Publikacja upowszechniająca rezultaty projektu Edukacja w rzemiośle najlepsza inwestycja realizowanego w ramach programu Leonardo da Vinci Program Leonardo da Vinci jest częścią nowego programu edukacyjnego Unii Europejskiej "Uczenie się przez całe życie" (Lifelong Learning Programme). Jest on realizowany od 1 stycznia 2007 r. do końca grudnia 2013 r. Program ma na celu promowanie mobilności pracowników na europejskim rynku pracy oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań edukacyjnych dla podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Wspiera także rozwiązania zwiększające przejrzystość i uznawalność kwalifikacji zawodowych w krajach europejskich, a także działania wzmacniające jakość kształcenia zawodowego i ustawicznego. Program Leonardo da Vinci promuje innowacyjne podejścia do edukacji i doskonalenia zawodowego, w taki sposób, aby systemy kształcenia jak najpełniej odpowiadały potrzebom rynku pracy. Program Leonardo da Vinci wspiera także mobilność pracowników na europejskim rynku pracy, aby absolwenci i pracownicy zdobywali nowe kwalifikacje w czasie staży i praktyk zawodowych oraz doskonalili swoje umiejętności według nowoczesnych standardów. Niezwykle ważne jest przy tym kształtowanie otwartości i wrażliwości międzykulturowej, nauka języków obcych oraz umiejętności adaptowania się do warunków życia i pracy w różnych krajach europejskich. Rozwój innowacji i modernizacja systemów kształcenia ustawicznego jest realizowana w ramach tzw. projektów tematycznych, natomiast wspieranie mobilności na europejskim rynku pracy odbywa się w ramach projektów wymian i staży. W ramach programu Leonardo da Vinci zrealizowany został projekt Edukacja w rzemiośle najlepsza inwestycja Prowadziła go Izba Rzemieślnicza oraz Małej Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach we współpracy z Cechem Rzemieślników i Innych Przedsiębiorców w Wodzisławiu Śląskim oraz z Cechem Rzemieślniczym w Recklinghausen w Niemczech. Podczas programu 15 polskich rzemieślników wyjechało do Niemiec w celu odbycia szkolenia oraz wymiany doświadczeń ze stroną niemiecką. Beneficjenci mieli szansę zgłębiania wiedzy o niemieckim systemie poprzez wizyty
w firmach oraz centrum edukacyjnym. Przed wyjazdem uczestnicy odbyli szkolenie pedagogiczno kulturowe oraz językowe. Grupa beneficjentów składała się z właścicieli i pracowników zakładów motoryzacyjnych ze Śląska. Podczas pobytu w Recklinghausen uczestnicy poznali niemiecki system edukacji zawodowej, który uznawany jest za jeden z najlepszych w Europie. Założone cele projektu zostały osiągnięte. Pierwszy cel, zapoznanie uczestników z modelowym systemem kształcenia czeladniczego w Niemczech, osiągnięto poprzez wizytę i zwiedzanie centrum szkoleniowego w Niemczech, gdzie beneficjenci zapoznali się z metodami kształcenia uczniów w centrum szkoleniowym w Recklinghausen. Rozmawiano m.in. o tym skąd wziąć środki na powstanie takiego centrum i w jaki sposób zapewnić jego bieżące funkcjonowanie. Drugi cel, wymiana doświadczeń w zakresie szkoleń zawodowych z partnerami niemieckimi, realizowano podczas codziennych spotkań. Przedstawiano m.in. główne problemy stojące przed polskimi i niemieckimi rzemieślnikami, takie jak: globalizacja oraz starzenie się europejskich społeczeństw w zderzeniu z rzemiosłem (I dzień), porównanie systemu kształcenia czeladników (II dzień), porównanie technologii lakierniczej oraz układów wtryskowych w obu krajach (III dzień), porównanie technologii wykorzystywanych w dużych przedsiębiorstwach (IV dzień), porównanie sposobów oraz metod pracy w polskich i niemieckich zakładach rzemieślniczych oraz analiza różnic w zakresie blacharstwa samochodowego(v dzień). Cel trzeci, poznanie nowoczesnych technologii w branży motoryzacyjnej, zrealizowany został poprzez wizyty w przedsiębiorstwach Enning Reckilnghausen oraz Opel. Przedstawiane tam były następujące zagadnienia: nowe technologie układów wtryskowych, rodzaje i wygląd komór do lakierowania, nowe rodzaje farb w lakiernictwie samochodowym, elektroniczny system sterowania silnikiem, układy redukujące emisję wydzielanych spalin samochodach. Cel czwarty, zdobycie nowych kompetencji, realizowany był poprzez szkolenia poprzedzające wyjazd oraz poprzez udział w samej wymianie. Uczestnicy wymiany osiągnęli liczne korzyści poprzez nabycie nowych kompetencji oraz zdobycie nowych doświadczeń. Podczas szkolenia z podstaw języka niemieckiego uczestnicy poznali
