IDŹ DO: Spis treści Przykładowy rozdział KATALOG KSIĄŻEK: Katalog online Bestsellery Nowe książki Zapowiedzi CENNIK I INFORMACJE: Zamów informacje o nowościach Zamów cennik CZYTELNIA: Fragmenty książek online Do koszyka Do przechowalni Nowość Promocja Onepress.pl Helion SA ul. Kościuszki 1c 44-100 Gliwice tel. 32 230 98 63 e-mail: onepress@onepress.pl redakcja: redakcjawww@onepress.pl informacje: o księgarni onepress.pl NLP w szkole. Skrzynka narzędziowa dla nauczyciela Autorzy: Roger Terry, Richard Churches Tłumaczenie:Bogusław Solecki, Wojciech Sztukowski ISBN: 978-83-246-3141-4 Tytuł oryginału: The NLP Toolkit: Activities and Strategies for Teachers, Trainers and School Leaders Format: 170 230, stron: 376 Uczyć radośnie i efektywnie: Wprowadzanie mnemotechnik oraz ćwiczenie pamięci. Rozwijanie umiejętności logicznego myślenia. Wzmacnianie samoświadomości u słuchaczy. Zaszczepianie pozytywnego myślenia u osób z problemami. Wspieranie realizacji dalekosiężnych celów. Podręcznik dla trenerów, nauczycieli, wykładowców i pedagogów Wytrenowani w NLP Odpowiednio dobrany sposób szkolenia oraz nauczania może zapewnić rezultaty, o których nawet Ci się nie śniło. Słuchacze odkrywają drzemiący w nich potencjał, uczniowie stają się bardziej zmotywowani, a pracownicy osiągają dużo wyższe wyniki. Przekazywanie wiedzy to jednak coś więcej niż pedagogika. Treningi i nauczanie to także zwiększanie samoświadomości osób, które przyszło Ci szkolić, i wywoływanie w nich stanów emocjonalnych, w których nauka przychodzi im łatwiej. Czy zdajesz sobie sprawę z tego, że nie trzymasz w ręku książki? Oto zamknięty w okładkach zestaw narzędziowy zawierający olbrzymi i uporządkowany zbiór prostych w użyciu metod, ćwiczeń oraz technik z zakresu wykorzystywania NLP, który jest niezbędny podczas przekazywania wiedzy. Obszerny pakiet technik NLP pozwoli Ci usprawnić poszczególne aspekty uczenia się i nauczania: od prostych sposobów na opanowanie ortografii, po rozwijanie umiejętności przywódczych i szkoleniowych. Programowanie neurolingwistyczne (NLP) nazywane jest często technologią inteligencji emocjonalnej. Ten podręcznik opisuje zarówno praktyczne sposoby rozwijania odporności emocjonalnej u młodzieży, jak i techniki pracy z liderami, którzy pragną doskonalić swoje umiejętności społeczne. Wiedza podana jest w sposób przystępny i w całości opiera się na doświadczeniu oraz praktyce. Rozwijaj umiejętności emocjonalne i społeczne. Poznaj techniki przygotowania i wygłaszania prezentacji. Wspieraj rozwój osobisty i produktywność. Odkryj sztukę inspirowania innych za pomocą NLP. Stosuj ćwiczenia rozszerzające skalę Twojego głosu. Skrzynka narzędziowa NLP to idealny dodatek do cenionej książki NLP dla nauczycieli. Szkoła efektywnego nauczania, niezwykle przydatny zarówno dla trenerów i nauczycieli doświadczonych już w stosowaniu technik NLP, jak i dla początkujących użytkowników tych metod pracy.
Spis treci Spis rozdziaów 8 Wstp 15 Jak najefektywniej wykorzysta t ksik 20 Cz I Podczas lekcji 23 Cz II Emocjonalny i spoeczny rozwój dzieci 83 Cz III Umiejtno prezentacji i wystpowania przed publicznoci 129 Cz IV Rozwój osobisty i skuteczno w pracy nauczyciela 219 Cz V Przywództwo z wykorzystaniem NLP 267 Sownik najczciej uywanych terminów NLP 339 Alfabetyczny spis rozdziaów 347 Chronologiczny spis najistotniejszych publikacji w rozwoju NLP 351 Wybrane artykuy i publikacje Rogera Terry ego i Richarda Churchesa na temat NLP, pomocne w pracy nauczyciela lub lidera szkolnego 355 Bibliografia z zakresu edukacji 359
Cz IV Rozwój osobisty i skuteczno w pracy nauczyciela
Rozwój osobisty i skuteczno w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * * * * * 45. Sowo daj, to dziaa Jak wywiera wpyw na innych za pomoc sów W NLP czsto mówimy: Nie da si nie komunikowa. Innymi sowy, wszystko, co mówimy, jest form komunikatu. Zrozumienie, jaki ma to wpyw na jzyk, którym posugujesz si w klasie i w innych miejscach, moe znaczco poprawi Twoj skuteczno. Jak to zrobi? Jzyk hipnozy czy te jzyk agodny jest bardzo pomocny w klasie. Znajomo powyszych wzorców jzykowych moe pomóc Ci znacznie w pracy z tzw. trudnymi uczniami. Chtniej bd wykonywali Twoje polecenia, atwiej Ci bdzie take zachci ich do nauki i pozytywnego mylenia. 1. Zrozumienie presupozycji Zrozumienie koncepcji presupozycji jest niezwykle istotne. Presupozycje to gbsze znaczenia jzyka ukryte pod jego powierzchni. Jeli powiemy: Po przeczytaniu tego fragmentu przypomnij sobie, kiedy ostatni raz musiae wpyn na ucznia czy rodzica na zebraniu moesz z powodzeniem zrobi to, co przed chwil zasugerowalimy. Postpujesz tak, poniewa zdanie zakada, e zaczniesz robi wanie to, co zasugerowali- my. Kolejnym przydatnym pojciem jest podwójne wizanie. Podwójne wizanie polega na umoliwieniu wyboru jednej z dwóch moliwoci, przy czym obie daj podane rezultaty. W klasie mógby powiedzie:
