Uzależnienie od komputera i Internetu Człowiek współczesny stał się niemal synonimem kogoś uzależnionego. W naszych czasach poważnym zagrożeniem jest nie tylko alkoholizm czy narkomania. Problemy wychowawcze bywają związane także z innymi uzależnieniami, często lekceważonymi czy niedostrzeganymi przez rodziców i pedagogów. Do tych zjawisk należy uzależnienie od komputera oraz od Internetu. Internet łączy komputery na wszystkich kontynentach, pozwala na wymianę informacji i usług, umożliwia dostęp do ogromnego i stale wzrastającego zasobu informacji z całego świata. Użytkownikiem Internetu może być każdy posiadacz komputera osobistego z odpowiednim oprogramowaniem i modemem dającym możliwość podłączenia się do sieci. Internet służy do przesyłania i odbierania wszelkich informacji, nie tylko tekstowych, lecz także obrazów, filmów i dźwięków. Za jego pomocą można też dokonywać operacji finansowych, robić zakupy, zamawiać usługi. Internet najnowsze źródło komunikacji stopniowo wchłania starsze sposoby masowej komunikacji adaptując je do swoich możliwości : radio internetowe, portale, strony gazet codziennych, rozmowy telefoniczne w sieci, e-maile zamiast listów, tematyczne listy dyskusyjne zamiast kręgów wspólnych zainteresowań, kino i płyty muzyczne zastępowane są przez pliki DivX i mp3, studia zaoczne przekształcane są na edukację w cyberprzestrzeni, barwne strony miast i regionów sprawiają, że można podróżować nie wychodząc z domu. Wirtualna rzeczywistość kryje wiele możliwości, ale i zagrożenia. Coraz częściej zdarza się, że dzieci i młodzież, ale także i dorośli spędzają nawet kilka godzin przed komputerem. Tymczasem wielogodzinne korzystanie z komputera przynosi bardzo negatywne konsekwencje.
Po pierwsze, powoduje stopniowy zanik więzi rodzinnych i możliwości oddziaływań wychowawczych ze strony rodziców. Uzależniony od komputera nie szuka związków z innymi ludźmi szybko zastępuje je maszyna. Nie potrafi już normalnie komunikować się z otoczeniem, całe jego życie rozgrywa się z dala od zwykłego świata Po drugie, szkodzi zdrowiu, gdyż z jednej strony oznacza wielogodzinne wystawianie się na promieniowanie w zamkniętym pomieszczeniu, a z drugiej strony prowadzi do rezygnacji z ruchu i aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu. Wady wzroku, postawy, otyłość są częsta konsekwencją zaniedbania rozwoju fizycznego na rzecz kontaktów z mediami. Po trzecie długotrwałe przesiadywanie przy komputerze powoduje zmęczenie oraz zaniedbywanie obowiązków szkolnych i domowych. Współczesny uczeń coraz rzadziej sięga po książkę, jest coraz mniej samodzielny, korzysta z gotowych rozwiązań w Internecie bądź programów multimedialnych. Po czwarte, korzystając z komputera bez obecności i kontroli ze strony rodziców czy nauczycieli młodzi są narażeni na oddziaływanie szkodliwych bodźców. W Internecie, oprócz informacji potrzebnych i interesujących, pojawiają się także wypowiedzi kontrowersyjne, bulwersujące, będące instruktażem szeroko rozumianego działania antyspołecznego.. Należą do nich wypowiedzi neonazistowskie, pornograficzne, instruktaże wyrobu bomb, wskazówki jak wykoleić pociąg za pomocą narzędzia znajdujących się w każdym domu. Internet stał się bardzo atrakcyjnym medium dla małych grup religijnych i sekt. Wirtualny kościół można stworzyć nawet w pojedynkę. Działalność takich grup może być niebezpieczna np. w Niemczech Policja zarejestrowała przypadki morderstw, do których doszło przez sugestie zamieszczone na stronie internetowej kościoła szatana. Do najczęściej odwiedzanych przez użytkowników Internetu stron należą strony opatrzone hasłem sex., Około 20
% internetowych obrotów stanowią opłaty wnoszone przez odwiedzających seksstrony. Na wielu z nich wyświetlane są treści pornograficzne, również w najbardziej perwersyjnym wydaniu. Coraz częściej Internet oraz poczta elektroniczna, a także chaty i grupy dyskusyjne stają się dla nastolatków miejscem kontaktów z dealerami narkotyków czy z pedofilami. Korzystając z komunikatorów dostępnych w Internecie należy mieć świadomość, że nie mamy pewności, kto siedzi po drugiej stronie ekranu. Technologia komputerowa zapewnia anonimowość, możliwość zmiany roli, płci,wieku. Wystarczy włączyć się do grupy dyskusyjnej. Spróbować zaskarbić sobie zaufanie i przyjaźń nastolatków. Taka bratnia dusza odnaleziona w sieci zawsze ma czas na spokojna rozmowę, w przeciwieństwie do zabieganych, rodziców czy kolegów. Na początku poruszane są tematy zainteresowań, hobby, czasu wolnego. Stopniowo rozmowy zmierzają w innym kierunku- są świadomie ukierunkowane na sferę emocjonalną, dotykają intymnej strony życia młodego człowieka, jego płciowości We Włoszech w marcu 2003 aresztowano jednego dnia ponad 100 osób, które kontaktowały się za pomocą Internetu z nieletnimi, aby przesyłać im materiały pornograficzne oraz werbować do nagrywania filmów o tej treści. Równie szkodliwe mogą się okazać niektóre programy komputerowe, szczególnie te, które zaburzają system moralnej oceny i kontakt z rzeczywistością, a ponadto szybko przesuwające się obrazy dezorganizują mechanizm percepcji u młodego człowieka. Gry takie silnie angażują emocjonalnie, wyzwalają agresję, nerwowość nadpobudliwość. Oswajanie się z brutalnością powoduje wypaczenie psychiki i zmniejszenie wrażliwości. Występująca w wielu grach agresja, dodana do agresji oglądanej przez dziecko w telewizji, wypacza jego wizję realnego świata i uodparnia na zło, które staje się czymś wszechobecnym. Zdrowie i życie w tym kontekście staje się mało istotnym elementem, który można kupić, zamienić, doładować po naciśnięciu klawisza czy kliknięciu myszą. Także
