8. Owies oprac. inż. Monika Kaczmarek

Transkrypt

1 8. Owies oprac. inż. Monika Kaczmarek Na podstawie badań GUS, powierzchnia uprawy owsa w 2017 roku w Polsce wynosiła około 0,5 mln ha, co stanowi 7,1 % ogólnej powierzchni zasiewów zbóż w Polsce. Zainteresowanie produkcją jest wciąż niewielkie w stosunku do korzyści, jakie wynikają ze specyficznych właściwości i zalet tego gatunku. Owies jest mało wymagający pod względem warunków uprawy i tańszy w produkcji niż inne zboża. Włączenie go w płodozmian może znacznie ograniczyć rozwój chorobotwórczych patogenów w uprawach następczych. Owies i produkty owsiane są ważnym źródłem wielu cennych składników o znaczeniu odżywczym i biologicznym. Na uwagę zasługuje najwyższy wśród zbóż poziom frakcji rozpuszczalnej błonnika pokarmowego, aminokwasów egzogennych i składników mineralnych. Uprawiany w warunkach ekologicznych może być cennym surowcem do produkcji zdrowej żywności. W 2017 roku Krajowy Rejestr (KR) obejmował 31 odmian owsa, w tym 5 nagoziarnistych i 1 o brązowej barwie plewki. W latach w województwie łódzkim przeprowadzono 9 doświadczeń z odmianami owsa, w których uczestniczyło 7 odmian. Doświadczenia przeprowadzono na jednym poziomie agrotechniki i zlokalizowano w miejscowościach: Sulejów, Lućmierz, Strzelce. Warunki agrotechniczne i siedliskowe przedstawiono w tabeli 2. Na najlepszym kompleksie glebowym założono doświadczenie w Strzelcach, natomiast na najsłabszym w Lućmierzu. Nawożenie azotowe stosowano w ilości: 96 kg/ha w Sulejowie, 118 kg/ha w Lućmierzu i 66 kg/ha w Strzelcach. Nawożenie fosforowe wysiano w ilości od 10,5 kg/ha do 45 kg/ha, zaś potasowe: 53,1 kg/ha w Lućmierzu, 90 kg/ha w Strzelcach i 72 kg/ha w Sulejowie. Średni plon owsa w 2017 roku wyniósł 74,1 dt/ha (tabela 5). W roku 2017 najwyżej plonował owies w Strzelcach - ponad 8 t/ha. W Sulejowie i Lućmierzu zbiory były na podobnym poziomie około 6 t/ha. Największym plonem, od dwóch lat, cechuje się odmiana Nawigator. W roku 2017 porażenie owsa przez choroby było nieznaczne (tabela 6). Odporność na mączniaka utrzymała odmiana Nawigator. Podatność na helmintosporiozę wykazała ta sama odmiana. Rdza wieńcowa w 2017 roku wywołała porażenie u odmian Monsun i Armani pierwszy rok w badaniu. Ważniejsze cechy rolniczo użytkowe odmian przedstawiono w tabeli 7. Średni udział łuski w ziarnie owsa, w roku 2017, był zbliżony do wyniku uzyskanego za lata Najmniejszą zawartość łuski posiada odmiana Nawigator, najwyższą zaś Monsun (pierwszy rok w badaniu). Dużą odpornością na wyleganie, za wielolecie, wyróżnia się odmiana Nawigator, natomiast badana pierwszy rok, odmiana Armani, wykazała największą skłonność do wylegania. Wysokość roślin w roku 2017 była nieznacznie powyżej średniej za wielolecie. Najwyższą odmianą w latach był Elegant, najniższą zaś Bingo. W wieloleciu, najwyższą masę 1000 ziaren uzyskały odmiany Bingo i Nawigator, odmiana Armani w pierwszym roku badania. Najdrobniejsze ziarno wytworzyła odmiana Elegant. W oparciu o wyniki doświadczeń, Łódzki Zespół PDO, podjął decyzję o utworzeniu dla owsa Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. Bingo 2. Kozak R 3. Nawigator R - odmiana wstępnie rekomendowana

2 Lp. Tabela 1. Owies. Odmiany badane. Rok zbioru Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce Bingo Nawigator Elegant Romulus 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL Kościan 5 Armani 2017 IGP Polska sp. z o.o. sp. k. ul. Wyspiańskiego 43 PL Poznań 6 Kozak Monsun 2017 Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL Wągrowiec

