Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: zna pojęcia: trawienie, odżywianie, enzymy wymienia narządy układu pokarmowego (jama ustna, przełyk, żołądek, wątroba, trzustka, jelito) zna funkcje jakie pełni układ pokarmowy wymienia enzymy trawienne: ptialinę, pepsynę, podpuszczkę, trypsynę, lipazę, amylazę określa rolę jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego zna wzór zębowy u dorosłych i dzieci wymienia rodzaje zębów i rolę w mechanicznym rozdrabnianiu pokarmu zna procesy zachodzące w jamie ustnej, żołądku i dwunastnicy podczas trawienia pokarmów w przewodzie pokarmowym zna rolę gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki podaje przyczyny chorób spowodowanych brakiem witamin 2) Umiejętności Uczeń: rozumie zależność między budową a funkcją układu pokarmowego potrafi zaznaczyć narządy układu pokarmowego na schemacie wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmu i odżywianie komórek potrafi zapisać swój wzór zębowy wyjaśnia procesy zachodzące w jamie ustnej, żołądku i dwunastnicy podczas trawienia pokarmów w przewodzie pokarmowym wyjaśnia rolę kosmków jelitowych potrafi wyjaśnić rolę gruczołów trawiennych w procesie trawienia czyta tekst ze zrozumieniem potrafi wykorzystać wiadomości zdobyte wcześniej z różnych źródeł potrafi wyciągać wnioski z przeczytanego tekstu i je zapisać II. III. IV. Metoda pracy rozwiązywanie testu Środki dydaktyczne formularz testu Przebieg lekcji 1) Faza przygotowawcza a) Sprawy organizacyjno-porządkowe: sprawdzenie obecności; b) Przedstawienie sposobu sprawdzenia zdobytych wiadomości o budowie i funkcjach układu pokarmowego. c) Przypomnienie zasad rozwiązywania testu: sposób zaznaczania prawidłowych odpowiedzi tryb postępowanie w przypadku wyboru innej odpowiedzi d) Nauczyciel przypomina o dokładnym czytaniu poleceń, wnikliwej analizie tabel, wykresów, schematów i precyzyjnym oznaczaniu poszczególnych elementów na rysunkach schematycznych, oraz o właściwym zachowaniu podczas rozwiązywania testu.
e) Zapisanie tematu lekcji: Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości obudowie i funkcjonowaniu układu pokarmowego. 2) Faza realizacyjna a) Nauczyciel rozdaje uczniom formularze testu. b) Uczniowie podpisują je imieniem i nazwiskiem. c) Rozwiązywanie testu przez uczniów (czas 35 minut). TEST BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU POKARMOWEGO Data... Imię i Nazwisko... Klasa... 1. Wskaż prawidłową definicję trawienia pokarmu: a. proces mechanicznego rozdrabniania b. proces rozmiękczania treści pokarmowej i jej przesuwania w układzie pokarmowym c. rozkład związków nieorganicznych na proste przy udziale enzymów d. rozkład złożonych związków organicznych na proste przy udziale enzymów 2. Podane pokarmy posegreguj ze względu na zawarte w nich składniki pokarmowe: groch, marchew, cukierki, smalec, indyk, kapusta, margaryna, ziemniaki, mleko, mąka, jabłko WITAMINY TŁUSZCZE CUKRY BIAŁKA SOLE MINERALNE 3. Rysunek przedstawia schemat układu pokarmowego człowieka podpisz oznaczone narządy a.... b.... c.... d.... e.... zaznacz na schemacie gruczoły trawienne: ślinianki kolorem niebieskim wątrobę żółtym trzustkę czerwonym
4. Uzupełnij zdanie: Białka roślinne są białkami niepełnowartościowymi, gdyż......... 5. Podaj miejsce trawienia: a. cukrów... b. białek... c. tłuszczów... 6. Witaminy pełnią rolę regulacyjną. Ich brak lub nadmiar w organizmie może być przyczyną choroby. Połącz w pary wpisując przy nazwie choroby odpowiednie witaminy: witamina C witamina D witamina A witamina K krzepliwość krwi... szkorbut... kurza ślepota... krzywica... słaba 7. Jeśli uważasz, że dane stwierdzenie jest prawdziwe, podkreśl słowo TAK, jeśli fałszywe, podkreśl słowo NIE. Uzasadnij odpowiedź. Nadmiar cholesterolu jest główną przyczyną chorób układu krążenia. TAK NIE... 8. Wskaż punkt w którym błędnie przyporządkowano składnikom pokarmowym ich rolę w organizmie: a. zapasowy materiał energetyczny tłuszcze b. główne źródło energii dla organizmu cukry c. podstawowy budulec