NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA w SZCZECINIE 71-420 Szczecin, ul. Jacka OdrowąŜa 1 tel. 091 4231776 fax 091 4224581 P/07/031 LSZ - 41022-2-07 Szczecin, dnia stycznia 2008 r. Pan Artur Dmitruk Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Szczecinie W Y S TĄPIENIE POKONTRO L N E Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie skontrolowała Urząd Kontroli Skarbowej w Szczecinie, zwany w dalszej treści Urzędem, w zakresie opodatkowania w latach 2005-2007 (I półrocze) przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych (zwanych dalej nźp). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym w dniu 27.11.2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie do art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia działalność Urzędu w zakresie objętym kontrolą, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, które nie miały zasadniczego wpływu na kontrolowaną działalność. PowyŜszą ocenę ogólną uzasadniają poniŝsze oceny cząstkowe. W badanym okresie Urząd prowadził 2 odrębne zbiory informacji o wydatkach osób fizycznych (rejestr informacji), tj. zbiór informacji o wydatkach w kwocie 250 tys. zł lub więcej (informacje sygnalne) oraz zbiór wniosków o przeprowadzenie kontroli skarbowej osób fizycznych w zakresie dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodu, otrzymywanych m.in. z urzędów skarbowych (wnioski o kontrole). W rejestrze informacji zaewidencjonowano (wg stanu na 30.06.2007 r.) 483 informacje sygnalne otrzymane w formie papierowej z urzędów skarbowych oraz 563 wnioski o kontrolę. W ocenie NIK rejestr informacji nie w pełni spełniał wymagania Wytycznych Ministerstwa Finansów 2, ponie- 1 j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 2 Wytyczne dla urzędów skarbowych i urzędów kontroli skarbowej dotyczące postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, Ministerstwo Finansów Departament Kontroli Skarbowej, grudzień 2004
2 waŝ nie był kompletny. W toku kontroli stwierdzono, Ŝe do rejestru nie wprowadzono wszystkich informacji zaewidencjonowanych przez urzędy skarbowe w systemie czynności majątkowe. Od lutego 2006 r. do Urzędu przekazano w formie elektronicznej informacje o 3.991 transakcjach zaewidencjonowanych w tym systemie. Pozytywnie oceniono podjęte w 2007 r. przez Urząd prace zmierzające do pełnego i systemowego uporządkowania rejestru informacji, a takŝe bezpośredniego wykorzystania, przy uŝyciu narzędzi elektronicznych, danych o wydatkach i dochodach podatników zgromadzonych przez urzędy skarbowe. Niezadowalająca była sprawność rozpatrywania informacji o transakcjach podatników. W badanym okresie rozpatrzono łącznie 476 (45,5%) informacji ujętych w rejestrze, z tego 414 wniosków o kontrole (86,9% ogółu analizowanych spraw i 73,5% otrzymanych wniosków o kontrole) oraz 62 informacje sygnalne (12,8% zaewidencjonowanych informacji sygnalnych). W ocenie NIK rozpatrywanie w pierwszej kolejności wniosków o kontrole przesyłane przez urzędy skarbowe i inne instytucje, a później informacji sygnalnych, w tym spraw o największych kwotach lub największych róŝnicach pomiędzy poniesionymi wydatkami, a uzyskanymi dochodami przez podatników, obniŝało efektywność prowadzonych czynności w zakresie opodatkowania nźp. Np. spośród 62 przeanalizowanych informacji, 4 dotyczyły podatników, którzy ponieśli wydatki w kwocie przekraczającej 300,0 tys. zł. Jednocześnie nie poddano analizie 200 informacji o wydatkach podatników przekraczających tę kwotę. Szczegółowe badanie informacji o najwyŝszych wydatkach podatników wykazało, Ŝe spośród 10 przeanalizowanych informacji, w 2 róŝnica pomiędzy kwotą wydatku, a kwotą średniorocznych deklarowanych dochodów podatnika z ostatnich 5 lat, nie przekraczała 100 tys. zł (1,9 tys. zł oraz 57,7 tys. zł), a w 7 przypadkach