Spis treści Przedmowa do osiemnastego wydania... Wykaz skrótów... XV XIX Rozdział I. Istota i rozwój postępowania administracyjnego... 1 1. Postępowanie administracyjne na tle innych dziedzin prawa... 1 2. Standardy europejskie w polskim prawie o postępowaniu administracyjnym... 5 Rozdział II. Zagadnienia ogólne... 9 3. Zakres obowiązywania KPA... 9 I. Postępowania regulowane przez KPA... 9 II. Ogólne postępowanie administracyjne... 9 III. Inne postępowania regulowane przez KPA... 14 1. Nakładanie lub wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej... 14 2. Wydawanie zaświadczeń... 14 3. Sprawy skarg i wniosków... 15 4. Europejska współpraca administracyjna... 15 4. Zasady ogólne... 15 I. Założenia postępowania ogólnego... 16 II. Pojęcie zasad ogólnych... 17 III. Omówienie zasad ogólnych... 19 1. Zasada praworządności... 19 2. Zasada prawdy obiektywnej... 21 3. Zasada oficjalności... 22 4. Zasada czuwania przez organ administracji nad interesem strony i in nych osób biorących udział w postępowaniu... 22 5. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu... 24 6. Zasada pisemności................................. 25 7. Zasada dwuinstancyjności... 25 8. Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych... 26 9. Zasada trwałości decyzji administracyjnej... 26 10. Zasada szybkości postępowania... 28 11. Zasada nakłaniania do polubownego rozstrzygania kwestii spornych (zawarcia ugody lub podjęcia mediacji)... 29
VI Spis treści 12. Zasada przekonywania... 29 13. Zasada pogłębiania zaufania do władzy publicznej... 30 14. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli... 31 Rozdział III. Podmioty orzekające... 34 5. Organy administracji... 34 I. Pojęcie organu administracji w KPA... 34 II. Organy wyższego stopnia i organy naczelne... 36 6. Właściwość organów administracji... 37 I. Pojęcie właściwości... 37 1. Właściwość rzeczowa... 38 2. Właściwość instancyjna... 39 3. Właściwość miejscowa... 40 II. Powierzanie wykonywania kompetencji... 41 III. Skutki naruszenia przepisów o właściwości... 42 IV. Spory o właściwość... 43 1 Spory między organami administracji (w tym między organami samorządu terytorialnego)... 44 2. Spory między organami administracji rządowej a organami jednostek samorządu terytorialnego... 45 7. Wyłączenie pracownika oraz organu od udziału w postępowaniu. 46 I. Wyłączenie pracownika i członka organu kolegialnego... 47 II. Wyłączenie organu administracji... 49 Rozdział IV. Strona i podmioty na prawach strony.... 50 8. Strona w postępowaniu administracyjnym... 50 9. Podmioty na prawach strony... 59 I. Organizacja społeczna... 59 II. Prokurator... 62 III. Rzecznik Praw Obywatelskich... 65 IV. Rzecznik Praw Dziecka... 66 V. Inne podmioty działające na prawach strony... 66 Rozdział V. Doręczenia, wezwania i terminy... 68 10. Doręczenia... 68 11. Wezwania... 72 12. Terminy... 74 I. Uwagi wprowadzające... 74 II. Rodzaje terminów... 75 III. Przywrócenie terminu... 77 IV. Obliczanie terminów... 79 V. Zachowanie terminu... 80 VI. Terminy załatwiania spraw administracyjnych... 81 VII. Legalne wydłużenie terminów załatwiania spraw... 82 VIII. Bezczynność i przewlekłość postępowania... 83
Spis treści VII Rozdział VI. Wszczęcie postępowania.... 88 13. Wszczęcie postępowania... 88 14. Metryki, protokoły i adnotacje... 96 I. Uwagi wprowadzające... 96 II. Protokoły... 96 III. Adnotacje... 98 IV. Metryka sprawy... 99 15. Udostępnianie akt... 101 I. Jawność... 101 1. Jawność zewnętrzna... 101 2. Jawność wewnętrzna... 101 II. Uprawnienia strony wynikające z zasady jawności postępowania 102 III. Ograniczenia jawności... 103 1. Ograniczenia podmiotowe... 103 2. Ograniczenia przedmiotowe... 104 IV. Prawne zabezpieczenia udostępniania akt... 104 16. Formy postępowania wyjaśniającego... 105 I. Postępowanie gabinetowe... 105 II. Rozprawa... 106 1. Obligatoryjność i fakultatywność rozprawy... 106 2. Czynności poprzedzające rozprawę... 109 3. Część wstępna rozprawy... 110 4. Część właściwa rozprawy... 110 17. Postępowanie dowodowe... 111 I. Dowody... 112 II. Uprawdopodobnienie... 114 III. Domniemanie w postępowaniu dowodowym... 114 IV. Rodzaje środków dowodowych... 117 V. Dowód z dokumentów... 119 VI. Dowód z zeznań świadków... 122 VII. Dowód z opinii biegłego... 123 VIII. Oględziny... 125 IX. Przesłuchanie stron... 125 X. Zasady postępowania dowodowego... 127 1. Zasada swobodnej oceny dowodów... 127 2. Ciężar dowodu.................................... 129 3. Jawność wobec strony... 132 4. Bezpośredniość... 133 5. Koncentracja materiału dowodowego... 134 XI. Udział strony w postępowaniu dowodowym... 135 XII. Skutki uchybień w postępowaniu dowodowym... 138 18. Mediacje... 139 Rozdział VII. Przerwanie toku postępowania... 143 19. Zawieszenie postępowania... 143
