WPROWADZENIE Stan osobowy Program działania na 2006 r... 2

Transkrypt

1 WPROWADZENIE Stan osobowy Program działania na 2006 r DZIAŁALNO KONTROLNA Kontrole prowadzone przez inspektorów pracy Decyzje nakazowe Realizacja przez pracodawców decyzji nakazowych Egzekucja administracyjna decyzji wydanych przez inspektorów pracy Skargi na postanowienia oraz decyzje organów PIP Wystpienia Postpowanie w sprawach o wykroczenia Porady prawne i techniczne Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy STAN BEZPIECZESTWA I HIGIENY PRACY Wybrane problemy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy Przedsiwzicia na rzecz ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym STAN PRAWORZDNOCI W STOSUNKACH PRACY OCENA ROZWIZA PRAWNYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRACY WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI I ORGANIZACJAMI PRACODAWCÓW WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARLAMENTARZYSTAMI, SAMORZDAMI, ORGANAMI WŁADZY, ORGANAMI KONTROLI I NADZORU NAD WARUNKAMI PRACY I INNYMI Posłowie i senatorowie Urzdy administracji terenowej i samorzdowej Organa nadzoru i kontroli Inne instytucje i organizacje PROMOCJA OCHRONY PRACY PODSUMOWANIE I WNIOSKI Stan warunków pracy i przestrzegania prawa pracy Ocena stanu warunków pracy w wybranych branach Ocena przestrzegania prawa pracy Wnioski dotyczce rozwizania najwaniejszych problemów ochrony pracy Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 1

2 WPROWADZENIE 1.1. Stan osobowy W Okrgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach zatrudnionych było, według stanu na dzie 31 grudnia 2006 r., 281 pracowników. Stan zatrudnienia, w porównaniu do 2005 r., zmniejszył si o 2 osoby, przy czym do pracy przyjto 14 osób, a 16 odeszło z pracy, z czego 8 w zwizku z uzyskaniem uprawnie emerytalnych 1.2. Program działania na 2006 r. Program działania Okrgowego Inspektoratu Pracy na rok 2006 obejmował 38 tematów z Programu działania PIP, w tym w zakresie: bhp 29 tematów (z tej liczby 8 tematów obejmowało 23 podtematy), prawa pracy 6 tematów (z tej liczby 3 tematy obejmowały 9 podtematów). W programie okrgu ujto dodatkowo 8 tematów własnych. Były to: badanie stanu wypadkowo ci i chorób zawodowych, przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczestwa i higieny pracy w strefach o najwikszym poziomie zagroe naturalnych oraz przy pracach powodujcych najpowaniejsze zagro- enia wypadkowe w podziemnych zakładach górniczych, przestrzeganie przepisów bezpieczestwa i higieny pracy w zakładach skupu i przeróbki złomu, kontrole małych pracodawców zatrudniajcych do 20 pracowników, prowadzenie kontroli w zwizku z: - powiadomieniami o sporach zbiorowych, - załatwianiem spraw dotyczcych meldunków GIP-M-3, - badaniem okoliczno ci i przyczyn zdarze wypadkowych nieuznanych za wypadki przy pracy, - wnioskami zwizków zawodowych, organów administracji pastwowej, samorzdów, organów nadzoru nad warunkami pracy oraz innych organów i instytucji, - wprowadzaniem w zakładach systemu zarzdzania bezpieczestwem pracy oraz uzyskaniem przez pracodawców dyplomów Pastwowej Inspekcji Pracy, - rozpatrywaniem odwoła od decyzjiorganów PIP oraz rozpatrywaniem wniosków o odstpstwa od obowizujcych przepisów, - przestrzeganiem przepisów bhp w budownictwie, przestrzeganie uprawnie pracowniczych w firmach wiadczcych usługi na rzecz kopal, strona 2 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

3 wzmoony nadzór nad zakładami rónych bran charakteryzujcych si najwikszym nasileniem zagroe zawodowych lista okrgowa, prowadzenie rekontroli decyzji nakazowych, bezpieczestwo pracy w małych zakładach wydobywajcych kopaliny pospolite metod odkrywkow, bezpieczestwo i higiena pracy przy procesach galwanotechnicznych. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 3

4 DZIAŁALNO KONTROLNA 2.1. Kontrole prowadzone przez inspektorów pracy W roku 2006 inspektorzy pracy przeprowadzili łcznie kontrole. Kontrole Lp. Wyszczególnienie 2006 r r. 1. Liczba kontroli Liczba decyzji ogółem Liczba decyzji wstrzymania prac Liczba decyzji skierowania do innych prac Liczba pracowników skierowanych do innych prac Liczba wniosków zawartych w wystpieniach Liczba mandatów Kwota orzeczona w mandatach (w zł) , ,- 9. Liczba wniosków do sdów strona 4 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

5 2.2. Decyzje nakazowe W roku 2006 inspektorzy pracy wydali ogółem decyzji nakazowych, w tym: na pi mie , w formie wpisu do ksiki kontroli, dziennika budowy - 55, ustnych Rok Decyzje ogółem Decyzje na pimie Decyzje w formie wpisów Decyzje ustne ilo % ilo % ilo % , , , , , , , , , , , , , , , ,8 70 0, , ,6 20 0, , ,5 95 0, , ,6 55 0, ,3 Decyzje nakazowe Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 5

6 W okresie sprawozdawczym inspektorzy pracy wydali 721 pracodawcom decyzje płacowe dotyczce wypłacenia pracownikom nalenych im wynagrodze i innych wiadcze zwizanych ze stosunkiem pracy na łczn kwot zł. Najcz ciej, podobnie jak i w latach poprzednich, decyzje pisemne wydawano po ujawnieniu nieprawidłowo ci lub zagroe zwizanych z: przygotowaniem pracowników do pracy (badania lekarskie, szkolenia bhp, przygotowanie zawodowe pracowników itp.) - 15,8%, obiektami i pomieszczeniami pracy - 10,3%, wynagrodzeniami za prac i innymi wiadczeniami - 9,9%, eksploatacj rónego rodzaju maszyn i urzdze technicznych - 9,3%, eksploatacj instalacji i urzdze energetycznych - 7,9%, stanowiskami i procesami pracy - 7,8%. Decyzje ustne wydawano najcz ciej po ujawnieniu nieprawidłowo ci zwizanych z: eksploatacj instalacji i urzdze energetycznych - 17,9%, obiektami i pomieszczeniami pracy - 15,3%, stanowiskami i procesami pracy - 15,2%, eksploatacj rónego rodzaju maszyn i urzdze technicznych, - 13,5%, magazynowaniem i składowaniem - 8,2%. Decyzje wstrzymania prac strona 6 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

