Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 9.03.2015 R. 1. Test konkursowy zawiera 40 zadań. Są to zadania zamknięte i otwarte. Na ich rozwiązanie masz 90 minut. Sprawdź, czy test jest kompletny. 2. Zanim udzielisz odpowiedzi, uważnie przeczytaj treść zadania. 3. Wszystkie odpowiedzi czytelnie i wyraźnie wpisuj w wyznaczonych miejscach. 4. Przy rozwiązywaniu zadań zamkniętych wyboru wielokrotnego wybierz jedną, prawidłową odpowiedź i zaznacz ją krzyżykiem, np.: A B C D Jeżeli się pomylisz i zechcesz wybrać inną odpowiedź, to złe zaznaczenie otocz kółkiem B, po czym skreśl właściwą literę, np.: X A B C D 5. W innych zadaniach samodzielnie sformułuj odpowiedź i wpisz ją lub wykonaj zadanie zgodnie z instrukcją zawartą w poleceniu. Przedstaw tok rozumowania prowadzący do wyniku. 6. Test wypełniaj długopisem, nie używaj korektora, ołówka ani gumki. Nie komunikuj się z innymi uczestnikami konkursu. 7. Sprawdź wszystkie odpowiedzi przed oddaniem testu. 8. Nie podpisuj testu, zostanie on zakodowany. 9. Brudnopis, dołączony do testu, nie podlega ocenie. 10. Możesz uzyskać 60 punktów. X X X POWODZENIA!
Zadanie 1. (0 1) Jakie skutki może wywołać brak magnezu w organizmie człowieka? A) Skurcze mięśni, drżenie powiek i zaburzenia pracy serca. B) Kruchość, łamliwość kości i wypadanie zębów. C) Zaburzenia krzepnięcia krwi, osłabienie i migreny. D) Podatność na infekcje, anemię i bóle brzucha. Zadanie 2. (0 1) Komórki tkanki merystematycznej umożliwiają roślinie A) magazynowanie gazów oddechowych. B) przeprowadzanie fotosyntezy. C) przyrost na długość lub grubość. D) transport wody i soli mineralnych. Zadanie 3. (0 1) Do żywych składników komórki zaliczamy: A) plastydy i ścianę komórkową. B) wakuolę i siateczkę wewnątrzplazmatyczną. C) mitochondria i błonę komórkową. D) ścianę komórkową i cytoplazmę. Zadanie 4. (0 1) Nukleotyd kwasu mrna jest zbudowany z: A) rybozy, reszty kwasu fosforowego i zasady adeninowej. B) deoksyrybozy, reszty kwasu fosforowego i zasady guaninowej. C) rybozy, reszty kwasu fosforowego i zasady tyminowej. D) deoksyrybozy, reszty kwasu fosforowego i zasady uracylowej. Zadanie 5. (0 1) Cechami dominującymi u ludzi są: A) proste włosy i przylegające uszy. B) umiejętność zwijania języka w rurkę i niebieskie oczy. C) policzki bez dołków i kręcone włosy. D) ciemne włosy i odstające uszy. Zadanie 6. (0 1) Jaką grupę krwi może mieć potomstwo rodziców, z których jedno ma grupę krwi AB, a drugie B? A) Grupę 0 lub AB. B) Tylko grupę AB lub B. C) Grupę AB, A lub B. D) Tylko grupę A lub B. Zadanie 7. (0 1) Benzoesan sodu (E211) to jeden z najbardziej znanych A) barwników spożywczych. B) przeciwutleniaczy. C) wzmacniaczy smaku. D) konserwantów. 2 z 13
Zadanie 8. (0 1) Kantaksantyna to różowy barwnik dodawany do owoców kandyzowanych i dekoracji ciast, który odkłada się w warstwach naszej skóry i może wywoływać niepożądane reakcje skórne. Barwnik ten pozyskujemy z A) buraka ćwikłowego. B) piór flamingów. C) kwiatów fiołka afrykańskiego. D) czerwonej kapusty. Zadanie 9. (0 1) Wskaż błędne stwierdzenie dotyczące GMO. A) Nowe geny u bydła mogą zwiększyć produkcję mleka z ludzkimi białkami, które nie spowodują uczuleń u dzieci. B) Organizmami zmodyfikowanymi genetycznie mogą być: rośliny, zwierzęta i drobnoustroje. C) Produkty GMO najczęściej stosuje się do karmienia zwierząt hodowlanych. D) Stosowanie GMO powoduje wzrost zużycia środków ochrony roślin przed szkodnikami. Zadanie 10. (0 1) Wskaż