kosztów do działań klasyfikacja działań według wymiarowej hierarchii kosztów, różny sposób konsumpcji kosztów przez działania nie zawsze zależny od wielkości produkcji lub sprzedaży Hierarchia kosztów w odniesieniu do produktów: Koszty na poziomie jednostki produktu Koszty na poziomie partii Koszty na poziomie asortymentu Koszty na poziomie przedsiębiorstwa Hierarchia kosztów w odniesieniu do klientów: Koszty na poziomie zamówienia Koszty na poziomie klienta Koszty na poziomie kanału dystrybucji Koszty na poziomie rynku

25 Poziomy wymiarowej hierarchii działań I działania na poziomie jednostki produktu niezbędne do wytworzenia każdej jednostki produktu i wykonywane osobno dla każdej jednostki produktu, zużywane zasoby proporcjonalne do rozmiarów produkcji przyporządkowanie kosztów pośrednich na podstawie jednostkowych nośników kosztów: liczby roboczogodzin, maszynogodzin, wielkości produkcji (charakterystyczne dla tradycyjnych metod kalkulacji kosztów) przykład działań obróbka elementów, montaż, kontrola jakości

26 Poziomy wymiarowej hierarchii działań II działania na poziomie partii produktów wykonywane przy realizacji każdej partii produktów zużywane zasoby: stałe dla każdej partii niezależne od ilości jednostek w partii (zazwyczaj) przykład działań - przygotowanie maszyn do produkcji, sterowanie produkcją, składowanie, prace przygotowawcze do produkcji

27 Poziomy wymiarowej hierarchii działań III działania na poziomie asortymentu produktu wykonywane na rzecz określonego typu (rodzaju) asortymentu produktu zużywane zasoby niezależne od ilości produktów i ilości partii wzrastają wraz z liczbą rodzajów (asortymentów) produktów przykład działań projektowanie produkcji nowego wyrobu, opracowanie specyfikacji procesu technologicznego, koszty certyfikacji produktu,

28 Poziomy wymiarowej hierarchii działań IV działania na poziomie przedsiębiorstwa działania nie mogą być przypisane do poszczególnych produktów, wspólne dla wszystkich produktów, związane z utrzymaniem jednostki zużywane zasoby dotyczą wszystkich produktów przykład działań - ogólna administracja, zarządzanie finansami, ochrona obiektów

29 Łącznik pomiędzy działaniami a obiektami kosztów - nośnik kosztów działań NOŚNIK KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ACTIVITY COST DRIVER) - miara częstotliwości i wielkości zapotrzebowania na dane działanie generowana przez obiekty kosztów ustalone koszty działań zdefiniowane obiekty kosztowe: produkty, klienci, usługi działania obiekty kosztowe liczba zamówień 10% mikroskop przyjmowanie zleceń klientów nośnik kosztów działań 90% żarówka

30 Nośnik kosztów działań działanie przygotowanie maszyn transport załadunek zużycie materiałów montaż magazynowanie nośnik kosztów działań liczba uruchomień, liczba serii produkcyjnych liczba dostaw, odległość ciężar załadunku, ilość palet ilość zużytych materiałów czas pracy urządzeń powierzchnia odzwierciedlanie przyczynowo - skutkowego powiązania pomiędzy kosztem działania a zapotrzebowaniem obiektu kosztowego na to działanie na dany obiekt kosztowy każde działanie może być alokowane innym nośnikiem zrozumiałość i łatwość do zmierzenia kompromis pomiędzy dokładnością a kosztem pomiaru

31 Nośnik kosztów działań - ilościowe ilościowe nośniki operacji częstotliwość wykonywania danego działania: liczba kontroli jakości, liczba ustawień maszyny warunek stosowania takie samo lub podobne zapotrzebowanie różnych obiektów kosztowych na to działanie, za każdym wykonaniem danego działania zużywane są takie same zasoby najmniej kosztowne do uzyskania najmniej dokładne

32 Nośnik kosztów działań - czasu nośniki czasu trwania długość czasu potrzebna na wykonanie działania : czas przygotowania linii produkcyjnej, czas trwania kontroli jakości warunek stosowania występowanie dużych różnic u udziale danego działania na rzecz różnych obiektów kosztów trudniejsze do pozyskania niż ilościowe, Kosztowniejszy, ale prosty pomiar nośnika

33 Nośnik kosztów działań - intensywności nośniki intensywności bezpośredni rzeczywisty koszt zasobów dla każdorazowego wykonania działania: koszty pracy inżynierów przy każdorazowej zmianie produkcyjnej, koszt kontroli jakości warunek stosowania dla wykonania działania na rzecz różnych obiektów kosztowych zmieniają się koszty zasobów najdokładniejsze nośniki najkosztowniejsze pozyskanie nośników

34 Wybór nośnika kosztów działań Kompromis pomiędzy kosztem pozyskania nośnika a dokładnością wysoki koszt koszt błędów wysokie koszty błędnych decyzji z powodu małej dokładności wyników rachunku kosztów przy niskich kosztach pomiaru koszt pomiaru nośnika koszt błędów niskie koszty błędnych decyzji z powodu wysokiej dokładności wyników rachunku kosztów przy wysokich kosztach pomiaru niski mała optymalna dokładność wysoka

35 Rachunek kosztu obiektu kosztowego Rachunek kosztów obiektów kosztowych grupuje działania w ujęciu obiektów kosztowych Na rzecz danego obiektu kosztowego mogą być wykonywane różne działania Koszt obiektu kosztowego ( produktu, usługi, klienta) suma kosztów wszystkich działań zrealizowanych na jego rzecz na podstawie ilości nośników kosztów działań obiekt kosztowy jednostka terytorialna( gmina, powiat) koszt obiektu kosztowego suma kosztów wszystkich działań realizowanych w jednostce: wydanie paszportu, przetwarzanie zapytań, wydanie zaświadczeń, odpowiedzi na zapytania

36 Dwuwymiarowy model określenie: kosztów obiektów finalnych przyczyn powstawania kosztów (perspektywa podnoszenia efektywności operacyjnej) Dwuwymiarowy model rachunku kosztów Ile kosztują obiekty? reengineering procesów, ciągłe usprawnianie, koszty jakości CAM-I Consortium for Advanced Management -International Dlaczego kosztują obiekty? analiza rentowności, decyzje kupić czy produkować Poprawa procesu podejmowania decyzji