VIII Spis treści I. Obligatoryjne zawieszenie postępowania... 143 II. Fakultatywne zawieszenie postępowania... 147 III. Forma zawieszenia postępowania... 148 IV. Skutki prawne zawieszenia postępowania... 148 V. Podjęcie zawieszonego postępowania... 149 20. Umorzenie postępowania... 149 I. Obligatoryjne umorzenie postępowania... 149 II. Fakultatywne umorzenie postępowania... 151 III. Forma umorzenia postępowania... 152 IV. Stadia, w których postępowanie można umorzyć... 152 Rozdział VIII. Rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym.. 153 21. Decyzja... 153 I. Pojęcie i istota decyzji... 153 II. Klasyfikacja decyzji... 157 1. Decyzje deklaratoryjne i konstytutywne... 157 2. Decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)... 158 3. Decyzje pozytywne i negatywne... 158 4. Decyzje dochodzące do skutku niezależnie od woli adresata lub wskutek wniosku strony... 159 5. Decyzje swobodne i tzw. związane... 159 6. Decyzje ostateczne i nieostateczne... 160 III. Treść decyzji... 160 1. Oznaczenie organu administracji publicznej... 161 2. Data wydania... 161 3. Oznaczenie strony (lub stron) adresatów decyzji... 161 4. Osnowa treść rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem po stępo wa nia administracyjnego... 162 5. Powołanie podstawy prawnej... 162 6. Uzasadnienie faktyczne i prawne... 164 7. Pouczenie o przysługujących środkach prawnych... 168 8. Podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji albo kwalifikowany podpis elektroniczny... 169 9. Inne składniki... 171 IV. Konstrukcje decyzji w orzecznictwie NSA i SN... 172 V. Zajęcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji przez organ właściwy... 173 VI. Rygor natychmiastowej wykonalności... 175 VII. Pisemna (ustna) lub elektroniczna forma decyzji... 176 VIII. Związanie organu wydaną decyzją... 177 IX. Wadliwość decyzji... 177 22. Postanowienie... 179 I. Istota i pojęcie postanowienia... 180 II. Klasyfikacja postanowień... 180
Spis treści IX III. Treść postanowienia... 182 IV. Różnice między postanowieniem a decyzją... 183 23. Ugoda administracyjna... 184 I. Uwagi wprowadzające... 184 II. Przesłanki dopuszczalności zawarcia ugody... 185 III. Podmioty ugody, inicjatywa zawarcia ugody, fazy postępowania i termin zawarcia ugody... 186 IV. Forma i treść ugody... 187 V. Zatwierdzenie ugody i odmowa zatwierdzenia ugody... 188 VI. Skutki prawne odmowy zatwierdzenia ugody oraz zatwierdzenia ugody... 190 24. Milczące załatwienie sprawy... 191 Rozdział IX. Kontrola prawidłowości decyzji i postanowień w administracyjnym toku instancji... 200 25. Założenia kontroli instancyjnej... 201 I. Środki prawne w postępowaniu administracyjnym. Uwagi wprowadzające... 201 II. Administracyjny tok instancji... 203 26. Środki prawne... 204 I. Odwołanie od decyzji... 204 II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ. 207 III. Zażalenie na postanowienie... 209 27. Postępowanie odwoławcze... 210 I. Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji... 210 II. Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji... 213 III. Cofnięcie odwołania... 219 IV. Rozstrzygnięcia organu II instancji... 221 1. Decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji (art. 138 1 pkt 1 KPA)... 221 2. Decyzja reformatoryjna... 222 3. Decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania przed organem I instancji w całości albo w części (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 225 4. Decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji bez żadnych dalszych rozstrzyg nięć (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 227 5. Decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego (art. 138 1 pkt 3 KPA)... 228 6. Decyzja kasacyjna (art. 138 2 i 2a KPA)... 229 7. Decyzja kasacyjna (art. 138 4 KPA)... 232 V. Reformatio in peius w postępowaniu odwoławczym... 233 Rozdział X. Weryfikacja decyzji ostatecznych.... 237 28. Zagadnienia wstępne... 237 29. Wznowienie postępowania... 240 I. Przesłanka pierwsza... 241