naturalny barwnik pozyskiwany z roślin, dodawany do koncentratów i przypraw, który uważany jest za nieszkodliwy dla człowieka. A) Żółcień spożywcza. B) Koszenila. C) Żółcień pomarańczowa. D) Kurkumina. Zadanie 11. (0 1) Wskaż właściwy wzór na obliczenie BMI. A) BMI = B) BMI = C) BMI = D) BMI = (masa ciała w kg) (wzrost w m) (wzrost w m) 2 (masa ciała w kg) (masa ciała w kg) (wzrost w m) 2 (masa ciała w kg) 2 (wzrost w m) Zadanie 12. (0 1) Łosie zamieszkujące Kampinoski Park Narodowy i Biebrzański Park Narodowy należą do: A) tego samego gatunku i tworzą jedną populację. B) różnych gatunków i tworzą jedną populację. C) różnych gatunków i tworzą różne populacje. D) tego samego gatunku i tworzą różne populacje. 3 z 13
Zadanie 13. (0 1) Stosowanie diety wegetariańskiej może być przyczyną: A) niedokrwistości i osteoporozy. B) krzywicy i cukrzycy. C) miażdżycy tętnic i gruźlicy. D) bulimii i anoreksji. Zadanie 14. (0 1) Które zdanie poprawnie określa funkcjonowanie narządów i komórek organizmu człowieka? A) Nagłośnia pełni rolę ochronną, gdyż zamyka wejście do krtani podczas głośnej rozmowy. B) Staw zawiasowy w części ramienno-łokciowej umożliwia ruch zginania i prostowania. C) Tętnice transportują z serca tylko krew natlenowaną, a żyły doprowadzają do serca krew odtlenowaną. D) Impuls nerwowy biegnie od aksonu, przez ciało komórki neuronu do dendrytów. Zadanie 15. (0 1) Zaznacz ciąg wyrażeń poprawnie opisujący przebieg bodźca dźwiękowego przez ucho. A) Trąbka słuchowa błona bębenkowa młoteczek kowadełko strzemiączko ślimak. B) Przewód słuchowy młoteczek kowadełko strzemiączko błędnik kostny ślimak. C) Trąbka słuchowa błona bębenkowa kowadełko młoteczek strzemiączko ślimak. D) Przewód słuchowy błona bębenkowa młoteczek kowadełko strzemiączko ślimak. Zadanie 16. (0 1) Jedną z przyczyn powstawania efektu cieplarnianego jest: A) uwalnianie do atmosfery tlenków siarki i freonów. B) wydzielanie pyłów podczas procesów spalania. C) uwalnianie do atmosfery sadzy i spalin samochodowych. D) występowanie w atmosferze metanu i pary wodnej. Zadanie 17. (0 1) Zaznacz zdanie fałszywe. A) Po replikacji chromosom składa się z dwóch chromatyd. B) Anemia sierpowata to choroba spowodowana mutacją genową. C) Podział komórki jest poprzedzony pomniejszeniem ilości DNA. D) Przyczyną Zespołu Downa jest niewłaściwa liczba chromosomów. Zadanie 18. (0 1) Chorobą wirusową nie jest A) odra. B) tyfus. C) półpasiec. D) opryszczka. 4 z 13
Zadanie 19. (0 1) Wskaż zdanie opisujące organizmy będące klonami. A) Słoneczniki wyhodowane z nasion tej samej rośliny macierzystej. B) Dwaj chłopcy będący bliźniętami dwujajowymi. C) Drożdże powstałe w wyniku pączkowania organizmu macierzystego. D) Miot szczeniąt rasy owczarek niemiecki. Zadanie 20. (0 1) Zaznacz zestaw, w którym poprawnie przyporządkowano podanych przedstawicieli kręgowców. odpowiedź ryba relikt płaz beznogi gad lądowy A. latimeria B. prapłetwiec afrykański C. latimeria D. prapłetwiec afrykański grzebiuszka ziemna marszczelec pierścieniowy marszczelec pierścieniowy traszka karpacka kameleon europejski jaszczurka zwinka padalec zwyczajny żółw olbrzymi ptak terenów wodnych bąk zwyczajny dzięcioł duży batalion łabędź niemy ssak torbacz kangur olbrzymi koala wombat tasmański kangur szary Zadanie 21. (0 2) Wskaż trzy poprawne informacje dotyczące barwnika E120 zwanego karminą. A. Jest to żółty barwnik pozyskiwany z roślin. B. Stosuje się go do barwienia: mięs, jogurtów, kosmetyków i