1. Agostino 4. Meloman * 7. Pizarro 2. Borowik 5. Tomko 8. Subito 3. Fredro 6. Torino 9. Witon. * odmiana wstępnie rekomendowana

Transkrypt

1 3. Pszenżyto ozime W Polsce uprawę pszenżyta na szeroką skalę rozpoczęto w połowie lat osiemdziesiątych. Aktualnie pszenżyto ma znaczący udział w strukturze zasiewów, dzięki dużemu potencjałowi plonowania oraz dobrej wartości pokarmowej pszenżyto staje się coraz bardziej konkurencyjne dla innych gatunków zbóż. Według szacunkowych danych GUS areał uprawy pszenżyta ozimego w roku 2015 wynosił około 1,5 mln. ha, co stanowi zwyżkę areału w stosunku do roku poprzedniego. Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych została utrzymana na poziomie 12,4 tys. ha. Ziarno pszenżyta ozimego jest głównie wykorzystywane na cele pastewne, bezpośrednio w gospodarstwie i przeznaczane na samozaopatrzenie rolników produkujących trzodę chlewną i drób. Wartość pokarmowa ziarna wynika z wysokiej zawartości białka, które oznacza się korzystnym składem aminokwasowym i wysokim współczynnikiem strawności, podnosi też efektywność ekonomiczną tuczu trzody chlewnej. Jesienią 2014 roku zarejestrowano dwie odmiany Meloman i Rotondo, natomiast cztery kreacje Gniewko, Mikado, Moderato i Trigold skreślono z KR w 2014 roku. Odmiany Lombardo, Panteon, Trapero i Trefl wzbogaciły Krajowy rejestr w roku Obecnie Krajowy Rejestr liczy 40 odmian (źródło: COBORU, stan na dzień r.). W sezonie 2014/2015 w doświadczeniach porejestrowych badano 14 odmian pszenżyta ozimego (tabela 1). W opracowaniu wykorzystano wyniki ze ścisłych doświadczeń dwuczynnikowych województwa łódzkiego, założonych w ZDOO Lućmierz (powiat zgierski), SDOO Sulejów (powiat piotrkowski) i HR Strzelce (powiat kutnowski). Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczenia przedstawiono w tabeli 2, natomiast daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji dla poszczególnych punktów podano w tabeli 3. Duża presja chwastów jedno- i dwuliściennych zmusiła do wykonanie dwukrotnego zabiegu herbicydowego w ZDOO Lućmierz i SDOO Sulejów. Doświadczenia z pszenżytem ozimym prowadzono na dwóch, zróżnicowanych poziomach agrotechniki: przeciętnym (a 1 ) i wysokim (a 2 ). Wysoki poziom agrotechniki (a 2 ) różnił się od przeciętnego (a 1 ) zastosowaniem wyższego nawożenia azotowego, dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed chorobami i wyleganiem. Na poziomie a 1 zastosowano kg/ha, natomiast na poziomie a 2 odpowiednio 40 kg/ha więcej. Wielkość dawek nawożenia fosforem i potasem ustalono w oparciu o zasobność gleby. Plon ziarna determinuje wartości komponentów jego struktury. Z kolei wyznacznikiem tych parametrów są warunki siedliska oraz agrotechnika. W tabeli 4 przedstawiono plonowanie pszenżyta ozimego w roku 2015 dla poszczególnych miejscowości. Plon ziarna na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł średnio od 61,7 dt/ha w Lućmierzu do 102,6 dt/ha w Strzelcach. Efekt zastosowania intensywnej technologii w roku 2015 wyniósł od 66,3 dt/ha w Lućmierzu do 116,4 dt/ha w Strzelcach. W tabeli 5 podano plon ziarna pszenżyta ozimego w % wzorca, z trzech miejscowości, na dwóch poziomach agrotechniki. Średni plon badanych odmian w 3-leciu wyniósł 73,7 dt/ha na przeciętnym poziomie a 1 i 82,4 dt/ha na wysokim a 2 poziomie agrotechniki. W sezonie na obu poziomach agrotechniki dobrze plonowały odmiany: Pizarro, Borowik, Fredro i Subito. Średni plon z dwóch lat najlepszy u odmiany Agostino. Pszenżyto ozime przez wiele lat uważane było za wysoce odporne na choroby. Jednak poszerzenie areału uprawy tego gatunku stało się podstawową przyczyną występowania i nasilania się epidemii chorób. Corocznie kreacje pszenżyta ozimego porażane są w mniejszym lub większym stopniu przez choroby grzybowe: mączniaka liści, rdzę brunatną, septoriozę liści i plew oraz fuzariozę. Zatem duże znaczenie w wyborze odmiany ma nie tylko plon, ale odporność na choroby. W tabeli 6 zestawiono porażenie odmian ważniejszymi rolniczo chorobami. Szczegółową ocenę nasilenia chorób przeprowadzono na przeciętnym (a 1 ) poziomie agrotechniki. Największe różnice odmianowe występowały w odporności na mączniaka prawdziwego i septoriozę liści. Dużą wrażliwością na grzyba Blumeria graminis charakteryzowała się odmiana Tomko i Wiarus, odmiana Pizarro i Meloman (1 rok badań) wykazały największą odporność na tego patogena. Rdza brunatna i septorioza liści uwidoczniła się u odmiany Wiarus w roku badania. Na podstawie oceny

