Ocena i stanowisko Wydawców Prasy i Książki w sprawie nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług (druk sejmowy nr 734 z dnia 26 czerwca 2006 r.) I. Obowiązujący stan prawny Art. 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług określa momenty powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT. Wskazuje on, kiedy powstaje obowiązek podatkowy. Obok zasad ogólnych wprowadza szczególny moment powstania obowiązku podatkowego dotyczy m.in. dostawy (sprzedaży) prasy i książek. Zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług, obowiązek podatkowy w podatku VAT dla prasy i książek powstaje z chwilą wystawienia faktury lub otrzymania zapłaty z tytułu dostawy gazet, magazynów, czasopism (PKWiU 22.12 i 22.13) oraz książek (PKWiU ex 22.11) - z wyłączeniem książek adresowych o zasięgu krajowym, regionalnym i lokalnym, książek telefonicznych, teleksów i telefaksów (PKWiU 22.11.20-60.10), nut, map i ulotek, nie później jednak niż 60 dnia, licząc od dnia wydania tych towarów; jeżeli jednak umowa przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury dokumentującej faktyczną dostawę, nie później jednak niż po upływie 120 dni, licząc od pierwszego dnia wydania tych wydawnictw. Przepis ten opublikowany został po raz pierwszy w rozporządzeniu Ministra Finansów z 8 stycznia 1993 r., a od dnia 1 stycznia 2003 r. został wprowadzony do tekstu ustawy VAT. W wyniku prac legislacyjnych, w których uczestniczyli m.in. reprezentanci środowiska wydawców prasy, książek oraz kolporterów przy udziale przedstawicieli resortu kultury, wypracowane wówczas stanowisko uwzględniało postulaty związane z sytuacją na rynku wydawniczym, jego specyficznymi warunkami oraz zwyczajami handlowymi, a także rolę prasy i książki w kulturze narodowej. Zalety obowiązującego stanu prawnego: 1) dostosowanie obowiązujących przepisów o podatku od towarów i usług do warunków obrotu oraz zwyczajów handlowych stosowanych powszechnie w zakresie sprzedaży przez wydawców prasy i książek, 2) opodatkowanie faktycznie osiąganego przez wydawców obrotu, którego wielkość jest znana dopiero po uwzględnieniu zwrotów niesprzedanych egzemplarzy, 3) zgodność przepisów z regulacjami prawa Unii Europejskiej 4) upowszechnienie dostępu do prasy i książki, 5) optymalna sprzedaż wydawnictw, W5 1
6) równy dostęp do rynku sprzedaży dla tytułów misyjnych jak i komercyjnych, różnorodność tytułów i pluralizm informacyjny. II. Projektowana zmiana Projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług (druk sejmowy 734) zakłada likwidację przedmiotowego szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego oraz poddanie sprzedaży gazet i książek zasadom ogólnym. Zgodnie z nową treścią art. 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., obowiązek podatkowy z tytułu dostawy prasy lub książek ma powstawać w chwili wydania towaru sprzedawcy, nie później niż z dniem wystawienia faktury (art. l pkt 7 projektu z dnia 26 czerwca 2006 r.), przy obowiązku wystawienia faktury w ciągu 7 dni od dnia wydania towarów. Ustalanie momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu sprzedaży prasy i książek według powołanej wyżej zasady ogólnej będzie miało negatywne skutki dla działalności wydawców, a także kultury narodowej. Przedmiotowa zmiana stworzy również nowe możliwości nadużyć podatkowych, ze szkodą dla dochodów budżetu państwa. Negatywne skutki ewentualnego wprowadzenia w życie projektowanych zmian będą wielopłaszczyznowe. 1) Są niedostosowane do powszechnych zwyczajów handlowych obowiązujących w zakresie zasad sprzedaży przez wydawców prasy i książek - nie uwzględniają specyfiki związanej z ich sprzedażą, która uwzględnia prawo do zwrotu niesprzedanych egzemplarzy w ciągu określonego w umowie okresu czasu (nie dłuższego jednak niż 120 dni). 