222 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Chcecie najpierw narysowa wykres czy odpowiedzie na pytania? Zaoenie jest takie, e kady ucze zacznie co robi, niezalenie od tego, któr opcj wybra. Presupozycje s obecne równie w jzyku codziennym, nie wspominajc ju o celowych sugestiach; przykadowo wypowiadajc zdanie: Profesor uniwersytetu jest w ciy, automatycznie przekazujemy informacj, e mowa jest o kobiecie, cho nie jest to wypowiedziane wprost. 2. Stosowanie wyrae potwierdzajcych i wykrzykników w oczekiwaniu aprobaty Technika ta jest czsto wykorzystywana przez handlowców i liderów (czyli generalnie tam, gdzie najpierw trzeba zwróci uwag rozmówcy na jego obecn sytuacj, a dopiero potem podejmuje si prób wywarcia wpywu). Syszc co, co jest niepodwaalnym faktem, umys ma naturaln tendencj do potwierdzania, aprobowania tego. Zjawisko to wykorzystuje si poprzez podanie trzech niekwestionowanych faktów, poprzedzajcych przedstawienie propozycji lub sugestii. Przeczytae ju o presupozycjach (fakt), zdobye pewn wiedz dotyczc wykrzykników aprobaty (fakt) i czytasz ten przykad (fakt), wic to chyba dobry powód, eby dokoczy cay rozdzia, prawda? W kontekcie pracy nauczyciela mona powiedzie na przykad: Uczylimy si ju o staroytnym Rzymie, poznalimy jego najwaniejszych wadców i dowiedzielimy si, w jaki sposób prowadzili wojny. Moemy si wic zastanowi, jak wiedz pync z nauki historii odnie do dzisiejszych czasów, nieprawda? W obu przypadkach zwró uwag na zwrot koczcy zdanie (prawda?, nieprawda?). Ten element wypowiedzi to wanie wykrzyknik, który stosujemy w oczekiwaniu aprobaty czy potwierdzenia; stanowi on bardzo skuteczne narzdzie, poniewa rozmówcy na ogó do trudno jest zaprzeczy czemu oczywistemu, czyli odrzuci Twoj sugesti. Efektywno tej sztuczki mona zwikszy poprzez kiwanie gow w momencie mówienia. Inne sowa tego typu to na przykad zgoda? albo po prostu tak?
45. Sowo daj, to dziaa 223 Cenna wskazówka Uwaaj na sowa Niektóre sformuowania niejako zawieraj w sobie okrelone zaoenia lub sugeruj reakcj. Pamitaj, eby uywa ich z rozwag. Jeli oznacza moliwo wyboru, wic dopóki nie jest to wyranie Twoim celem unikaj tego sowa (np. sformuowanie: Jeli znowu to zrobisz implikuje istnienie moliwoci ponownego zachowania si w niewaciwy sposób). Ale neguje wczeniejsz wypowied. Jeli nie chcesz, by to, co do tej pory powiedziae, zostao zignorowane czy zapomniane, uyj innego spójnika czy zwrotu. Spróbuj zakada moliwo niepowodzenia. Jeli celem jest wykonanie danego zadania z powodzeniem (a nie tylko podjcie próby), uyj innego zwrotu. Naley równie rozwanie uywa zakazów i negacji. Tylko nie myl teraz o niebieskim soniu! Miej wiadomo, e stosujc zaprzeczenie, bardzo atwo jest zasugerowa komu zachowanie zupenie odwrotne od podanego (np. Nie patrz w dó!, Nie biegnij! itd.). 3. Wyraenia czce Z pewnoci zauwaye ju, e skutecznym sposobem wywierania wpywu za pomoc jzyka jest wizanie faktów (lub bardziej ogólnie kwestii, co do których rozmówca si zgadza) z sugestiami i propozycjami. Przykadowo: Czytajc ten rozdzia (fakt), powiniene wymyli jak najwicej sposobów praktycznego wykorzystania powyszych wskazówek (sugestia). Przydatne w tym kontekcie konstrukcje jzykowe to przede wszystkim czasowniki modalne i tryb przypuszczajcy, na przykad: moesz, mógby, powiniene czy chciaby (bardziej szczegóowo bdziemy si nimi zajmowa w dalszej czci poradnika). Zwró take uwag na zwrot jak najwicej w podanym przykadzie. Oznacza on moliwie najszersze ujcie tematu i zmusza rozmówc do samodzielnego poszukiwania zastosowa technik z tego rozdziau, zwaszcza dotyczcych jego samego. Znacznie zwiksza to prawdopodobiestwo przyjcia przez niego propozycji. W celu stworzenia subtelniejszych wersji zagniedonych polece mona uywa takich jak sów, jak: i, jak, podczas gdy, w czasie, kiedy, oraz stosowa technik jeli/skoro ( ), wówczas/to ( ), na przykad: Skoro ju usiedlicie i otworzylicie ksiki, moecie si uspokoi; jeli to zrobicie, wówczas skoczymy wczeniej.
