Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników opracowanie powstało w ramach projektu WIEDZA PLUS Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy Projekt realizowany w ramach Priorytetu 2 Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach, Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004 2006 Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie Projekt realizowany na terenie województwa śląskiego Projekt realizuje: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. 99-300 Kutno ul. Grunwaldzka 5 tel. 024/355 77 00 fax. 024/355 77 01 lub 03 www.asm-poland.com.pl www.wiedzaplus.org Wszelkich informacji na temat realizacji projektu Wiedza Plus i niniejszego raportu udziela Kierownik Projektu Pani Izabela Kowalska tel.024/355 77 35 i.kowalska@asm-poland.com.pl Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 1
SPIS TREŚCI SPIS TABEL I WYKRESÓW...5 I. WSTĘP...15 1.1. Informacja o projekcie WIEDZA PLUS...15 1.2. Cele i metodologia badania...17 II. WYNIKI BADANIA WŚRÓD PRACODAWCÓW ZATRUDNIAJĄCYCH DO 9 PRACOWNIKÓW...19 2.1. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw...19 2.2. Struktura zatrudnionych w badanych przedsiębiorstwach...27 2.3. Obecne i planowane zmiany w liczbie zatrudnionych w latach 2004-2006...35 2.4. Deklaracje dotyczące oczekiwań pracodawców wobec kandydatów do pracy...45 2.5. Szkolenia i kursy zewnętrzne jako sposób podnoszenia kwalifikacji i dokształcania pracowników...66 2.6. Znaczenie praktyk dla kwalifikacji absolwentów i młodzieży uczącej się...70 2.7. Postawa pracodawców wobec absolwentów i długotrwale bezrobotnych...74 III. WYNIKI BADANIA WŚRÓD PRACODAWCÓW ZATRUDNIAJĄCYCH POWYŻEJ 9 PRACOWNIKÓW...81 3.1. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw...81 3.2. Struktura zatrudnionych w badanych przedsiębiorstwach...89 3.3. Obecne i planowane zmiany w liczbie zatrudnionych w latach 2004-2006...95 3.4. Deklaracje dotyczące oczekiwań pracodawców wobec kandydatów do pracy...105 3.5. Szkolenia i kursy zewnętrzne jako sposób podnoszenia kwalifikacji i dokształcania pracowników...125 3.6. Znaczenie praktyk dla kwalifikacji absolwentów i młodzieży uczącej się...130 3.7. Postawa pracodawców wobec absolwentów i długotrwale bezrobotnych...132 IV. PORÓWNANIE OTRZYMANYCH WYNIKÓW BADANIA PRZEDSIĘBIORCÓW ZATRUDNIAJĄCYCH PONIŻEJ I POWYŻEJ 9 PRACOWNIKÓW...139 V. ZAŁĄCZNIKI nr 1...142 Tabela 1. Średnia liczba osób zatrudnionych w firmach z poszczególnych sekcji PKD według powiatów przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników...143 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 2
Tabela 2. Struktura (w %) zatrudnionych w powiatach według sekcji PKD przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników...144 Tabela 3. Struktura (w %) lokalizacyjna przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników...145 Tabela 4. Struktura (w %) przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników według przynależności do sekcji ujęcie powiatowe...146 Tabela 5. Struktura (w %) przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników według formy prawnej ujęcie powiatowe...147 Tabela 6. Średni okres (w latach) funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników - według powiatów...148 Tabela 7. Struktura (w %) wieku zatrudnionych w przedsiębiorstwach (zatrudniających do 9 pracowników) z poszczególnych sekcji PKD...149 Tabela 8. Zwolnieni i przyjęci w poszczególnych latach według zawodów w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 pracowników...150 Tabela 9. Przyczyny zwolnień pracowników w 2004 roku w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób według sekcji PKD...151 Tabela 10. Przyczyny przyjęć pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób według sekcji PKD...151 Tabela 11. Procent pracodawców zatrudniających do 9 pracowników, którzy mają problemy ze znalezieniem pracowników o poszczególnych zawodach wg powiatów...152 Tabela 12. Deklaracja zwiększenia zatrudnienia w firmach z poszczególnych sekcji PKD przy zmniejszeniu obłożenia pensji kosztami świadczeń społecznych, zmniejszeniu podatków przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników...154 Tabela 13. Średnia liczba osób zatrudnionych w firmach z poszczególnych sekcji PKD według powiatów przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 pracowników...155 Tabela 14. Struktura (w %) zatrudnionych w powiatach według sekcji PKD przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 pracowników...156 Tabela 15. Struktura przedsiębiorstw w poszczególnych powiatach według wielkości zatrudnienia przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 osób...157 Tabela 16. Struktura (w %) lokalizacyjna przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników...158 Tabela 17. Struktura (w %) przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników według przynależności do sekcji ujęcie powiatowe...159 Tabela 18. Struktura (w %) przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników według formy prawnej ujęcie powiatowe...160 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 3