2 szczegółowej na poziomie a1 nasilenie septoriozy liści dla wzorca, średnia dla badanych miejscowości wyniosła 6,8 0, zaś średnią z wielolecia określono na 7,2 0. Wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej i przed zbiorem, wysokość roślin i masę tysiąca ziaren określono dla dwóch poziomów agrotechnicznych, liczbową charakterystykę przedstawiono w tabeli 7. Wyleganie przed zbiorem odnotowano szczególnie u odmian Pawo i Meloman. Największą odporność na wyleganie zanotowano u odmian Tomko i Agostino. W ocenie laboratoryjnej masa tysiąca ziaren odmian Todan, Pizarro i Borowik charakteryzowała się ziarnem najbardziej dorodnym, zaś odmiana Wiarus miała ziarno drobniejsze. Biorąc pod uwagę wyniki uzyskane z doświadczeń porejestrowych z pszenżytem ozimym Łódzki Zespół Wojewódzki PDO zadecydował o utworzeniu dla tego gatunku Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. Agostino 4. Meloman * 7. Pizarro 2. Borowik 5. Tomko 8. Subito 3. Fredro 6. Torino 9. Witon * odmiana wstępnie rekomendowana Niniejsza lista ukierunkuje rolników do uprawy odmian dostosowanych do warunków siedliskowych, o wysokim i stabilnym plonowaniu. Dzięki rekomendacji odmian postęp odmianowy jest wdrażany do systemu PDO w poszczególnych województwach, a rekomendacja odmian bezpośrednio przyczynia się do poprawy konkurencyjności polskiej hodowli roślin, rodzimego nasiennictwa i rolnictwa..

3 Tabela 1. Pszenżyto ozime. Odmiany badane. Rok zbioru: 2015 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce Pawo 2002 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 2 Todan 2003 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 3 Borwo 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 4 Pizarro DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 5 Tulus 2009 Saaten - Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 6 Fredro DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 7 Borowik Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 8 Subito DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan 9 Tomko Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 10 Wiarus 2012 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 11 Agostino Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g, Wrocław 12 Transfer 2013 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 13 Meloman Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 14 Rotondo 2014 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, Kościan