mieściła się w przedziale od 100 tys. zł do 300 tys. zł (w 1 sprawie Urząd nie posiadał danych o dochodach podatnika ze względu na zmianę właściwości miejscowej Urzędu). Natomiast spośród 10 nierozpatrzonych informacji, w 6 przypadkach ww. kwota róŝnicy przekraczała 600 tys. zł, w tym w 2 przypadkach przekraczała 960 tys. zł, a w jednym 1.715 tys. zł. W pozostałych 4 sprawach, z róŝnych przyczyn (niepodleganie opodatkowaniu podatkiem dochodowym, nieprawidłowy NIP, upływ okresu przedawnienia) nie ustalono dochodów podatnika. W badanym okresie liczba informacji do rozpatrzenia wzrosła z 333 na koniec 2005 r. do 512 w 2006 r. (tj. wzrost o 53,8%), podczas gdy zmalał wpływ informacji w tym okresie z 371 do 355 (spadek o 4,3%). Na 30.06.2007 r. do rozpatrzenia pozostawało 570 informacji (przy wpływie 213 w I półroczu 2007 r.). Stosunek liczby spraw rozpatrzonych do podlegających załatwieniu wynosił 30,3% w 2005 r., 25,6% w 2006 r. i 33% w I półroczu 2007 r.
3 W toku kontroli stwierdzono, Ŝe analiza 62 (spośród 483) informacji sygnalnych, doprowadziła do wytypowania 5 podmiotów do kontroli (Ŝadna z tych spraw nie skutkowała ustaleniem podatku). Spośród 260 zrealizowanych kontroli, Urząd przeprowadził 165 kontroli nieplanowanych (63,5%). W ocenie NIK kontrole nieplanowane były mało skuteczne, bowiem tylko 24 (14,5%) zostały zakończone decyzjami ustalającymi podatek. Zdaniem NIK niecelowe było podejmowanie kontroli obejmujących wydatki za okres przekraczający 3 lata poprzedzające rok, w którym kontrola była planowana. W 2 sprawach wydłuŝające się postępowanie w I i II instancji uniemoŝliwiło ustalanie podatku w kwocie 1.070 tys. zł z powodu upływu 5-letniego okresu, o którym mowa w art. 68 ustawy Ordynacja podatkowa 3. NIK nie wnosi uwag do organizacji Urzędu w zakresie opodatkowania nźp. Postępowania w tym zakresie prowadziły 2 wyspecjalizowane komórki organizacyjne, angaŝując w tym celu średnio 17,6 etatu. Osoby zajmujące się ww. sprawami posiadały aktualne zakresy czynności i dostęp do istotnych informacji o podatnikach. Pozytywnie oceniono zmiany wprowadzone przez Pana Dyrektora w styczniu 2007 r. Polegały one m.in. na opracowaniu i wdroŝeniu procedur postępowania w sprawach opodatkowania nźp. W wyniku podjętych działań nastąpiło znaczne zwiększenie liczby analizowanych spraw. Np. w I półroczu 2007 r. przeanalizowano 155 informacji (48,3% informacji rozpatrzonych w latach 2005-2006). Postępowania podatkowe związane z opodatkowaniem nźp prowadzone były zgodnie z przepisami ustawy Ordynacja podatkowa. Analiza 10 największych postępowań podatkowych, w tym 5 zakończonych wydaniem decyzji ustalających podatek w łącznej kwocie 7.945,1 tys. zł (48,4% ustalonego przez Urząd w badanym okresie podatku) wykazała, Ŝe postępowania były prowadzone starannie, wnikliwie oraz z zachowaniem procedur określonych w ww. ustawie. W ocenie NIK postępowania podatkowe związane z opodatkowaniem nźp trwały zbyt długo (od 260 do 1.314 dni), co spowodowane było m.in. stopniem ich trudności i skomplikowania. Jednocześnie niska była skuteczność tych postępowań mierzona kwotami wpłat do budŝetu (685,8 tys. zł), która wynosiła 8,6% łącznej kwoty ustalonego podatku i dotyczyła jednej decyzji. W pozostałych 4 sprawach brak było wpłat do budŝetu z tytułu ustalonego przez Urząd podatku. I tak jedna decyzja (3.219,8 tys. zł) została uchylona przez organ II instancji, a postępowanie umorzone z powodu braku właściwości miejscowej Urzędu do ustalania podatku i braku uprawdopodobnienia, Ŝe wydatki zostały sfinansowane z dochodów pochodzących z działalności przestępczej. Do drugiej decyzji (1.909,4 tys. zł) podatnik 17.04.2007 r. wniósł zarzuty, które do czasu kontroli (10.10.2007 r.) nie zostały rozstrzygnię- 3 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.)