organizmu witaminy 9. Spośród podanych wyrazów wybierz te, którymi uzupełnisz podany tekst: brakujące wyrazy: żołądka, grube, cienkie, śluzową, kosmki, wodę, enzymy trawienne, krew, kwas solny, komórek, limfa, śluz, wchłaniania, gruczoły, składniki odżywcze, kosmków Jelito... ma..., które zwiększają ogromnie powierzchnię.... Wewnątrz... przepływają... i..., odprowadzające... do... 10. Organizm człowieka bezpośrednio wykorzystuje jedynie glukozę, występującą tylko w niektórych owocach, warzywach i miodzie. Dlatego też odkładana jest w organizmie człowieka w mięśniach i wątrobie w postaci: a. skrobi b. błonnika c. celulozy d. glikogenu
11. Zaznacz 4 punkty, w których podane są prawdziwe informacje dotyczące błonnika: a. występuje powszechnie w roślinach b. miejscem jego produkcji jest wątroba c. nie ma dla ludzi wartości odżywczej ani energetycznej d. ważny składnik budulcowy organizmu e. ma ogromne znaczenie zdrowotne f. produkowany jest z tłuszczów nasyconych g. należy do cukrów h. należy do tłuszczów 12. Zaznacz 3 punkty, w których podane są prawdziwe informacje dotyczące trzustki: a. wytwarza żółć b. produkuje hormon insulinę c. wytwarza soki zawierające enzymy trawienne d. magazynuje i przetwarza cukry e. odtruwa krew f. utrzymuje stałe stężenie glukozy we krwi 13. Jeśli uważasz, że dane stwierdzenie jest prawdziwe, podkreśl słowo TAK, jeśli fałszywe, podkreśl słowo NIE. Uzasadnij odpowiedź. Na jakość produktów ma wpływ sposób ich przechowywania. TAK NIE... 14. Podaj wniosek wynikający z tekstu w zadaniu 9.... 15. Uzupełnij zapis wzoru uzębienia człowieka, wstawiając liczbę poszczególnych rodzajów szczęki górnej: 16. Przyporządkuj odpowiednim narządom układu pokarmowego właściwe funkcje: a) żołądek 1. rozdrabnianie mechaniczne pokarmu b) dwunastnica 2. trawienie białek (pepsyna, podpuszczka) c) jelito cienkie 3. odsączanie wody z treści pokarmowej d) jelito grube 4. wchłanianie strawionego pokarmu do krwi e) jama ustana 5. trawienie węglowodanów, białek przez sok trzustkowy tłuszczów, 17. Nieprawdą jest, że jadłowstręt psychiczny: a. najczęściej pojawia się u dziewcząt w okresie dojrzewania b. prowadzi do wychudzenia i wyniszczenia organizmu c. to inaczej anoreksja d. nie wymaga leczenia
3) Faza podsumowująca a) Uczniowie oddają rozwiązany test. b) Nauczyciel pyta czy były w teście pytania sprawiające trudności, jeżeli tak to wyjaśnia je. c) Nauczyciel podaje poprawne odpowiedzi. V. Bibliografia 1) Gołda W., Kłyś M., Wardas J., Biologia część druga, NOWA ERA, W-wa, 2000. 2) Klimuszko B., Zadania testowe z biologii dla klasy I gimnazjum, Żak Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej, Warszawa 2005. 3) Poradnik metodyczny. Biologia dla gimnazjum cz. II, Wydawnictwo NOWA ERA, Warszawa 2000. 4) Szlachetko D., Biologia. Program nauczania w klasach I III gimnazjum, Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk 1999. 5) Sylwanowicz W., Mały atlas anatomiczny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1988. VI. Załączniki KLUCZ DO TESTU 1) d; 2) białka groch, indyk, mleko; tłuszcze smalec, margaryna; cukry cukier, ziemniaki, mąka; witaminy marchew, kapusta, jabłko; 3) a przełyk, b wątroba, c żołądek, d jelito cienkie, e jelito grube, porównaj rys. z podręcznika; 4) są pozbawione jednego lub kilku niezbędnych aminokwasów, bez których człowiek nie mógłby prawidłowo funkcjonować; 5) a) jama ustna, dwunastnica; b) żołądek, dwunastnica; c) dwunastnica; 6) wit. C szkorbut; wit. D krzywica; wit. A kurza ślepota; wit. K słaba krzepliwość krwi; 7) TAK, gdyż nadmiar cholesterolu jest odkładany w ścianach tętnic, wyniku czego następuje ich zwężenie; 8) c; 9) cienkie, kosmki, wchłaniania kosmków, krew, limfa, składniki odżywcze komórek; 10) d; 11) a, c, e, g; 12) b, c, f; 13) TAK, gdyż przechowywane w złych warunkach tracą wartość, mogą się psuć; 14) wniosek: budowa jelita cienkiego jest ściśle związana z jego funkcją; 15) od lewej: 3 2 1 2 2 1 2 3; 16) a 2, b 5, c 4, d 3, e 1; 17) d. VII. Czas trwania lekcji 45 minut