7 W sytuacjach gdy kontrolujcy stwierdzali prowadzenie prac w sposób stwarzajcy bezporednie zagroenie dla ycia lub zdrowia, wydawali decyzje wstrzymujce te prace do czasu usunicia nieprawidłowo ci. W 2006 r. inspektorzy pracy wydali takich decyzji. Najwicej decyzji wydano w zwizku z nieprawidłowo ciami dotyczcymi: maszyn i urzdze technicznych - 46,9%, stanowisk pracy i procesów technologicznych - 22,8%, urzdze i instalacji energetycznych - 14,3%, czynników szkodliwych i uciliwych - 5,2 %, transportu - 5,2 %, W roku 2005 inspektorzy wydali ogółem decyzji skierowania pracowników do innych prac. Decyzje skierowania pracowników do innych prac najcz ciej wydawane były ze wzgldu na: wystpowanie zagroe czynnikami szkodliwymi - 54,0%, niewła ciwe przygotowanie pracowników do pracy - 35,1%. Pracownicy skierowani do innych prac Rok Liczba decyzji ogółem Liczba wstrzymanych prac Skierowania do innych prac: liczba pracowników liczba decyzji Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 7

8 Rok Liczba decyzji ogółem Liczba wstrzymanych prac Skierowania do innych prac: liczba pracowników liczba decyzji Realizacja przez pracodawców decyzji nakazowych W 2006 r. inspektorzy pracy skontrolowali realizacj decyzji nakazowych, stwierdzajc niewykonanie (7,1% ogółu). Spo ród wydanych decyzji płacowych na dzie r. inspektorzy pracy nie zostali powiadomieni o realizacji decyzji (69,6% ogółu wydanych decyzji płacowych) na łczn kwot ,86 zł (54,6%), dla pracowników (54,4%). Przyczyny niewykonania decyzji nakazowych, podobnie jak i w latach poprzednich, to przede wszystkim: brak rodków finansowych, niedostateczny nadzór nad zapewnieniem realizacji decyzji inspektorskich oraz brak dostatecznej znajomo ci przepisów prawa pracy. W wikszo ci przypadków przyczyn nie zrealizowania decyzji płatniczych inspektorów pracy stanowi brak rodków finansowych, a take zaprzestanie działalno ci gospodarczej (wszczcie postpowania upadło ciowego lub likwidacyjnego) Egzekucja administracyjna decyzji wydanych przez inspektorów pracy W 2006 roku inspektorzy pracy w zwizku z niewykonaniem decyzji nakazowych skierowali 394 upomnienia do 334 pracodawców, w tym 308 upomnie dotyczyło obowizków z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, za 86 upomnie dotyczyło realizacji decyzji wypłaty wynagrodze i innych wiadcze ze stosunku pracy. Upomnieniami objto decyzje, w tym decyzji dotyczyło obowizków z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, a 486 decyzji obowizków płacowych. W wyniku skierowanych przez inspektorów pracy 211 upomnie, 205 pracodawców zrealizowało w sumie 632 decyzje, w tym 544 decyzje dotyczyły obowizków z zakresu bhp, za 88 decyzji obowizków płacowych. W okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. inspektor pracy prowadzcy egzekucje wszczł 47 postpowa egzekucyjnych przeciwko pracodawcom, w tym wystawiono 14 tytułów wykonawczych dotyczcych obowizków z zakresu bhp oraz 33 tytuły wykonawcze dotyczce obowizków płacowych. W okresie sprawozdawczym nie wniesiono adnego zarzutu do tytułu wykonawczego skierowanego do zobowizanego. Inspektor pracy wobec 42 pracodawców wydał 212 postanowie o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia w łcznej wysoko ci ,00 zł. W postpowaniu dotyczcym realizacji obowizków z zakresu wypłaty wynagrodze oraz innych wiadcze pieninych wynikajcych ze stosunku pracy wydano 198 postanowie o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia na łczn kwot ,00 zł. strona 8 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

9 W postpowaniu dotyczcym realizacji obowizków z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy wydano 14 postanowie o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia na łczn kwot ,00 zł. W okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. pracodawcy wnie li 24 zaalenia na postanowienia o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia (z uwagi na termin wpływu w 2006 roku rozpatrzonych zostało 19 zaale). W zaaleniach zobowizani podnie li: trudno ci finansowe pracodawcy, cz ciowe wykonanie obowizków okre lonych w tytule wykonawczym, utrat płynno ci finansowej przedsibiorstwa, zastosowanie zbyt uciliwego rodka egzekucyjnego, nałoenie mandatu karnego za popełnione wykroczenie, niemono wykonania nałoonych obowizków w zwizku z likwidacj zakładu pracy, złoenie wniosku o ogłoszeniu upadło ci. Po rozpoznaniu zaale wydano: 17 postanowie o utrzymaniu w mocy postanowie o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia, 2 postanowienia o uchybieniu terminu do wniesienia zaalenia, W zwizku z wykonaniem decyzji organu PIP zostało umorzonych 21 grzywien. Łczna kwota umorzonych grzywien wyniosła ,00 zł. W okresie sprawozdawczym nie dokonano zwrotu cignitej grzywny. Nie zawieszono adnego postpowania egzekucyjnego. W okresie tym wydano 49 postanowie o umorzeniu postpowania egzekucyjnego. W 2006 r. w zwizku z prowadzonym postpowaniem egzekucyjnym 9 pracodawców wykonało łcznie 18 decyzji, w tym 7 pracodawców zrealizowało 13 decyzji płatniczych dotyczcych 187 pracowników na łczn kwot ,32 zł, za 4 pracodawców zrealizowało 5 decyzji z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy. W omawianym okresie 1 pracodawca ui cił grzywn w celu przymuszenia na kwot ,00 zł. Do urzdów skarbowych do egzekucji przekazano 408 tytułów wykonawczych na łczn kwot ,00 zł, w tym: w zakresie dotyczcym decyzji płacowych: 169 tytułów wykonawczych obejmujcych 169 grzywien w celu przymuszenia na łczn kwot ,00 zł wraz z 169 opłatami za wydane postanowienia o nałoeniu grzywny na łczn kwot ,00 zł, 7 tytułów wykonawczych obejmujcych 7 grzywien w celu przymuszenia na łczn kwot ,00 zł. 7 tytułów wykonawczych obejmujcych 7 opłat za wydane postanowienia o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia na łczna kwot 476,00 zł, 63 tytuły wykonawcze obejmujce 63 upomnienia na łczn kwot 554,40 zł. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 9

10 w zakresie dotyczcym decyzji z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy: 7 tytułów wykonawczych obejmujcych 7 grzywien w celu przymuszenia na łczn kwot ,00 zł wraz z 7 opłatami za wydane postanowienia o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia na łczn kwot 476,00 zł, 3 tytuły wykonawcze obejmujce 3 opłaty za wydane postanowienia o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia na łczna kwot 204,00 zł, 152 tytuły wykonawcze obejmujce 152 upomnienia na łczn kwot 1.337,60 zł. W 2006 r. urzdy skarbowe wyegzekwowały nastpujce kwoty z tytułu: grzywny w celu przymuszenia kwota: ,38 zł, opłaty za wydanie postanowienia o nałoeniu grzywny kwota: 544,12 zł, koszty skierowanych upomnie kwota: 826,22 zł. Dotychczasowe do wiadczenia pozwalaj na stwierdzenie, i przyczyn niewywizywania si pracodawców z nałoonych przez inspektorów pracy obowizków jest trudna sytuacja finansowa i ekonomiczna poszczególnych zakładów. Na powysze wskazuje przede wszystkim dua liczba postpowa egzekucyjnych umorzonych z uwagi na upadło pracodawcy lub likwidacj zakładu. Czstym argumentem podnoszonym przez pracodawców w trakcie prowadzonych egzekucji dotyczcych realizacji decyzji płatniczych jest niecelowo wielokrotnego nakładania grzywien w celu przymuszenia, gdy pogłbia to trudn sytuacj finansow pracodawcy, powodujc jednocze nie dodatkowe opónienie w realizacji zobowiza wobec pracowników. strona 10 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