224 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Tutaj mamy na celu uspokojenie uczniów, wic poprzedzamy polecenie opisem tego, jak znaleli si w klasie i co robi. Nastpnie wydajemy polecenie wedug wzoru jeli ( ), wówczas ( ) i wiemy to z jak nagrod. Sprytne, prawda? Powinnimy uywa agodnego jzyka, jak na przykad: moe, by moe, moliwe, zastanawiam si, ciekawi mnie, czy, chciabym was zaprosi do, moglibycie, które to sowa powinny poprzedza nasze polecenia. To pomaga zmniejszy opór oraz liczb zaprzecze (postpowanie na przekór Twoim poleceniom niektórzy maj niejako wbudowany program, eby tak wanie si zachowywa!). Przykad: Moe wstaby, przeszed si kawaek i zamkn drzwi. 4. Przeformuowanie negacji i korzyci z tego pynce Nie mog, Nie potrafi to bardzo czsto najwiksze z barier umysowych utrudniajcych i uniemoliwiajcych nauk. Kiedy mówimy: Nie mog tego zrobi, do gosu dochodzi wewntrzny system reprezentacji i wyobrae (obrazy, dwiki i uczucia) zwizany z dan czynnoci. Na przykad kiedy dziecko mówi: Nie potrafi pywa, prawdopodobnie wewntrzny system reprezentacji stworzy wyobraenia jego samego, jak tonie bd stoi nad brzegiem rwcej rzeki, czujc przeraenie, lub te miota si w gbokiej wodzie, usiujc wydosta si na brzeg. Aby zareagowa na to w pozytywny sposób, pomocne jest uywanie takiego jzyka, który zmieni wewntrzne wyobraenia na jaki bardziej pozytywny obraz. Powtarzanie: Oczywicie, e potrafisz albo Nie ma czego takiego, jak»nie potrafi«nie pomaga wcale w usuniciu danych obrazów, dwików czy uczu z umysu dziecka. Pierwszym krokiem jest przyznanie racji ( Masz racj czy Zgadzam si ), a nastpnie dodanie sowa jeszcze bez wzgldu na to, o jakim dzia- aniu mówimy. Mona powiedzie przykadowo: Racja, nie potrafisz jeszcze pywa. Taka wypowied pomaga stworzy w umyle odbiorcy wewntrzne wyobraenie siebie pywajcego kiedy w przyszoci daje to o wiele lepszy efekt. Moemy by nawet bardziej wyrafinowani i radzc sobie z nie potrafi, uy techniki zwanej acuchem operatorów modalnych. Brzmi to bardzo wymylnie, jednak w gruncie rzeczy jest niezwykle proste. Nie mog jest modalnym operatorem niemonoci
45. Sowo daj, to dziaa 225 po rozlunieniu wewntrznych wyobrae przez uycie sowa jeszcze moemy znowu poruszy wyobrani danej osoby poprzez poczenie ze sob kilku operatorów. Poniej przykad: Modalny operator niemonoci nie mog. Modalny operator monoci moe, mógby, moliwe. Modalny operator prawdopodobiestwa prawdopodobnie, by moe. Modalny operator potrzeby musz, zrobi, powinienem. Oto acuch, w którym wykorzystamy powyszy przykad z pywaniem: Masz racj. Na razie nie umiesz pywa, ale wkrótce nauczysz si pywa kilkoma stylami i kiedy przyzwyczaisz si do tego, prawdopodobnie bdziesz w stanie przepyn cay basen. Wkrótce bdziesz móg tak jak inni pokona ca dugo basenu, a moe i wicej. Dowiedz si wicej na ten temat John Grinder by profesorem nadzwyczajnym jzykoznawstwa na Uniwersytecie w Santa Cruz. Prowadzc badania z wykorzystaniem modelowania czy naladowania dobrych wzorów z pracy hipnoterapeuty Miltona Ericksona (wraz z Richardem Bandlerem), wykorzystywa koncepcj ukrytych znacze w wypowiedzeniach (presupozycjach). Zwizane to byo z kolei z koncepcj gbokiej i powierzchniowej struktury jednym z wiodcych badaczy by tutaj Lauri Karttunen. Karttunen przeprowadzi dogbne badania nad presupozycjami w codziennym jzyku. Uycie ich w hipnozie ujawnio struktur sugestii i wzorce jzykowe majce duy wpyw na innych. Bandler i Grinder nazwali to póniej modelem Miltona. Przeczytaj wicej o jzyku hipnozy Przeczytaj rozdzia 5., Nie myl o ciastku czekoladowym w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 77). Jeli chcesz dowiedzie si wicej na temat hipnozy z punktu widzenia badaczy NLP, przeczytaj TRANSformacja. Hipnoza dla kadego Johna Grindera i Richarda Bandlera.
