Sposoby finansowania inwestycji infrastrukturalnych przez jednostki samorządu terytorialnego

Transkrypt

1 Sposoby finansowania inwestycji infrastrukturalnych przez jednostki samorządu terytorialnego

2 Agenda Inwestycje infrastrukturalne Samodzielność finansowa i inwestycyjna j.s.t. Źródła finansowania inwestycji j.s.t. Środki własne Fundusze UE Środki zwrotne Projekty mieszane

3 Inwestycje infrastrukturalne Projekt inwestycyjny jednorazowe przedsięwzięcie zorganizowane w odrębną strukturę organizacyjną, które jest przeprowadzane w określonym celu przy wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, ludzkich i rzeczowych* Infrastruktura - urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do należytego funkcjonowania społeczeństwa i produkcyjnych działów gospodarki** Infrastruktura ekonomiczna - infrastruktura obejmująca usługi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki itp.** Infrastruktura społeczna - infrastruktura obejmująca usługi w dziedzinie prawa, oświaty, służby zdrowia itp.** * Źródło: H. Gawron Ocena efektywności inwestycji, AE, Poznań 1997 ** Źródło: Słownik języka polskiego PWN,

4 Cechy projektów infrastrukturalnych w kontekście ich finansowania Cechy projektów Kapitałochłonność inwestycji Długi okres realizacji Długi okres życia inwestycji Wysoki stopień niepodzielności nakładów Specyficzność nakładów Nieodwracalność nakładów Niemobilność aktywów Wysokie ryzyko inwestycyjne Możliwość generowania dochodów wyłącznie w walucie lokalnej Funkcje publiczne i prywatne inwestycji Cechy finansowania Finansowanie długookresowe Elastyczność wykorzystania w zależności od tempa realizacji inwestycji Spłaty dostosowane do generowanych przepływów Elastyczne warunki finansowania Waluta dostosowana do charakterystyki ryzyka kursowego podmiotu finansującego

5 Samodzielność inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego Samodzielność finansowa istotnym elementem niezależności i samodzielności jednostek samorządu terytorialnego Ustawowe przeniesienie zadań i kompetencji decyzyjnych ze szczebli wyższych na administracyjne struktury regionalne Budżet podstawą samodzielnej polityki jednostek samorządu terytorialnego Wieloletni plan inwestycyjny narzędziem realizacji strategii rozwojowych

6 Źródła finansowania inwestycji jednostek samorządu terytorialnego Środki własne Pochodzące z dochodów bieżących oraz z majątku komunalnego Dotacje ze środków publicznych pochodzenia polskiego Finansowanie Środki zwrotne Pożyczki o charakterze preferencyjnym Kredyty komercyjne zaciągane w bankach Obligacje komunalne Fundusze UE Projekty mieszane

7 Środki własne Środki własne pochodzące z dochodów bieżących oraz z majątku komunalnego dochody podatkowe dochody niepodatkowe Dotacje ze środków publicznych pochodzenia polskiego subwencja ogólna dotacje celowe Sfinansowanie koszyka potrzeb społecznych przekracza możliwe do osiągnięcia dochody budżetowe

8 Fundusze UE Cel podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i zapewnienie rozwoju regionów Budżet dla Polski na lata ponad 59,5 miliarda EUR Środki z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Programy: Infrastruktura i Środowisko Kapitał Ludzki Innowacyjna Gospodarka Regionalne Programy Operacyjne Skorzystanie z funduszy unijnych wymaga zaangażowania środków własnych