alkoholi. C. Barwnik ten może powodować reakcje alergiczne u ludzi. D. To zielono żółty barwnik dodawany do niektórych słodyczy. E. Jest to naturalny, czerwony barwnik pozyskiwany z owadów. F. Otrzymywany z roślin, po spożyciu przekształca się w witaminę A. Zadanie 22. (0 1) Podane poniżej choroby genetyczne przyporządkuj do odpowiednich określeń. mukowiscydoza, hemofilia, albinizm, pląsawica Huntingtona, fenyloketonuria choroba sprzężona z płcią to:... choroba autosomalna dominująca to:... Zadanie 23. (0 2) I) Przyporządkuj wymienionym poniżej witaminom (1-3) odpowiedni opis (A D). 1. Witamina B 1 A) Warunkuje prawidłowe krzepnięcie krwi. 2. Witamina K B) Zapewnia prawidłowe widzenie i dobry stan nabłonków. 3. Witamina D C) Jej niedobór wywołuje u ludzi chorobę beri beri. D) Ułatwia przyswajanie wapnia i zapewnia właściwą strukturę kości. 1 2. 3 5 z 13
II) Niektóre witaminy są odkładane w tkance tłuszczowej i w wątrobie, a ich wchłanianie zwiększa się pod wpływem tłuszczu zawartego w pożywieniu. W związku z tym, w celu zwiększenia ich przyswajalności przez organizm, należy do potraw dodawać niewielkie ilości tłuszczu, np. oliwy czy masła. Podaj symbole wyżej opisanych witamin. Zadanie 24. (0 2) W podanym poniżej tekście przedstawiono przykłady różnych rodzajów odporności. Wybierz te przykłady i prawidłowo uzupełnij tabelę. Agnieszka ma 45 lat. W dzieciństwie była okazem zdrowia. Do 2 lat mama karmiła ją piersią. Dziewczynka była też regularnie szczepiona. W wieku 5 lat zachorowała jednak na świnkę. Kiedy skończyła 40 lat skaleczyła się podczas prac w ogródku i podano jej surowicę odpornościową. Rodzaj odpowiedzi organizmu Typ odporności Sposób nabycia odporności czynna naturalna czynna sztuczna bierna naturalna bierna sztuczna Zadanie 25. (0 2) Poniższy rysunek przedstawia budowę kręgu - widok z góry. Przeanalizuj rysunek i wykonaj polecenia. I) Nazwij element rysunku oznaczony symbolem a - II) Która część kręgu jest miejscem przyczepu mięśni kręgosłupa?. 6 z 13
Zadanie 26. (0 2) Przy podanych niżej informacjach zapisz nazwy organelli, których te informacje dotyczą. A. Są to nieobłonione struktury, zbudowane z dwóch podjednostek. Z ich udziałem zachodzi proces biosyntezy białka w komórce. B. Są to kuliste pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną i wypełnione enzymami trawiennymi, dzięki którym zachodzi trawienie wewnątrzkomórkowe. C. Jest to organellum zbudowane z przylegających do siebie spłaszczonych pęcherzyków, dzięki którym zachodzi modyfikacja i upakowywanie białek przeznaczonych do transportu w obrębie komórki i poza nią. Zadanie 27. (0 2) Wpisz do tabeli oznaczenia literowe właściwych przykładów narządów homologicznych i analogicznych. Narządy homologiczne Narządy analogiczne A. liście klonu i liście cebuli B. skrzydło sikorki i skrzydło motyla C. skrzydło nietoperza i kończyna przednia konia D. płetwy delfina i kończyny przednie psa E. odnóża skoczne pchły i kończyny tylne żaby F. odnóża grzebne turkucia podjadka i kończyny grzebne kreta Zadanie 28. (0 2) I) Oceń prawdziwość poniższych zdań dotyczących mitozy i mejozy, wpisując znak + w odpowiedniej rubryce tabeli (P prawda, F fałsz). Zdanie P F Mitoza to proces, który prowadzi do redukcji materiału genetycznego w komórkach. Mitoza umożliwia wzrost organizmu oraz regenerację jego komórek i tkanek. Mejoza pozwala na powstanie potomstwa genetycznie odmiennego od swoich rodziców. II) Dzięki jakiemu podziałowi komórki organizmu człowieka (z wyjątkiem gamet) pozostają diploidalne? 7 z 13