226 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Istnieje wiele sytuacji, w których naley starannie przemyle wzorce jzykowe, jakich masz zamiar uy (np. pracujc z wymagajcymi rodzicami). Moesz take uy tych narzdzi w nastpujcy sposób: Zaproponuj zabaw w odgrywanie ról jako cz dnia szkoleniowego dla pracowników i zapytaj, jak wypad Twój jzyk wypowiedzi. Penic funkcj lidera, wysyaj jasne komunikaty dotyczce tego, czego oczekujesz i jaki jest cel Twoich dziaa. Zadbaj o to, by Twój jzyk zakada osignicie wyniku, jaki chcesz uzyska. Staraj si kontrolowa dialog, który prowadzisz; czy zakada on osignicie sukcesu? Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
Rozwój osobisty i skuteczno w pracy nauczyciela 46. A jeli 227 Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * * * 46. A jeli Jak rozwija swoje umiejtnoci i zwiksza efektywno pracy za pomoc pozytywnych presupozycji Wewntrzny dialog oraz nasze wyobraenia o yciu, a w szczególnoci nasze przekonania, peni kluczow rol w ksztatowaniu naszego zachowania zwaszcza pod wpywem stresu lub gdy dziaamy automatycznie. W takich przypadkach nasz niewiadomy umys przejmuje kontrol i wracamy do dawnych zachowa, nawet jeli tego nie chcemy. Ju samo zdawanie sobie sprawy ze swoich przekona i analiza wasnego rozumowania mog uwolni nas od pewnych automatycznych odruchów, które nam nie su. Jak to zrobi? Richard Bandler i John Grinder w badaniach powiconych niezwykle efektywnym mówcom i ogólnie niezwykle efektywnym ludziom zidentyfikowali pewn liczb kluczowych przekona, które takie osoby zwykle wyznaj. W cigu wielu lat bada nad modelem zachowa, prowadzonych przez badaczy NLP, lista tych przekona zostaa zmodyfikowana i w kocu przyjta. Dzi jest ona znana pod nazw presupozycje NLP. Innymi sowy, s to przekonania zakadajce pozytywne i efektywne zachowania oraz sposoby mylenia. Potrafisz sobie przypomnie jakie przewiadczenie, które miae jako dziecko, lecz ju go nie masz? Jakie byy Twoje odczucia z nim zwizane? Czemu to si zmienio? Jakie s zalety Twojego nowego przekonania? Widzisz wic, e przekonania s jak ubrania okrelaj nasz tosamo. Ale tak samo jak w przypadku ubra, mamy moliwo, aby je zmieni wystarczy tylko si na to zdecydowa. Poniej znajdziesz kart
228 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela wicze dotyczcych presupozycji. Zawiera ona opracowanie i adaptacj klasycznych presupozycji NLP, które wypracowalimy w wyniku naszych prac i bada prowadzonych z nauczycielami. 1. Zapoznaj si z zaoeniami z pierwszej kolumny, a nastpnie przejd do pyta. 2. Czytajc list pierwszy raz, warto przemyle take wnioski, które pyn z proponowanych zaoe. Chodzi o to, eby zda sobie spraw, jak organizujesz nauk, tzn. jakimi metodami radzisz sobie z uczniami oraz w jaki sposób wspópracujesz z innymi nauczycielami. 3. Wyznacz priorytety najwaniejsze kierunki swojego rozwoju. Zapisz na kartce now myl, która ma Ci przywieca, i no j przy sobie. Postaraj si mie j take w gowie, a sytuacje, w których si znajdujesz, ocenia przez pryzmat nowej zasady. Pod koniec dnia przeanalizuj korzyci, jakie Ci ona przyniosa, i wyobra sobie zastosowanie jej w przyszoci. Dowiedz si wicej na ten temat Definiowanie i rozwijanie swoich przekona jest korzystne nie tylko z punktu widzenia samorozwoju; moe mie bardzo pozytywny wpyw równie na uczniów. Badania dowodz, e nauczyciele czsto niewiadomie mog mie niewaciwe nastawienie do wiata i pogarsza w ten sposób skuteczno uczenia. Rozwijanie wiadomoci wasnego podej- cia i pogldów sprawi, e bdziesz o wiele atwiej móg dostosowa swoje zachowanie do najbardziej nawet wymagajcych sytuacji zawodowych. Przeczytaj wicej na temat presupozycji Przeczytaj rozdzia 1., Co oznacza NLP w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 17). Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? W jakikolwiek sposób nie nawizywalibymy interakcji z otoczeniem, zawsze robimy to przez pryzmat naszych przekona i pogldów szczególnie w kontekcie pracy nauczyciela. Fundamentalne zaoenia proponowane przez NLP mog bardzo czsto okaza si pomocne.
46. A jeli 229 Zaoenia Komunikujemy si zawsze (wypowiadane sowa, mimika, postawa, aranacja sali, miejsce, w którym stoimy to wszystko ma znaczenie). Celem komunikacji jest otrzymanie odpowiedzi rozmówcy. Jak brzmi moje obecne przekonanie? Jakie korzyci przyniesie przyjcie nowego zaoenia? Jaki bdzie miao to wpyw na moj prac? Jaki bdzie pierwszy i drugi krok? Opór to wynik braku porozumienia. Wyobraenie tworzone w naszej gowie to nie rzeczywisto, która nas otacza. Ten, kto narzuca schemat mylowy, ma kontrol nad rozmow i wynikajcymi z niej skutkami. Kady ma wystarczajce zasoby, by si komunikowa. Kada reakcja rozmówcy jest form informacji zwrotnej; wobec tego nie mona mówi o jako takim niepowodzeniu w komunikacji. Im bardziej jeste elastyczny, tym wikszy moesz wywrze wpyw na interlokutora. 2009. Przedruk z: Roger Terry, Richard Churches, NLP Toolkit, Crown House Publishing, Carmarthen, Wales.
