3. Pszenżyto ozime Z uwagi na mroźną i bezśnieżną zimę w rejonie województwa łódzkiego zdyskwalifikowano doświadczenie w ZDOO Lućmierz i HR Strzelce

Transkrypt

1 3. Pszenżyto ozime W roku 2012 do krajowego rejestru wpisano sześć nowych odmian pszenżyta, w tym cztery o tradycyjnej wysokości roślin (Amorozo, Subito, Tomko, Torino) oraz dwie krótkosłome (Twingo i Wiarus). W roku 2011 z krajowego rejestru skreślono trzy odmiany: Fidelio, Hortenso i Woltario. Krajowy rejestr liczy obecnie 38 odmian, w tym dwanaście krótkosłomych (źródło: Lista Opisowa Odmian COBORU). Udział odmian zagranicznych wynosi obecnie 11%, natomiast rodzimych jest wciąż dominujący i wynosi 89%. W sezonie 2011/2012 w doświadczeniach porejestrowych badano 18 odmian pszenżyta ozimego (tabela 1), w tym 4 odmiany krótkosłome. Charakterystycznym elementem tegorocznej zimy była mocno i głęboko zamarznięta gleba, bo aż na głębokość 96 cm. Na początku pierwszej dekady lutego temperatura wynosiła aż C. Na głębokości 20 cm temperatura wynosiła -7,7 0 C. Spadki temperatury utrudniały roślinom regenerację po zimie. Z uwagi na mroźną i bezśnieżną zimę w rejonie województwa łódzkiego zdyskwalifikowano doświadczenie w ZDOO Lućmierz i HR Strzelce W opracowaniu zatem wykorzystano wyniki z doświadczenia w ZDOO Kawęczyn (powiat siedlecki) i z SDOO Słupia (powiat jędrzejowski). Doświadczenia założono, jako ścisłe doświadczenia dwuczynnikowe w SDOO Sulejowie, ZDOO Kawęczynie i SDOO Słupi. Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczenia przedstawiono w tabeli 2, natomiast daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji dla poszczególnych punktów podano w tabeli 3. Wykonano dwukrotny zabieg insektycydowy z uwagi na bardzo duże nasilenie mszyc na źdźbłach i liściach roślin. Metodyka COBORU zakłada prowadzenie doświadczenia z pszenżytem ozimym na przeciętnym i wysokim poziomie agrotechniki. Wysoki poziom agrotechniki (a 2 ) różnił się od przeciętnego (a 1 ) zastosowaniem wyższego nawożenia azotowego, dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed chorobami i wyleganiem. Na poziomie a 1 zastosowano kg/ha, natomiast na poziomie a 2 odpowiednio 40 kg/ha więcej. Wielkość dawek nawożenia fosforem i potasem ustalono w oparciu o zasobność gleby. Po dokonaniu obserwacji % martwych roślin wiosną, największe straty w obsadzie w Sulejowie odnotowano u odmian Cerber, Cyrkon, Elpaso i KWS Trisol, w Kawęczynie u odmian Atletico, Cyrkon i Elpaso. Brak plonu tych odmian sprawił, iż wzorzec w Sulejowie i Kawęczynie był zdecydowanie mniejszy niż w Słupi. Mroźna zima pozostawiła swoje piętno i spadek plonu był bardzo widoczny. Istotnym elementem była również ocena przezimowania odmian w poszczególnych miejscowościach i analiza stopnia mrozoodporności. W tabeli 4 przedstawiono plonowanie pszenżyta ozimego w 2012 roku w poszczególnych miejscowościach. Plon ziarna na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł średnio od 31,6 dt/ha w Sulejowie do 105,2 dt/ha w Słupi a na intensywnym poziomie od 39,4 d/ha w Sulejowie do 112,6 dt/ha w Słupi. W tabeli 5 podano plon ziarna pszenżyta ozimego, z trzech miejscowości na dwóch poziomach agrotechniki. Średni plon badanych odmian w 3-leciu wyniósł 69,0 dt/ha na przeciętnym a 1 i 82,2 dt/ha na intensywnym a 2 poziomie agrotechniki. W sezonie na obu poziomach agrotechniki dobrze plonowały odmiany: Pawo, Borwo i Todan. W tabeli 6 zestawiono porażenie odmian przez ważniejsze choroby. Największe różnice odmianowe występują w odporności na mączniaka prawdziwego i septoriozę liści. Dużą wrażliwością na mączniaka charakteryzowała się odmiana Atletico, rdza brunatna uwidoczniła się u odmian Algoso, Elpaso i Fredro. Pomiary biometryczne były bardzo zróżnicowane, wysokość roślin wyraźnie mniejsza, niż w latach poprzednich, spowodowane to było dużymi stratami po zimie. Znaczne zróżnicowanie podatności na zainfekowanie przez patogena septoriozy liści wyróżniało się u odmian Elpaso i Cyrkon. Odmiana Pizarro wykazywała największą odporność na tego patogena. Wyleganie przed zbiorem uwidoczniło się głównie u odmiany Cerber. W ocenie laboratoryjnej stwierdzono porastanie ziarna w kłosie, a co za tym idzie obniżenie MTZ i pogorszenie jakości ziarna. Odmiany Algoso, Borowik i Trisol charakteryzowały się ziarnem najbardziej dorodnym, zaś Bereniko i Mikado posiadały ziarno drobniejsze. Biorąc pod uwagę wyniki uzyskane z doświadczeń porejestrowych z pszenżytem ozimym Łódzki Zespół Wojewódzki PDOiR zadecydował o utworzeniu dla tego gatunku Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. PAWO 4. TODAN 7. TULUS 10. MIKADO* 2. ALIKO 5. BORWO 8. FREDRO 3. WITON 6. PIZARRO 9. BOROWIK * odmiana wstępnie rekomendowana Prezentowana lista z pewnością ułatwi rolnikom dokonanie wyboru odmiany najbardziej dostosowanej do lokalnych warunków gospodarowania.