słownictwo związane z blacharstwem i lakiernictwem, nazewnictwo dotyczące środków transportu i części zamiennych oraz urządzeń związanych z branżą motoryzacyjną. Szkolenie pedagogiczno kulturowe rozwinęło w beneficjentach postawy ciekawości, otwartości i tolerancji wobec innej kultury. Beneficjenci rozwinęli umiejętności pracy w grupie i pokonywania stresu. W ramach zajęć uczestnicy poznali ogólne wiadomości o Niemczech, zapoznali się ze zwyczajami, tradycjami oraz świętami obchodzonymi w tym kraju. Dodatkowo beneficjenci poznali podstawy obsługi komputera. Podczas samego wyjazdu uczestnicy poznali branżę motoryzacyjną w Niemczech oraz nowoczesne technologie w tej branży. Na potwierdzenie uzyskanych umiejętności oraz udziału w wyminie każdy z uczestników otrzymał: Europass, certyfikat wydany przez Izbę Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach oraz certyfikat wydany przez Cech Rzemieślnicy w Recklinghausen w Niemczech. W ramach przygotowania do projektu przeprowadzone zostało szkolenie z języka niemieckiego w wymiarze 36 godzin. Rezultatem szkolenia jest opanowanie podstawowego słownictwa fachowego z zakresu potrzebnego w branży motoryzacyjnej oraz zdobycie umiejętności komunikowania się na poziomie pozwalającym na zrozumienie podawanych treści szkoleniowych oraz zajęć praktycznych podczas wymiany. Podczas szkolenia uczestnik poznał słownictwo związane z blacharstwem i lakiernictwem, nazewnictwo dotyczące środków transportu i części zamiennych oraz urządzeń związanych z branżą motoryzacyjną. Po ukończonym szkoleniu uczestnik potrafi prezentować produkty i usługi oraz własne przedsiębiorstwo.
W ramach przygotowania do projektu przeprowadzone zostało szkolenie pedagogiczno kulturowe w wymiarze 36 godzin. Jego celem było rozwijanie w beneficjentach postawy ciekawości, otwartości i tolerancji wobec innej kultury rozwijanie świadomości europejskiej. Celem szkolenia było również rozwijanie zachowań społecznych i kształtowanie umiejętności współpracy w grupie, przygotowanie do nowych sytuacji i pokonywania stresu. W ramach zajęć uczestnik poznał ogólne wiadomości o Niemczech, zapoznał się ze zwyczajami i tradycjami oraz świętami obchodzonymi w tym kraju. Kurs w ramach przygotowania pedagogiczno kulturowego zawierał elementy związane z obsługą komputera. Uczestnicy dowiedzieli się jak obsługiwać Rap4Leo, poznał komunikatory takie jak Skype i Gadu-Gadu, nauczyli się odbierać i wysyłać pocztę elektroniczną, oraz umiejętnie dołączać do niej załączniki. Uczestnicy wymiany podkreślali głównie korzyści jakie wynieśli ze szkoleń przeprowadzanych w Niemczech oraz wizyty w centrum szkoleniowym. Duże wrażenie zrobił niemiecki system kształcenia zawodowego, co tylko potwierdza słuszność wyboru Niemiec, jako kraju który ma jeden z najlepszych systemów edukacji zawodowej w Europie. Na śląskich rzemieślnikach duże wrażenie zrobiła niemiecka organizacja pracy i powtarzali, że pomimo iż wielu rozwiązań nie są w stanie wprowadzić ze względów finansowych to jednak wprowadzali w swoich zakładach drobne ulepszenia organizacyjne, które miały duży wpływ na funkcjonowanie ich firm. W związku z tym, że rzemieślnicy podkreślali odmienność polskiego i niemieckiego systemu kształcenia, został on opisany poniżej. W Niemczech istnieje dualny system kształcenia zawodowego.
