Kierunek Dietetyka (2-ST) Semestr 2 (I rok) Nazwa przedmiotu Diagnostyka Laboratoryjna Jednostka prowadząca zajęcia Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej Adres jednostki Szpital im WAM, śeromskiego 113, budynek polikliniki, I piętro Kontakt 42-63-93-471; barbara.suwalska@umed.lodz.pl (sekretariat); www.interhemostaza.pl Kierownik jednostki Prof. dr hab. Cezary Watała cezary.watala@umed.lodz.pl Koordynator zajęć dydaktycznych Dr hab. Jacek Golański jacek.golanski@umed.lodz.pl Liczba godzin zajęć dydaktycznych dla 1 studenta (zgodna z systemem Pensum na rok 2009/10) 30 W tym wykładów 0 Zajęcia w grupach klinicznych (co najmniej 6 osobowych) 0 Zajęcia w grupach studenckich/dziekańskich (co najmniej 12 osobowych) 15 Zajęcia w grupach łączonych (co najmniej 24 osobowych) 15 Forma zaliczenia przedmiotu Zaliczenie z oceną Wartość ECTS (wypełnia dziekanat) 1
Treści programowe ogólnie "Dowody na leczenie dietą są tak niezbite, Ŝe jeŝeli dzisiejsi lekarze nie staną się specjalistami od Ŝywienia, to dietetycy zostaną lekarzami jutra. Nauka o Ŝywieniu powinna stać się główną częścią medycyny" James Balch Cele kursu Zadaniem kursu Diagnostyka Laboratoryjna jest zapoznanie studentów z podstawowymi badaniami laboratoryjnymi, przydatnymi w ocenie stanu zdrowia pacjenta i planowaniu postępowania dietetycznego. W ramach kursu omówione zostaną badania mające znaczenie w diagnostyce chorób Ŝywieniowo-zaleŜnych ze szczególnym naciskiem na ich interpretację. Opis kursu i tematyka zajęć Seminaria 5 x 3 godziny, grupa 30 osób (15 godzin) 1. Wprowadzenie do diagnostyki laboratoryjnej Podstawy prawne i definicje (Ustawa o Diagnostyce Laboratoryjnej), diagnostyka laboratoryjna na tle innych dyscyplin medycznych. Działy diagnostyki laboratoryjnej, kształcenie przed- i podyplomowe. Rodzaje i charakterystyka materiału biologicznego do badań laboratoryjnych. Zasady i metodyka pobierania, transportu i przechowywania materiału do badań laboratoryjnych. Organizacja pracy laboratorium, kontrola jakości (księga jakości). Ogólne podstawy interpretacji wyników badań laboratoryjnych w celu róŝnicowania stanów fizjologicznych i patologicznych organizmu człowieka. Kryteria doboru badań laboratoryjnych. Ukierunkowana interpretacja wyników badań z myślą o rozpoznaniu, prognozowaniu lub monitorowaniu wpływu Ŝywienia na organizm człowieka. Dlaczego większość badań laboratoryjnych wykonywana jest na czczo? Podstawy oceny wartości diagnostycznej metod analitycznych. Wyniki badań laboratoryjnych a inne źródła informacji o stanie zdrowia pacjenta. Znaczenie badań laboratoryjnych w profilaktyce. Profile, schematy i algorytmy postępowania diagnostycznego w rozpoznawaniu, rokowaniu, monitorowaniu oraz profilaktyce zaburzeń narządowych i układowych układu krąŝenia, wydalniczego i oddechowego, przewodu pokarmowego, kości i mięśni, gruczołów dokrewnych, układu nerwowego. Nowe parametry diagnostyczne wprowadzane do rutynowej diagnostyki laboratoryjnej. 2. Biochemia i chemia kliniczna Wpływ sposobu odŝywiania na powstawanie zaburzeń metabolizmu i rozwój stanów patologicznych. Związek dieto-zaleŝnych zaburzeń z występowaniem cukrzycy, 2