11 2.5. Skargi na postanowienia oraz decyzje organów PIP W 2006 r. do Wojewódzkiego Sdu Administracyjnego z siedzib w Gliwicach zaskarono 9 decyzji Okrgowego Inspektora oraz 2 wystpienia inspektorów pracy. W przypadku 7 zaskaronych decyzji oraz 2 wystpie rozstrzygnicia jeszcze nie nastpiły. W 1 przypadku skarga została odrzucona przez sd, a w 1 przypadku sd umorzył postpowanie ze wzgldu na uchylenie decyzji przez Okrgowego Inspektora Pracy (ze wzgldu na przejcie spółki, do której była adresowana decyzja przez innego pracodawc, wydana decyzja stała si bezprzedmiotowa). Ponadto w roku sprawozdawczym przed Wojewódzkim Sdem Administracyjnym w Gliwicach zapadły rozstrzygnicia toczcych si postpowa administracyjnych, w których skargi wniesione zostały w latach poprzednich. W 7 przypadkach skargi zostały oddalone, a w 3 uchylone. W 1 przypadku WSA odrzucił skarg Okrgowego Inspektora Pracy. Trwa postpowanie w stosunku do 2 skarg kasacyjnych wniesionych przez Okrgowego Inspektora Pracy do Naczelnego Sdu Administracyjnego na decyzje WSA. Ponadto NSA oddalił 1 skarg wniesion przez pełnomocnika Okrgowego Inspektora Pracy w Katowicach. W 2006 r. Wojewódzki Sd Administracyjny w Gliwicach wydał 4 wyroki niekorzystne dla Pastwowej Inspekcji Pracy w zakresie decyzji płatniczych i bhp. Natomiast Naczelny Sd Administracyjny wydał w roku sprawozdawczym jedno niekorzystne rozstrzygnicie. W roku sprawozdawczym WSA w Gliwicach wydał jedno niekorzystne rozstrzygnicie dotyczce postanowienia utrzymujcego w mocy postanowienie o nałoeniu grzywny w celu przymuszenia z powodu zbyt wysokiej nałoonej grzywny. W swoich rozstrzygniciach sd podkre lał, i jednym z istotnych czynników wpływajcych na umocnienie praworzdno ci w administracji jest obowizek organów administracyjnych nale- ytego i wyczerpujcego informowania stron o okoliczno ciach faktycznych i prawnych, którymi kierowały si te organy w toku załatwiania spraw. Motywy te powinny znale swój wyraz take w uzasadnieniu faktycznym i prawnym decyzji, poniewa strony maj prawo zna argumenty i przesłanki podejmowanych decyzji. Prawidłowe uzasadnienie decyzji ma nie tylko znaczenie prawne, ale i wychowawcze, bowiem pogłbia zaufanie uczestników postpowania do organów administracji. W szczególno ci due znaczenia wg sdu ma przedstawienie procesu ustalania stanu faktycznego i zastosowania do niego przepisu prawa w uzasadnieniu decyzji. Wyja nienie stronie zasadno ci decyzji moe sprzyja powstaniu u niej przekonania, e decyzja, chocia niekorzystna, jest zasadna, co ma ogromny wpływ na efektywno działa organów. Ponadto WSA w Gliwicach wskazał, i zgodnie z zasad praworzdno ci wyraon w tre ci art. 6 Kpa organy administracji działaj na podstawie obowizujcego prawa, a zatem podstaw praw i obowizków strony, okre lonych decyzj administracyjn, mog by obowizujce przepisy prawa. Nałoenie na stron obowizków, które nie wynikaj jednoznacznie z przepisów prawa materialnego, stanowi istotne naruszenie wskazanej zasady. W innym wyroku sd uwzgldnił skarg, stwierdzajc, i decyzja narusza przepisy procedury administracyjnej w stopniu mogcym mie wpływ na wynik sprawy. W ocenie Wojewódzkiego Sdu Administracyjnego w Gliwicach zaskarona decyzja nie spełnia przede wszystkim wymogów art i 3 Kpa. Podkre lił, i uzasadnienie prawne nie moe polega tylko na powołaniu przez organ wydajcy decyzj artykułu czy paragrafu przepisu prawa, lecz powinno zawiera umotywowan ocen stanu faktycznego w wietle obowizujcego prawa oraz wskaza, jaki zachodzi zwizek midzy t ocen a tre ci rozstrzygnicia. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 11

12 Wojewódzki Sd Administracyjny w Gliwicach podkre la take, i przepis art. 9 pkt 2a ustawy o Pastwowej Inspekcji Pracy, przyznajcy organom Pastwowej Inspekcji Pracy kompetencje do orzekania w formie decyzji administracyjnych o obowizku wypłaty wynagrodzenia za prac i innych wiadcze przysługujcych pracownikom, naley interpretowa w sposób niepowodujcy kolizji z normami konstytucyjnymi i całym systemem prawa, ustanawiajcym zasad podziału władzy i sdowego wymiaru sprawiedliwo ci. Zgodnie z art. 1 Kodeksu postpowania cywilnego sprawy z zakresu prawa pracy zaliczone zostały do spraw cywilnych, do rozpoznawania których powołane s sdy powszechne, o ile nie s przekazane do wła ciwo ci innych organów (art. 2 Kpc). Przepis art. 262 Kodeksu pracy wprost podaje sdom powszechnym sdom pracy spory o roszczenia ze stosunku pracy, obejmujce równie sprawy o wynagrodzenia i inne naleno ci wynikajce ze stosunku pracy. Zasadnicza kognicja sdów powszechnych w powyszym zakresie wpływa na granice kompetencji organów inspekcji pracy, stosujcych art. 9 pkt 2a ustawy o PIP. Sd w Gliwicach stoi na stanowisku, i w przypadku zawi nicia sdowego sporu midzy pracodawc a pracownikiem, do czasu zakoczenia tego sporu, organy PIP nie mog rozstrzyga o obowizku wypłaty przez pracodawc naleno ci objtych tym sporem, a w konsekwencji do wydania nakazu, na postawie art. 9 pkt 2a ustawy o PIP Wystpienia W roku 2006 inspektorzy pracy skierowali wystpie zawierajcych wniosków. Wnioski zawarte w wystpieniach, podobnie jak i w roku poprzednim, dotyczyły najczciej: stosunku pracy - 40,0%, czasu pracy - 14,7%, wynagrodzenia za prac - 11,8%, przygotowania pracowników do pracy - 9,7%, urlopów pracowniczych - 5,5%. Rok wystpie Liczba wniosków strona 12 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