Oznacza to, że jednocześnie kształci się uczniów w szkołach zawodowych i zakładach pracy. Część praktyczna dominuje i przeznacza się na nią 3-4 dni w tygodniu podczas gdy na zajęcia teoretyczne przeznacza się jedynie 1-2 dni. Nauka zawodu trwa od 3 do 3,5 roku. Uczniowie podczas praktyk są szkoleni w grupach kilkuosobowych. W celu odbycia przygotowania praktycznego między uczniem, a zakładem zawarta zostaje umowa. Wiele zakładów postrzega to jako szanse na solidne wyuczenie swojego przyszłego pracownika, w związku z tym rzemieślnicy przykładają dużą wagę do kształcenia swoich podopiecznych. Niemiecki system kształcenia zawodowego kierowany jest przez Izbę Rzemieślniczą. Ma ona wyłączny wpływ na proces kształcenia, nadzoruje również jakość szkolenia. Taki system ma wiele zalet, główne z nich to: - efektywne wykorzystanie publicznych środków finansowych, - uczniowie kształceni są w zawodach faktycznie poszukiwanych na rynku pracy, - wysoka jakość kształcenia, którą zapewniają dobrze wyposażone pracownie, - absolwenci osiągają wysoki stopień specjalizacji, Różnica pomiędzy polskim, a niemieckim systemem to przede wszystkim jakość kształcenia. W Polsce nie kładzie się tak dużego nacisku na fachowość i stopień specjalizacji absolwenta, co w efekcie skutkuje tym, że na rynek pracy wypuszczane są osoby, które maja problem ze znalezieniem zatrudnienia. Braki w kształceniu, które powstają podczas praktyk w zakładach uczniowie mogę nadrobić podczas kilkutygodniowych warsztatów organizowanych przez Izby Rzemieślnicze. Służą one niwelowaniu różnic w poziomach nauczania. Podczas wizyty w Niemieckich zakładach rzemieślniczych większość uczestników wymiany zwróciła uwagę na tą samą rzecz, a mianowicie na porządek jaki panował w zakładach pracy i ich obejściu, a także na szczególne poszanowanie miejsca pracy i narzędzi, którymi posługiwali się pracownicy i uczniowie. Uwagę zwrócono również na bardzo dobrą organizację najdrobniejszych szczegółów (funkcyjne szafki na narzędzia czy odzież pracowników). Są to niedrogie udoskonalenia, które przy zaangażowaniu niewielkich środków mogliby implementować również rodzimi rzemieślnicy. Powodów dysproporcji pomiędzy polskim i niemieckim systemie kształcenia jest wiele. Jednak jednym z ważniejszych czynników jest sposób organizowania procesu kształcenia zawodowego. Niemiecki system ma tą przewagę, że jest sterowany przez Izby Rzemieślnicze, które są blisko potrzeb zakładów rzemieślniczych, które wiedzą dokładnie jacy absolwenci są poszukiwani na rynku pracy. Na podstawie uwag uczestników wymiany można wskazać na następujące udoskonalenia, które mogą być wprowadzone przez zakłady branży motoryzacyjnej bez zaangażowania znacznych środków finansowych: - większe zaangażowanie zakładów rzemieślniczych w kształcenie uczniów, postrzeganie ich raczej jako przyszłych pracowników, których warto wyposażyć w gruntowna wiedzę, niż jako pomocników do prostych prac w czasie trwania ich praktyki, - wpajanie młodym osobom, chcącym pracować w branży motoryzacyjnej podstawowych wartości, takich jak poszanowanie pracy, stanowiska pracy, odpowiedni stosunek do narzędzi pracy są to