X Spis treści II. Przesłanka druga... 241 III. Przesłanka trzecia... 242 IV. Przesłanka czwarta... 243 V. Przesłanka piąta... 244 VI. Przesłanka szósta... 244 VII. Przesłanka siódma... 245 VIII. Przesłanka ósma... 245 30. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 i 155 KPA... 250 31. Stwierdzenie nieważności decyzji... 252 I. Przesłanka pierwsza... 252 II. Przesłanka druga... 253 III. Przesłanka trzecia... 256 IV. Przesłanka czwarta... 256 V. Przesłanka piąta... 257 VI. Przesłanka szósta... 257 VII. Przesłanka siódma... 257 32. Inne przypadki uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych... 261 I. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo bez zgody strony... 261 II. Zmiana, uchylenie i stwierdzenie wygaśnięcia decyzji na podstawie przepisów pozakodeksowych... 263 Rozdział XI. Uprawnienia prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu administracyjnym.... 266 33. Uprawnienia prokuratora... 266 34. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich... 269 Rozdział XII. Postępowanie uproszczone... 270 Rozdział XIII. Administracyjne kary pieniężne.... 273 Rozdział XIV. Opłaty i koszty postępowania... 279 35. Zasady wnoszenia należności przez stronę... 279 I. Opłaty... 279 II. Koszty postępowania... 281 III. Inne należności... 283 Rozdział XV. Postępowania odrębne.... 285 36. Wydawanie zaświadczeń... 285 I. Pojęcie zaświadczenia... 285 II. Zakres podmiotowy... 286 III. Tryb wydawania... 288 37. Skargi i wnioski... 291 I. Zagadnienia ogólne... 291 II. Skargi... 294
Spis treści XI III. Wnioski... 297 38. Europejska współpraca administracyjna... 298 Rozdział XVI. Postępowanie podatkowe... 300 39. Regulacja postępowania podatkowego... 300 40. Organy orzekające... 305 41. Zasady ogólne... 310 42. Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu... 316 43. Strona w postępowaniu podatkowym... 320 44. Pełnomocnictwo... 323 45. Podmioty na prawach strony w postępowaniu podatkowym... 326 46. Załatwianie spraw... 328 47. Doręczenia... 329 48. Wezwania... 334 49. Przywrócenie terminu... 335 50. Wszczęcie postępowania... 336 51. Metryki protokoły i adnotacje... 341 52. Udostępnienie akt... 341 53. Dowody... 343 I. Dowody... 343 II. Dowody o szczególnym charakterze... 345 III. Pozostałe dowody... 349 54. Rozprawa... 351 55. Zawieszenie postępowania... 353 56. Decyzje... 356 57. Postanowienia... 359 58. Odwołanie... 359 59. Zażalenia... 364 60. Wznowienie postępowania... 365 61. Stwierdzenie nieważności... 366 62. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych... 367 63. Wygaśnięcie decyzji... 369 64. Odpowiedzialność odszkodowawcza... 370 65. Kary porządkowe... 370 66. Koszty postępowania... 371 Rozdział XVII. Postępowanie egzekucyjne w administracji.... 374 67. Regulacja egzekucji administracyjnej... 375 I. Zarys rozwoju regulacji prawnej... 375 II. Zakres regulacji... 379 III. Podmioty postępowania egzekucyjnego... 384 1. Organ egzekucyjny... 384 2. Wierzyciel... 388 3. Zobowiązany... 389 4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna... 389
XII Spis treści 5. Uczestnicy postępowania... 390 68. Środki egzekucyjne... 391 I. Założenia ogólne... 391 II. Środki egzekucyjne obowiązków o charakterze pieniężnym.. 392 1. Egzekucja z pieniędzy... 393 2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę... 393 3. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej... 394 4. Egzekucja z rachunków bankowych... 395 5. Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych... 396 6. Egzekucja z praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelności z ra chunków pieniężnych 397 7. Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunkach papierów wartościowych... 398 8. Egzekucja z weksla... 399 9. Egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej... 399 10. Egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością... 401 11. Egzekucja z pozostałych praw majątkowych... 402 12. Egzekucja z ruchomości... 402 13. Egzekucja z nieruchomości... 403 14. Szczególne zasady egzekucji należności pieniężnych... 405 III. Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym... 407 1. Grzywna w celu przymuszenia... 407 2. Wykonanie zastępcze... 408 3. Odebranie rzeczy ruchomej... 410 4. Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń... 410 5. Przymus bezpośredni............................... 412 69. Postępowanie zabezpieczające... 413 70. Tok postępowania egzekucyjnego... 