2) Wydawcy, przy miesięcznym rozliczeniu będą zobowiązani do rozpoznawania obowiązku podatkowego i zapłaty podatku VAT w momencie wydania (dostawy) nakładów wydawnictw i wystawienia faktury (termin 7 dni) od wartości całego nakładu, łącznie z tymi egzemplarzami, które nie zostaną sprzedane. W konsekwencji faktycznie opodatkowany podatkiem VAT będzie obrót wirtualny", w rzeczywistości nie istniejący. Oznacza to faktyczne kredytowanie Skarbu Państwa przez wydawców i kolporterów i obciążenie ich zbędnymi obowiązkami biurokratycznymi, związanymi z systemową spiralą wystawiania faktur korygujących i odpowiednich ciągłych zmian w deklaracjach podatkowych. Proponowane przez ustawę (art. 99) kwartalne rozliczenie podatkowe jest w dalszym ciągu mniej korzystne od obowiązującego systemu. 3) Projektowana zmiana wywoła istotne negatywne skutki także na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z zaliczeniem do przychodu wartości dostarczonego do sprzedaży nakładu łącznie z przyszłymi zwrotami. Zawyżenie wartości sprzedaży o wartość zwrotów wywoła zwiększenie dochodu, który będzie musiał być W5 2
korygowany o wartość zwrotów (niesprzedanych egzemplarzy), z uwzględnieniem przepisów podatkowych. Podobnie jak w przypadku podatku VAT, że również na gruncie obu podatków dochodowych powstanie negatywne i niczym nieuzasadnione zjawisko dalszego kredytowania Skarbu Państwa przez wydawców i kolporterów. 4) Wydawcy, kolporterzy i sprzedawcy będą zobowiązani do ciągłego korygowania faktur dostawy oraz podatku dochodowego, za każdym razem po dokonaniu zwrotu niesprzedanej prasy lub książek i rozliczeniu sprzedaży. Przysporzy to im a także urzędom skarbowym - niepotrzebnej i bezproduktywnej pracy, obciąży dodatkowymi zbędnymi obowiązkami ewidencyjnodokumentacyjnymi. Oczywiste jest, że spowoduje to wzrost kosztów prowadzonej działalności. O skali problemu nich świadczy to, że w Polsce jest około 30 kolporterów, z których najwięksi współpracują z około 1.500 wydawcami prasy, a sprzedaż prowadzona jest przez prawie 75.000 punktów sprzedaży. Codziennie do sprzedaży wprowadza się od 70 do 120 tytułów prasowych. Likwidacja szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego spowoduje na każdym szczeblu obrotu (wydawca - kolporter, wydawca - sprzedawca, kolporter - sprzedawca) co najmniej dwukrotny a u kolporterów prawie czterokrotny wzrost liczby wystawianych dokumentów, a także przysporzy dodatkowych kłopotów logistycznych z tytułu konieczności potwierdzania przez odbiorców faktur korygujących. 5) Konieczność utrzymania płynności finansowej, zbliżenia rozliczenia VAT i podatku dochodowego do rzeczywistych wielkości sprzedaży spowoduje, że wielu wydawców gazet przejdzie z fakturowania tygodniowego lub dekadowego na fakturowanie dostawy każdego wydania z 52 tygodniówek na 305 dniówek. Oznacza to zwiększenie ilości wystawionych dokumentów samych gazet (specyfikacja, faktura, faktura korygująca) dla każdego kolportera z osobna z około 10 tys. dokumentów do prawie 60 tys. dokumentów rocznie. Konsekwencją jest gwałtowny wzrost pracochłonności i kosztów, nie mówiąc o wydajności systemów rozliczeniowych. 6) Przy niskiej rentowności działalności wydawniczej w Polsce wystąpi dodatkowy wzrost kosztów, związany z nowym niepotrzebnymi obowiązkami ewidencyjno-dokumentacyjnymi. Dodatkowym czynnikiem obniżającym rentowność będzie zmniejszenie przychodu ze względu na ograniczenie sprzedaży prasy i książki z tytułu zmniejszonych zamówień sprzedawców lub rezygnacji z kolportażu niektórych tytułów słabiej się sprzedających. Kolejnym czynnikiem kosztowym będzie utrata płynności finansowej i konieczność kredytowania działalności, co jest również kosztochłonne. Dla małych wydawców prasy lokalnej i specjalistycznej pracujących na niskim progu rentowności zmiana systemu może oznaczać likwidację działalności ze szkodą dla demokracji, kultury i nauki. W5 3