230 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Zaoenia NLP mona wykorzysta jako kolejne punkty dyskusji na szkoleniach nowych nauczycieli. wiczenia z presupozycjami mog sta si elementem szkolenia nauczycieli praktykantów. Popro kilku wspópracowników, eby opisali Ci w kontekcie wymienionych zaoe. Nastpnie porównaj to, co napisali, z tym, co sam o sobie mylisz. Moesz dziki temu oceni, w jakim stopniu Twoje przekonania przekadaj si na rzeczywiste zachowania i postawy. Zastosuj omawiane zaoenia w odniesieniu do uczniów. Pomaga to rozwija spo- eczne oraz emocjonalne aspekty nauczania. Traktuj presupozycje poznane w tym rozdziale jako fundamentalne zasady w dyskusji dotyczcej rozwoju szkoy. Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
Rozwój osobisty i skuteczno w pracy nauczyciela 47. Pu to w niepami 231 Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * 47. Pu to w niepami Jak uwolni si od ograniczajcych dowiadcze z przeszoci Znasz to uczucie, kiedy nieoczekiwanie wracaj do Ciebie rzeczy z przeszoci i wywieraj wpyw na Twoje teraniejsze zachowanie? Nauczanie to cika praca i wszyscy mielimy dowiadczenia z dziemi, rodzicami, caymi klasami, a nawet innymi czonkami personelu, które chtnie zamknlibymy gdzie w umyle i odsunli na daleki plan. Poniej znajdziesz strategi radzenia sobie z niektórymi z tych codziennych problemów, które nie chc odej tak po prostu, eby móg odpuci sobie i skupi si na tym, co jest naprawd wane. To narzdzie wykorzystuje dwie techniki NLP: kotwiczenie (asocjacja uczu i bodca) oraz zmian submodalnoci (wizualizacja dotyczca zmiany szczegóów Twoich wewntrznych obrazów, dwików i uczu). Jak to zrobi? W przypadku tego narzdzia mamy do czynienia z autocoachingiem i wizualizacj. Przede wszystkim znajd sobie jakie komfortowe miejsce, gdzie w cakowitym spokoju przeprowadzisz ten proces w swoim umyle. Moesz równie znale koleg lub przyjaciela, który przeprowadzi Ci przez opisany proces. Jako e mierzymy si z rzeczami, które mog by troch nieprzyjemne, zacznij od rzucenia pozytywnej kotwicy. Rzucanie pozytywnej kotwicy 1. Zdecyduj, gdzie w pokoju rzucisz swoj kotwic. Podejd do tego miejsca, ale jeszcze w nim nie stawaj. Wyobra sobie czas, w którym czue, e jeste szczliwy i masz kontrol nad swoim yciem, lub dowiadczae podobnych uczu; staraj si je wzmocni.
232 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Kiedy to wspomnienie (wyobraenie) stanie si naprawd intensywne, sta w tym punkcie na pododze, eby zwiza stan Twojego umysu z przebywaniem w tym wa- nie miejscu. Zwró uwag na to, co widzisz, syszysz i czujesz. 2. Wyjd z tego miejsca i zwró uwag, jak to jest by z powrotem w pokoju bez tych uczu, a nastpnie wró do wyznaczonego punktu na pododze, eby przetestowa kotwic. Jeli zajdzie taka potrzeba, powtórz te czynnoci kilka razy, aby si upewni, e wszystko dziaa, zanim zaczniesz wiczenie. Teraz, kiedy tylko poczujesz, e potrzebujesz tych zasobów dobrego samopoczucia w którym momencie poniszego procesu, po prostu wró do tego miejsca na pododze i znowu poczuj si komfortowo. Teraz w Twoim umyle 1. Pomyl o jakiej sprawie, która nie daje Ci od jakiego czasu spokoju i wywouje w Tobie emocje lub prowadzi Ci do zachowa, których naprawd nie masz ochoty wicej dowiadcza, pomyl o czym, co chciaby puci w niepami. Wyobra to sobie jako lin oplatajc Twoje rce. Zadaj siebie pytanie, czy jeste w stanie j rozwiza. Gdyby by, zrobiby to? Co by zyska, rozwizujc j? Jakie miaby z tego korzyci? 2. Teraz wyobra sobie, e rysujesz swoj posta albo robisz zdjcie samemu sobie, kiedy wanie w przeszoci przeywasz takie dowiadczenie, e puszczasz co nieprzyjemnego w niepami, dajesz za wygran. Zwró uwag, jaki zadowolony bye, kiedy wreszcie sobie z tym poradzie. Gdzie w swoim pokoju chciaby umieci ten obraz? We go i poó go tam. Kiedy tak patrzysz na samego siebie na tym wyimaginowanym obrazie z przeszoci, pomyl o tym, co pozwolio Ci efektywnie pozby si niepotrzebnych wspomnie. Pomyl o symbolu lub obrazku, który niejako zawrze w sobie wszystkie te moliwoci. 3. Teraz sta w tym miejscu pokoju i wyobra sobie to, czego nie musisz si ju kurczowo trzyma, od czego chcesz si uwolni. Zwró uwag na lin na Twoich rkach, która cignie Ci do tych starych uczu i zachowa. Zwró te uwag na to, co czujesz, kiedy wypuszczasz lin z rk i widzisz, jak wszystko odchodzi w przeszo coraz dalej i dalej, a znika zupenie za horyzontem. I wreszcie pomyl o przyszoci, z któr bdziesz móg si zmaga bez tego starego bagau. Co widzisz, syszysz i czujesz? Jakie odniesiesz korzyci?