2 Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: 2012 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Kod kraju pochodzenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce Pawo PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 2 Todan PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 3 Algoso 2007 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 4 Borwo (ks) PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 5 Leontino PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 6 Atletico (ks) 2009 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 7 Tulus PL Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Węgrowiec 8 Pizarro PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 9 Cerber 2010 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 10 Cyrkon 2010 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 11 Elpaso 2010 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 12 Fredro PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 13 Agostino (ks) 2011 PL Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g, Wrocław 14 Bereniko 2011 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 15 Borowik PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 16 KWS Trisol 2011 PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, Prusy 17 Maestozo 2011 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 18 Mikado (ks) PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan (ks) - odmiany krótkosłoma 2

3 Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Miejscowość Sulejów Kawęczyn Słupia Powiat/Województwo Piotrkowski/Łódzkie Siedlecki/Mazowieckie Jędrzejowski/Świętokrzyskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni bardzo dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby III a III a III a ph gleby w KCl 6,3 5,97 6,2 Przedplon groch siewny rzepak ozimy groch siewny Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) N na poziomie a 2 (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) K 2 O (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Wuxal Mikro 0, 5 l/ha Insol 3 1,0 l/ha Insol 3 1,0 l/ha Adobe Fe 2,0 l/ha Adobe Mn 3,0 l/ha Adobe Cu 2,0 l/ha Basfoliar 36 extra 4,0 l/ha Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Raxil Gel 206 GF Vitavax 2000 FS Funaben Plus 02 WS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Komplet 560 SC 0,5 l Chwastox Turbo 340 SL 2,5 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Huzar Active 387 OD 1,0 l Grodyl 75 WG 20 g Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Karate Zeon 050 EC 2 x 0,1 l Karate Zeon 050 EC 2 x 0,1 l Decis Mega 50 WP 0, 12 l Fury 100 EW 0, 1 l (tylko na poziomie a 2 ) Fungicyd- pierwszy zabieg (nazwa, Soligor 425 EC + Mirage 450 EC dawka/ha) 0,8 l + 0,8 l Alert 375 SC 1,0 l Topsin 500 SC 1,4 l Fungicyd drugi zabieg (nazwa, Artea 330 EC 0,5 l Falcon 460 EC 0,6 l Prosaro 250 EC 1,0 l Regulator wzrostu (nazwa, Cerone 480 SL 1,0 l Cerone 480 SL 1,0 l Moddus 250 EC 0,6 l 3

4 Tabela 3. Pszenżyto ozime. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012 Sulejów Kawęczyn Słupia Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 9,0 8,7 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 4,1 4,4 7,3 3 Martwe rośliny (%) 54,9 57,6 3,9 4 Termin kłoszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 7,9 7,9 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,3 8,5 9,0 9,0 7,5 7,5 9 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 6,8 9,0 7,9 8,4 6,4 7,1 10 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 8,5 9,0 8,6 8,9 8,6 8, Porażenie przez septoriozę liści Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 6,8 7,7 7,3 8,2 5,2 6,3 (skala 9 o ) 7,1 8,5 7,4 8,0 13 Masa 1000 ziaren (g) 46,0 47,8 48,0 50,8 45,5 48,0 Wilgotność ziarna podczas 14 zbioru (%) 13,1 13,1 15,5 15,3 11,9 12,0 15 Plon ziarna (dt z ha) 31,6 39,4 57,4 65,1 105,2 112,6 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny 4