dyslipidemii, zaburzeń równowagi elektrolitowej i układu trawiennego. Choroby niedoborowe. Omówienie biochemicznych parametrów diagnostycznych stosowanych w rutynowej diagnostyce i monitorowaniu przebiegu w/w zaburzeń. Analiza związku między zaburzeniami metabolizmu a wynikami badań laboratoryjnych. Wpływ Ŝywności czynnościowej na szlaki metaboliczne i ich efekt obserwowany w badaniach laboratoryjnych. Paradoks francuski i wpływ alkoholu na czynność narządów oraz zmiany w wynikach badań laboratoryjnych. Hiperhomocysteinemia a niedobory witamin. Osteoporoza a niedobory wapnia. Kontrowersyjne oznaczenia pierwiastków śladowych (badania składu włosów). Teoretyczne wprowadzenie do metodyki ilościowego oznaczania stęŝeń węglowodanów, lipidów, białek oraz metabolitów tych związków w materiale biologicznym. Metodyka oznaczania aktywności enzymów. Laboratoryjne badania elektrolitów, równowagi kwasowo-zasadowej. Metody analityczne stosowane w ocenie zaburzeń gospodarki lipidowej i lipoproteinowej. Metody oznaczania laboratoryjnych czynników ryzyka miaŝdŝycy oraz choroby niedokrwiennej serca. Metody oznaczania laboratoryjnych markerów zawału mięśnia sercowego. Metody laboratoryjnej diagnostyki róŝnicowej chorób wątroby i nerek. Badania laboratoryjne w ocenie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Badania laboratoryjne w diagnostyce cukrzycy i jej powikłań. Wprowadzenie do interpretacji wyników badań biochemicznych na postawie dostarczonych wydruków. 3. Hematologia i koagulologia Wpływ diety na parametry hematologiczne. ZaleŜność między sposobem odŝywiania a powstawaniem zaburzeń hematologicznych. ze szczególnym uwzględnieniem niedokrwistości. Omówienie hematologicznych i koagulologicznych parametrów diagnostycznych przydatnych w ocenie wpływu diety na stan zdrowia osób zdrowych i poddawanych terapii. Omówienie badań biochemicznych mających zastosowanie w hematologii. Wpływ Ŝywności czynnościowej na hematopoezę, układ hemostazy oraz ich efekt obserwowany w badaniach laboratoryjnych. Wpływ spoŝywania roślin z wysoką zawartością witaminy K wpływ na leczenie doustnymi antykoagulantami. Teoretyczne wprowadzenie do metodyki badań hematologicznych. Metody analityczne i interpretacja wyników badań morfologicznych krwi. Automatyzacja badań morfologicznych krwi. Techniki przygotowania preparatów cytologicznych krwi. Ocena prawidłowych i patologicznych rozmazów krwi. Testy oceniające sprawność hemostazy. Diagnostyka skaz krwotocznych oraz procesów zakrzepowo-zatorowych. Wprowadzenie do interpretacji wyników badań hematologicznych i koagulologicznych na postawie dostarczonych wydruków. 3
4. Analityka ogólna, serologia, biologia molekularna - genetyka Wpływ diety na funkcje nerek i układu trawiennego oraz na parametry oceniane w badaniu ogólnym moczu i w kale. Omówienie parametrów diagnostycznych przydatnych w ocenie wpływu diety na stan zdrowia osób zdrowych i poddawanych terapii. Podstawowe informacje na temat biochemicznych oznaczeń wykonywanych w moczu oraz oceny mikroskopowej osadu. Badanie kału na obecność krwi utajonej, resztek pokarmowych, jaj i cyst pasoŝytów (badania na nosicielstwo - bakteriologia) oraz oceny płynów ustrojowych (mózgowo-rdzeniowego, stawowego, wysięków, przesięków, treści Ŝołądkowej i dwunastniczej). Teoretyczne wprowadzenie do metodyki wybranych badań z zakresu analityki ogólnej. Wprowadzenie do interpretacji wyników badań na postawie dostarczonych wydruków. Grupy krwi a tolerancja pokarmów (dieta zgodna z grupą krwi). Podstawy genetyczne nietolerancji pokarmów. 