13 Wnioski zawarte w wystpieniach W 2006 roku inspektorzy pracy sprawdzili realizacj wniosków, z czego nie zrealizowano wniosków, co stanowi 8,0% Postpowanie w sprawach o wykroczenia W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2006 r. inspektorzy pracy stwierdzili wykrocze przeciwko prawom pracownika. Najcz ciej stwierdzonymi naruszeniami przepisów prawa pracy było nieprzestrzeganie przepisów bhp oraz niewypłacanie w terminie wynagrodze i innych wiadcze wynikajcych ze stosunku pracy. Zestawienie ujawnionych wykrocze z wyszczególnieniem naruszanych przepisów w ujciu liczbowym przedstawia si nastpujco: wykrocze zwizanych z nieprzestrzeganiem przepisów dotyczcych bhp, wykrocze polegajcych na naruszeniu przepisów dotyczcych wypłaty wynagrodzenia za prac i innych wiadcze zwizanych ze stosunkiem pracy, wykrocze dotyczyło naruszenia przepisów o czasie pracy, 460 wykrocze dotyczyło narusze przepisów regulujcych stosunek pracy, 435 wykrocze dotyczyło niewykonania decyzji organów PIP i niepowiadomienia na pi mie o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalno ci, 220 wykrocze zwizanych z naruszeniem przepisów o urlopach wypoczynkowych. Pozostałe 122 wykroczenia dotyczyły innych ni wymienione powyej narusze przepisów prawa. W 2006 r., w stosunku do winnych popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika, inspektorzy pracy nałoyli grzywny w drodze mandatu karnego na ogóln kwot ,00 zł. Postpowaniem mandatowym objto wykroczenia. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 13

14 Z podanej wyej liczby mandatów karnych inspektorzy uchylili 22. Przyczyn uchylenia 21 mandatów były błdy pisarskie popełnione w trakcie wypisywania mandatu, w 1 sprawie inspektor pracy uchylił mandat zaoczny i skierował do sdu wniosek o ukaranie. Sprawcami wykrocze, wobec których zastosowano postpowanie mandatowe, byli w przypadkach pracodawcy, w 414 osoby reprezentujce pracodawc, w 428 sprawach osoby kierujce pracownikami. W analizowanym okresie inspektorzy pracy zastosowali wobec sprawców 389 rodków wychowawczych, polegajcych na pouczeniu, ostrzeeniu lub upomnieniu, które dotyczyły 602 wykrocze. W 305 przypadkach dotyczyły wykrocze z art. 283 Kp, w 146 zachowa stypizowanych z art. 281 Kp, w 146 z art. 282 Kp, a 5 dotyczyło innych wykrocze niewymienionych powyej. Sprawcami wykrocze, wobec których zastosowano rodki wychowawcze, byli w 270 przypadkach pracodawcy, w 57 osoby reprezentujce pracodawc, a w 62 sprawach osoby kierujce pracownikami. Przy indywidualnym podejmowaniu decyzji o odstpieniu od wymierzenia kary grzywny lub skierowaniu wniosku do sdu inspektorzy pracy brali pod uwag stopie społecznej szkodliwoci czynu, cele zapobiegawcze i wychowawcze, pobudki, sposób działania, jak równie warunki osobiste obwinionego i jego zachowanie po popełnieniu wykroczenia. W 2006 r. inspektorzy pracy skierowali do sdów 414 wniosków o ukaranie, które obejmowały wykrocze. Sprawcami najwikszej liczby wykrocze, przeciwko którym inspektorzy pracy skierowali wnioski o ukaranie do sdu, byli pracodawcy (270 przypadków). W okresie tym sdy wydały 327 orzecze. W 1 sprawie sd odmówił wszczcia postpowania. Sdy w przewaajcej ilo ci spraw stosowały postpowanie nakazowe w analizowanym okresie wydały 282 nakazy karne, a jedynie 45 wyroków. Podobnie jak w latach ubiegłych, zauwaalna była tendencja spadku liczby spraw, w których orzeczona przez sd kara była niewspółmierna do rodzaju i okoliczno ci popełnionego przez obwinionego czynu. Ponadto sdy wydały 2 orzeczenia, w których uznały obwinionych winnymi zarzucanych czynów i odstpiły od wymierzenia kary, w 1 sprawie sd orzekł nagan wobec winnego, w 1 przypadku uniewinniono obwinionego. W roku sprawozdawczym miały miejsce 23 sprawy, gdzie sdy wydały orzeczenia w odczuciu inspektorów pracy niezasadne, na które wniesiono rodki zaskarenia. Do dnia sporzdzenia sprawozdania sdy w zwizku z wniesionymi rodkami rozstrzygnły 10 spraw. W 8 przypadkach były to kary wysze, w 2 przypadkach zapadł taki sam wyrok. Biorc pod uwag orzecznictwo sdów w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika naley zauway, e rozstrzygnicia te nie budz obecnie wikszych zastrzee inspektorów pracy. Dowodem na to jest chociaby niewielka liczba sprzeciwów złoonych przez inspektorów pracy. Orzeczenia sdów wydawane po przeprowadzeniu rozprawy w wikszo ci spraw zapadaj po szczegółowym postpowaniu dowodowym, co ma odzwierciedlenie w sporzdzanych uzasadnieniach wyroków. Tak jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, w sprawach skomplikowanych, wymagajcych wiedzy specjalistycznej, sdy powołuj inspektorów pracy w charakterze wiadków. Spo ród wniosków o ukaranie wniesionych przez inspektorów pracy w 2006 r. sdy zwróciły 29 wniosków m.in. z powodu: braku dowodu pouczenia pokrzywdzonych o ich uprawnieniach, potrzeby uzupełnienia danych osobowych we wniosku o ukaranie, dania wskazania pokrzywdzonych i przesłuchania ich w charakterze wiadków itp. W 2006 r., pomimo pouczenia, pokrzywdzeni w adnej z analizowanych spraw nie zgłosili zamiaru działania w charakterze oskaryciela posiłkowego. strona 14 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

15 2.8. Porady prawne i techniczne W roku 2006 w siedzibie Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach oraz w siedzibach oddziałów OIP w Bielsku-Białej, Czstochowie, Rybniku, Zawierciu i Gliwicach udzielono podczas pełnionych dyurów porad prawnych, z czego porad udzielono pracownikom, pracodawcom, 174 zwizkom zawodowym oraz 743 innym podmiotom. Ponadto, w trakcie przeprowadzonych kontroli, inspektorzy pracy udzielili ogółem porady, w tym porad prawnych i porady z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy porady prawne udzielono w odpowiedzi na zapytania kierowane do Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach na pi mie oraz 880 poczt elektroniczn. Łczna liczba porad prawnych i technicznych w siedzibie OIP w Katowicach, w oddziałach oraz podczas przeprowadzonych kontroli w 2006 r. wyniosła Liczba udzielonych porad Tematyka oraz liczba udzielonych porad w siedzibach OIP i oddziałach OIP Zakres tematyczny porad Liczba udzielonych porad Stosunek pracy Wynagrodzenia Czas pracy Urlopy Uprawnienia zwizane z rodzicielstwem oraz młodociani Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 15