47. Pu to w niepami 233 Dowiedz si wicej na ten temat Nasze uprzedzenia w pracy nauczyciela, które czsto wynikaj z przeszych dowiadcze i negatywnych skojarze, maj wpyw na nasz styl pracy. Badania wykazay, e nasze przekonania i uprzedzenia maj nie tylko znaczcy wpyw na nas samych, ale równie zagniedaj si w naszej podwiadomoci. Czasami dobrze jest oczyci umys i wyrzuci to, co jest ju nieprzydatne. Przeczytaj wicej o submodalnociach Przeczytaj rozdzia 8., Z czego skadaj si wspomnienia w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 129) dowiesz si wicej o strategiach radzenia sobie z negatywnymi wspomnieniami i dowiadczeniami z przeszoci oraz o tym, jak prawidowo korzysta z submodalnoci. Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Zastosuj to wiczenie pod koniec semestru. Wtedy bdziesz móg zacz wakacje od tego, od czego powiniene trzyma si z daleka. Stosuj t metod, kiedy zaczynasz prac na nowym stanowisku. Wtedy naprawd zaczniesz od nowa. Wykonuj to wiczenie po kadej trudnej lekcji. Kiedy ju bdziesz potrafi wykona je szybko w swojej gowie, wyobraaj sobie, e wyrzucasz wszystkie negatywne emocje, i obserwuj, jak znikaj w oddali. Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
234 NLP w szkole. Skrzynka Rozwój osobisty narzdziowa i skuteczno dla nauczyciela w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * * * 48. Mikser Jak by bardziej elastycznym i zmieni swoje zachowania W komunikacji najwaniejsza jest odpowied rozmówcy. Kiedy mówimy, moemy kontrolowa tylko siebie, dlatego te jeeli co nie idzie po naszej myli (i rezultatem nie s podane przez nas zachowania), musimy by bardziej elastyczni! Mikser to narzdzie do trenowania samego siebie. Moemy je zastosowa w sytuacji, w której pewna liczba czynników ma wpyw na nasze pooenie i zachowanie. W poniszym przykadzie poczylimy metod NLP z podstawowymi psychologicznymi teoriami na temat osobistych potrzeb. Jak to zrobi? Jeeli nie miae do tej pory do czynienia z intrapersonalnymi narzdziami NLP a nawet jeeli miae zastanów si przez chwil nad swoim obecnym stanem emocjonalnym. Zamknij oczy i pomyl, jak bardzo jeste teraz szczliwy? Wyobra sobie, e moesz zwikszy poziom szczcia za pomoc pokrta, nawet jeli obecnie jest on dosy niski. Przekr teraz w mylach gak i zacznij wiadomie zarzdza swoimi emocjami. Moesz wyobraa sobie konkretne uczucie szczcia z przeszoci i co jaki czas lekko zwiksza jego doz, uywajc pokrta. A teraz 1. Pomyl o sytuacji, w której nie moesz si odnale, lub o osobie, z któr nie moesz znale wspólnego jzyka, a której lepsze zrozumienie przyniosoby Ci korzyci. 2. Jak oceniby w skali od 1 do 10 swój obecny stan? 3. Teraz pomyl o korzyciach, jakie pyn z lepszego zrozumienia. Co chcesz otrzyma w zamian? Zastanów si, co zobaczysz, usyszysz (zewntrznie sowa innych osób; i wewntrznie Twoje wasne sowa) oraz poczujesz (fizycznie i emocjonalnie)?
48. Mikser 235 4. Teraz wyobra sobie, e przed Tob znajduje si mikser. Taki, jakiego uywa si w profesjonalnych studiach nagraniowych. Spójrz na trzy suwaki podpisane: otwarto, kontrola, uczucia. 5. Przesu suwaki na ich teraniejszy poziom, biorc pod uwag Twoje obecne zachowanie. Jak bardzo jeste otwarty na innych? Jak sprawujesz kontrol nad sytuacj? Jak wiele uczu okazujesz? 6. Kiedy bdziesz si zastanawia nad tymi aspektami, pamitaj, e w komunikacji najwaniejsza jest odpowied, jak otrzymasz. Dotyczy to take ptli komunikacyjnej, jakiej dowiadczamy w kontakcie z ludmi nasi rozmówcy czsto zakadaj, e oczekujemy od nich tego samego, co im dajemy. 7. Teraz zajmij si kadym suwakiem z osobna i pomyl, co chcesz osign w kadym z tych obszarów. Porównaj swoje zamierzenia z tym, co komunikujesz innym. Czy cechuje Ci taka sama otwarto na rozmówc, jakiej wymagasz od innych? A moe Twoi rozmówcy s bardziej otwarci, ni by tego oczekiwa, bo w taki sposób odpowiadaj na Twoje zachowanie? 8. Dostosuj poziom kadego suwaka, biorc pod uwag swoje oczekiwania wobec innych. Teraz postaw si w konkretnej sytuacji w przyszoci i wyobra sobie, e korzystasz z nowego zestawu zachowa. Co zobaczysz, usyszysz, poczujesz? Jakie korzyci przyniesie Ci nowa umiejtno dopasowania si? Cenna wskazówka Niektórzy szybko nabywaj umiejtnoci wizualizowania, inni potrzebuj na to wicej czasu, a jeszcze inni musz nad tym sporo popracowa. Nie ma na to adnego idealnego sposobu, ale pomóc Ci moe rysunek miksera na kartce papieru, na którym zaznaczysz konkretne poziomy przy suwakach. Jeeli poziom, na którym zatrzymae który suwak, sprawia Ci problem, przesu go troch i dopasuj do niego pozostae obszary swojego ycia. Dowiedz si wicej na ten temat Will Schutz, synny amerykaski psycholog, w latach 60. XX w. wiele uwagi powici ludzkim potrzebom i pragnieniom wewntrznym. Jego badania pokazay, e to, czego chc ludzie (i co okazuj swoim zachowaniem), nie zawsze jest tym, czego oczekuj w zamian od innych. Ludzie reaguj na to, co widz i sysz, czyli na Twoje zachowania