9 Środki zwrotne Pożyczki o charakterze preferencyjnym Atrakcyjne warunki dla kredytobiorcy (cena, harmonogram spłaty) Możliwość pozyskania finansowania na okres ok lat EBI finansuje do 50% kosztów projektu, finansowanie głównie w formie długoterminowego kredytu inwestycyjnego. Może wymagać gwarancji na okres budowy/eksploatacji EBOR finansuje do 75% kosztów projektu; finansowanie w formie długoterminowego kredytu inwestycyjnego, obligacji przychodowych (25%), zaangażowanie kapitałowe NIB - finansuje projekty mające korzystny wpływ na rozwój krajów nadbałtyckich, nowe kraje członkowskie UE o niskim dochodzi na mieszkańca, uczestniczy w finansowaniu wspólnie z innymi instytucjami multilateralnymi do kwoty pomiędzy 1/3 a 1/2 kwoty finansowania, minimalna kwota zaangażowania

10 Środki zwrotne Pożyczki o charakterze preferencyjnym c.d. Duża ilość projektów ubiegających się o współfinansowanie przez instytucje multilateralne Ograniczona kwota dostępnych środków przeznaczonych na finansowanie projektów w Polsce, nie wszystkie projekty uzyskają finansowanie Wymóg przeprowadzenia szczegółowych analiz/audytów w zakresie ochrony środowiska (Natura 2000), konsultacji społecznych oraz pełnej analizy projektu od strony ekonomiczno-finansowej (model finansowy), technicznej, ubezpieczeniowej, rynkowej Wzrost marży dla kredytobiorcy

11 Środki zwrotne - Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Komercyjny kredyt konsorcjalny był do tej pory najczęściej stosowanym instrumentem przy finansowaniu dużych inwestycji. Charakteryzował się długim okresem spłaty oraz atrakcyjnymi warunkami dla kredytobiorcy kwota w mld PLN Kredyty Konsorcjalne w Polsce W latach polski system bankowy charakteryzował się nadpłynnością niskie marże, często nieodzwierciedlające ryzyka kredytowego podmiotu / projektu inwestycyjnego lata Źródło: Rzeczpospolita W związku z obecną sytuacją na rynkach finansowych oraz globalnym spowolnieniem gospodarczym banki zaostrzyły kryteria kredytowania

12 Środki zwrotne Kredyt komercyjny Kredyt dla jednostek samorządu terytorialnego oparty na Ustawie prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 r. Możliwość relatywnie elastycznego kształtowania zapisów umowy kredytowej Pewność otrzymania środków w dniu ciągnienia Wypłata kredytu w transzach Spłata kredytu dostosowana do możliwości budżetowych Wymagane zabezpieczenia

13 Środki zwrotne Wpływ kryzysu na finansowanie kredytowe j.s.t. Bardzo wysoki wzrost kosztu kredytu zarówno opłata aranżacyjna jak i marża Skrócenie okresów finansowania do 5 7 lat Banki komercyjne w dalszym ciągu zainteresowane współfinansowaniem projektów z instytucjami multilateralnymi / środkami unijnymi Gwarancja/pewność udzielenia finansowania ograniczona poprzez zapisy dające prawo kredytodawcy do zmiany struktury, kwoty, warunków finansowania

14 Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce Rynek papierów dłużnych w Polsce jest najlepiej rozwiniętym rynkiem tego typu w regionie Europy Środkowej. Wielkość tego rynku w IV kwartale 2008 r. wyniosła 44,7mld PLN (w 2007 r. wyniosła 42,6 miliardów PLN). Ok. 71% rynku (31,7 miliarda PLN) stanowiły papiery średnio- i długoterminowe wyemitowane przez przedsiębiorstwa, banki oraz jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast, papiery krótkoterminowe stanowiły ok. 29% rynku. W I kw r. wielkość rynku wyniosła 42,5 mld PLN, co stanowi spadek o 2,2 mld PLN w stosunku do IV kw r. Jednocześnie, bez większych zmian pozostały proporcje pomiędzy emisjami krótkoterminowymi a średnio- i długoterminowymi. Polski rynek obligacji w porównaniu do rynku bankowego wciąż charakteryzował się płynnością dla podmiotów o dobrym standingu finansowym oraz stanowił alternatywę dla finansowania w formie kredytów W 2008 r. w porównaniu do 2007 r. zarejestrowano wzrost emisji obligacji, w którym znaczny udział miały transakcje refinansowania zapadających emisji, choć nieznacznie wzrosła również wartość emisji obligacji komunalnych