7) W przypadku kolporterów, przy piętrowym układzie przemieszczania nakładów aż do punktu sprzedaży, potroi się ilość wystawianych dokumentów przez obowiązek wystawiania specyfikacji i faktur korygujących. Konieczność fakturowania sprzedawcy wraz z dostawą spowoduje ograniczenie przez niego zamawianej ilości egzemplarzy prasy, a w wielu przypadkach, ze względu na dużą pracochłonność i koszty, likwidację sprzedaży prasy. Zmiana zasad wymusi również zmianę oprogramowania dla systemów rozliczania sprzedaży nakładów i rozliczeń finansowych. Konsekwencją powyższego będzie podniesie kosztów dystrybucji, ograniczenie sprzedaży, zmniejszenie ilości punktów sprzedaży oraz pogorszenie płynności finansowej i spadek przychodów. 8) Wprowadzenie z życie projektowanych zmian może być szczególnie dotkliwe dla dochodów skarbu państwa. Może być także źródłem nadużyć podatkowych, kosztem budżetu państwa. W przypadku dostawy książek i czasopism specjalistycznych podlega ona opodatkowaniu preferencyjną stawką podatku od towarów i usług 0% (art. 146 ust l pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.). Jednocześnie wydawcy w związku ze sprzedażą towarów, zgodnie z obowiązującymi przepisami, nabędą prawo zwrotu różnicy podatku z tytułu zakupów towarów i usług w celu wytworzenia powołanych książek i czasopism. Po wprowadzeniu proponowanej zmiany podatnicy uzyskają faktycznie prawo do zwrotu różnicy podatku niezależnie od dojścia do skutku ostatecznej sprzedaży czasopism i książek przez kontrahentów lub pośrednika. Działający w złej wierze nieuczciwi podatnicy będą mogli bez ograniczeń wyłudzać zwrot podatku, gdyż wykazany w istocie fikcyjny, lecz zgodny z prawdą i prawem obrót objęty stawką 0% z tytułu wydania tych towarów, faktycznie później zwróconych, będzie dawał prawo do zwrotu różnicy podatku. Jednocześnie brak jest podstaw prawnych do odebrania w takiej sytuacji prawa do zwrotu podatku. Byłoby to rażąco sprzeczne z założeniami podatku od wartości dodanej i postanowieniami VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. Niestety znajduje jednak uzasadnienie w obecnym brzemieniu projektu przygotowanego przez Radę Ministrów. Oznacza to, że działający w złej wierze nieuczciwi podatnicy będą mieli możliwość wyłudzania z budżetu państwa zwrotu podatku. 9) Likwidacja szczególnego momentu obowiązku podatkowego z tytułu sprzedaży prasy lub książek będzie świadomą rezygnacją - niewykorzystaniem - przez ustawodawcę możliwości, jakie daje Państwom Członkowskim prawo europejskie, w dziedzinie dostosowania ich przepisów podatkowych do potrzeb rynku i zwyczajów handlowych, o czym mówi art. 10 (2 akapit) VI Dyrektywy Rady UE z 17 maja 1977 w sprawie harmonizacji przepisów. Ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/EEC) zezwala Państwom Członkowskim na ustalanie szczególnych momentów powstawania obowiązku podatkowego dla niektórych transakcji lub niektórych kategorii podatników. W krajach Unii Europejskiej szczególnie w takich krajach jak Hiszpania, Grecja, Włochy sposób W5 4
