Sposoby finansowania inwestycji infrastrukturalnych przez jednostki samorządu terytorialnego
Agenda Inwestycje infrastrukturalne Samodzielność finansowa i inwestycyjna j.s.t. Źródła finansowania inwestycji j.s.t. Środki własne Fundusze UE Środki zwrotne Projekty mieszane
Inwestycje infrastrukturalne Projekt inwestycyjny jednorazowe przedsięwzięcie zorganizowane w odrębną strukturę organizacyjną, które jest przeprowadzane w określonym celu przy wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, ludzkich i rzeczowych* Infrastruktura - urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do naleŝytego funkcjonowania społeczeństwa i produkcyjnych działów gospodarki** Infrastruktura ekonomiczna - infrastruktura obejmująca usługi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki itp.** Infrastruktura społeczna - infrastruktura obejmująca usługi w dziedzinie prawa, oświaty, słuŝby zdrowia itp.** * Źródło: H. Gawron Ocena efektywności inwestycji, AE, Poznań 1997 ** Źródło: Słownik języka polskiego PWN, www.sjp.pwn.pl
Cechy projektów infrastrukturalnych w kontekście ich finansowania Cechy projektów Kapitałochłonność inwestycji Długi okres realizacji Długi okres Ŝycia inwestycji Wysoki stopień niepodzielności nakładów Specyficzność nakładów Nieodwracalność nakładów Niemobilność aktywów Wysokie ryzyko inwestycyjne MoŜliwość generowania dochodów wyłącznie w walucie lokalnej Funkcje publiczne i prywatne inwestycji Cechy finansowania Finansowanie długookresowe Elastyczność wykorzystania w zaleŝności od tempa realizacji inwestycji Spłaty dostosowane do generowanych przepływów Elastyczne warunki finansowania Waluta dostosowana do charakterystyki ryzyka kursowego podmiotu finansującego
Samodzielność inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego Samodzielność finansowa istotnym elementem niezaleŝności i samodzielności jednostek samorządu terytorialnego Ustawowe przeniesienie zadań i kompetencji decyzyjnych ze szczebli wyŝszych na administracyjne struktury regionalne BudŜet podstawą samodzielnej polityki jednostek samorządu terytorialnego Wieloletni plan inwestycyjny narzędziem realizacji strategii rozwojowych
Źródła finansowania inwestycji jednostek samorządu terytorialnego Środki własne Pochodzące z dochodów bieŝących oraz z majątku komunalnego Dotacje ze środków publicznych pochodzenia polskiego Finansowanie Środki zwrotne PoŜyczki o charakterze preferencyjnym Kredyty komercyjne zaciągane w bankach Obligacje komunalne Fundusze UE Projekty mieszane
Środki własne Środki własne pochodzące z dochodów bieŝących oraz z majątku komunalnego dochody podatkowe dochody niepodatkowe Dotacje ze środków publicznych pochodzenia polskiego subwencja ogólna dotacje celowe Sfinansowanie koszyka potrzeb społecznych przekracza moŝliwe do osiągnięcia dochody budŝetowe
Fundusze UE Cel podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i zapewnienie rozwoju regionów BudŜet dla Polski na lata 2007-2013 - ponad 59,5 miliarda EUR Środki z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Programy: Infrastruktura i Środowisko Kapitał Ludzki Innowacyjna Gospodarka Regionalne Programy Operacyjne Skorzystanie z funduszy unijnych wymaga zaangaŝowania środków własnych
Środki zwrotne PoŜyczki o charakterze preferencyjnym Atrakcyjne warunki dla kredytobiorcy (cena, harmonogram spłaty) MoŜliwość pozyskania finansowania na okres ok. 10 15 lat EBI finansuje do 50% kosztów projektu, finansowanie głównie w formie długoterminowego kredytu inwestycyjnego. MoŜe wymagać gwarancji na okres budowy/eksploatacji EBOR finansuje do 75% kosztów projektu; finansowanie w formie długoterminowego kredytu inwestycyjnego, obligacji przychodowych (25%), zaangaŝowanie kapitałowe NIB - finansuje projekty mające korzystny wpływ na rozwój krajów nadbałtyckich, nowe kraje członkowskie UE o niskim dochodzi na mieszkańca, uczestniczy w finansowaniu wspólnie z innymi instytucjami multilateralnymi do kwoty pomiędzy 1/3 a 1/2 kwoty finansowania, minimalna kwota zaangaŝowania