15 Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Pod koniec 2008 r. oraz w I kw r. zarejestrowano mniejszy popyt ze strony inwestorów, którzy dysponują mniejszymi środkami finansowymi, które mogą przeznaczyć na zakup obligacji. Ponadto, emitenci wstrzymują się z emisją ze względu na znaczną zmienność rynku Oprocentowanie dla obligacji, z uwagi na rosnące koszty refinansowania się inwestorów oraz rosnącą liczbę emisji obligacji, jest obecnie zbliżone do oprocentowania kredytów bądź wyższe Inwestorzy koncentrują się głównie na emitentach o dobrym standingu finansowym. Popyt jest stymulowany przez: dążenie inwestorów instytucjonalnych do dywersyfikacji portfela inwestycji zwiększające się kwoty napływające do funduszy emerytalnych możliwość nabycia obligacji przychodowych Pomimo znacznej liberalizacji wymogów odnośnie oferty publicznej oraz zasad i uregulowań prawnych obowiązujących na rynku kapitałowym, rynek obligacji jest w dalszym ciągu zdominowany przez emisje niepubliczne

16 Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Rynek papierów dłużnych w Polsce PLN mld Rynek nieskarbowych papierów dłużnych, IV kw I kw. 2009, mld PLN Obligacje (pow. 365 dni) Źródło: Fitch Ratings Papiery krótkoterminowe IV kw I kw II kw III kw IV kw I kw KPD Obligacje przedsiębiorstw Papiery dłużne długoterminow e banków Obligacje komunalne Źródło: Fitch Polska

17 Środki zwrotne Rynek obligacji w Polsce c.d. Nabywcy nieskarbowych papierów dłużnych długo- i krótkoterminowych (marzec 2009) Struktura krajowego rynku nieskarbowych papierów dłużnych (marzec 2009) Podmioty zagraniczne 9% Inne instytucje finansowe 1% Pozostałe jednostki 7% Źródło: Fitch Ratings Przedsiębiorst wa 27% Banki 32% Fundusze inwestycyjne 12% Fundusze emerytalne 8% Towarzystwa ubezpieczeni owe 4% Papiery dłużne banków (powyżej 365 dni) 27% Źródło: Fitch Ratings Obligacje komunalne 10% Papiery krótkotermino we 29% Obligacje przedsiębiorst w (powyżej 365 dni) 34%

18 Środki zwrotne Obligacje komunalne Regulacje prawne ustawa o obligacjach z 29 czerwca 1995 r., brak wymagań przetargu zgodnie z ustawą prawo zamówień publicznych 85% wartości obligacji komunalnych emitowane w trybie oferty niepublicznej Objęcie emisji gwarantowane przez banki Obrót wtórny odbywa się między bankami organizującymi emisje Oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej Okres zapadalności najczęściej 3-8 lat Stosunkowo niewielkie emisje (połowa poniżej 5 mln PLN, zaledwie jedna piąta powyżej 10 mln PLN) Główni organizatorzy Bank Pekao S.A. i PKO BP S.A. Możliwość emisji programu w transzach o różnych terminach zapadalności Możliwość opcji wcześniejszego wykupu Zabezpieczenia nie są wymagane

19 Środki zwrotne Wpływ kryzysu na emisje obligacji komunalnych Wzrost oprocentowania obligacji Termin wykupu obligacji lat Emisje tylko w walucie PLN Limity inwestycyjne inwestorów instytucjonalnych odnośnie inwestycji w obligacje jednego emitenta Brak ratingu powoduje dalsze ograniczania bazy inwestorów Oferta publiczna zapewnia dostęp do szerokiej bazy inwestorów jednakże odznacza się długim okresem przygotowania oraz rozbudowanymi wymogami informacyjnymi Brak ogólnie dostępnych kwotowań dla emisji niepublicznej