416 I. Zasady postępowania egzekucyjnego... 416 1. Zasada obligatoryjnego podejmowania egzekucji... 416 2. Zasada legalności... 417 3. Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego 417 4. Zasada niedopuszczalności stosowania środków egzekucyjnych, gdy od padła podstawa prowadzenia egzekucji... 418 5. Zasada poszanowania minimum egzystencji... 418 6. Zasada zagrożenia... 419 7. Zasada niezależności postępowania egzekucyjnego... 419 8. Zasada prawdy obiektywnej... 419 II. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego... 420 III. Zbieg egzekucji... 424 IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego... 425 V. Postępowania uproszczone... 429
Spis treści XIII VI. Środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym... 430 1. Zarzuty... 431 2. Zażalenie... 433 3. Skarga na czynności egzekucyjne... 434 4. Wniosek o wyłączenie spod egzekucji... 434 5. Żądanie zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie przepisów KPA... 435 VII. Środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym... 437 VIII. Koszty postępowania egzekucyjnego... 438 IX. Udzielanie pomocy obcemu państwu oraz korzystanie z jego pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych... 440 Rozdział XVIII. Pozycja prawna sądów administracyjnych i postępowanie przed sądami administracyjnymi... 443 71. Pozycja prawna sądów administracyjnych... 444 I. Podstawy prawne działania sądów administracyjnych... 444 II. Organizacja sądownictwa administracyjnego uwagi ogólne. 447 III. Organizacja wojewódzkich sądów administracyjnych... 450 IV. Organizacja Naczelnego Sądu Administracyjnego... 452 V. Zakres właściwości sądów administracyjnych... 454 VI. Zakres właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego... 458 72. Postępowanie przed sądami administracyjnymi... 459 I. Podstawowe zasady postępowania przed sądami administracyjnymi... 459 1. Zasada prawa do sądu... 459 2. Zasada dwuinstancyjności... 459 3. Zasada legalności... 460 4. Zasada informowania (zasada udzielania pomocy prawnej stronom)... 461 5. Zasada jawności... 461 6. Zasada ekonomii procesowej... 462 II. Sąd administracyjny arbiter postępowania... 463 1. Właściwość sądu administracyjnego... 463 2. Wyłączenie sędziego... 463 3. Skład sądu... 465 III. Strony i inni uczestnicy postępowania przed sądami administracyjnymi... 465 1. Strony postępowania... 465 2. Uczestnicy postępowania... 467 3. Zdolność sądowa i procesowa... 468 4. Pełnomocnictwo... 469 IV. Pisma w postępowaniu sądowym... 471 V. Wniosek o wszczęcie postępowania... 472 VI. Skarga do sądu administracyjnego... 472 1. Legitymacja skargowa... 472 2. Wyczerpanie środków zaskarżenia... 474 3. Terminy i tryb wniesienia skargi... 475
XIV Spis treści 4. Uiszczenie wpisu... 477 5. Inne wymogi formalne forma i treść skargi jako pisma procesowego... 478 VII. Skutki prawne skargi... 478 1. Względna suspensywność skargi... 478 2. Cofnięcie skargi... 479 3. Odrzucenie skargi, oddalenie lub uwzględnienie skargi... 480 VIII. Sprzeciw od decyzji... 481 IX. Doręczenia... 483 X. Terminy... 485 1. Uwagi ogólne... 485 2. Przywrócenie terminu... 486 XI. Posiedzenia sądowe... 487 XII. Postępowanie mediacyjne... 488 XIII. Postępowanie uproszczone... 490 XIV. Zawieszenie postępowania... 491 XV. Umorzenie postępowania... 493 XVI. Orzeczenia sądowe... 494 1. Wyroki... 494 2. Postanowienia... 496 3. Zakaz reformationis in peius... 497 4. Prawomocność orzeczeń... 497 5. Sankcje za niewykonywanie orzeczeń sądowych... 498 5.1. Wymierzenie organowi grzywny i zasądzenie sumy pieniężnej na rzecz skarżącego... 498 5.2. Wystąpienia prezesa sądu lub składu orzekającego... 500 5.3. Roszczenie o odszkodowanie... 500 XVII. Weryfikacja orzeczeń sądów administracyjnych... 501 1. Skarga kasacyjna... 501 2. Zażalenie... 505 3. Wznowienie postępowania skarga o wznowienie... 507 4. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 509 XVIII. Wykonywanie orzeczeń sądowych... 512 XIX. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt... 512 XX. Przepisy z zakresu postępowania w obrocie zagranicznym... 514 XXI. Koszty postępowania... 514 1. Zwrot kosztów postępowania między stronami... 514 2. Koszty sądowe.................................... 515 2.1. Wpis... 516 2.2. Opłata kancelaryjna... 517 2.3. Wydatki... 517 3. Zwolnienie od kosztów sądowych... 517 3.1. Prawo pomocy... 518 Indeks rzeczowy... 523