4 Tabela 2. Pszenżyto ozime. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2015 Miejscowość Lućmierz Sulejów Strzelce Powiat Zgierski Piotrkowski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby żytni dobry pszenny dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby IV b III b III a ph gleby w KCl 5,9 6,1 6,8 Przedplon groch siewny rzepak ozimy rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) N na poziomie a 2 (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) K 2 O (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Florowit 2 x 1,0 l/ha Basfoliar 36 Extra 6,0 l Mikrofoliar Cu 1,0 l Siarczan magnezu + ADOB Cu IDHA + ADOB Fe IDHA 7,5 kg +1,0 kg + 2,0 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben Plus 02 WS Vitavax 200 FS Kinto Duo 080 FS Herbicyd Insektycyd Fungicyd- pierwszy zabieg Fungicyd drugi zabieg Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Komplet 500 SC 0,5 l Chisel 75 WG 60 g Legato Plus 600 SC 1,5 l Huzar Activ 387 OD 1,0 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Sumi Alpha 080 EC 0,1 l Patriot 100 EC 62,5 l Bi 58 Nowy 400 EC 0,5 l (tylko na poziomie a 2 ) Falcon 460 EC 0,6 l Soligor 425 EC 0,7 l Capalo 337,5 SE 1,5 l Soligor 425 EC 0,8 l Fandango 200 EC 1,0 l Moddus 250 EC 0,6 l Cerone 480 SL 1,0 l Medax Top 350 SC 0,8 l Moddus 250 EC 0,2 l

5 Tabela 3. Pszenżyto ozime. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2015 Lućmierz Sulejów Strzelce Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 9,0 8,6 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 8,0 8,1 8,6 3 Martwe rośliny (%) 3,1 0,0 0,0 4 Termin kłoszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wyleganie roślin w fazie dojrzałości 7 (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,8 9,0 8,1 8,3 mlecznej 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 9,0 9,0 6,8 7,3 7,5 7,9 9 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 7,0 8,6 6,6 8,6 5,1 6,0 10 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 8,7 9,0 8,5 8,9 8,8 8,9 11 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 7,0 7,3 6,5 8,3 12 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 9,0 9,0 7,9 8,9 13 Masa 1000 ziaren (g) 41,6 39,8 44,1 45,9 47,1 48,6 14 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 16,7 16,6 13,0 13,9 11,8 11,8 15 Plon ziarna (dt z ha) 61,7 66,3 80,3 91,0 102,6 116,4 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny

6 Tabela 4. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2015 Lp. Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Lućmierz Sulejów Strzelce Lućmierz Sulejów Strzelce Wzorzec, dt z ha 61,7 80,3 102,6 66,3 91,0 116,4 1 Pawo Todan Borwo Pizarro Tulus Fredro Borowik Subito Tomko Wiarus Agostino Transfer Meloman Rotondo Wzorzec wszystkie badane odmiany.

7 Tabela 5. Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2015, 2014, 2013, Plon ziarna w % wzorca Poziom a Lp. Odmiana Mrozoodporność 1 Poziom a 2 Średnia Średnia Wzorzec, dt z ha 81,5 76,5 63,1 73,7 91,2 77,5 78,6 82,4 1 Pawo 5, Todan 5, Borwo 5, Pizarro Tulus Fredro 4, Borowik 5, Subito 5, Tomko 6, Wiarus 6, Agostino 3, * * 12 Transfer 6, * * 13 Meloman Rotondo 5, Liczba doświadczeń Wzorzec w roku 2015 wszystkie badane odmiany, w roku 2014 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Transfer, w 2013 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Agostino. * - średnia z dwóch lat