Tabela 19. Średni okres (w latach) funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników - według powiatów...161 Tabela 20. Struktura (w %) wieku zatrudnionych w przedsiębiorstwach (zatrudniających powyżej 9 pracowników) z poszczególnych sekcji PKD...162 Tabela 21. Struktura (w %) osób zatrudnionych według wykształcenia w firmach (zatrudniających powyżej 9 pracowników) z poszczególnych powiatów...163 Tabela 22. Struktura (w %) zatrudnionych w firmach z poszczególnych powiatów według form zatrudnienia przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 pracowników...164 Tabela 23. Zwolnieni i przyjęci w poszczególnych latach według zawodów w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników...165 Tabela 24. Przyczyny zwolnień pracowników w 2004 roku w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób według sekcji PKD...166 Tabela 25. Przyczyny przyjęć pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób według sekcji PKD...166 Tabela 26. Procent pracodawców zatrudniających powyżej 9 pracowników, którzy mają problemy ze znalezieniem pracowników o poszczególnych zawodach wg powiatów...167 Tabela 27. Procent pracodawców według wielkości zatrudnienia mający problem ze znalezieniem pracowników o poszczególnych zawodach...169 Tabela 28. Deklaracja zwiększenia zatrudnienia w firmach z poszczególnych sekcji PKD przy zmniejszeniu obłożenia pensji kosztami świadczeń społecznych, zmniejszeniu podatków przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 pracowników...170 Tabela 29. Deklaracja zwiększenia zatrudnienia w firmach o poszczególnej wielkości zatrudnienia przy zmniejszeniu obłożenia pensji kosztami świadczeń społecznych, zmniejszeniu podatków przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 pracowników...170 Tabela 30. Struktura (w %) firmy zatrudniających powyżej 9 pracowników należących do poszczególnych sekcji PKD według ilości przyjmowanych praktykantów w ciągu roku...171 Tabela 31. Struktura (w %) firm (zatrudniających powyżej 9 pracowników) należących do poszczególnych sekcji PKD, które w ciągu ostatnich pięciu lat zatrudniły określoną liczbę praktykantów... 171 VI. ZAŁĄCZNIKI nr 2...172 Kwestionariusz ankietowy do badania pracodawców zatrudniających powyżej 9 pracowników...173 Kwestionariusz ankietowy do badania pracodawców zatrudniających do 9 pracowników...181 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 4
SPIS TABEL I WYKRESÓW Wykresy: Część I Przedsiębiorcy zatrudniający do 9 pracowników: 1. Lokalizacja badanych przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób (N=1600 w %)... 20 2. Przynależność przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników do sekcji PKD (N= 1600 w %)...21 3. Średnia ilość zatrudnionych (łącznie z właścicielem) w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD... 23 4. Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD (w %)... 24 5. Struktura badanych przedsiębiorstw wg formy prawnej (N=1600;w %)...26 6. Okres funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób średnia w latach... 27 7. Struktura zatrudnionych według wieku w przedsiębiorstwach do 9 pracowników...28 8. Struktura zatrudnionych według wykształcenia w przedsiębiorstwach do 9 pracowników (w%)...29 9. Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach do 9 pracowników (w%)...32 10. Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach do 9 pracowników wg sekcji PKD (w%)... 33 11. Najważniejsze przyczyny zwolnień pracowników w 2004 roku w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób (N=580; w %)... 36 12. Najważniejsze powody przyjęć pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób (N=790; w %)... 37 13. Pracownicy o najbardziej poszukiwanych zawodach* wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób (N=351; w%)... 39 14. Przyczyny braku pracowników o najbardziej poszukiwanych zawodach wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób (N=353; w%)... 41 15. Czy firma zatrudniłaby większą liczbę pracowników gdyby zmniejszyło się obłożenie pensji kosztami świadczeń społecznych, podatków wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 pracowników (N=1600; w%)... 43 16. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium wykształcenie (N=250 w%)... 46 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 5
17. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium znajomość języków obcych (N=250 w%)... 46 18. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium obsługa komputera (N=250 w%)... 47 19. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium staż pracy (N=250 w%)...47 20. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium inne cechy (N=250 w%)...48 21. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium wykształcenie (N=1040 w%)...49 22. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium znajomość języków obcych (N=1040 w %)...50 23. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium obsługa komputera (N=1040 w%)... 50 24. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium staż pracy (N=1040 w%)... 51 25. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium inne cechy (N=1040 w%)... 51 26. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY kryterium wykształcenie (N=443 w%)... 53 27. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY - kryterium znajomość języków obcych (N= 443 w%)... 53 28. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO - BIUROWY kryterium obsługa komputera (N= 443 w%)... 54 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 6
29. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY kryterium staż pracy (N= 443 w%)... 54 30. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY - kryterium inne cechy (N= 443 w%)... 55 31. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium wykształcenie (N= 220 w%)... 56 32. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium znajomość języków obcych (N= 220 w%)... 57 33. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium obsługa komputera (N= 220 w%)... 57 34. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium staż pracy (N= 220 w%)...str. 58 35. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium inne cechy (N= 220 w%)... 58 36. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium wykształcenie (N= 254 w%)... 59 37. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium znajomość języków obcych (N= 254 w%)... 60 38. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium obsługa komputera (N= 254 w%)... 60 39. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium staż pracy (N= 254 w%)... 61 40. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium inne cechy (N= 254 w%)... 61 41. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium wykształcenie (N= 110 w%)... 63 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 7
42. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIERWONIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium znajomość języków obcych (N= 110 w%)... 63 43. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium obsługa komputera (N= 110 w%)... 64 44. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium staż pracy (N= 110 w %)... 64 45. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium inne cechy (N= 110 w%)... 65 46. Stopień korzystania ze szkoleń przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników (N=1600 w%)... 66 47. Stopień korzystania ze szkoleń przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników według lokalizacji przedsiębiorstwa (N=1600 w%)... 67 48. Stopień korzystania ze szkoleń przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników według według sekcji PKD... 68 49. Zakres szkoleń/kursów z których korzystali pracownicy w ciągu ostatnich 24 miesięcy - przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób (N= 705 w%)... 69 50. Czy w najbliższym czasie (lata 2005, 2006) przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób zamierzają zmienić wielkość funduszy przeznaczonych na doszkalanie pracowników? (N= 1600 w%)...70 51. Czy młodzież ucząca się/studenci odbywa praktyki w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób? (N= 1600 w %)... 71 52. Czy młodzież ucząca się/studenci odbywa praktyki w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób wg sekcji PKD? (N= 1600 w %)... 72 53. Czy respondenci traktują absolwentów na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób? (N= 1600 w %)... 75 54. Czy respondenci traktują absolwentów na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób według sekcji PKD? (N= 1600 w %)... 76 55. Powody dla których pracodawcy niechętnie zatrudniają absolwentów wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób (N= 286 w %)... 77 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 8
56. Czy respondenci traktują długotrwale bezrobotnych na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób? (N= 1600 w %)... 78 57. Czy respondenci traktują długotrwale bezrobotnych na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób według sekcji PKD? (N= 1600 w %)... 79 58. Powody dla których pracodawcy niechętnie zatrudniają długotrwale bezrobotnych wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób (N= 1600 w %)... 80 Część II Przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 9 pracowników: 59. Lokalizacja badanych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób (N=1000 w %)... 81 60. Przynależność przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników do sekcji PKD (N= 1000 w %)... 83 61. Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD (w %)... 84 62. Średnia ilość zatrudnionych w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD... 87 63. Struktura badanych przedsiębiorstw wg formy prawnej (N= 1000 w%)... 88 64. Okres funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób średnia w latach... 89 65. Struktura zatrudnionych według wieku w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników (w%)... 90 66. Struktura zatrudnionych według wieku w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników wg sekcji PKD (w%)... 91 67. Struktura zatrudnionych według wykształcenia w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników (w%)... 92 68. Struktura zatrudnionych według wykształcenia w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników wg sekcji PKD (w%)... 93 69. Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników (w%)... 94 70. Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników wg sekcji PKD (w%)... 95 71. Najważniejsze przyczyny zwolnień pracowników w 2004 roku w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób (N= 703; w %)... 97 72. Najważniejsze powody przyjęć pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób (N= 805; w %)... 98 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 9
73. Pracownicy o najbardziej poszukiwanych zawodach wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób (N= 331; w%)... 100 74. Przyczyny braku pracowników o najbardziej poszukiwanych zawodach wskazania przedsiębiorców zatrudniających do 9 osób (N=357; w%)... 102 75. Czy firma zatrudniłaby większą liczbę pracowników gdyby zmniejszyło się obłożenie pensji kosztami świadczeń społecznych, podatków wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 pracowników (N=1000; w%)... 104 76. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium wykształcenie (N=271 w%)... 106 77. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium znajomość języków obcych (N=271 w%)... 107 78. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium obsługa komputera (N=271 w%)... 107 79. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium staż pracy (N=271 w%)... 108 80. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK NIEWYKWALIFIKOWANY kryterium inne cechy (N=271 w%)... 108 81. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium wykształcenie (N=756 w%)... 110 82. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium znajomość języków obcych (N=756 w%)... 110 83. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium obsługa komputera (N=756 w%)... 111 84. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium staż pracy (N=756 w%)... 111 85. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: ROBOTNIK WYKWALIFIKOWANY kryterium inne cechy (N=756 w%)... 112 86. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO - BIUROWY kryterium wykształcenie (N= 589 w%)... 113 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 10
87. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY - kryterium znajomość języków obcych (N= 589 w%)... 114 88. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO - BIUROWY kryterium obsługa komputera (N= 589 w%)... 114 89. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY kryterium staż pracy (N= 589 w%)... 115 90. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: PRACOWNIK ADMINISTARCYJNO BIUROWY - kryterium inne cechy (N= 589 w%)... 115 91. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium wykształcenie (N= 313 w%)... 116 92. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium znajomość języków obcych (N= 313 w%)... 117 93. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium obsługa komputera (N= 313 w%)... 117 94. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium staż pracy (N= 313 w%)... 118 95. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: TECHNIK kryterium inne cechy (N= 313 w%)... 118 96. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium wykształcenie (N= 363 w%)... 119 97. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium znajomość języków obcych (N= 363 w%)... 120 98. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium obsługa komputera (N= 363 w%)... 120 99. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium staż pracy (N= 363 w%)... 121 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 11
100. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: SPECJALISTA Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM kryterium inne cechy (N= 363 w%)... 121 101. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium wykształcenie (N= 228 w%)... 122 102. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIERWONIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium znajomość języków obcych (N= 228 w%)... 123 103. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium obsługa komputera (N= 228 w%)... 123 104. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium staż pracy (N= 228 w%)... 124 105. Oczekiwania wobec kandydatów do pracy na stanowisko: KIEROWNIK JEDNOSTKI WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEDSIĘBIORSTWA kryterium inne cechy (N= 228 w%)... 124 106. Stopień korzystania ze szkoleń przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników (N=1000 w%)... 126 107. Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach powyżej 9 pracowników wg sekcji PKD (w%)... 127 108. Zakres szkoleń/kursów z których korzystali pracownicy w ciągu ostatnich 24 miesięcy - przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 osób (N= 657 w%)... 128 109. Czy w najbliższym czasie (lata 2005, 2006) przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 9 osób zamierzają zmienić wielkość funduszy przeznaczonych na doszkalanie pracowników? (N= 1000 w%)... 129 110. Czy młodzież ucząca się/studenci odbywa praktyki w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób (N= 1000 w %)... 130 111. Czy młodzież ucząca się/studenci odbywa praktyki w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób wg sekcji PKD (N= 1000 w %)... 131 112. Czy respondenci traktują absolwentów na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób (N= 1000 w %)... 133 113. Czy respondenci traktują absolwentów na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób według sekcji PKD (N= 1000 w %)... 134 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 12
114. Powody dla których pracodawcy niechętnie zatrudniają absolwentów wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób (N= 168 w %)... 135 115. Czy respondenci traktują długotrwale bezrobotnych na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób (N= 1000 w %)... 136 116. Czy respondenci traktują długotrwale bezrobotnych na równi z innymi kandydatami do pracy wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób według sekcji PKD (N= 1000 w %)... 137 117. Powody dla których pracodawcy niechętnie zatrudniają długotrwale bezrobotnych wskazania przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób (N= 95)... 138 Tabele: 1. Średnie zatrudnienie w podmiotach zatrudniających do 9 osób (w przedziałach, wg sekcji PKD)... 22 2. Struktura zatrudnienia w podmiotach zatrudniających do 9 osób (w przedziałach, wg powiatów)... 25 3. Struktura pracujących ze względu na poziom wykształcenia (wg sekcji PKD)... 30 4. Struktura pracujących ze względu na poziom wykształcenia (wg powiatów)... 31 5. Struktura pracujących w badanych firmach ze względu na formę współpracy/zatrudnienia wg powiatów... 34 6. Obecne i planowane zamiany liczby zatrudnionych na przestrzeni lat 2004-2006...35 7. Deklarowane sumy przyjęć i zwolnień w poszczególnych zawodach na przestrzeni lat 2004-2006... 40 8. Przyczyny braku pracowników w najbardziej poszukiwanych zawodach... 42 9. Wpływ zmniejszenia kosztów pracy na wzrost zatrudnienia w mikroprzedsiębiorstwach w poszczególnych sekcjach (w%)... 44 10. Liczba praktykantów znajdująca zatrudnienie po ukończeniu praktyk w firmie (w%)... 73 11. Liczba praktykantów znajdujących zatrudnienie po ukończeniu praktyk w firmie wg sekcji PKD (w %)...... 74 12. Lokalizacja przedsiębiorstw w podziale na ilość zatrudnionych w firmie (w %)... 82 13. Struktura zatrudnienia w podmiotach zatrudniających powyżej 9 osób (w przedziałach, wg powiatów, w %)... 85 14. Średnie zatrudnienie w podmiotach zatrudniających powyżej 9 pracowników w powiatach... 86 15. Obecne i planowane zamiany liczby zatrudnionych na przestrzeni 2004-2006... 96 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 13
16. Deklarowane sumy przyjęć i zwolnień w poszczególnych zawodach na przestrzeni lat 2004-2006... 101 17.Przyczyny barku pracowników w najbardziej poszukiwanych zawodach... 103 18. Wpływ zmniejszenia kosztów pracy na wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników w poszczególnych sekcjach (w%)... 105 19. Stopień korzystania ze szkoleń w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników w zależności od ilości zatrudnionych w nim osób (w%)... 126 20. Liczba praktykantów znajdująca zatrudnienie po ukończeniu praktyk w firmie (w%)... 132 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 14