236 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela i jzyk, a nie na to, o czym waciwie mylisz. Teorie Schutza znalazy póniej zastosowanie wród zaóg odzi podwodnych. Rezultatem byo stworzenie ankiety do badania osobowo- ci, a take narzdzia FIRO-B, które wietnie suy grupom i liderom w rozwoju osobistym. Przeczytaj wicej o stosowaniu wewntrznych reprezentacji Kup sobie ksik The Truth Option Willa Schutza, w której opisanych jest wiele wietnych narzdzi pomagajcych w rozwoju osobistym. Zagb si w temat submodalnoci z ksik Insider s Guide to Sub-Modalities autorstwa Richarda Bandlera i Willa MacDonalda. Zastosuj narzdzie FIRO-B i dowiedz si wicej o sobie albo o swoim zespole. Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? W szkole nierzadko bdziesz musia wykaza si umiejtnoci dostosowania si do sytuacji. Przydaje si ona nie tylko w klasie i pokoju nauczycielskim, ale take kiedy pracujesz z grupami zainteresowanych, na przykad z rodzicami. Dostosuj narzdzie tak, aby poszczególne dziedziny ycia byy reprezentowane przez róne suwaki. Dziaa to dobrze z metaprogramami (aby znale rozdziay, w których s one uywane, zajrzyj do indeksu). Naucz dzieci uywania narzdzia, aby mogy pokonywa problemy w relacjach z innymi ludmi lub radzi sobie w sytuacjach, kiedy bd drczone przez starszych kolegów. Uywaj pomysu z suwakami na mikserze w czasie spotka powiconych budowaniu zespoów, w dyskusjach na temat problemów dotyczcych rozwoju szkoy i przy poszukiwaniu ich rozwiza. Kady suwak moe zosta uyty do przedstawienia innej kategorii rozwoju szkoy. Gdzie jestemy w tej chwili? Gdzie chcemy by? Jak tam dotrzemy? Zaplanuj swoj karier, uywajc miksera z suwakiem dla kadego ze swoich celów. Kontroluj ten mikser regularnie, aby by wiadomym, do jakiego stopnia to, co w tej chwili robisz, przyblia Ci do okrelonego celu albo w ogóle do sukcesu w karierze jako takiej.
48. Mikser 237 Uywaj go, instruujc wspópracowników, jak znale równowag midzy prac a yciem osobistym. Narysuj mikser z suwakami i popro ich, aby przypisali kademu wskanikowi inny aspekt swojego ycia (praca, dom, odpoczynek wedug wasnego wyboru). I znów: gdzie s w tej chwili, a gdzie chcieliby by? Co zamierzaj zrobi w tej sprawie? Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
238 NLP w szkole. Skrzynka Rozwój osobisty narzdziowa i skuteczno dla nauczyciela w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * 49. Dopasuj, dopasuj, prowad Jak rozwin umiejtno wywierania wpywu na innych Czy kiedykolwiek próbowae wpyn na kogo i poniose porak? By moe Twój naprawd dobry pomys, o którym bye przekonany, e spodoba si te drugiej osobie, zosta natychmiast odrzucony? Koniec koców cige próby wpywania na innych (dzieci, rodziców, kolegów z pracy, etc.) s wpisane w zawód nauczyciela. Ludzie maj bardzo zrónicowane charaktery i dopasowanie do nich naszego sposobu tumaczenia moe by bardzo istotne. S trzy kluczowe sposoby na dopasowanie si i prowadzenie: Sprawd, czy jeste w dobrym kontakcie z drug osob. Jeli nie, dopasuj si, spróbuj odzwierciedli mow ciaa albo rodzaj sów czy metaforyk, jakiej dana osoba lubi uywa (np. wzrokowo, suchowo lub ruchowo). Ustal, jakie s metaprogramowe preferencje tej osoby (wiadczy o tym sposób, w jaki widzi wiat, oraz sowa, których uywa), i staraj si wyjani, co masz na myli, patrzc z tej wanie perspektywy (np. jeli ma tendencj do unikania czy te ucieczki od niepodanych sytuacji, opisz problemy, których mona unikn, podejmujc okrelone dziaanie). Narzdzi opisujcych wicej metaprogramów szukaj w indeksie. Uyj jzyka, który odnosi si do obecnego dowiadczenia danej osoby, i wykorzystaj go, nawizujc do koncepcji, które przedstawiasz, albo sposobów mylenia, które chcesz, aby przyja. To jest obszar, na którym skupimy si w dalszej czci omawiania tego narzdzia.