bardzo proste zasady, ale często zapominane przez uczniów polskich zakładów rzemieślniczych często traktują oni narzędzia i urządzenia jak nie swoje w związku z czym nie szanują ich należycie, - wprowadzenie drobnych zmian organizacyjnych, które jednak mają duże znaczenie z punktu widzenia porządkowania miejsca pracy (np. odpowiednie miejsce do przechowywania narzędzi i określenie ich ułożenia, odpowiednie przygotowanie narzędzi do pracy, organizacja zaplecza socjalnego tak by pracownicy i uczniowie mieli gdzie przechowywać np. ubrania robocze), - nawiązanie przez zakłady motoryzacyjne współpracy z producentami samochodów, która umożliwi kontakt z najnowszymi technologiami produkcji pojazdów, współpraca ta może mieć formę wspólnych warsztatów, szkoleń czy wizyt w zakładach produkcyjnych, Niemiecki system edukacji uważany jest za jeden z najlepszych w Europie, dlatego właśnie Niemcy zostały wybrane jako cel wyjazdu polskich rzemieślników. Nie jest jednak możliwe bezpośrednie przeniesienie rozwiązań niemieckiego systemu kształcenia zawodowego wprost na grunt polski ponieważ systemy edukacji w obu krajach zbytnio się od siebie różnią. Mimo to warto stosować niektóre rozwiązania zaczerpnięte z niemieckiego systemu kształcenia zawodowego. Cześć z nich jest bardzo kosztowna. Do takich drogich rozwiązań należą m.in. stosowanie maszyn symulatorów w procesie nauki praktycznej. Jednak szereg rozwiązań, które przedstawione zostały powyżej zakłady motoryzacyjne szkolące uczniów mogą wprowadzać bez ponoszenia kosztów lub przy niewielkich nakładach finansowych. Poza tym, że uczestnicy zapoznali się z niemieckim systemem kształcenia zawodowego zobaczyli również jak działają tamtejsze zakłady samochodowe. Po przyjeździe opowiedzieli o rozwiązaniach, które zaobserwowali, które mogą implementować również polskie zakłady rzemieślnicze. Poniżej zaprezentowane zostały najciekawsze z nich. Dobrym sposobem wspomagającym naukę przyszłych rzemieślników oraz podnoszącym jakość szkoleń zawodowych jest wykorzystywanie urządzeń do testowania różnych elementów. Mowa o maszynach, które demonstrują działanie różnych urządzeń oraz sposób ich eksploatacji. Mogą służyć np. do testowania poduszek powietrznych czy działania hamulców. Dzięki temu uczniowie mogą się dokładnie przyjrzeć jak działa dany mechanizm, a tym samym lepiej zrozumieć jego konstrukcję, dzięki temu nauka przychodzi im łatwiej, także staja się lepszymi fachowcami. Inną zaobserwowaną dobrą praktyką jest tworzenie sieci współpracy pomiędzy zakładami samochodowymi, a producentami samochodów oraz części samochodowych. Taka współpraca daje wiele korzyści. Po pierwsze możliwe jest organizowanie szkoleń młodych uczniów w zakładach produkcyjnych, gdzie mogą dokładnie zapoznać się z najnowszymi technologiami. Ponadto uczniowie są na bieżąco z nowinkami z branży samochodowej. Taki model daje również uczniom możliwość poznania ewentualnych przyszłych pracodawców. Uczestnicy wymiany zauważyli również, że w niemieckich zakładach rzemieślniczych jest bardzo dobra organizacja pracy. Duży nacisk kładziony jest dyscyplinę w drobnych kwestiach, jednak pomaga to w wyrobieniu odpowiedniego podejścia uczniów i pracowników do wykonywanej pracy. Z jednej strony stawiane są wymagania takie jak punktualność, terminowość, rzetelność, ale z drugiej strony dużą wagę przykłada się do bezwzględnego przestrzegania przywilejów pracowniczych, takich jak przerwy w wykonywaniu pracy, przeznaczenie odpowiedniego miejsca do spożywania posiłków itp. Takie konsekwentne przestrzeganie praw i obowiązków pracowniczych sprawia, że zakłady
samochodowe są przyjaznym miejscem pracy. Ponadto w niemieckich zakładach duże znaczenie ma zachowanie porządku w miejscu pracy. Ma to również przełożenie na poszanowanie narzędzi, maszyn, urządzeń i samego miejsca pracy. Każde narzędzie i urządzenie ma swoje miejsce i każdy z uczniów od początku nauki uczony jest jak się z nimi obchodzić po zakończeniu użytkowania.