5 Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012 Lp. Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Sulejów Kawęczyn Słupia Sulejów Kawęczyn Słupia Wzorzec, dt z ha 31,6 57,4 105,2 39,4 65,1 112,6 1 Pawo Todan Algoso Borwo (ks) Leontino Atletico (ks) Tulus Pizarro Cerber Cyrkon Elpaso Fredro Agostino (ks) Bereniko Borowik KWS Trisol Maestozo Mikado (ks) Wzorzec wszystkie badane odmiany, w Słupi nie badano odmian Pawo, Todan i Pizarro. 5

6 Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010, Plon ziarna w % wzorca Poziom a 1 Poziom a Lp. Odmiana Mrozoodporność 2 Średnia Średnia Wzorzec, dt z ha 64,7 67,2 75,1 69,0 72,3 73,2 101,2 82,2 1 Pawo Todan Algoso 4, Borwo (ks) 5, Leontino Atletico (ks) Tulus 4, Pizarro * * 9 Cerber * * 10 Cyrkon 3, * * 11 Elpaso 4, * * 12 Fredro * * 13 Agostino (ks) 4, Bereniko Borowik KWS Trisol 3, Maestozo Mikado (ks) 5, Liczba doświadczeń Wzorzec w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w 2011 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Cerber, Cyrkon, Elpaso, Fredro, w 2010 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Pizarro. *- średnia z dwóch lat 6

7 Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Lp. Odmiana lat badań Wzorzec, (skala 9 o ) 7,0 6,6 8,6 8,1 6,4 7,3 7,2 1 Pawo 3 0,2 0,3 0,2 0,0 0,8 0,2-0,2 2 Todan 3 0,7 0,6-0,1 0,3 0,8 0,6-1,0 3 Algoso 3-0,0-0,5-1,6-0,9 0,1-0,4 0,5 4 Borwo (ks) 3-0,9-0,8-0,4 0,3-0,1 0,4-0,2 5 Leontino 3-0,7 0,1-0,2-0,2-0,3-0,2-0,5 6 Atletico (ks) 3-2,2-1,2 0,2 0,5-0,4 0,3-4,0 7 Tulus 3-0,2 0,4 0,3 0,6-0,6 0,3-1,0 8 Pizarro 2 2,0 2,2* 0,4 1,1* 1,6 1,7* 0,8 9 Cerber 2-0,2 0,0* 0,2 0,2* 0,4 0,3* -3,7 10 Cyrkon 2-0,0 0,1* 0,4 0,3* -1,4-0,6* -7,2 11 Elpaso 2-2,5-1,1* -0,6-0,3* -3,4-1,8* -7,2 12 Fredro 2-0,5-0,3* -0,6-0,2* -0,3 0,0* 1,8 13 Agostino (ks) 1 1,0 0,4 0,4 0,0 14 Bereniko 1 1,0 0,2 0,1-3,7 15 Borowik 1 0,6 0,4 0,6-0,7 16 KWS Trisol 1 0,8 0,2-0,6-3,7 17 Maestozo 1 0,5 0,4 0,6 0,5 18 Mikado (ks) 1 0,1 0,4-0,6 0,8 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w 2011 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Cerber, Cyrkon, Elpaso, Fredro, w 2010 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Pizarro. *- średnia z dwóch lat 7

8 Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, Lp. Odmiana Liczba Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie lat przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej badań Wzorzec, dt z ha Poziom agrotechniki a 1 8,6 8,8 7,9 7, ,5 44,1 1 Pawo 3 0,4 0,1-0,4-0, ,4 0,7 2 Todan 3 0,4 0,0-0,2-0, ,7 5,1 3 Algoso 3 0,0-0,1-0,1-0, ,0 3,1 4 Borwo (ks) 3-0,1 0,1 0,1 0, ,9-0,9 5 Leontino 3 0,0 0,1 0,4 0, ,6 2,8 6 Atletico (ks) 3-0,1 0,1 0,4 0, ,0 1,0 7 Tulus 3 0,2 0,2 0,6 0, ,2 3,0 8 Pizarro 2 0,4 0,2* -0,1-0,1* 2 7* -0,3 1,3* 9 Cerber 2-0,1 0,0* -2,6-1,4* 1 1* 1,2 0,0* 10 Cyrkon 2-0,6-0,3* -0,9-0,4* -8-6* 0,6-0,3* 11 Elpaso 2-0,1 0,0* 0,1 0,2* 2 0* -9,2-6,8* 12 Fredro 2 0,0 0,1* 0,2 0,2* -1 0* -0,5-0,2* 13 Agostino (ks) 1 0,2 0, ,3 14 Bereniko 1-0,3 0,1 14-7,8 15 Borowik 1-0,1 0,1 13 7,1 16 KWS Trisol 1 0,2 0,4 10 8,6 17 Maestozo 1-0,5-0,8 6 0,3 18 Mikado (ks) 1 0,0-0,1-9 -4,7 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w 2011 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Cerber, Cyrkon, Elpaso, Fredro, w 2010 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Pizarro. *- średnia z dwóch lat 8