8 Tabela 6. Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2015, Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Lp. Odmiana lat badań Wzorzec, (skala 9 o ) 6,3 6,2 8,7 8,6 6,8 7,2 8,5 7,6 1 Pawo 3 0,1 0,0 0,3 0,0-0,3-0,2-1,0 0,1 2 Todan 3 1,3 0,8-0,2-0,1-0,3 0,2-0,7-0,3 3 Borwo 3 0,1-0,6 0,2 0,3 0,0 0,2 0,3 0,4 4 Pizarro 3 1,9 1,9 0,3 0,3 1,0 1,0 0,3 1,0 5 Tulus 3-0,6-0,2 0,0 0,0 0,5 0,2 0,0 0,4 6 Fredro 3-0,3-0,2 0,3 0,0-0,3-0,3-0,2 0,8 7 Borowik 3-0,4 0,3 0,0 0,2 0,8 0,0-0,5-0,3 8 Subito 3-0,1 1,1 0,0 0,1-0,5 0,0 0,3 0,9 9 Tomko 3-1,4 0,5-0,5-0,1 0,5 0,7 0,5 0,9 10 Wiarus 3-1,9 0,3-1,7-0,7-1,8 0,0 0,0 0,6 11 Agostino 2 0,4 0,8* 0,3 0,4* 1,0 0,8* -0,2 0,6* 12 Transfer 2-0,9-0,8* 0,3 0,3* -0,8-0,2* 0,3 0,1* 13 Meloman 1 1,4 0,3 0,0 0,3 14 Rotondo 1 0,4 0,0 0,0 0,5 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec w roku 2015 wszystkie badane odmiany, w roku 2014 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Transfer, w 2013 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Agostino. Septorioza liści, septorioza plew w roku 2015 z dwóch miejscowości (ZDOO Lućmierz, SDOO Sulejów). * - średnia z dwóch lat.

9 Tabela 7. Pszenżyto ozime. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2015, Lp. Odmiana Wyleganie (skala 9 o ) Liczba Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie lat przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej badań Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec, (skala 9 o ) 8,6 8,8 7,7 6, ,2 41,5 1 Pawo 3-2,1-0,9-2,6-2, ,6-1,2 2 Todan 3-0,1-0,1-0,2-0, ,3 3,4 3 Borwo 3 0,4 0,2 0,4 1, ,3-0,6 4 Pizarro 3 0,4 0,2 0,4 0, ,8 2,5 5 Tulus 3-0,1 0,0-0,4-0, ,5 0,5 6 Fredro 3 0,4 0,2 0,3-0, ,0 1,5 7 Borowik 3 0,0-0,2 0,6 0, ,8 7,8 8 Subito 3 0,4 0,2 0,1-1, ,0-0,5 9 Tomko 3 0,4 0,2 0,8 0, ,2-1,5 10 Wiarus 3 0,0 0,0 0,3 1, ,6-6,9 11 Agostino 2 0,4 0,2* 0,8 0,9* * -0,5 0,7* 12 Transfer 2 0,0 0,0* 0,1 0,6* -7-10* 1,1-2,1* 13 Meloman 1-0,3-0,7 5 1,8 14 Rotondo 1 0,4 0,3-6 0,3 Liczba doświadczeń

10 cd tabeli 7 Lp. Odmiana Wzorzec, (skala 9 o ) Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej Poziom agrotechniki a 2 8,8 8,9 8,0 6, ,7 43,3 1 Pawo 3-1,6-0,6-2,2-1, ,3-0,9 2 Todan 3 0,2 0,1 0,3-0, ,0 2,7 3 Borwo 3 0,2 0,1 0,5 0, ,3-2,4 4 Pizarro 3 0,2 0,1 0,0-0, ,3 1,1 5 Tulus 3-0,3-0,1-0,4-0, ,6 1,0 6 Fredro 3 0,2-0,2 0,3 0, ,3 1,3 7 Borowik 3 0,2-0,2 0,5 0, ,1 8,2 8 Subito 3 0,2 0,1 0,3-1, ,1 0,2 9 Tomko 3 0,2 0,1 0,5 0, ,9-1,6 10 Wiarus 3 0,1 0,0 0,3 1, ,9-6,2 11 Agostino 2 0,2 0,1* 0,5 0,1* * -1,8-0,9* 12 Transfer 2-0,1 0,0* 0,0 0,2* * 0,9-2,6* 13 Meloman 1-0,3-0,2 3 2,2 14 Rotondo 1 0,2 0,0-8 0,5 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec w roku 2015 wszystkie badane odmiany, w roku 2014 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Transfer, w 2013 Pawo, Todan, Borwo, Pizarro, Tulus, Fredro, Borowik, Subito, Tomko, Wiarus, Agostino. * - średnia z dwóch lat