Środki zwrotne PoŜyczki o charakterze preferencyjnym c.d. DuŜa ilość projektów ubiegających się o współfinansowanie przez instytucje multilateralne Ograniczona kwota dostępnych środków przeznaczonych na finansowanie projektów w Polsce, nie wszystkie projekty uzyskają finansowanie Wymóg przeprowadzenia szczegółowych analiz/audytów w zakresie ochrony środowiska (Natura 2000), konsultacji społecznych oraz pełnej analizy projektu od strony ekonomiczno-finansowej (model finansowy), technicznej, ubezpieczeniowej, rynkowej Wzrost marŝy dla kredytobiorcy
Środki zwrotne - Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Komercyjny kredyt konsorcjalny był do tej pory najczęściej stosowanym instrumentem przy finansowaniu duŝych inwestycji. Charakteryzował się długim okresem spłaty oraz atrakcyjnymi warunkami dla kredytobiorcy kwota w mld PLN 25 20 15 10 5 0 Kredyty Konsorcjalne w Polsce 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 W latach 2006-2007 polski system bankowy charakteryzował się nadpłynnością niskie marŝe, często nieodzwierciedlające ryzyka kredytowego podmiotu / projektu inwestycyjnego lata Źródło: Rzeczpospolita W związku z obecną sytuacją na rynkach finansowych oraz globalnym spowolnieniem gospodarczym banki zaostrzyły kryteria kredytowania
Środki zwrotne Kredyt komercyjny Kredyt dla jednostek samorządu terytorialnego oparty na Ustawie prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 r. MoŜliwość relatywnie elastycznego kształtowania zapisów umowy kredytowej Pewność otrzymania środków w dniu ciągnienia Wypłata kredytu w transzach Spłata kredytu dostosowana do moŝliwości budŝetowych Wymagane zabezpieczenia
Środki zwrotne Wpływ kryzysu na finansowanie kredytowe j.s.t. Bardzo wysoki wzrost kosztu kredytu zarówno opłata aranŝacyjna jak i marŝa Skrócenie okresów finansowania do 5 7 lat Banki komercyjne w dalszym ciągu zainteresowane współfinansowaniem projektów z instytucjami multilateralnymi / środkami unijnymi Gwarancja/pewność udzielenia finansowania ograniczona poprzez zapisy dające prawo kredytodawcy do zmiany struktury, kwoty, warunków finansowania
Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce Rynek papierów dłuŝnych w Polsce jest najlepiej rozwiniętym rynkiem tego typu w regionie Europy Środkowej. Wielkość tego rynku w IV kwartale 2008 r. wyniosła 44,7mld PLN (w 2007 r. wyniosła 42,6 miliardów PLN). Ok. 71% rynku (31,7 miliarda PLN) stanowiły papiery średnio- i długoterminowe wyemitowane przez przedsiębiorstwa, banki oraz jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast, papiery krótkoterminowe stanowiły ok. 29% rynku. W I kw. 2009 r. wielkość rynku wyniosła 42,5 mld PLN, co stanowi spadek o 2,2 mld PLN w stosunku do IV kw. 2008 r. Jednocześnie, bez większych zmian pozostały proporcje pomiędzy emisjami krótkoterminowymi a średnio- i długoterminowymi. Polski rynek obligacji w porównaniu do rynku bankowego wciąŝ charakteryzował się płynnością dla podmiotów o dobrym standingu finansowym oraz stanowił alternatywę dla finansowania w formie kredytów W 2008 r. w porównaniu do 2007 r. zarejestrowano wzrost emisji obligacji, w którym znaczny udział miały transakcje refinansowania zapadających emisji, choć nieznacznie wzrosła równieŝ wartość emisji obligacji komunalnych
Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Pod koniec 2008 r. oraz w I kw. 2009 r. zarejestrowano mniejszy popyt ze strony inwestorów, którzy dysponują mniejszymi środkami finansowymi, które mogą przeznaczyć na zakup obligacji. Ponadto, emitenci wstrzymują się z emisją ze względu na znaczną zmienność rynku Oprocentowanie dla obligacji, z uwagi na rosnące koszty refinansowania się inwestorów oraz rosnącą liczbę emisji obligacji, jest obecnie zbliŝone do oprocentowania kredytów bądź wyŝsze Inwestorzy koncentrują się głównie na emitentach o dobrym standingu finansowym. Popyt jest stymulowany przez: dąŝenie inwestorów instytucjonalnych do dywersyfikacji portfela inwestycji zwiększające się kwoty napływające do funduszy emerytalnych moŝliwość nabycia obligacji przychodowych Pomimo znacznej liberalizacji wymogów odnośnie oferty publicznej oraz zasad i uregulowań prawnych obowiązujących na rynku kapitałowym, rynek obligacji jest w dalszym ciągu zdominowany przez emisje niepubliczne
Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Rynek papierów dłuŝnych w Polsce 1997-2008 50 40 PLN mld 30 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rynek nieskarbowych papierów dłuŝnych, IV kw. 2007 I kw. 2009, mld PLN Obligacje (pow. 365 dni) Źródło: Fitch Ratings Papiery krótkoterminowe 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 III kw. 2008 IV kw. 2008 I kw. 2009 KPD Obligacje przedsiębiorstw Papiery dłuŝne długoterminow e banków Obligacje komunalne Źródło: Fitch Polska
Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Nabywcy nieskarbowych papierów dłuŝnych długo- i krótkoterminowych (marzec 2009) Struktura krajowego rynku nieskarbowych papierów dłuŝnych (marzec 2009) Podmioty zagraniczne 9% Inne instytucje finansowe 1% Pozostałe jednostki 7% Źródło: Fitch Ratings Przedsiębiorst wa 27% Banki 32% Fundusze inwestycyjne 12% Fundusze emerytalne 8% Towarzystwa ubezpieczeni owe 4% Papiery dłuŝne banków (powyŝej 365 dni) 27% Źródło: Fitch Ratings Obligacje komunalne 10% Papiery krótkotermino we 29% Obligacje przedsiębiorst w (powyŝej 365 dni) 34%
Środki zwrotne Obligacje komunalne Regulacje prawne ustawa o obligacjach z 29 czerwca 1995 r., brak wymagań przetargu zgodnie z ustawą prawo zamówień publicznych 85% wartości obligacji komunalnych emitowane w trybie oferty niepublicznej Objęcie emisji gwarantowane przez banki Obrót wtórny odbywa się między bankami organizującymi emisje Oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej Okres zapadalności najczęściej 3-8 lat Stosunkowo niewielkie emisje (połowa poniŝej 5 mln PLN, zaledwie jedna piąta powyŝej 10 mln PLN) Główni organizatorzy Bank Pekao S.A. i PKO BP S.A. MoŜliwość emisji programu w transzach o róŝnych terminach zapadalności MoŜliwość opcji wcześniejszego wykupu Zabezpieczenia nie są wymagane
Środki zwrotne Wpływ kryzysu na emisje obligacji komunalnych Wzrost oprocentowania obligacji Termin wykupu obligacji - 3-5 lat Emisje tylko w walucie PLN Limity inwestycyjne inwestorów instytucjonalnych odnośnie inwestycji w obligacje jednego emitenta Brak ratingu powoduje dalsze ograniczania bazy inwestorów Oferta publiczna zapewnia dostęp do szerokiej bazy inwestorów jednakŝe odznacza się długim okresem przygotowania oraz rozbudowanymi wymogami informacyjnymi Brak ogólnie dostępnych kwotowań dla emisji niepublicznej
Środki zwrotne Ograniczenia j.s.t. Łączna kwota przypadających w danym roku budŝetowym: spłat rat kredytów i poŝyczek wraz z naleŝnymi odsetkami wykupów papierów wartościowych wraz z naleŝnymi odsetkami i dyskontem potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji nie moŝe przekroczyć 15% planowanych na dany rok budŝetowy dochodów j.s.t. W sytuacji, gdy relacja państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto (PKB) przekroczy 55%, dopuszczalne zadłuŝenie obniŝa się do 12% z wyjątkiem zobowiązań zaciągniętych przed ogłoszeniem tej relacji Łączna kwota długu j.s.t. na koniec roku budŝetowego nie moŝe przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w roku budŝetowym W trakcie trwania roku budŝetowego łączna kwota długu j.s.t. na koniec kwartału nie moŝe przekraczać 60% planowanych w danym roku budŝetowym
Projekty mieszane - PPP J.s.t. Dostawcy długu Płatność jednorazowa lub okresowe PoŜyczka Płatność za koncesję lub udział w przychodach Kapitał własny Udziałowcy Spłata kapitału i odsetek Koszty budowy Spółka projektowa Dywidenda Koszty stałe i podatki Usługi Wykonawca Koszty utrzymania Usługi utrzymania Strony trzecie Spółka odpowiedzialna za utrzymanie