9 cd tabeli 7 Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej Wzorzec, dt z ha Poziom agrotechniki a 2 8,6 8,9 8,3 8, ,9 46,6 1 Pawo 3 0,4 0,1-0,3-0, ,4 0,7 2 Todan 3 0,4 0,1 0,2-0, ,0 4,3 3 Algoso 3 0,0 0,0-0,2-0, ,0 4,9 4 Borwo (ks) 3-0,5-0,2-0,3 0, ,0-2,6 5 Leontino 3 0,2 0,1 0,3 0, ,7 2,1 6 Atletico (ks) 3 0,4 0,1 0,5 0, ,1 0,7 7 Tulus 3 0,2 0,1 0,3 0, ,1 2,0 8 Pizarro 2 0,4 0,0* 0,4 0,2* 2 6* -1,2-0,6* 9 Cerber 2-0,3-0,2* -0,3-0,2* 3 0* 0,6 0,6* 10 Cyrkon 2-0,1 0,0* 0,2 0,1* -12-8* -0,8-0,8* 11 Elpaso 2-1,1-0,6* -0,8-0,1* -1 1* -10,4-7,0* 12 Fredro 2 0,0 0,0* 0,3 0,2* ,1 0,8* 13 Agostino (ks) 1-0,1 0, ,5 14 Bereniko 1-0,3-0,3 11-7,6 15 Borowik 1 0,2 0,3 8 7,1 16 KWS Trisol 1-0,3-0,3 10 9,9 17 Maestozo 1-0,3-0,7 9-0,6 18 Mikado (ks) 1 0,2 0,3-7 -5,8 Liczba doświadczeń Wzorzec w roku 2012 wszystkie badane odmiany, w 2011 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Cerber, Cyrkon, Elpaso, Fredro, w 2010 Pawo, Todan, Algoso, Borwo, Leontino, Atletico, Tulus, Pizarro. *- średnia z dwóch lat 9

10 Tabela 8. Pszenżyto ozime. Stan roślin po zimie. Rok zbioru: 2012 Stan roślin po zimie Lp. Odmiana Sulejów Kawęczyn Słupia skala 9 0 Poziom agrotechniki a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Pawo 7 5, Todan ,5 3 Algoso 3 4,5 3,5 4,5 7,5 7 4 Borwo (ks) 5 5 6,5 6,5 8 7,5 5 Leontino 3,5 3,5 6,5 5, Atletico (ks) 3 3,5 1, ,5 7 Tulus 5, Pizarro 6,5 6,5 6,5 7 9 Cerber 1 1,5 2,5 2,5 7 6,5 10 Cyrkon ,5 7 6,5 11 Elpaso 2 1, ,5 7,5 12 Fredro 6 6,5 6,5 5 8, Agostino (ks) 4 4,5 2, Bereniko 1 1 2,5 2,5 7, Borowik 6,5 6, ,5 7,5 16 KWS Trisol 1 1,5 4 3, Maestozo 3, ,5 7, Mikado (ks) 4 5,5 3,5 4,5 7 6,5 10

11 Tabela 9. Pszenżyto ozime. Przezimowanie odmian. Rok zbioru: 2012 Przezimowanie Lp. Odmiana Sulejów Kawęczyn Słupia % Poziom agrotechniki a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Pawo 73,9 57,1 43,3 27,8 2 Todan 63,3 73,1 62,2 54,2 3 Algoso 7, , ,3 77,8 4 Borwo (ks) 53,9 51,4 54,2 54,2 88,9 83,3 5 Leontino 5,8 7,8 52,4 36,7 88,9 86,7 6 Atletico (ks) 4,2 7,8 1 2,2 66,1 63,2 7 Tulus 24,4 31,7 26,4 27,8 73,9 88,9 8 Pizarro 69,3 68,6 54,2 62,2 9 Cerber 0,2 0,5 4,2 4,2 54,4 68,6 10 Cyrkon 0,2 1,2 2,2 4,2 71,9 63,2 11 Elpaso 2,2 0,9 6,7 2,2 81,3 81,3 12 Fredro 35 52,4 54,2 27,8 94,4 88,9 13 Agostino (ks) 6,7 17,5 4,2 6, ,9 14 Bereniko 0,2 0,1 4,2 4,2 81,3 73,9 15 Borowik 66,8 68,6 27,8 62,2 83,3 83,3 16 KWS Trisol 0,2 0,9 14,4 9, ,8 17 Maestozo 10,7 26,7 27,8 36,7 81,3 73,9 18 Mikado (ks) 41,1 55 9, ,8 68,6 11