I. WSTĘP 1.1. Informacja o projekcie WIEDZA PLUS Projekt badawczy Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy - Wiedza Plus realizowany jest na terenie województwa śląskiego w ramach Priorytetu 2 Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach, Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004 2006, działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie. Realizacja projektu Wiedza Plus nadzorowana jest przez Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach. Ostatecznymi beneficjentami projektu, a więc jednostkami wykorzystującymi jego wyniki są instytucje monitorujące rynek pracy województwa śląskiego. Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy do jednostek tych zalicza się publiczne służby zatrudnienia (wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy), Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe oraz instytucje dialogu społecznego i partnerstwa lokalnego. Główne cele projektu to: rozpoznanie potrzeb regionalnego rynku pracy, ocena dynamiki zachodzących zmian, przeprowadzenie analizy adekwatności potencjału ludzkiego i systemu szkoleniowego do obecnych i przyszłych wymagań regionalnego rynku pracy, zbudowanie modelu komunikowania się między instytucjami monitorującymi rynek pracy. Rezultatami projektu Wiedza Plus będą następujące analizy regionalnego rynku pracy i raporty z wynikami badań przeprowadzonych wśród pracodawców, pracujących, uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów: Analiza sytuacji na lokalnym rynku pracy, Analiza systemu ofert edukacyjnych i szkoleniowych na terenie województwa śląskiego, Prognoza zapotrzebowania na określone zawody i lista poszukiwanych zawodów, Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 15
Raport z badania potrzeb i oczekiwań pracodawców względem przyszłych i obecnych pracowników, Raport z badania pracujących w zakresie planów i kierunków dalszego kształcenia i dokształcania, Raport z badania uczniów szkół ponadgimnazjalnych pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, Raport z badania studentów pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, Analiza zbieżności prowadzonych w regionie przedsięwzięć w zakresie podwyższania umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Ponadto w ramach projektu zorganizowane zostaną warsztaty z udziałem instytucji zaangażowanych w monitorowanie regionalnego rynku pracy w celu wymiany informacji z dziedziny zatrudnienia i kształcenia oraz wypracowania modelu służącego ciągłej wymianie informacji pomiędzy tymi instytucjami. Rezultaty projektu zostaną rozpowszechnione wśród wszystkich instytucji rynku pracy za pośrednictwem strony internetowej, publikacji z wynikami a także w trakcie warsztatów, seminariów i konferencji. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 16
1.2. Cele i metodologia badania Niniejszy raport to jeden z rezultatów projektu Wiedza Plus zawierający wyniki badania przeprowadzonego wśród pracodawców województwa śląskiego. Celem badania było: poznanie potrzeb i oczekiwań pracodawców względem przyszłych i obecnych pracowników, poznanie stosunku pracodawców do absolwentów i długotrwale bezrobotnych jako kandydatów do pracy, poznanie świadomości pracodawców względem potrzeby inwestowania w rozwój zasobów ludzkich w firmie poprzez szkolenia i kursy doszkalające. Wywiady zrealizowano w okresie kwiecień maj 2005 r. metodą bezpośrednią przy pomocy kwestionariusza wywiadu (załącznik nr 2) przygotowanego na potrzeby badania. W sumie przebadano 2600 pracodawców. Dobór próby do badania odbywał się w oparciu o trzy kryteria: 1. Liczba zatrudnionych w przedsiębiorstwie, tzn. na początku cała populacja próby została podzielona na dwie grupy: Przedsiębiorcy zatrudniający do 9 pracowników (N=1600) Przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 9 pracowników (N=1000) Dobór próby był celowo nieproporcjonalny względem rzeczywistej liczebności przedsiębiorstw zatrudniających do 9 i powyżej 9 pracowników w województwie śląskim. Dobór proporcjonalny sprawiłby, iż udział przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób w próbie badawczej wyniósłby ok. 4 5 % i w rezultacie ich liczebność całkowita w próbie N=2600 wyniosłaby ok. 120-130 firm. Przy takiej liczebności dalszy podział próby na powiaty i sekcje PKD byłby niemożliwy, ponieważ niektóre sekcje PKD w poszczególnych powiatach woj. śląskiego nie byłyby w ogóle reprezentowane. Z uwagi na dużą wagę ocen i znaczący wpływ przedsiębiorców zatrudniających powyżej 9 osób postanowiono ustalić ich liczebność w próbie na poziomie około 40%. 2. Powiaty Próba została dobrana proporcjonalnie do liczebności przedsiębiorstw zatrudniających do 9 i powyżej 9 pracowników w danym powiecie województwa śląskiego. 3. Sekcje PKD Dobór proporcjonalny do rzeczywistej liczebności przedsiębiorstw w sekcjach PKD zatrudniających do 9 i powyżej 9 pracowników w województwie śląskim. Uwzględniono jednak jedynie 9 najliczniej reprezentowanych przez przedsiębiorstwa sekcji PKD. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 17
Na koniec 2003 roku w badanych sekcjach zarejestrowanych było ok. 361 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9 pracowników oraz ok. 16,4 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych zatrudniających od 10 pracowników. W badaniu brały udział firmy z reprezentujące następujące sekcje PKD: Sekcja D działalność produkcyjna Sekcja F budownictwo Sekcja G handel hurtowy i detaliczny Sekcja H hotele i restauracje Sekcja I transport, gospodarka magazynowa, łączność Sekcja K obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów Sekcja N ochrona zdrowia i opieka socjalna Sekcja J pośrednictwo finansowe Sekcja O pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna. W związku z wystąpieniem nadpróby w badaniu należało ją przeważyć, tak aby liczebność w próbie zrealizowanej była równa liczebności próby założonej. W ten sposób osiąga się strukturę próby odzwierciedlającą strukturę populacji, co pozwala na wnioskowanie odnoszące się do całego województwa śląskiego. Po zakończeniu realizacji wywiadów przeprowadzono kontrolę badania polegającą na merytorycznej analizie wypełnionych kwestionariuszy, objęła ona 100% próby. W dalszej kolejności przeprowadzono kontrolę, która polegała na telefonicznym kontakcie z respondentami i zadaniu im pytania czy wywiad się odbył i czego dotyczył. Kontrola objęła 10% próby. Niniejsze opracowanie składa się z dwóch głównych części, pierwsza zawiera wyniki badania przeprowadzonego wśród przedsiębiorców zatrudniających do 9 pracowników. Natomiast druga część poświęcona jest pracodawcom zatrudniającym powyżej 9 pracowników. Wyrażamy nadzieję, iż wyniki badania posłużą do stworzenia odpowiedniej polityki kształcenia i dokształcania pracowników zgodnej z oczekiwaniami i potrzebami pracodawców. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 18