20 Środki zwrotne Ograniczenia j.s.t. Łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym: spłat rat kredytów i pożyczek wraz z należnymi odsetkami wykupów papierów wartościowych wraz z należnymi odsetkami i dyskontem potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów j.s.t. W sytuacji, gdy relacja państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto (PKB) przekroczy 55%, dopuszczalne zadłużenie obniża się do 12% z wyjątkiem zobowiązań zaciągniętych przed ogłoszeniem tej relacji Łączna kwota długu j.s.t. na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w roku budżetowym W trakcie trwania roku budżetowego łączna kwota długu j.s.t. na koniec kwartału nie może przekraczać 60% planowanych w danym roku budżetowym

21 Projekty mieszane - PPP J.s.t. Dostawcy długu Płatność jednorazowa lub okresowe Pożyczka Płatność za koncesję lub udział w przychodach Kapitał własny Udziałowcy Spłata kapitału i odsetek Koszty budowy Spółka projektowa Dywidenda Koszty stałe i podatki Usługi Wykonawca Koszty utrzymania Usługi utrzymania Strony trzecie Spółka odpowiedzialna za utrzymanie

22 Projekty mieszane PPP c.d. Zmniejszenie znaczących jednorazowych wydatków inwestycyjnych w budżecie j.s.t. Ograniczenia zadłużenia j.s.t. Finansowanie w formule PPP nie jest zaliczane do limitu zadłużenia j.s.t. Dodatkowe środki z sektora prywatnego - możliwość zrealizowania większej ilości projektów przy ograniczonych funduszach Projekty z zaangażowaniem j.s.t., w dalszym ciągu bardzo dobrze postrzegane przez instytucje finansowe Gwarancja świadczenia wysokiej jakości usług w całym okresie Niższe całkowite koszty w całym okresie Dostarczenie usługi inaczej niedostępnej

23 Sposób finansowania projektów wg ustawy o PPP Ustawa budżetowa określa łączną kwotę, do wysokości której organy administracji rządowej mogą w danym roku zaciągać zobowiązania finansowe z tytułu umów o partnerstwie publiczno-prywatnym Minister właściwy do spraw finansów publicznych wydaje zgodę na sfinansowanie przedsięwzięcia z budżetu państwa w kwocie przekraczającej 100 milionów PLN (z pewnymi wyjątkami dot. programów operacyjnych) w ciągu 6 tygodni od dnia otrzymania wniosku Wniosek do Ministra składa podmiot publiczny i określa w nim: podmiot publiczny planowane przedsięwzięcie przewidywaną wysokość środków z budżetu państwa przeznaczonych w poszczególnych okresach budżetowych na realizację przedsięwzięcia (w przypadku zmiany danych dotyczących wysokości środków z budżetu państwa przeznaczonych na realizację przedsięwzięcia można złożyć kolejny wniosek)

24 Idealny partner prywatny Jest to partner prywatny / inwestor który posiada: Wystarczające zasoby finansowe Stabilną sytuację finansową Znajomość specyfiki lokalnego rynku Doświadczenie w finansowaniu Doświadczenie nie tylko w realizacji ale również w zarządzaniu podobnymi projektami Doświadczenie w eksploatacji

25 Główne różnice między metodą tradycyjną a PPP Punkt zainteresowania Strona finansująca Czas trwania obciążeń Podział ryzyka Metoda tradycyjna Koncentracja na budowie obiektu Finansowanie organizowane przez sektor publiczny Obciążenia finansowe w trakcie trwania budowy (przeciętnie 5 lat) Całe ryzyko po stronie sektora publicznego Metoda PPP Koncentracja na całym cyklu życia obiektu tj. budowie, eksploatacji i utrzymaniu Finansowanie organizowane przez sektor prywatny (w całości lub części) Początek obciążeń finansowych po oddaniu obiektu do użytku i ich trwanie przez okres umowy (20-30 lat) Podział ryzyka

26 Dziękuję za uwagę