EKONOMIA wykład 4 TEORIA POSTĘPOWANIA PRODUCENTA Prowadzący zajęcia: dr inż. Magdalena Węglarz Politechnika Wrocławska Wydział Informatyki i Zarządzania
PLAN WYKŁADU 1. Krótkookresowa teoria produkcji 1. Prawo malejących przychodów 2. Produkt przeciętny 3. Produkt marginalny 2. Długookresowa teoria produkcji 1. Efekty skali 2. Wybór technik wytwarzania 3. Marginalna stopa technicznej substytucji
Teoria postępowania producenta Nakład jest to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji.
Teoria postępowania producenta Stałe czynniki produkcji to takie, których nakładów nie można zwiększyć w danym okresie, np. grunty, budynki. Zmienne czynniki produkcji to takie, których podaż może być zwiększona w danym okresie szybko i bez dodatkowych inwestycji.
Teoria postępowania producenta W okresie krótkim przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały. Produkcja może wzrastać wyłącznie przez użycie większej ilości zmiennych czynników produkcji. Natomiast w okresie długim wszystkie czynniki produkcji są traktowane jako zmienne. Czas trwania okresu krótkiego i długiego zależy od specyfiki gałęzi, długości cyklu inwestycyjnego, itp.
Krótkookresowa teoria produkcji Producentem jest gospodarstwo rolne uprawiające pszenicę. Występują tylko dwa czynniki produkcji: ziemia i praca. Przy założeniu, że nakłady ziemi są stałe, wzrost rozmiarów produkcji może nastąpić tylko poprzez zwiększenie liczby robotników rolnych. Zbiory pszenicy nie będą rosły proporcjonalnie do liczby zatrudnionych robotników. Występuje tutaj prawo malejących przychodów.
Krótkookresowa teoria produkcji Prawo malejących przychodów Zwiększenie nakładów czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmniejsza się.
Krótkookresowa teoria produkcji 0 0 - - 1 5 5 5 2 12 6 7 3 21 7 9 4 32 8 11 5 40 8 8 6 42 7 2 7 42 6 0 8 40 5-2
Krótkookresowa teoria produkcji
Krótkookresowa teoria produkcji Początkowo produkt całkowity rośnie szybko, następnie zmiany są coraz wolniejsze, aż wreszcie dodatkowe zwiększanie zatrudnienia nie prowadzi do wzrostu produkcji całkowitej, lecz do jej obniżenia.
Krótkookresowa teoria produkcji Produkt przeciętny i krańcowy najpierw rośnie, a następnie zaczyna spadać. Produkt krańcowy początkowo rośnie szybciej niż produkt przeciętny.
Krótkookresowa teoria produkcji Zatrudnianie kolejnych pracowników daje więcej niż proporcjonalne przyrosty produkcji. Jednak po osiągnięciu maksimum następuje szybki spadek produktu krańcowego (kolejni zatrudniani pracownicy w coraz mniejszym stopniu powiększają produkt całkowity). Zaczyna działać prawo malejących przychodów.
Krótkookresowa teoria produkcji Produkt krańcowy jest dodatni do momentu, gdy produkt całkowity rośnie, kiedy zaś produkt całkowity zaczyna maleć, produkt krańcowy staje się ujemny.
W długim okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne, ponieważ istnieje możliwość zwiększenia ich nakładów w przedsiębiorstwie. Czas potrzebny na powiększenie potencjału produkcyjnego, instalacje maszyn, itp. Różni się poważnie w zależności od gałęzi przemysłu. Najważniejsze decyzje przedsiębiorstwa w długim okresie: Skala prowadzonej działalności gospodarczej Lokalizacja Wybór techniki wytwarzania
Zwiększanie nakładów czynników produkcji prowadzi do wzrostu rozmiarów produkcji. Pojawiają się tutaj trzy możliwości: stałe efekty skali, gdy rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie jak nakłady czynników produkcji, rosnące efekty skali (korzyści skali), gdy procentowy wzrost rozmiarów produkcji jest większy od procentowego wzrostu nakładów czynników produkcji, malejące efekty skali (niekorzyści skali), gdy rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynników produkcji.
1. Możliwość zmiany nakładów wszystkich czynników wytwórczych oznacza, że w długim okresie przedsiębiorstwo produkuje taniej niż w krótkim okresie. Zadaniem przedsiębiorstwa jest ciągłe poszukiwanie najtańszej kombinacji czynników wytwórczych. 2. Kształt krzywej kosztów długookresowych (LAC) zależy od charakteru przychodów ze skali produkcji. 16
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych w kształcie litery U odzwierciedla rosnące korzyści ze skali przy małej wielkości produkcji oraz zmniejszające się przychody ze skali przy dużych jej rozmiarach. 17
Na kształt krzywej LAC wpływa kilka czynników: stałe koszty przeciętne (stałe przychody ze skali) występują wówczas gdy proces produkcji można łatwo powielać; spadające koszty przeciętne są spowodowane m.in. przez: metody produkcji masowej charakteryzujące się wysoką kapitałochłonnością, automatyzację, specjalizację pracy, reklamę i metody dystrybucji; spadek kosztów przeciętnych może wynikać z istnienia różnych rodzajów kosztów stałych (reklama, promocja, dystrybucja i regulacje państwowe); zwiększające się koszty przeciętne są związane ze sposobem organizacji, kontroli i przepływu informacji oraz z koordynacją i procesem zarządzania. 18
Załóżmy, że w przedsiębiorstwie występują stałe efekty skali produkcji niezależnie od wielkości produkcji. Oznacza to, że jeśli zwiększymy nakłady wszystkich czynników produkcji o 20%, to w takim samym stopniu wzrośnie produkcja. Przy założeniu, że ceny czynników produkcji pozostają niezmienne, wydatki przedsiębiorstwa na te czynniki wzrastają również o 20%. Zatem wzrostowi produkcji towarzyszy dokładnie taki sam wzrost kosztów i w rezultacie koszty przeciętne nie zmieniają się. Koszty przeciętne pozostają na stałym poziomie dopóty, dopóki występują stałe przychody (korzyści) ze skali produkcji. 19
W wielu gałęziach krzywa LAC przyjmuje kształt litery L (rys.b), co jest związane z korzyściami skali przy małym wolumenie, które przeradzają się w stałe korzyści skali, przy większych rozmiarach produkcji. W przypadku niewielkiej liczby produktów występuje stały spadek LAC (rys.c) monopol naturalny. 20
21
W długim okresie firma może zmieniać lokalizację, co może w istotnym stopniu wpływać na koszty produkcji z powodu różnic w cenie ziemi, kosztach materiałów, surowców, energii, stawkach płac, kosztach usług transportowych, itp.