16 Zakres tematyczny porad Liczba udzielonych porad Mobbing 312 Dyskryminacja 261 Wypadki przy pracy 425 Warunki pracy Inne Razem Jak wskazuj dane zawarte w powyszej tabeli, w 2006 r. najwiksz ilo porad udzielono z tematów dotyczcych stosunku pracy. Osoby przychodzce po porady czsto pytaj o zastpowanie przez pracodawców umów o prac umowami cywilnoprawnymi. Coraz cz ciej take przychodzcy po porady w tej sprawie wyraaj ch wystpowania do sdu pracy z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Bardzo wiele wtpliwo ci wci budz kwestie zwizane z rozwizywaniem stosunku pracy. Z przedstawianych przez pracowników w 2006 roku w czasie dyurów prawnych dokumentów dotyczcych rozwizywania stosunku pracy wynika, i pracodawcy bd nie posiadaj podstawowej wiedzy prawnej na temat obowizujcych przepisów prawa pracy, bd majc tak wiedz licz na nie wiadomo pracowników, wskazujc niewła ciw podstaw prawn w wypowiedzeniach umów o prac, nie uzasadniajc wypowiedze umów o prac zawartych na czas nieokre lony oraz nie pouczajc pracownika o moliwo ci złoenia odwołania w sdzie pracy. Pracownicy pytaj równie o moliwo rozwizywania umów o prac w trybie art Kp oraz o to, jak poprawnie rozwiza stosunek pracy z pracodawc, który w sposób ciki narusza podstawowe obowizki wobec pracownika oraz o roszczenia przysługujce pracownikowi w takiej sytuacji. Najczstsz przyczyn rozwizania umowy w tym trybie jest niewypłacenie lub opónienie w wypłacie wynagrodzenia za prac. Due trudno ci, zarówno pracownikom, jak i pracodawcom, sprawiaj przepisy dotyczce nabycia prawa do pierwszego w yciu urlopu wypoczynkowego, udzielania urlopu pracownikom, których stosunek pracy trwa jedynie przez cz roku kalendarzowego, a take ustalania wymiaru urlopu dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Z tematyki udzielonych porad wynika ponadto, e czsto pracodawcy nie przestrzegaj przepisów dotyczcych ochrony pracy kobiet (np. nie udzielaj pracownikom urlopów wychowawczych, nie udzielaj zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni w cigu roku kalendarzowego pracownikowi wychowujcemu przynajmniej jedno dziecko do lat 14). Dua cz porad dotyczyła ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy (przepisy o urlopach macierzyskich), która weszła w ycie 19 grudnia 2006 r. Pracownicy przede wszystkim zadawali pytania dotyczce moliwo ci nabycia prawa do urlopu macierzyskiego w wyszym wymiarze. Liczba osób zwracajcych si o porad prawn moe wiadczy o bardzo duym zainteresowaniu t form działalno ci Pastwowej Inspekcji Pracy, zwłaszcza w ród pracowników, wobec których pracodawca popełnia wykroczenia ze stosunku pracy polegajce m.in. na niewypłacaniu w ustalonym terminie wynagrodzenia za prac lub innych wiadcze przysługujcych pracownikom, łamaniu przepisów o czasie pracy, nieudzielaniu przysługujcych pracownikom urlopów wypoczynkowych, nakładaniu kar porzdkowych niezgodnie z przepisami Kodeksu pracy. strona 16 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

17 Do Pastwowej Inspekcji Pracy po porad zgłaszaj si równie pracodawcy. Naley podkre li, e przewanie zgłaszaj si ci pracodawcy, którzy z uwagi na trudn sytuacj ekonomiczn lub ilo zatrudnionych pracowników nie posiadaj wyspecjalizowanych słub kadrowych oraz obsługi prawnej. Podsumowujc stwierdzi naley, i praktyka wskazuje na utrzymujcy si stosunkowo niski poziom znajomo ci przepisów prawa pracy w ród pracodawców, zwłaszcza zatrudniajcych niewielu pracowników. Pracodawcy czsto zasigaj informacji w sprawach dotyczcych podstawowych obowizków wynikajcych z zatrudniania pracowników. Najwicej porad dotyczcych prawnej ochrony pracy było udzielanych wła cicielom małych firm. Zainteresowanie tych pracodawców problematyk bhp jest znikome. Organizacjom zwizkowym, działajcym na terenie objtym wła ciwo ci Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach, udzielono w 2006 r. łcznie 174 porady. Porady udzielane zwizkom zawodowym zdarzały si stosunkowo rzadko i dotyczyły głównie: czasu pracy, a zwłaszcza kwestii rozkładów i systemów czasu pracy, dyuru oraz pracy w niedziele i wita uprawnie członków zwizku oraz sposobu ochrony interesów pracowniczych, zakładowych układów zbiorowych pracy, w tym zagadnie zwizanych z interpretacj tre ci obowizujcego w zakładzie układu zbiorowego pracy i zawieszaniem postanowie układu, rozwizywania umów o prac, w tym obowizku konsultacji powyszego faktu ze zwizkami zawodowymi, ochrony członków zwizku (najcz ciej w okoliczno ciach likwidacji komórek organizacyjnych zakładu), prawidłowej i terminowej wypłaty wynagrodze. W roku sprawozdawczym udzielono ogółem 573 porady dotyczce równego traktowania kobiet i mczyzn dyskryminacji w zatrudnieniu oraz mobbingu. W trakcie udzielanych porad poruszone były m.in. kwestie obowizku informowania pracowników o przepisach dotyczcych równego traktowania kobiet i mczyzn w zatrudnieniu. Podobnie jak w roku 2005, pracownice zatrudnione na stanowiskach, na których zatrudnieni byli równie pracownicy z takim samym do wiadczeniem zawodowym i kwalifikacjami, skar- yły si na mniejsze moliwo ci uzyskania awansu zawodowego, a take pomijanie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszcych kwalifikacje zawodowe. Coraz cz ciej po porady zgłaszaj si pracownicy, których w pracy spotyka zjawisko mobbingu. Osoby te s zainteresowane przesłankami i istot zjawiska oraz swoimi uprawnieniami, z których mog skorzysta w przypadku wystpowania mobbingu w miejscu pracy, a take dochodzeniem roszcze z tytułu rozwizania umowy o prac z przyczyn wskazanych w art Kp. Mona jednake zauway, e wci pracownicy bardzo czsto identyfikuj zjawisko mobbingu z dyskryminacj. Mimo to niepokojce jest zwikszanie si ilo ci przypadków wystpowania sygnałów o mobbingu w pracy. Analizujc udzielone porady pod wzgldem podmiotów z nich korzystajcych, zauway naley, e grup najliczniej korzystajc z pomocy prawnej s pracownicy, a nastpnie pracodawcy. Sporadycznie zgłaszaj si przedstawiciele zwizków zawodowych. Czsto jednak pracodawcy, zwłaszcza ci, którzy korzystaj z porad prawnych udzielanych drog telefoniczn, nie ujawniaj, e s pracodawcami, a z porady prawnej korzystaj po to, by prawidłowo rozwiza zaistniały w ich zakładzie problem. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 17