II. WYNIKI BADANIA WŚRÓD PRACODAWCÓW ZATRUDNIAJĄCYCH DO 9 PRACOWNIKÓW Województwo śląskie zajmuje ok. 4% powierzchni Polski, a zamieszkuje je niemal 5 milionów ludzi. Ze względu na potencjał gospodarczy (m.in. wielkość generowanej produkcji, liczebność osób w wieku produkcyjnym) jakim dysponuje nazywane jest lokomotywą rozwoju (chociaż od 1995 roku jego udział w kreowaniu produktu krajowego brutto systematycznie maleje). Tym samym jest to ogromny rynek pracy, który w ostatnich latach podlegał i nadal podlegać będzie bardzo dużym przemianom. Tradycyjna dominacja przemysłu wydobywczego i ciężkiego, która bardzo silnie wpłynęła na charakter regionu - jego społeczną, ekonomiczną i kulturową tożsamość, zmalała w wyniku restrukturyzacji. Spowodowało to w bardzo krótkim czasie diametralną zmianę sytuacji na rynku pracy i początek procesu głębokiej przemiany tożsamości kulturowej, społecznej i gospodarczej tego regionu. Aktualnie w województwie śląskim zarejestrowanych jest 410 tys. podmiotów gospodarczych, wśród których zdecydowanie dominują mikroprzedsiębiorstwa stanowiące 98% ogółu zarejestrowanych tam podmiotów 1. 2.1. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw Wśród śląskich firm zatrudniających do 9 pracowników ponad połowa (54,7%) zlokalizowana była w dużych miastach (od 100 500 tys. mieszkańców). W średniej wielkości miastach (20-100 tys. mieszkańców) swoje siedziby miało 27,7% mikrofirm. Niemal tyle samo firm było zlokalizowanych w małych miastach (do 20 tys. mieszkańców) oraz na wsiach (odpowiednio 8,7% i 8,9% ankietowanych przedsiębiorstw). Dane prezentuje wykres nr 1. Tak duża liczba przedsiębiorstw zlokalizowanych w miastach jest wynikiem bardzo silnej urbanizacji tego regionu, a tym samym dużej dostępności rynków zbytu dla produktów i usług oraz bogactwa zasobów siły roboczej. 1 K. Brzozowski Rozwój zasobów ludzkich w małych i średnich przedsiębiorstwach doświadczenia projektu PHARE 2000 RZL Szkolenia MŚP na Śląsku [w] Praca,Kształcenie, Partnerstwo (red. M. Kubisza) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2004 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 19
Wykres nr 1 Lokalizacja badanych przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób (N=1600 w %) miasto średniej wielkości (pow. 20 do 100 tys. mieszkańców) 27,7% duże miasto (pow. 100 tys. mieszkańców) 54,7% małe miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) 8,7% obszar wiejski 8,9% W województwie śląskim najwięcej (39,4%) spośród firm zatrudniających do 9 pracowników należy do sekcji G (handel hurtowy i detaliczny). Najmniej (4,2%) mikroprzedsiębiorstw działa w sekcjach O (pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna). Szczegółowe dane prezentuje wykres nr 2. Ogólnie (bez podziału na wielkość przedsiębiorstwa), według danych GUS-u województwo śląskie charakteryzuje się słabym rozwojem rynku usług, który jest niższy niż średnio w kraju, a dominującymi sektorami gospodarki w regionie są przemysł i budownictwo. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 20
Wykres nr 2 Przynależność przedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników do sekcji PKD (N= 1600 w %) sekcja G 39,4 sekcja F sekcja K sekcja D 10,6 13,0 11,9 sekcja I 8,5 sekcja J sekcja H sekcja N sekcja O 4,5 4,4 4,3 4,2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Ze względu na powiaty zdecydowanie największe średnie zatrudnienie w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 pracowników występuje w powiatach: Świętochłowice (5,3) i Mysłowice (5,1) a najmniejsze średnie zatrudnienie występuje w powiecie raciborskim (3,3), w Żorach (3,4), myszkowskim (3,6), Tychach i Rudzie Śląskiej (po 3,7), w powiecie częstochowskim, mikołowskim (po 3,8), kłobuckim (3,5). Szczegółowe informacje prezentuje tabela nr 1. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 21
Tabela nr 1 Średnie zatrudnienie w podmiotach zatrudniających do 9 pracowników (łącznie z właścicielem) w powiatach Średnie zatrudnienie w firmach zatrudniających Powiat do 9 pracowników będziński 4,5 bielski 4,2 cieszyński 4,1 częstochowski 3,8 gliwicki 4,7 kłobucki 3,5 lubliniecki 4,1 mikołowski 3,8 myszkowski 3,6 pszczyński 4,1 raciborski 3,3 rybnicki 4,2 tarnogórski 4,1 bieruńsko - lędziński 4,6 wodzisławski 4,4 zawierciański 4,9 żywiecki 4,2 Bielsko - Biała 4,7 Bytom 4,1 Chorzów 4,2 Częstochowa 4,5 Dąbrowa Górnicza 4,2 Gliwice 4,6 Jastrzębie - Zdrój 4,8 Jaworzno 4,6 Katowice 4,5 Mysłowice 5,1 Piekary Śląskie 4,9 Ruda Śląska 3,7 Rybnik 4,6 Siemianowice Śląskie 4,7 Sosnowiec 4,4 Świętochłowice 5,3 Tychy 3,5 Zabrze 4,1 Żory 3,4 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 22