4 te. Stwierdzono równieŝ, Ŝe wniosek Urzędu o dokonanie zabezpieczenia ustalonego zobowiązania, nie został wykonany z powodu braku majątku podatnika. Trzecia decyzja (1.474,2 tys. zł) stała się ostateczna, ale w kwocie 1.468,5 tys. zł nie została wyegzekwowana. Ustalono, Ŝe Urząd nie posiada informacji o przyczynach braku wpłat, w tym o skutkach wniosku o zabezpieczenie. Czwarta decyzja z 15.12.2006 r. (535,3 tys. zł) dotyczyła wydatków poniesionych w 2000 r. i została wydana po przeprowadzeniu postępowania podatkowego wszczętego dopiero 28.03.2006 r. Decyzję tę skutecznie doręczono 3.01.2007 r., tj. po upływie 5-letniego terminu do ustalania podatku, o którym mowa w art. 68 ust. 4 Ordynacji podatkowej. Organ II instancji uchylił tę decyzję i umorzył postępowanie. W ocenie NIK wszczęcie ww. postępowania nie było zasadne, ze względu na upływ 6 lat od poniesienia wydatku. W badanym okresie podjęte czynności skutkowały wszczęciem 260 postępowań podatkowych w sprawach opodatkowania nźp, z tego 119 zakończono decyzjami ustalającymi podatek w łącznej kwocie 16.405,1 tys. zł. Spośród ww. decyzji, 10 na kwotę 135,4 tys. zł stało się ostatecznych, w stosunku do pozostałych 109 decyzji (91,6%) na kwotę 16.269,9 tys. zł (99,2%) podatnicy wnieśli zarzuty. Do czasu kontroli organ II instancji rozpatrzył 76 odwołań od decyzji na kwotę 10.769,3 tys. zł. Utrzymano w mocy 28 decyzji na łączną kwotę 3.029,4 tys. zł (36,8% załatwionych odwołań i 28,1% kwoty rozpatrzonego podatku), natomiast uchylono 48 decyzji na łączną kwotę 7.739,9 tys. zł (63,2% załatwionych odwołań i 71,9% kwoty podatku). W wyniku ponownego rozpoznania uchylonych decyzji, 7 postępowań na kwotę 4.418,4 tys. zł zostało umorzonych. Koszty niezasadnych decyzji mierzone wielkością kwot zwrotu niesłusznie pobranego podatku wynosiły 145,0 tys. zł. W kontrolowanym okresie łączna kwota wymierzonych podatków wynikająca z ww. 38 decyzji ostatecznych wynosiła 3.164,7 tys. zł, natomiast kwoty wpłacone i uzyskane w wyniku egzekucji wyniosły 2.563,9 tys. zł. Na 1 zł wydatkowany na wynagrodzenia bezpośrednie przypada 1,29 zł wymierzonych podatków i 1,05 zł kwoty wpłaconej do budŝetu. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli wnioskuje o: 1. Uwzględnianie w rejestrze informacji wszystkich dostępnych w Urzędzie danych o transakcjach podatników, stanowiących wg Wytycznych MF informacje sygnalne. 2. Zmniejszenie zaległości w rozpatrywaniu informacji. 3. Podejmowanie i prowadzenie postępowań podatkowych z nźp mając na uwadze efektywność uzyskania przyszłych wpływów budŝetowych.
5 NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje od Pana Dyrektora w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia, informacji o sposobie wykorzystania ocen, uwag i wykonania wniosków, bądź o podjętych działaniach na rzecz ich realizacji lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Szczecinie umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej Komisji NIK.