Zadanie 29. (0 1) Uporządkuj etapy przepływu limfy w układzie limfatycznym, wpisując cyfry od 1 do 4.... limfa płynie przez włosowate naczynia limfatyczne... duże pnie limfatyczne odprowadzają limfę do żył podobojczykowych... otwarte naczynia limfatyczne zbierają przesącz osocza krwi z przestrzeni międzykomórkowych... limfa przepływa przez węzły chłonne, gdzie ulega oczyszczeniu Zadanie 30. (0 3) I) Wpisz podane niżej hasła w odpowiednie miejsca nowej piramidy żywienia. mleko i jego przetwory; oleje; produkty zbożowe; nasiona roślin strączkowych i mięso; owoce i warzywa źródło: www.izz.waw.pl II) Wskaż dwa błędne stwierdzenia dotyczące nowej piramidy żywienia. A) W piramidzie zlokalizowano produkty zbożowe, których głównym składnikiem są cukry proste, które powinny dostarczać ponad 50% kalorii. B) W prawidłowym żywieniu nie może zabraknąć olejów roślinnych bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe. C) Piramida żywienia to graficzne przedstawienie produktów spożywczych wchodzących w skład dziennej racji pokarmowej. D) Spożycie warzyw i owoców powinno wynosić około 700 g dziennie. E) W codziennej racji pokarmowej powinien występować co najmniej 1 produkt z każdej grupy produktów spożywczych. F) Mięso drobiowe uważane jest za zdrowsze niż wieprzowe lub wołowe. G) Piramida żywienia to graficzne przedstawienie produktów spożywczych wchodzących w skład tygodniowej racji pokarmowej. 8 z 13
Zadanie 31. (0 2) Oceń prawdziwość poniższych zdań dotyczących żywienia wpisując znak + w odpowiedniej rubryce tabeli (P prawda, F fałsz). Zdanie P F Udowodniono, że spożywanie chipsów ziemniaczanych zwiększa ryzyko chorób serca, gdyż zawierają one niezdrowe tłuszcze, dużą ilość soli oraz dodatek do żywności tzw. akrylamid wykazujący działanie rakotwórcze. Stwierdzono, iż dodawanie witaminy C do mięsa hamuje powstawanie rakotwórczych związków tworzących się podczas konserwowania. Udowodniono, że tłuszcze typu trans odpowiedzialne są za obniżanie poziomu tzw. dobrego cholesterolu we krwi, a podnoszą poziom tzw. złego cholesterolu i w najmniejszej ilości znajdują się one w margarynach. Nadmierne solenie żywności działa bakteriobójczo, ale powoduje też u człowieka wzrost ciśnienia krwi i towarzyszące mu choroby układu krążenia. Zadanie 32. (0 2) I) Wybierz cztery nazwy elementów budowy występujących u biedronki i wpisz odpowiednie oznaczenia literowe w miejsce kropek. A. jedna para skrzydeł B. oczy złożone C. cztery pary odnóży krocznych D. aparat gębowy kłująco-ssący E. głowotułów i odwłok F. aparat gębowy gryzący G. oczy proste na słupkach H. dwie pary skrzydeł I. brak narządów oddechowych J. odnóża odwłokowe K. pięć par odnóży krocznych L. chitynowy oskórek... II) Który opis poprawnie przedstawia cechy budowy bezkręgowców? A) Jednowarstwowy nabłonek i najczęściej zamknięty układ krwionośny. B) Szkielet zewnętrzny i wielowarstwowy nabłonek. C) Układ nerwowy po brzusznej stronie ciała i wewnętrzny szkielet. D) Układ krwionośny po stronie grzbietowej ciała i jednowarstwowy nabłonek. 9 z 13