występująca w grach możliwość odwracalności sytuacji oraz brak konsekwencji podejmowanych działań i decyzji nie sprzyjają odpowiedzialności za własne czyny i zachowania. Spędzanie wielu godzin dziennie przed komputerem prowadzi do popadnięcia w uzależnienie. Dzieci uzależniają się najczęściej od gier komputerowych natomiast młodzież głównie od Internetu. Objawy uzależnienia to: Stałe myślenie o tym, co się dzieje w Internecie, o tym, co robiliśmy jak ostatnio byliśmy w sieci i co będziemy robić, gdy znowu zalogujemy się do sieci, Potrzeba zwiększania ilości czasu spędzanego w sieci, Podejmowanie nieudanych prób ograniczania czasu spędzanego przed komputerem, Poczucie rozdrażnienia, poirytowania, złości, gdy coś lub ktoś zmusza nas do skrócenia czasu uczestniczenia w życiu sieci lub uniemożliwia korzystanie z niej, Zaniedbywanie pracy, rezygnacja ze spotkań ze znajomymi, odkładanie na później pilnych zadań na rzecz korzystania z komputera, Okłamywanie innych odnośnie do ilości czasu spędzanego w sieci zaniżanie faktycznej ilości godzin spędzanych przy komputerze. Jak w każdym uzależnieniu najtrudniej stwierdzić swoje własne, dlatego też dziecko czy nastolatek, któremu trudno obejść się bez komputera albo Internetu oszukuje sam siebie, łudząc się, że jeszcze nie popadł w uzależnienie Uzależnieni znajdują się pod presją psychicznych mechanizmów, które są analogiczne do mechanizmów występujących w chorobie alkoholowej czy narkomanii. W takiej sytuacji za późno już jest na dyskusje, groźby czy pogadanki wychowawcze ze strony rodziców. Bardzo często należy skontaktować się ze specjalista, gdyż podejmowanie błędnych kroków może
jedynie pogorszyć sytuację. Czasami nie pozostaje rodzicom nic innego, jak tylko usunąć z mieszkania telewizor czy komputer. Należy jednak pamiętać, że w takiej sytuacji dziecko potrzebuje pomocy ze strony rodziców w zdobyciu nowych zainteresowań oraz w uczeniu się alternatywnego, rozsądnego wykorzystywania czasu. Same zakazy czy nakazy w tym względzie nie wystarczą. W obliczu negatywnych konsekwencji uzależnienia od komputera czy od Internetu, rodzice powinni przede wszystkim zapobiegać takim sytuacjom. Muszą mieć świadomość, że prawdopodobieństwo popadnięcia w uzależnienie jest znacznie większe w wieku rozwojowym niż u osób dorosłych. Należy nauczyć dzieci i młodzież odpowiedniego korzystania z komputera i Internetu. Komputer nie powinien być traktowany jak jeszcze jedna zabawka, którą można się bawić całymi godzinami. Informacje o pożytkach i zagrożeniach wynikających z korzystania z technologii komputerowej należy przekazywać dzieciom już od samego początku korzystania z komputera i Internetu. Rodzice powinni: pilnować, w jaki sposób dzieci wykorzystują komputer podłączony do sieci, zastosować regułę najpierw obowiązki nauka pomoc w domu a potem komputer, kontrolować, jakie strony internetowe, gry, programy wykorzystują nasze dzieci, starać się organizować dziecku inne formy spędzania wolnego czasu niż komputer, sprawdzać jak długo dziecko pracuje przy komputerze i egzekwować przerwy w pracy, jeśli nie mamy możliwości bezpośrednio kontrolować pracy dziecka przy komputerze, należy stosować różnego rodzaju zabezpieczenia i programy nadzorujące, które będą utrudniać dostęp do treści przez nas
niepożądanych oraz pozwolą nam na późniejszą weryfikację rzeczywistego wykorzystania komputera Świadomość i znajomość różnorodnych zagrożeń związanych z nieumiejętnym wykorzystaniem komputera, Internetu i innych mediów jest dziś bardzo istotnym elementem wiedzy każdego rodzica i nauczyciela. Młodzież i dzieci trzeba uczyć prawidłowego korzystania z komputera jako jednego z dostępnych narzędzi pracy i rozrywki. Wykorzystanie komputera i Internetu przynosi nowe, wspaniałe możliwości działania, zwiększa wydajność pracy i jej jakość, ale także niesie potencjalne zagrożenia, które przy racjonalnym i rozsądnym korzystaniu z dobrodziejstw techniki wcale nie muszą się ujawnić. Opracowała : Barbara Zaniewicz Bibliografia Przemysław Gamdzyk, Tylko jeszcze jedno kliknięcie, ComputerWorld, 26 sierpnia 1996. Dziewiecki M. Uzależnienie od komputera i Internetu, Wychowawca nr 06/2003 Dziewiecki M., Wychowanie w dobie ponowoczesności, Jedność, Kielce 2002 Dziewiecki M., Przezwyciężanie trudności w małżeństwie i rodzinie, Edycja Św. Pawła, Częstochowa 2002