W województwie śląskim średnia liczba osób pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających poniżej 9 pracowników wynosi 4,3 ( 4). W firmach zatrudniających do 4 pracowników pracuje średnio 2,6 ( 3) osób, a w firmach zatrudniających od 5 do 9 pracowników pracuje średnio 6,7 ( 7) osób. Ogólnie w przebadanej próbie znalazło się 58,2% przedsiębiorstw zatrudniających do 4 osób i 41,8% przedsiębiorstw zatrudniających od 5 do 9 osób. W mikroprzedsiębiorstwach województwa śląskiego średnio najwięcej zatrudnionych jest w sekcji H (hotele i restauracje) (5,2). Najmniejsza średnia zatrudnionych jest w firmach zajmujących się obsługą nieruchomości, wynajmem i działalnością związaną z prowadzeniem interesów (sekcja K - 3,9) oraz w firmach prowadzących działalność usługową, komunalną, socjalną i indywidualną (sekcja O 3,8). Szczegółowe dane przedstawia wykres nr 3. Wykres nr 3 Średnia ilość zatrudnionych (łącznie z właścicielem) w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD 6 5,5 5 4,5 4 4,3 4,4 4,8 4,2 5,2 4,2 3,9 4,8 4,3 3,8 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 ogółem D F G H I K N J O Sekcje PKD Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 23
Najwięcej firm zatrudniających do 4 pracowników (69,7%) mieści się w sekcji K (obsługa nieruchomości). Względna równowaga pomiędzy przedsiębiorstwami posiadającymi do 4 pracowników i od 5 do 9 pracowników panuje w sekcji F (budownictwo) oraz D (działalność produkcyjna). Obrazuje to wykres nr 4. Wykres nr 4 100% Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach należących do poszczególnych sekcji PKD (w %) do 4 osób od 5 do 9 osób 90% 80% 70% 41,8 46,7 51,9 39,9 58,5 37,9 30,3 56,6 44,4 35,6 60% 50% 40% 30% 20% 58,2 53,3 48,1 60,1 41,5 62,1 69,7 43,4 55,6 64,4 10% 0% ogółem D F G H I K N J O Sekcje PKD Biorąc pod uwagę rozkład procentowy zatrudnionych osób w mikroprzedsiebiorstwach w poszczególnych powiatach to największym udziałem osób zatrudnionych w firmach posiadających do 4 pracowników charakteryzują się powiaty: raciborski (76,9%), Żory (81,7%), kłobucki (73,2%), mikołowski (71,5%) oraz myszkowski (70,7%). Natomiast największy odsetek pracowników wśród firm zatrudniających od 5 do 9 osób posiada powiat Piekary Śląskie (66,7%) oraz Siemianowice Śląskie (60,7%). Dokładnie po połowie zatrudnionych w obu rodzajach firm występuje w Jaworznie i Siemianowicach Śląskich. Szczegółowe dane prezentuje tabela nr 2. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 24
Tabela 2. Struktura zatrudnienia w podmiotach zatrudniających do 9 osób (w przedziałach, wg powiatów) POWIAT: Struktura zatrudnienia (łącznie z właścicielem; w%) do 4 osób 5-9 osób będziński 61,2 38,8 bielski 58,5 41,5 cieszyński 59,8 40,2 częstochowski 63,1 36,9 gliwicki 53,8 46,2 kłobucki 73,2 26,8 lubliniecki 68,8 31,2 mikołowski 71,5 28,5 myszkowski 70,7 29,3 pszczyński 53,7 46,3 raciborski 76,9 23,1 rybnicki 64,7 35,3 tarnogórski 69,8 30,2 bieruńsko-lędziński 45,7 54,3 wodzisławski 57,5 42,5 zawierciański 48,7 51,3 żywiecki 56,9 43,1 Bielsko-Biała 48,5 51,5 Bytom 61,1 38,9 Chorzów 65,4 34,6 Częstochowa 53,6 46,4 Dąbrowa Górnicza 62,2 37,8 Gliwice 56,9 43,1 Jastrzębie-Zdrój 45,7 54,3 Jaworzno 50,0 50,0 Katowice 55,4 44,6 Mysłowice 47,4 52,6 Piekary Śląskie 33,3 66,7 Ruda Śląska 67,6 32,4 Rybnik 51,2 48,8 Siemianowice Śląskie 50,0 50,0 Sosnowiec 53,7 46,3 Świętochłowice 39,3 60,7 Tychy 70,4 29,6 Zabrze 62,5 37,5 Żory 81,7 18,3 Ogółem 58,2 41,8 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 25
Najwięcej spośród mikroprzedsiębiorstw województwa śląskiego posiada formę prawną przedsiębiorstwa osoby fizycznej na podstawie wpisu do rejestru (69,6%). Firm o charakterze spółek jawnych było 17,2%, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością 10,3%. Spółki akcyjne stanowiły 1,4%, spółki partnerskie 0,7%, a spółek komandytowo akcyjnych było 0,1%. Dokładne dane prezentuje wykres nr 5. Wykres nr 5 Struktura badanych przedsiębiorstw wg formy prawnej (N=1600; w %) spółka komandytowo - akcyjna 0,1% przedsiębiorstwo osoby fizycznej - na podstawie wpisu do rejestru 69,7% spółka jawna 17,2% inne 0,8% spółka partnerska 0,7% spółka z o.o. 10,3% spółka akcyjna 1,4% Przeciętny czas funkcjonowania na rynku mikro firm wyniósł 11,7 lat. Najdłuższy średni czas funkcjonowania na rynku charakteryzuje firmy działające w sekcji D działalność produkcyjna (14,8 lat), a najkrótszy czas firmy należące do sekcji H hotele i restauracje oraz J pośrednictwo finansowe (w obu przypadkach blisko 9 lat). Szczegółowe dane prezentuje wykres nr 6. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 26
Wykres nr 6 Okres funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zatrudniających do 9 osób średnia w latach 16 14,8 14 13,2 12 11,7 11,6 12,1 10,6 12,0 10 8,8 8,8 9,2 8 6 4 2 0 ogółem D F G H I K N J O Sekcje PKD 2.2. Struktura zatrudnionych w badanych przedsiębiorstwach Ogólnie cechą charakterystyczną dla województwa śląskiego jest najniższy w kraju wskaźnik aktywności zawodowej i zatrudnienia. Bezrobocie spowodowane jest w głównej mierze spadkiem zatrudnienia w wyniku restrukturyzacji tradycyjnych gałęzi przemysłu tego regionu (przemysł wydobywczy, hutnictwo, budownictwo) oraz przyczynami wynikającymi z tradycji regionu, gdzie dożywotnie zatrudnienie bez problemu znajdowano w olbrzymich, państwowych kombinatach. Sytuację obrazują wskaźniki statystyczne 2 takie jak: najmniejszy w kraju odsetek pracujących w sektorze prywatnym, znacznie niższy odsetek osób pracujących na własny rachunek, w jednostkach małych czy mających więcej niż jedno miejsce pracy, a znacznie wyższy udział pracowników najemnych w pracujących 2 Analiza potencjału na rynku pracy w województwie śląskim, raport pod redakcją L. Przybylskiej i H. Hodzyńskiej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2005 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 27