18 2.9. Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2006 r. inspektorzy pracy Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wytoczyli 6 powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy dotyczcych w sumie 10 osób. W przypadku 1 osoby powództwo dotyczyło pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło, w 8 przypadkach praca wykonywana była na podstawie umowy-zlecenia, natomiast w 1 przypadku podjcie pracy nie zostało potwierdzone adn umow. W stosunku do 8 osób postpowanie sdowe nie zostało jeszcze zakoczone, w przypadku 1 osoby wykonujcej prac w spółce z Rudy lskiej sd ustalił istnienie stosunku pracy. W przypadku 1 osoby wykonujcej prac na podstawie umowy-zlecenia dla przedsibiorcy prowadzcego działalno gospodarcz gospodarstwo rolne, zmarłej w nastpstwie wypadku zaistniałego w zwizku z wykonywan prac, zawarto przed Sdem Rejonowym Wydział IV Pracy w ywcu ugod. W 1 przypadku powództwo dotyczyło 5 osób wykonujcych prac w szpitalu w Jastrzbiu Zdroju na podstawie umowy - zlecenia w charakterze portierów. Kwestia zatrudniania przez powyszego pracodawc osób w charakterze portierów na podstawie umów cywilnoprawnych była dwukrotnie przedmiotem kontroli inspektora pracy, który w zwizku z zaistniałym stanem faktycznym kierował do pracodawcy wystpienia. W zwizku z tym, e zarówno tre zawartych umów-zlece, jak i sposób ich realizacji, wskazywały na konieczno zawarcia w opisywanych przypadkach umowy o prac, inspektor pracy wniósł do Sdu Pracy Sdu Ubezpiecze Społecznych w Jastrzbiu Zdroju powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy dla osób wykonujcych prac portiera na podstawie umów zlece. Z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy wystpił równie inspektor pracy na rzecz osoby wykonujcej prac na podstawie umowy o dzieło dla spółki z o. o. z siedzib w Gliwicach. Osoba ta wykonywała prac polegajc na ochronie mienia znajdujcego si na terenie budowy. Wykonawca dzieła nie miał moliwo ci swobodnego ustalania godzin pracy, miejsca oraz sposobu jej wykonywania, a czas pracy regulowany był harmonogramami. W zwizku z powyszymi ustaleniami inspektor pracy wystpił do Sdu Rejonowego Sdu Pracy w Gliwicach o ustalenie dla tej osoby istnienia stosunku pracy. W opisywanych powyej przypadkach postpowanie sdowe nie zostało jeszcze zakoczone. W okresie sprawozdawczym miał miejsce 1 przypadek wstpienia inspektora pracy, za zgod powoda, do toczcego si postpowania. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2006 r. inspektorzy pracy, w zwizku z nieprawidłowo ciami polegajcymi na niezgodno ci rodzaju umowy z charakterem wiadczonej pracy, wystosowali do 293 pracodawców 314 wystpie, zawierajcych 359 wniosków, które dotyczyły ogółem 853 osób. Zgodnie z informacjami przesyłanymi przez pracodawców do Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach, 195 z nich zrealizowało 229 wniosków, które łcznie dotyczyły 477 osób. W przypadku 26 pracodawców skierowano wnioski o ukaranie do sdu. W 21 sprawach zapadły rozstrzygnicia, tj. sdy orzekły kar grzywny w łcznej kwocie złotych. Pozostałych 5 spraw podlega jeszcze ocenie sdu. Dokonujc analizy przyczyn zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna by zawarta umowa o prac, mona stwierdzi, e w niektórych przypadkach pracodawcy zawierali umowy cywilnoprawne nie znajc tre ci art. 22 Kodeksu pracy. Jednake w przewaajcej liczbie przypadków pracodawcy, zawierajc umowy cywilnoprawne, zdawali sobie spraw, e działaj bezprawnie. Podejmowanie takich działa przez pracodawc wynikało z chci uniknicia kosztów i odpowiedzialno ci zwizanej z zatrudnianiem pracownika. Nie bez strona 18 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

19 znaczenia jest fakt, e niejednokrotnie osoby wykonujce prac na podstawie umów cywilnoprawnych w obawie przed jej utrat godziły si z tego rodzaju praktykami Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy W 2006 r. do Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wpłynły 64 wnioski o rejestracj układów zbiorowych pracy oraz 358 wniosków o rejestracj protokołów dodatkowych do układu, jak równie 18 porozumie o stosowaniu układu. Liczb wniosków o rejestracj układów zbiorowych pracy i protokołów dodatkowych oraz porozumie o stosowaniu układu złoonych w Okrgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach w okresie od r. do r. przedstawia ponisza tabela. Rok Układy podlegajce zgłoszeniu do rejestru Układy podlegajce rejestracji Liczba złoonych układów (ogółem) Protokoły dodatkowe Porozumienia o stosowaniu układu Ogółem w okresie od r. do r Z danych liczbowych zawartych w powyszej tabeli wynika, i od dłuszego czasu liczba składanych w Okrgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach celem rejestracji zakładowych układów zbiorowych pracy oraz protokołów dodatkowych do układów utrzymuje si na stałym poziomie. W 2006 r. do Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wpłynło 77 wniosków o wpis do rejestru układów niej wymienionych informacji, okre lonych w przepisach rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 4 kwietnia 2001 r. w sprawie trybu postpowania w sprawie rejestracji układów zbiorowych pracy, prowadzenia rejestru układów i akt rejestrowych oraz wzorów klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych: Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 19

20 15 informacji o wypowiedzeniu układu, 15 informacji o rozwizaniu układu, 23 informacje o zawieszeniu stosowania w cało ci lub w cz ci układu zakładowego, 9 informacji o wstpieniu organizacji zwizkowej, która nie zawarła układu, w prawa i obowizki strony, 11 informacji o odstpieniu od stosowania układu przez pracodawc w zwizku z rozwizaniem si organizacji zwizkowych bdcych stron układu, 2 informacje o rozwizaniu organizacji zwizkowej bdcej stron układu, 2 informacje o zmianie nazwy lub adresu podmiotu, który zawarł układ. Wpływajce do Okrgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach wnioski o rejestracj układów oraz protokołów dodatkowych nadal w bardzo wielu przypadkach nie spełniały wymogów okre lonych w przepisach rozporzdzenia wykonawczego, co w 2006 r. spowodowało zwrot wniosków bez rozpatrzenia w odniesieniu do 10 układów oraz 66 protokołów dodatkowych. Najczstsz przyczyn odmowy rozpatrzenia wniosków o rejestracj układu lub protokołu dodatkowego był brak informacji, o których mowa w 2 pkt 2 ww. rozporzdzenia. Bardzo czsto do wniosków o rejestracj nie były równie dołczane dokumenty wiadczce o zdolno ci układowej stron, a w szczególno ci pełnomocnictwa osób zawierajcych układ w imieniu organów do tego uprawnionych. Niejednokrotnie wystpowały take przypadki składania celem rejestracji układów zbiorowych pracy i protokołów dodatkowych bez wymaganego wniosku lub bez załczenia odpowiedniej liczby egzemplarzy układu (protokołu), co wiadczy moe o nieznajomo ci przepisów prawa pracy, a w odniesieniu do stron składajcych kolejny protokół dodatkowy o ich lekcewaeniu. Niespełnienie wymogów wynikajcych z przepisów rozporzdzenia wykonawczego stanowiło w 2006 r. przyczyn odmowy rozpatrzenia 20 wniosków o wpis do rejestru układów informacji, o których mowa w tym rozporzdzeniu. Dotyczyło to: 5 informacji o wypowiedzeniu, 1 informacji o rozwizaniu układu, 5 informacji o wstpieniu organizacji zwizkowej w prawa i obowizki strony układu, 4 informacji o zawieszeniu stosowania układu, 5 informacji o odstpieniu od stosowania przez pracodawc układu w trybie art Kp. W odniesieniu do wniosków o wpis do rejestru układów informacji, o których mowa wyej, stwierdzi naley, e najczstsz przyczyn odmowy ich rozpatrzenia było niedołczenie do nich odpowiednich dokumentów np.: porozumienia o zawieszeniu stosowania układu, o wiadczenia o wypowiedzeniu układu złoonego przez jedn ze stron układu drugiej stronie. W 2006 r. zarejestrowanych zostało 27 układów zbiorowych pracy, 231 protokołów dodatkowych do układów oraz 3 porozumienia o stosowaniu układu zbiorowego pracy zawarte na podstawie art Kodeksu pracy. Spo ród 27 ww. układów zbiorowych pracy 10 stanowi układy zawarte u danego pracodawcy po raz pierwszy, a 17 układy zawarte po rozwizaniu dotychczasowego układu. strona 20 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