Projekty mieszane PPP c.d. Zmniejszenie znaczących jednorazowych wydatków inwestycyjnych w budŝecie j.s.t. Ograniczenia zadłuŝenia j.s.t. Finansowanie w formule PPP nie jest zaliczane do limitu zadłuŝenia j.s.t. Dodatkowe środki z sektora prywatnego - moŝliwość zrealizowania większej ilości projektów przy ograniczonych funduszach Projekty z zaangaŝowaniem j.s.t., w dalszym ciągu bardzo dobrze postrzegane przez instytucje finansowe Gwarancja świadczenia wysokiej jakości usług w całym okresie NiŜsze całkowite koszty w całym okresie Dostarczenie usługi inaczej niedostępnej
Sposób finansowania projektów wg ustawy o PPP Ustawa budŝetowa określa łączną kwotę, do wysokości której organy administracji rządowej mogą w danym roku zaciągać zobowiązania finansowe z tytułu umów o partnerstwie publiczno-prywatnym Minister właściwy do spraw finansów publicznych wydaje zgodę na sfinansowanie przedsięwzięcia z budŝetu państwa w kwocie przekraczającej 100 milionów PLN (z pewnymi wyjątkami dot. programów operacyjnych) w ciągu 6 tygodni od dnia otrzymania wniosku Wniosek do Ministra składa podmiot publiczny i określa w nim: podmiot publiczny planowane przedsięwzięcie przewidywaną wysokośćśrodków z budŝetu państwa przeznaczonych w poszczególnych okresach budŝetowych na realizację przedsięwzięcia (w przypadku zmiany danych dotyczących wysokości środków z budŝetu państwa przeznaczonych na realizację przedsięwzięcia moŝna złoŝyć kolejny wniosek)
Idealny partner prywatny Jest to partner prywatny / inwestor który posiada: Wystarczające zasoby finansowe Stabilną sytuację finansową Znajomość specyfiki lokalnego rynku Doświadczenie w finansowaniu Doświadczenie nie tylko w realizacji ale równieŝ w zarządzaniu podobnymi projektami Doświadczenie w eksploatacji
Główne róŝnice między metodą tradycyjną a PPP Punkt zainteresowania Strona finansująca Czas trwania obciąŝeń Podział ryzyka Metoda tradycyjna Koncentracja na budowie obiektu Finansowanie organizowane przez sektor publiczny ObciąŜenia finansowe w trakcie trwania budowy (przeciętnie 5 lat) Całe ryzyko po stronie sektora publicznego Metoda PPP Koncentracja na całym cyklu Ŝycia obiektu tj. budowie, eksploatacji i utrzymaniu Finansowanie organizowane przez sektor prywatny (w całości lub części) Początek obciąŝeń finansowych po oddaniu obiektu do uŝytku i ich trwanie przez okres umowy (20-30 lat) Podział ryzyka
Dziękuję za uwagę
Kontakt Katarzyna Zimnicka-Jankowska Wicedyrektor Grupa Corporate Finance Zespół ds. Finansowania e-mail: kzimnicka@kpmg.pl tel.: +48 (22) 528 1290 fax: +48 (22) 528 1202 KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. ul. Chłodna 51 00 867 Warszawa
Ograniczenie odpowiedzialności Grupa Corporate Finance w Polsce funkcjonuje w ramach KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. (dalej KPMG ). Niniejszy dokument został przygotowany przez Grupę Corporate Finance firmy doradczej KPMG w dobrej wierze i przy zastosowaniu standardów stosowanych w przypadku podobnych opracowań. KPMG wyklucza jakąkolwiek swoją odpowiedzialność za poniesione straty czy teŝ utracone potencjalne korzyści w związku z podejmowanymi w oparciu o niniejszy dokument działaniami, decyzjami lub zaniechaniem działania. Niniejszy dokument jest subiektywną opinią Grupy Corporate Finance firmy doradczej KPMG przygotowaną na podstawie ogólnodostępnych informacji, wiedzy rynkowej i własnego doświadczenia oraz doświadczenia zespołu. Jest prawdopodobne, Ŝe nie wszystkie istotne informacje i okoliczności mogące mieć wpływ na treść niniejszego materiału i przedstawione wnioski były znane Grupie Corporate Finance firmy doradczej KPMG w momencie przygotowywania tego materiału i w związku z tym nie zostały w nim zawarte i wzięte pod uwagę. KPMG we własnym imieniu oraz w imieniu innych podmiotów stowarzyszonych z KPMG, wszystkich swoich partnerów, pracowników oraz agentów nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności w stosunku do osób trzecich lub innych podmiotów za poniesione straty lub utracone korzyści wynikające z lub w związku z decyzją lub działaniami podjętymi w oparciu o niniejszy dokument i/lub pozostałe rezultaty prac. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie powinny być interpretowane wyłącznie w kontekście treści przekazanych w trakcie ustnej prezentacji KPMG.