Zadanie 33. (0 2) Poniżej zamieszczono opis pewnego pierwiastka. Pierwiastek ten ma decydujące znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jest on magazynowany w wątrobie, znajduje się w wielu ważnych białkach np. w hemoglobinie transportującej tlen do komórek oraz jest składnikiem ważnych enzymów. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek u człowieka jest zmienne, a spożycie niektórych pokarmów nie zaspokaja zapotrzebowania organizmu na ten pierwiastek, co po pewnym czasie prowadzi do jego niedoboru i objawów chorobowych z nim związanych. I) Podaj nazwę tego pierwiastka. II) Nazwij chorobę człowieka związaną z niedoborem tego pierwiastka w organizmie. Zadanie 34. (0 2) Oceń poprawność poniższych zdań wpisując znak,,+" w odpowiedniej rubryce tabeli (P- prawda, F- fałsz). Zdanie P F Sekwencja trzech nukleotydów na pętli trna to antykodon. Sercowate przedrośle jest dominującym pokoleniem paproci. Trawa i pszenica wytwarzają mięsiste owoce typu ziarniak. Aby zakodować dwa kolejne aminokwasy potrzeba sześciu nukleotydów. Zadanie 35. (0 2) Spośród poniższych stwierdzeń (A-F) wypisz oznaczenia literowe tych, z których jedno opisuje komensalizm, a drugie protokooperację. A. Hiena walcząca o padlinę z sępami. B. Ryba podnawka przyczepiona do ciała rekina. C. Bąkojad żółtodzioby wyjadający kleszcze ze skóry bawoła afrykańskiego. D. Czapla siwa żywiąca się rybami i mięczakami słodkowodnymi. E. Wirus HIV namnażający się w limfocytach T człowieka. F. Bakterie brodawkowe przyswajające dla koniczyny azot z powietrza. komensalizm protokooperacja. Zadanie 36. (0 3) Allel B warunkuje czarną sierść u myszy i jest dominujący w stosunku do allelu b, który odpowiada za pojawienie się białej sierści. I) Parze myszy o czarnej sierści rodzi się potomstwo tylko o czarnej sierści. Który zestaw wymienia możliwe genotypy tych rodziców? A) BB x BB lub Bb x Bb. B) BB x Bb lub BB x BB. C) Bb x Bb lub BB x Bb. D) Bb x Bb lub Bb x Bb. 10 z 13
II) Jakie genotypy powinni mieć rodzice, jeśli 50% ich potomstwa to myszy o białej sierści? Podaj genotypy rodziców oraz rozwiąż krzyżówkę genetyczną. P: X F 1 : Zadanie 37. (0 2) Wpisz w miejsca kropek litery określające: sposoby odżywiania się (C lub S), złożoność budowy (P lub O) i sposoby rozmnażania (Z lub N) wymienionych poniżej organizmów. C- odżywianie cudzożywne lub S - odżywianie samożywne P - plechowiec lub O - organowiec Z - wytwarzanie zarodników lub N - wytwarzanie nasion jałowiec pospolity:...;.; ; morszczyn pęcherzykowaty:...; ;....; łuskiewnik różowy:...;.;... ; pieczarka polna:...;. ;.; Zadanie 38. (0 2) Daltonizm to choroba genetyczna, wywołana przez recesywny gen d sprzężony z chromosomem płci X. Przedstaw w postaci krzyżówki genetycznej sposób dziedziczenia tej cechy, wiedząc, że matka jest nosicielką tego genu, a ojciec jest zdrowy. Określ prawdopodobieństwo ( w %) urodzenia się dzieci, które będą daltonistami. F 1 : P: X Odpowiedź: Prawdopodobieństwo urodzenia się dzieci, które będą daltonistami wynosi...%. 11 z 13
Zadanie 39. (0 2) Przyporządkuj podanym gatunkom zwierząt (A-F) odpowiednie przystosowanie do drapieżnictwa lub pasożytnictwa (1-7). A. żmija zygzakowata 1. polowanie w grupie B. modliszka storczykowa 2. obecność narządów czepnych na główce C. pająk krzyżak 3. toksyczny jad w zębach jadowych D. tasiemiec uzbrojony 4. kłująco ssący aparat gębowy E. wesz głowowa 5. wabienie przynętą F. hiena cętkowana 6. budowanie pułapek 7. przypominanie wyglądem rośliny Zadanie 40. (0 2) Na stawie pływało osiem dorosłych kaczek, dwanaście kaczątek i cztery stare kaczki. Wśród nich policzono trzynaście samic i jedenaście samców. I) Jakie trzy cechy populacji kaczek można podać z tego krótkiego opisu?... II) Dlaczego nie można wyznaczyć zagęszczenia tej populacji?... 12 z 13
Brudnopis (nie jest sprawdzany) 13 z 13