3 Tabela 2. Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Sulejów Lućmierz Strzelce Powiat Piotrkowski Zgierski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni bardzo dobry żytni bardzo dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby IIIb IVb IIIa ph gleby w KCl 6,0 6,8 Przedplon Ziemniaki ziemniaki Kukurydza na zielonkę Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt./m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) 30 10,5 45 K 2 O (kg/ha) 72 53,1 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi (l/ha) Maximus 3 kg/ha Agroleaf Crop Cereals - 5 kg/ha Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Domnic 060 FS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Chwastox Trio 540 SL - 1,5 l/ha Mustang Forte 195 SE - 0,8 l Dicoherb 750 SL -0,75 h/ha Biathlon 4D - 0,07 kg/ha Mustang Forte 195 SE - 0,8 l/ha Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Fury 100 EW - 0,1 l/ha Karate Zeon o50 CS - 0,1 l/ha Fury 100 EW - 2 X 0,1 l/ha Pyrinex 480 EC - 0,5 l/ha

4 Tabela 3. Owies. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Cecha Sulejów Lućmierz Strzelce 1 Termin wiechowania (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 9,0 5,7 9,0 6 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,6 7 Porażenie przez rdzę wieńcową (skala 9 o ) 9,0 8,8 3,3 8 Porażenie przez rdzę źdźbłową (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 10 Porażenie przez helmintosporiozę (skala 9 o ) 5,2 8,2 9,0 11 Masa 1000 ziaren (g) 48,5 40,1 41,5 12 Udział łuski (%) 23,0 24,9 23,0 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 9,1 10,2 11,0 14 Plon ziarna (dt z ha) 60,4 58,1 80,8 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.

5 Tabela 4. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: Lp. Odmiana Sulejów Lućmierz Strzelce Wzorzec, dt z ha 69,3 72,5 80,6 1 Bingo Nawigator Elegant Romulus Armani Kozak Monsun Wzorzec wszystkie badane odmiany. Tabela 5. Owies. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, Plon ziarna w % wzorca Lp. Odmiana Średnia Wzorzec, dt z ha 74,1 67,7 59,8 67,2 1 Bingo Nawigator Elegant * 4 Romulus * 5 Armani 95 6 Kozak Monsun 95 Liczba doświadczeń Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Bingo, Nawigator, Elegant i Romulus, w roku 2015 Bingo i Nawigator. * - średnia z lat: Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.

6 Tabela 6. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenie od wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, Liczba Mączniak Rdza wieńcowa Helmintosporioza Lp. Odmiana lat badań Wzorzec (skala 9 o ) 8,6 8,3 6,1 7,6 6,7 7,0 1 Bingo 3-0,6-0,3 0,3-0,1 0,0-0,4 2 Nawigator 3 0,0 0,0 0,4 0,1-1,4-0,7 3 Elegant 2-0,6-0,2* 0,3 0,0* 0,1 0,8* 4 Romulus 2 0,4 0,3* -0,1 0,0* 0,6 0,5* 5 Armani 1 0,0-0,4 0,0 6 Kozak 1 0,4 0,1 0,6 7 Monsun 1 0,4-0,6 0,1 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. *- średnia z lat: Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. Tabela 7. Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, Wyleganie (skala 9 o ) Liczba w fazie Wysokość roślin Masa 1000 ziaren Udział łuski (%) Lp. Odmiana lat dojrzałości przed zbiorem (cm) (g) badań mlecznej Wzorzec 23,7 24,2 9,0 9,0 5,7 7,5 98,7 91,1 43,3 41,6 1 Bingo 3-1,4-0,6 0,0 0,0 0,6 0,5 1,7-0,1 3,2 1,5 2 Nawigator 3-0,9 0,2 0,0 0,0 3,0 1,3 1,8 0,4 3,1 1,5 3 Elegant 2 0,5-0,3* 0,0 0,0* 0,6 0,3* 3,7 2,8* -3,8-2,7* 4 Romulus 2 0,4-0,1* 0,0 0,0* -2,4-1,3* 0,4 0,5* -1,9-1,7* 5 Armani 1 0,6 0,0-2,7-5,5 4,3 6 Kozak 1 0,3 0,0 1,3 1,7-1,4 7 Monsun 1 1,4-0,4-3,9-3,4 Liczba doświadczeń Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. *- średnia z lat: Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.