rozliczania sprzedaży jest podobny do polskiego. W krajach tych sprzedaż egzemplarzowa stanowi ponad 80% obrotu w prasie, odmiennie niż w takich krajach jak Niemcy, Anglia, kraje skandynawskie gdzie większość obrotu, bo ponad 50% realizowane jest w prenumeracie a rozliczenie podatkowe następuje wraz z dostawą. 10) Projekt dopuszcza możliwość wprowadzenia zasad komisu dla sprzedaży prasy i książek (art. 7 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy) oraz określa, że obowiązek podatkowy u komitenta (art. 7 ust. 1 pkt 3) powstaje z chwilą powstania obowiązku podatkowego u komisanta (art. 19 ust. 1). W piętrowym i wielostopniowym układzie wydawca (komitent) kolporter (komisant) kolporter (komitent) - sprzedawca (komisant) możliwość wystawienia faktury przez komitenta powstaje w momencie sprzedaży gazety w kiosku. Przy obowiązujących zasadach fakturowania nie ma więc możliwości równoczesnego wystawienia faktury i prawidłowego rozliczenia sprzedaży i obowiązku podatkowego. Konieczność wzajemnego fakturowania z dostawą nie będzie zgadzała się z efektywną sprzedażą i wywoła to w całym łańcuchu pośredników wystawianie, ewidencjonowanie, potwierdzanie i rozliczanie faktur korygujących. Powyższe problemy praktycznie dyskwalifikują możliwość wprowadzenia do rozliczania prasy komisu przy proponowanych zapisach (art. 19 ust. 8) i obowiązujących zasadach fakturowania. III. Postulat: zachować obecny stan prawny Na podstawie przedstawionych wyżej uwag należy stwierdzić, że projektowana zmiana dotycząca likwidacji szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT z tytułu dostawy (sprzedaży) prasy oraz książek jest błędna, gdyż likwiduje dotychczas szanowaną i wspieraną przez Państwo Polskie zasadę szerokiego dostępu do prasy i książki szczególnie na wsi i małych miastach. Jest szkodliwa w sensie ekonomicznym dla wszystkich zainteresowanych nią podmiotów - wydawców, kolporterów, hurtowników, sprzedawców prasy i książek oraz budżetu państwa. Spowoduje bowiem wzrost kosztów i spadek rentowności działalności wydawniczej, utrudni dostęp do rynku nowym tytułom, utrudni a w wielu przypadkach ograniczy możliwość działania prasie lokalnej, branżowej, wyznaniowej, będzie służyć koncentracji i komercjalizacji rynku prasy i książek. Może również stać się przyczyną wyłudzeń podatku VAT. Likwidacja szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego spowoduje, według naszych szacunków, skredytowanie przez wydawców Skarbu Państwa podatkiem VAT na kwotę ok. 700 mln zł. W konsekwencji ograniczenia zamówień na prasę i likwidację o około 12 tys. punktów sprzedaży prasy, nastąpi spadek nakładów prasy rocznie o około 290 mln egzemplarzy i zmniejszenie sprzedaży brutto w obrocie prasowym w granicach 913 mln zł i będzie się wiązało W5 5
z odprowadzeniem mniejszego o około 70 mln złotych podatku VAT do Skarbu Państwa a także mniejszym podatkiem dochodowym. Ograniczenie punktów sprzedaży nie pozostanie bez wpływu na likwidację około 5 tys. miejsc pracy sprzedawców. Utrzymanie obecnego stanu prawnego nie wiąże się z negatywnymi skutkami dla Skarbu Państwa, ale również dla wydawców i kolporterów / sprzedawców. Sprzyja rozwojowi rynku prasy i książki, w związku z tym postulujemy utrzymanie dla dostawy (sprzedaży) prasy i książki szczególnego momentu powstawania obowiązku podatkowego przez wprowadzenie w art. 1 pkt 6 projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług do art. 19 ustawy nowego ustępu 4a o brzmieniu: 4a. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do dostawy gazet, magazynów i czasopism (PKWiU 22.12 i 22.13) i książek (PKWiU ex 22.11), jeżeli umowa przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw z wyłączeniem książek adresowych o zasięgu krajowym, regionalnym i lokalnym, książek telefonicznych, teleksów i telefaksów (PKWiU 22.11.20-60.10), nut, map i ulotek. Projekt tego zapisu można poszerzyć o ograniczenie ostatecznego terminu wystawienia faktury jak jest przyjęty w dotychczasowej ustawie (art. 19 ust. 13 pkt 3). Warszawa, 25 października 2006 r. Izba Wydawców Prasy Polska Izba Książki Stowarzyszenie Gazet Lokalnych W5 6