5. Działy medycyny laboratoryjnej nie omówione na zajęciach a mające zastosowanie w dietetyce. Podsumowanie i nawiązanie do działów omawianych na innych zajęciach mikrobiologii, diagnostyki parazytologicznej, genetyki medycznej, immunologii, immunopatologii (Ŝywność modyfikowana genetycznie a alergie) toksykologii. Znaczenie diagnostyki laboratoryjnej w pracy dietetyka (podsumowanie). 4
Ćwiczenia 3 x 5 godzin, dwie grupy po 15 osób (30 h) Na kaŝdym z ćwiczeń studenci mają do wykonania zadania. 1. Biochemia kliniczna Demonstracja opracowywania materiały do badań biochemicznych: wirowanie, otrzymywanie surowicy, osocza, zastosowanie krewi włośniczkowej. Ocena makroskopowa surowicy (lipemiczna, zaŝółcona, hemoliza). Zadania: A. Oznaczenia białka B. Oznaczenie glukozy (glukometr) C. Oznaczanie stęŝenia cholesterolu Omówienie równowagi kwasowo-zasadowej i zaburzeń elektrolitowych. 2. Hematologia i koagulologia Demonstracja opracowywania materiału do badań hematologicznych: krew pobrana na antykoagulant, uzyskiwanie osocza, przygotowanie preparatów krwi obwodowej, zastosowanie krewi włośniczkowej. Ocena makroskopowa krwi przed badaniem (moŝliwość wystąpienia skrzepu). Zadania: A. Wykonać oznaczenia w analizatorze hematologicznym: krew prawidłowa, niedokrwistość, czerwienica (wysoki hematokryt), B. Obejrzeć i opisać preparaty krwi obwodowej: krew prawidłowa, niedobór Ŝelaza, niedobór B12, białaczka, C. Oznaczyć czas protrombinowy: osocze prawidłowe, osocze pacjenta leczonego doustnym antykoagulantem. 3. Analityka ogólna, techniki biologii molekularnej Demonstracja opracowywania materiału do badań z zakresu analityki ogólnej, serologii i genetyki. Analiza makroskopowa moczu (organoleptyczna). Zadania: A. Oznaczanie cięŝaru właściwego w przygotowanych roztworach B. Zastosowanie pasków testowych do badania parametrów biochemicznych. Badanie wykonywane we wcześniej przygotowanych roztworach. C. Demonstracja badań genetycznych w diagnostyce trombofilii Zaliczenie - test 5
Układ zajęć Cztery seminaria, trzy ćwiczenia, seminarium zaliczające. Wymagania obecności Obecność na zajęciach seminaryjnych i laboratoryjnych jest obowiązkowa. Nieobecność musi być usprawiedliwiona i nie przekraczająca 25% kursu. Nie jest przewidziane odrabianie zaległych zajęć, całość moŝe być powtórzona w następnej edycji zajęć. Warunki zaliczenia i ocena końcowa W trakcie zajęć oceniane są zajęcia praktyczne i całość wiedzy na ostatnim ćwiczeniu. KaŜde seminarium 2 pkt KaŜde z ćwiczeń 3 pkt Test 30 pkt Skala ocen 2-5: 2 poniŝej 30 3 30-38 4 39-45 5 powyŝej 45 Wyniki umieszczane są na stronie internetowej Zakładu Podręczniki i materiały Jeremiasz J. Tomaszewski, Diagnostyka laboratoryjna, - Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, wyd. 3 Materiały umieszczone na stronie internetowej Zakładu Helena Ciborowska, Anna Rudnicka Dietetyka. śywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2007, wyd. 2 Postępy śywienia Klinicznego 6