ogółem. Świadczą one o niższym poziomie przedsiębiorczości mieszkańców regionu i potencjalnie większych problemach w znalezieniu miejsca na coraz bardziej konkurencyjnym rynku pracy Najwięcej spośród pracowników zatrudnionych w mikropodmiotach gospodarczych województwa śląskiego jest w wieku od 25 do 29 lat (21,4%). Niemal tyle samo osób (18,8%) znajduje się między 30 a 34 rokiem życia. Najmniej respondentów było w wieku 60 lat i więcej (2,0%) W oparciu o uzyskane dane można sądzić, że struktura zatrudnionych ze względu na wiek stanowi odzwierciedlenie preferencji pracodawców, przekładających się na rynkowe szanse kandydatów poszukujących zatrudnienia. Szczegółowe dane przedstawia wykres nr 7. Wykres nr 7 Struktura zatrudnionych według wieku w przedsiębiorstwach do 9 pracowników (w%) od 45 do 49 lat 10,9% od 50 do 54 lat 7,8% od 55 do 59 lat 3,0% 60 lat i więcej 2,0% do 24 lat 10,2% od 25 do 29 lat 21,4% od 40 do 44 lat 13,0% od 30 do 34 lat 18,8% od 35 do 39 lat 12,8% Spośród pracowników zatrudnionych w mikroprzedsiębiorstwach województwa śląskiego niemal jedna trzecia badanych posiada wykształcenie średnie techniczne, a ponad jedna czwarta respondentów posiada wykształcenie podstawowe i zawodowe. Tytułem naukowym doktora, doktora habilitowanego lub profesora może się poszczycić jedynie 0,5% ankietowanych. Dokładne informacje prezentuje wykres nr 8. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 28
Wykres nr 8 Struktura zatrudnionych według wykształcenia w przedsiębiorstwach do 9 pracowników (w%) wyższe (licencjat, magister) 23,6% wyższe z tytułem naukowym co najmniej doktora 0,5% podstawowe i zawodowe 26,3% średnie techniczne 31,0% średnie ogólne 18,6% W przekroju na sekcje PKD w województwie śląskim największy odsetek pracowników (8,4%) z tytułem naukowym co najmniej doktora pracuje w sekcji N (ochrona zdrowia), jest to też sekcja zatrudniająca najmniejszą liczbę osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym, ponad połowa pracowników z wyższym wykształceniem (56,4%) zatrudniona jest w sekcji K (obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem własnych interesów). Najliczniejsza grupa osób z podstawowym i zawodowym wykształceniem znalazła pracę w sekcji F (budownictwo). Dokładne dane przedstawia tabela nr 3. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 29
Tabela 3. Struktura pracujących ze względu na poziom wykształcenia (wg sekcji PKD) Poziom wykształcenia (w%): Sekcja PKD niepełne podstawowe podstawowe i zawodowe średnie ogólne średnie techniczne wyższe wyższe z tytułem naukowym co najmniej doktora D działalność produkcyjna 39,9 15,4 26,7 17,7 0,3 F budownictwo 47,4 12,3 24,5 15,8 0,1 G handel hurtowy i detaliczny 22,8 23,0 36,8 17,4 0,1 H hotele i restauracje 33,2 19,0 34,5 13,3 0,0 I Transport, gospodarka magazynowa, łączność 38,4 17,2 29,9 14,4 0,0 K Obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów 3,6 15,9 23,9 56,4 0,3 N Ochrona zdrowia i opieka socjalna 2,5 8,9 38,1 42,1 8,4 J Pośrednictwo finansowe 7,5 27,5 24,7 40,0 0,3 O Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna 40,4 15,4 24,5 19,6 0,0 W podziale na powiaty największy odsetek osób z wykształceniem wyższym występuje tam, gdzie mieszczą się duże ośrodki akademickie i naukowe, czyli Katowice, Częstochowa, Gliwice, Bielsko-Biała. Najwięcej osób z wykształceniem podstawowym zamieszkuje powiat rybnicki, co związane jest z lokalizacją Rybnickiego Okręgu Węglowego. Wyniki przedstawia tabela nr 4. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 30
Tabela 4. Struktura pracujących ze względu na poziom wykształcenia (wg powiatów, w %) niepełne podstawowe, podstawowe i zawodowe Poziom wykształcenia: wyższe z tytułem naukowym co najmniej doktora średnie średnie Powiat ogólne techniczne wyższe będziński 23,3 22,0 32,7 21,5 0,4 bielski 29,1 16,2 35,5 18,4 0,8 cieszyński 33,6 21,2 27,5 17,4 0,3 częstochowski 33,6 13,0 27,9 25,4 0,0 gliwicki 38,7 14,5 33,1 13,7 0,0 kłobucki 46,2 20,6 21,1 12,1 0,0 lubliniecki 43,5 20,4 21,1 15,0 0,0 mikołowski 18,2 37,4 19,1 20,7 4,7 myszkowski 20,8 13,9 41,7 23,6 0,0 pszczyński 44,5 18,9 22,0 14,6 0,0 raciborski 36,2 6,6 35,1 22,2 0,0 rybnicki 53,4 11,0 17,8 17,8 0,0 tarnogórski 20,0 33,8 28,6 17,5 0,0 bieruńsko - lędziński 47,5 2,1 42,2 8,1 0,0 wodzisławski 45,6 15,5 19,9 19,0 0,0 zawierciański 23,0 19,1 32,1 25,8 0,0 żywiecki 22,9 32,6 30,8 13,7 0,0 Bielsko - Biała 16,7 16,9 31,9 32,6 2,0 Bytom 19,9 18,0 40,1 22,1 0,0 Chorzów 20,6 27,6 28,8 22,4 0,6 Częstochowa 18,5 13,9 33,3 34,1 0,2 Dąbrowa Górnicza 28,3 9,8 34,3 27,6 0,0 Gliwice 28,2 13,3 27,7 29,7 1,2 Jastrzębie - Zdrój 26,1 13,6 28,8 31,5 0,0 Jaworzno 21,2 25,7 35,3 17,1 0,8 Katowice 22,3 15,0 30,9 31,6 0,1 Mysłowice 16,4 29,1 29,6 24,9 0,0 Piekary Śląskie 27,1 16,9 40,7 15,2 0,0 Ruda Śląska 39,0 20,8 30,0 10,3 0,0 Rybnik 29,8 22,9 30,1 17,2 0,0 Siemianowice Śląskie 34,2 27,8 23,8 14,2 0,0 Sosnowiec 22,8 15,5 33,7 27,2 0,7 Świętochłowice 34,2 10,5 24,3 30,9 0,0 Tychy 25,8 13,6 39,2 20,6 0,8 Zabrze 17,1 33,3 27,7 20,9 1,0 Żory 20,7 14,7 41,5 20,3 2,8 Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 31
U mikropracodawców województw śląskiego trzy czwarte osób jest zatrudnionych na umowę o pracę na czas nieokreślony. Tę formę zatrudnienia uważa się za najkorzystniejszą dla pracownika. Ponad 20% pracowników jest zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony, 4,4% pracowników na umowę zlecenie, a tylko co setny na umowę o dzieło. Pracownicy prowadzący własną działalność stanowią tylko 0,3% zatrudnionych u badanych pracodawców. Dokładne dane przedstawia wykres nr 9. Wykres nr 9 Struktura pracowników według form zatrudnienia w przedsiębiorstwach do 9 pracowników (w%) umowa o pracę na czas określony 20,2% zakup usług od pracowników prowadzących własną działalność (outsourcing) 0,3% umowa zlecenie 4,4% umowa o dzieło 0,9% umowa o pracę na czas nieokreślony 74,2% Najwięcej pracowników (80,4%) zatrudnionych na umowę o pracę na czas nieokreślony jest w sekcji K (obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem własnych interesów). Tę samą formę zatrudnienia posiada ponad trzy czwarte ankietowanych w sekcji J (pośrednictwo finansowe) i G (handel hurtowy i detaliczny). Najwięcej umów o pracę na czas określony (28,2%) posiadali pracownicy sekcji H (hotele i restauracje) co zapewne wiąże się z sezonowością zapotrzebowania na tego rodzaju usługi. Najwięcej zatrudnionych na umowę zlecenie (16,7%) jest w sekcji N (ochrona zdrowia i opieka socjalna). Dokładne dane prezentuje wykres nr 10. Analiza wyników badania potrzeb i oczekiwań pracodawców wobec przyszłych i obecnych pracowników 32