Kolejną ważną decyzja jest wybór technik (metod) wytwarzania. W długim okresie firma może wybierać technologie, z jakich chce korzystać, jaka fabrykę wybudować, w jakie maszyny ją wyposażyć czy zastosować zautomatyzowany proces produkcji, itp. Decyzje te mają długotrwałe konsekwencje. Gdy fabryka zostanie wybudowana a maszyny zainstalowane to na długie lata staną się źródłem kosztów stałych. Czyli pojawia się tutaj jeden stały czynnik produkcji.
Metoda wytwarzania jest technicznie efektywna, jeżeli nie istnieje inna metoda wytworzenia danej wielkości produkcji, która zużywa mniej jednego czynnika produkcji i nie więcej innego czynnika. Funkcja produkcji stanowi zbiór technicznie efektywnych metod produkcji. Przedsiębiorstwa dążące do maksymalizacji zysków nie są zainteresowane metodami produkcji powodującymi marnotrawstwo. Nakład = czynnik produkcji
Funkcja produkcji przyporządkowuje technicznie efektywne metody wytwarzania poszczególnym wielkościom produkcji. Wielkość Q Nakład Kapitału Nakład Pracy Koszt Kapitału Koszt Pracy TC 15 4 4 15 2 6 16 5 4 30 4 12
Metody produkcji różnią się czynnikochłonnością (pracochłonnością, kapitałochłonnością). Jest to relacja nakładów poszczególnych czynników. Metoda Wielkość Q Nakład Kapitału Nakład Pracy NK/NP A 15 4 4 4/4=1 B 15 2 6 2/6=0,33 Metoda A jest trzy razy bardziej kapitałochłonna od metody B. Metoda B jest bardziej pracochłonna. Funkcja produkcji zmienia się w miarę upływu czasu.
Która z technicznie efektywnych metod wytwarzania jest efektywna ekonomicznie, zależy od cen czynników produkcji. Zał. Jednostkowy koszt kapitału = 1$, a jednostkowy koszt pracy = 2$. Metoda Wielkość Q Nakład Kapitału Nakład Pracy Koszt Kapitału Koszt Pracy A 15 4 4 4 8 12 B 15 2 6 2 12 14 Metoda A jest ekonomicznie efektywna, bo ma niższe koszty całkowite. TC
Wielkość Q Nakład Kapitału Nakład Pracy Koszt Kapitału Koszt Pracy 1 2 11 2 11 13 13 2 3 19 6 19 25 12,5 3 4 29 8 29 37 12,33 4 5 38 10 38 48 12 5 6 58 12 58 70 14 6 7 82 14 82 96 16 TC AC
Przyczyny występowania rosnących efektów skali (korzyści skali): technologiczne efekty specjalizacji i podziału pracy, niepodzielność czynników produkcji (kombajny żniwne), technologia (reguła 2/3), produkcja wielofazowa, racjonalne wykorzystanie odpadów, środki na B+R, marketingowe zakupy hurtowe, koszty pakowania i transportu, reklama, dział sprzedaży, finansowe korzystniejsze kredyty bankowe, łatwiejszy dostęp do różnych źródeł finansowania.
Przyczyny występowania malejących efektów skali (niekorzyści skali): menedżerskie - trudności ze sprawnym zarządzaniem dużą firmą, relacje między pracownikami a kierownictwem, motywacja do pracy, geograficzne koszty transportu surowców, rynki zbytu produktów gotowych, dostęp do czynników produkcji.
Teoria postępowania producenta Krańcowa stopa technicznej substytucji (dla technologii wytwarzającej tylko jedno dobro) to dodatkowa ilość czynnika produkcji potrzebna do zrównoważenia krańcowego ubytku innego czynnika produkcji, tak aby wielkość produkcji pozostała stała. KSTS = K L gdzie ΔK przyrost nakładu kapitału, a ΔL przyrost nakładu pracy
Teoria postępowania producenta Firma wytwarza zabawkę według następującej funkcji produkcji: Q = 3K + 2L, gdzie Q to wielkość produkcji w ciągu godziny, K nakład kapitału w ciągu godziny, L nakład pracy w ciągu godziny. Jeśli K=20, ile potrzeba L do produkcji 100 zabawek w ciągu godziny? Jeśli firma bardziej zmechanizuje produkcję, w wyniku której K=30, ile L będzie potrzebne do produkcji zabawek w ciągu godziny? Narysuj izokwantę Q=100, zaznaczając na niej wielkości ustalone w punktach a i b. Jaka jest krańcowa stopa technicznej substytucji kapitału przez pracę?
Dziękuję za uwagę