21 Liczb zarejestrowanych układów zbiorowych pracy i protokołów dodatkowych oraz porozumie o stosowaniu układu przedstawia ponisza tabela. Rok Układy zbiorowe pracy Protokoły dodatkowe do układu Porozumienia o stosowaniu układu Od r. do r. (ogółem) r Ogółem Do rejestru układów zakładowych w 2006 r. wpisanych zostało równie 59 nastpujcych informacji okre lonych w przepisach rozporzdzenia wykonawczego: 10 informacji o wypowiedzeniu układu, 14 informacji o rozwizaniu układu, 2 informacje o rozwizaniu organizacji zwizkowej bdcej stron układu, 4 informacje o wstpieniu organizacji zwizkowej, która nie zawarła układu w prawa i obowizki strony, 20 informacji o zawieszeniu stosowania w cało ci lub w cz ci układu, 7 informacji o odstpieniu od stosowania układu przez pracodawc w zwizku z rozwizaniem si organizacji zwizkowej bdcej stron układu, 2 informacje o zmianie nazwy lub adresu podmiotu, który zawarł układ. Złoone celem rejestracji układy zbiorowe pracy oraz protokoły dodatkowe w wikszo ci przypadków zawierały postanowienia niezgodne z przepisami prawa, a w szczególno ci z przepisami prawa pracy. W 2006 r. uchybienia powysze stwierdzone zostały w 29 układach i 42 protokołach dodatkowych. Najcz ciej kwestionowane postanowienia układów dotyczyły: niezamieszczania w układzie zasad przyznawania pracownikom wiadcze zwizanych z prac, np. premii regulaminowych, nagród, rónego rodzaju dodatków, naruszania zasady równego traktowania pracowników, w szczególno ci w zakresie nabywania prawa do nagrody jubileuszowej i dodatku staowego oraz ich wysoko ci, czasu pracy, moliwo ci wprowadzenia do tre ci układu zmian bez zachowania trybu wynikajcego z art Kp, okre lania w układzie zasad wynagradzania głównego ksigowego, daty wej cia w ycie układu (protokołu), ustalania w układzie moliwo ci zawieszenia wypłaty przewidzianych w nim wiadcze bez zawarcia porozumienia o zawieszeniu, o którym mowa w art Kodeksu pracy, Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 21

22 zasad dostarczania pracownikom odziey i obuwia roboczego oraz wypłacania ekwiwalentu pieninego za uywanie przez pracownika własnej odziey i obuwia roboczego lub prania odziey roboczej. Składane celem rejestracji układy zbiorowe pracy zawierały przede wszystkim postanowienia dotyczce wynagradzania za prac oraz przyznawania pracownikom innych wiadcze zwizanych z prac. W zakresie unormowa układowych dotyczcych warunków pracy główne miejsce zajmuje natomiast problematyka czasu pracy i urlopów wypoczynkowych. Innym zagadnieniem bardzo czsto regulowanym w układzie jest take działalno socjalna na rzecz pracowników, prowadzona w ramach zakładowego funduszu wiadcze socjalnych. Do pozytywnych regulacji układowych mona zaliczy: przyznawanie pracownikom prawa do dodatkowych wiadcze zwizanych z prac, których obowizek wypłaty nie wynika z powszechnie obowizujcych przepisów prawa pracy, np.: nagród jubileuszowych, premii regulaminowych, nagród witecznych, rónego rodzaju dodatków, ustalanie odprawy emerytalno-rentowej w wysoko ci wyszej ni przewiduje to art Kodeksu pracy, okre lanie korzystniejszych zasad wynagradzania za prac w godzinach nadliczbowych, w niedziele i wita, okre lanie dodatkowego wynagrodzenia za prac w porze nocnej w wysoko ci wyszej ni wynika to z art Kodeksu pracy. W 2006 r. Okrgowy Inspektor Pracy w Katowicach odmówił rejestracji 5 układów zbiorowych pracy oraz 12 protokołów dodatkowych do układu. Przyczyn odmowy rejestracji ww. układów zakładowych oraz protokołów dodatkowych było niezachowanie przez strony trybu okre lonego art Kodeksu pracy. Strony zarówno nie wyraziły zgody na wpis tego układu i protokołów dodatkowych do rejestru bez postanowie uznanych przez organ rejestrujcy za niezgodne z prawem, jak równie nie dokonały w układzie i w protokołach odpowiednich zmian w ustawowym terminie. Odmowa rejestracji ww. układów i protokołów dodatkowych była konsekwencj uznania przez organ rejestrujcy zawartych w nich postanowie za niezgodne z przepisami prawa lub mniej od nich korzystne. Postanowienia te najcz ciej dotyczyły: nieokre lania w układzie zasad przyznawania pracownikom dodatkowych wiadcze zwizanych z prac, naruszania zasady równego traktowania pracowników, ustalania w układzie wysoko ci przysługujcych pracownikom wiadcze w sposób mniej korzystny ni wynika to z ponadzakładowego układu zbiorowego pracy, czasu pracy, okre lania w układzie zasad wynagradzania głównego ksigowego, wprowadzania do układu zapisu o moliwo ci dokonywania jego zmian bez zawarcia protokołu dodatkowego. W 2006 r. wniesiono do sdu 7 odwoła od odmowy rejestracji (5 dotyczyło układów, a 2 protokołów dodatkowych). Przyczyn odmowy rejestracji 5 układów, od których wniesione zostały odwołania do sdu, było uznanie ich przez organ rejestrujcy za zawarte niezgodnie z prawem i zwizku z tym w my l art Kp. nie podlegajce rejestracji. W wydanym w powyszych sprawach postanowieniu Sd Rejonowy Sd Pracy w Jastrzbiu Zdroju oddalił odwołania. W ustnym uza- strona 22 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach

23 sadnieniu postanowienia sd stwierdził, e przyczyn oddalenia przedmiotowych odwoła jest niewniesienie ich przez wszystkie organizacje zwizkowe tworzce łcznie jedn ze stron układu. Odwołania te zostały bowiem podpisane przez pracodawc i tylko niektóre organizacje zwizkowe spo ród zawierajcych układ. Przyczyn odmowy rejestracji 1 spo ród ww. protokołów dodatkowych, od której wniesione zostało odwołanie do sdu, było uznanie przez organ rejestrujcy zapisów tego protokołu za mniej korzystne ni postanowienia Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów Górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r. W wydanym w tej sprawie postanowieniu Sd Rejonowy - Sd Pracy w Mikołowie oddalił odwołanie. W ustnym uzasadnieniu sd podniósł, e przyczyn oddalenia przedmiotowego odwołania jest wniesienie go jedynie przez pracodawc, czyli tylko jedn ze stron układu. Drugie odwołanie do sdu od odmowy rejestracji protokołu dodatkowego dotyczyło protokołu do układu zakładowego spółki akcyjnej z Bielska-Białej. Odmowa rejestracji przedmiotowego protokołu dodatkowego była konsekwencj uznania jego zapisu rezygnacji z tworzenia zakładowego funduszu wiadcze socjalnych po dniu 31 maja danego roku za niezgodny z prawem. Termin rozprawy nie został jeszcze przez sd wyznaczony. W 2006 r., podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, nie wystpił przypadek wykre lenia układu z rejestru na podstawie art Kp. W omawianym okresie nie odnotowano take przypadku wystpienia do organu rejestrujcego z zastrzeeniem, o którym mowa w art Kp. Spo ród wpisanych do rejestru układów zakładowych aktualnie obowizuje układów, 120 jest natomiast stosowanych. Z ogólnej liczby wpisanych do rejestru porozumie o stosowaniu układu aktualnie obowizuj 74 porozumienia, 4 s natomiast stosowane. W 2006 r., podobnie jak i w latach poprzednich, miało miejsce due zapotrzebowanie na informacje zwizane z zawieraniem i rejestracj układów zakładowych oraz protokołów dodatkowych. wiadczy o tym moe liczba udzielonych w tym zakresie stronom układów porad prawnych oraz znaczne zainteresowanie tym tematem uczestników organizowanych spotka. W marcu 2006 r. odbyło si spotkanie z osobami reprezentujcymi zarzd Katowickiego Holdingu Wglowego SA w Katowicach, którego tematem była problematyka dotyczca obowizywania Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów Górniczych i jego wpływu na tre układu zakładowego. W czerwcu 2006 r. miało natomiast miejsce spotkanie z zakładowymi społecznymi inspektorami pracy brany górniczej, po wicone midzy innymi zagadnieniom zwizanym z zawieraniem i rejestracj układów zbiorowych pracy. W padzierniku 2006 r. odbyło si spotkanie z przedstawicielami niektórych organizacji zwizkowych działajcych w KWK BUDRYK SA, którego celem było omówienie moliwo ci wprowadzenia do układu proponowanych przez zwizki zawodowe zmian. Ponadto, w 2006 r. osoby zajmujce si w okrgu rejestracj dwukrotnie uczestniczyły w spotkaniach wiceministra gospodarki Pawła Poncyliusza z osobami reprezentujcymi organizacje zwizkowe funkcjonujce w spółkach wglowych i zarzdy tych spółek, których tematem w głównej mierze były kwestie dotyczce zakładowych układów zbiorowych pracy. Spotkania te odbyły si w Warszawie oraz Katowicach i przebiegały w nader burzliwej atmosferze. Wysunita w ich trakcie przez stron rzdow propozycja zawarcia jednego układu zakładowego dla kadej ze spółek (bdcej pracodawc w rozumieniu art. 3 Kp) spotkała si z dezaprobat zwizków zawodowych i uznana została przez nich za naruszenie zasady swobody stron w zakresie rokowa nad układem. Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach strona 23

24 STAN BEZPIECZE STWA I HIGIENY PRACY 3.1. Wybrane problemy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy W roku 2006 kontynuowano wzmoony nadzór nad zakładami charakteryzujcymi si wysokimi wskanikami wypadków przy pracy, chorób zawodowych oraz przekroczeniami norm czynników szkodliwych dla zdrowia. Wzmoonym nadzorem objto z tzw. listy krajowej 11 zakładów (7 zakładów górnictwa wgla kamiennego, 1 odlewnia eliwa, 1 zakład produkcji akumulatorów, 1 zakład produkcji maszyn i urzdze oraz 1 zakład przemysłu włókienniczego). Wyniki kontroli zakładów objtych wzmoonym nadzorem pozwalaj na stwierdzenie, e popraw warunków pracy uzyskano we wszystkich ww. zakładach, lecz w rónym stopniu i zakresie. W zakładach tych, w wikszo ci borykajcych si z trudno ciami finansowymi, wystpuj due problemy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, wynikajce nie tylko z braku odpowiednich rodków, ale take ze złej organizacji pracy, braku lub nieskutecznego nadzoru, tolerowania przez nadzór odstpstw od przepisów i zasad bhp oraz lekcewaenia zagroenia przez samych pracowników. Jednak zwikszona czstotliwo kontroli, prowadzonych midzy innymi przez inspektorów pracy, pozwala na ograniczenie tego typu nieprawidłowo ci. Główne przyczyny stwierdzanych przez inspektorów pracy narusze prawa pracy to: brak odpowiednich rodków finansowych, spowodowany pogarszajc si w ostatnich latach kondycj ekonomiczn wikszo ci zakładów objtych wzmoonym nadzorem (głównie brany hutniczej i kopal). Uniemoliwia to realizowanie przedsiwzi w zakresie remontów, wymiany parku maszynowego oraz zmiany przestarzałych technologii, małe zaangaowanie pracodawców (dyrektorów i prezesów firm) w popraw warunków bezpieczestwa i higieny pracy, wynikajce z działa zmierzajcych do osignicia jak najlepszych wyników finansowych kosztem nakładów na bhp, lekcewaenie zagroe wynikajcych z drobnych na pozór uchybie, zarówno przez pracodawców, osoby kierujce pracownikami, jak równie przez samych pracowników, nieznajomo przepisów i zasad bhp oraz ich lekcewaenie, eksploatacja wysłuonych, czsto nie w pełni sprawnych maszyn i urzdze, nieuzasadniony po piech przy wykonywaniu czynno ci, bałaganiarstwo. W latach w zakładach objtych wzmoonym nadzorem zanotowano odpowiednio 115, 69 oraz 90 chorób zawodowych (znaczny spadek w stosunku do 2004 roku). Te dane oraz fakt, i zdecydowana wikszo chorób zawodowych została ujawniona u byłych pracowników emerytów i rencistów pozwala mówi o skuteczno ci podjtych działa profilaktycznych, majcych na celu zapobieganie chorobom zawodowym. W roku 2006 w zakładach objtych wzmoonym nadzorem przeprowadzono 29 kontroli, w wyniku których wydano ogółem 236 decyzji (do 15 lutego 2007 r. wykonanych zostało 227 decyzji). Do pracodawców skierowano 6 wystpie zawierajcych 17 wniosków (wszystkie wnioski zostały wykonane). strona 24 Okrgowy Inspektorat Pracy w Katowicach