49. Dopasuj, dopasuj, prowad 239 Jak to zrobi? Bandler i Grinder spdzili wikszo swojego czasu na obserwacji, usiujc uschematyzowa prac wiodcych terapeutów, w szczególnoci Miltona Ericksona (wiatowej sawy hipnoterapeuty, szanowanego w krgach akademickich). W wyniku tych bada powsta model komunikacji Miltona (Milton Model of Communication). Kluczow czci procesów, które obserwowali, byy fazy inicjalne, czasami znane pod nazw kroczenie ciek aktualnych dowiadcze, polegajce na dopasowywaniu si do biecej sytuacji drugiej osoby. Dopasowanie si i prowadzenie za pomoc sów Wskazówki do wicze: Zanim zasugerujesz bd zaproponujesz jakie dziaania, wspomnij o czym, co jest obecnie niezaprzeczalnym faktem (wszyscy si z tym zgodz) albo czci czyich biecych dowiadcze. Po wykonaniu powyszego zadania niejako docz do tego swoj koncepcj, propozycj lub sugerowane dziaanie, które powinno zosta zaakceptowane. Przykadowo: Czytajc to zdanie (dopasowanie dotychczasowego dowiadczenia), moesz zacz si zastanawia, kiedy po raz ostatni musiae wydawa uczniom polecenia (prowadzenie). Dopasowanie jzykowe niejako generuje wewntrzn zgod suchacza. Hipnotyzerzy z reguy mówi co takiego: Siedzc tutaj, suchajc mojego gosu, wszystkich dwików dochodzcych do tego pomieszczenia (dopasowanie), moesz si zrelaksowa (prowadzenie); czujc, jak odprasz si coraz bardziej (dopasowanie), moesz zacz robi notatki (prowadzenie). Zwró uwag, jak w powyszym przykadzie mona dopasowa sugesti, która zostaa zaakceptowana jako fakt (tzn. jako cz obecnego dowiadczenia). W klasie mógby powiedzie: Kiedy patrzycie na mapy i inne pomoce, które macie przed sob (dopasowanie), moecie wyobrazi sobie róne sposoby wykorzystania tyche pomocy (prowadzenie). Kiedy ju to zrobicie (dopasowanie), druga cz wiczenia okae si do atwa (prowadzenie). lub
240 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Teraz, kiedy zrobilicie ju pierwszy krok (dopasowanie), druga cz wiczenia bdzie znacznie atwiejsza (prowadzenie). czenie sów Prawdopodobnie zacze ju zauwaa okrelone sowa uatwiajce ten proces (przykadowo w podanych zdaniach uylimy wyrazu kiedy ). Istnieje dua grupa wyrazów, które mog by naprawd pomocne w tworzeniu tego typu pocze (np. i, jak, podczas gdy ). Moemy wykorzystywa takie czci mowy, jak przyimki, zaimki czy spójniki (np. przed, podczas, kiedy ), które organizuj zdania, by wyrazi mocniejsze sugestie. Cztery kroki skutecznego dopasowania si i kierowania z wykorzystaniem jzyka to: 1. Bd wiadom tego, co chcesz przekaza. 2. Wyra to w pozytywny sposób. 3. Zwró uwag, czego aktualnie dowiadcza osoba, na któr chcesz wpyn. 4. Uyj kamuflau najpierw dopasuj si do obecnego dowiadczenia, a dopiero póniej sugeruj. Cenna wskazówka Kiedy mówimy ogólnie o dopasowaniu si i prowadzeniu, szczególnie w kontekcie przywództwa bd w kontaktach z osobami dorosymi, zawsze dobrze jest stara si prowadzi w proporcjach 2:1 lub 3:1 (przykadowo: dopasuj, dopasuj, prowad lub dopasuj, dopasuj, dopasuj, prowad). Czasami nieatwo to zrealizowa ze wzgldu na jzyk, ale warto pamita, e jest duo moliwoci dopasowania si i kierowania. Choby po prostu dusze, uwane suchanie innej osoby czy te zadawanie otwartych pyta przed wypowiedzeniem jakichkolwiek sugestii. Nawizujc lepszy kontakt, zwikszasz efektywno prowadzenia. Pytania s dobre (tak dugo, dopóki nie s kierujco-sterujce), poniewa umoliwiaj danej osobie wypowiedzenie si na temat jej obecnego dowiadczenia (jest to forma dowiadczenia sama w sobie). Dowiedz si wicej na ten temat Co pewien czas ostatnio coraz rzadziej syszymy zastrzeenia dotyczce ksztacenia u nauczycieli technik oddziaywania i wywierania wpywu, gdy okrela si to jako rodzaj manipulacji. Nie jest to jednak, jak w przypadku wszystkich innych narzdzi, nasz
49. Dopasuj, dopasuj, prowad 241 intencj. Wydaje nam si, e jest bardzo niewielu nauczycieli, którzy podjli t prac, aby krzywdzi dzieci. Wierzymy, e przewidywane korzyci z uywania lepszego jzyka i umiejtnoci wywierania wpywu na innych przewaaj nad ewentualn strat wynikajc z charakteru wywieranego wpywu. Przedstawione narzdzia daj nauczycielom jeszcze wicej moliwoci pozwalajcych zagwarantowa wszystkim podopiecznym osignicie moliwie najwikszych korzyci. Przeczytaj wicej o dopasowaniu Przeczytaj rozdzia 5., Nie myl o ciastku czekoladowym w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 77) o jzyku podwiadomoci. Jeli chcesz dowiedzie si znacznie wicej, zdobd ksik TRANSformacja. Hipnoza dla kadego Richarda Bandlera i Johna Grindera. Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Decydujemy si wykonywa zawód nauczyciela, aby odnie sukces i dokona podanych zmian, a to wymaga skutecznych technik perswazji. Wykorzystaj przedstawione techniki w celu stworzenia i utrzymania pozytywnej atmosfery w klasie. Bd skuteczniejszy, udzielajc wskazówek dotyczcych zachowania. Bd bardziej przekonujcy, kiedy musisz wpyn na rodziców. Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
242 NLP w szkole. Skrzynka Rozwój osobisty narzdziowa i skuteczno dla nauczyciela w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * 50. Stan obecny, stan zamierzony planowanie Jak dotrze do ukrytego centrum rozwoju osobistego Czy zauwaye kiedykolwiek, e Twoje emocje i uczucia staj Ci na drodze do zrealizowania wyznaczonego celu? Jedna z koncepcji lecych u podstaw NLP polega na dodawaniu wasnych rodków, aby osign postawiony sobie cel. Tego typu proces nie tylko stanowi znakomit motywacj, ale wykorzystywany waciwie pomaga równie dostrzec, czego tak naprawd potrzebujesz, aby by efektywnym. Ponisze narzdzie spisuje si wietnie w samodzielnej pracy, ale moesz je take wykorzystywa, pracujc z innymi ludmi, lub znale kogo, kto pomoe Ci wykona wiczenia. Jak to zrobi? 1. Spójrz na plan na nastpnej stronie. Jest on podzielony na trzy pionowe kolumny: stan obecny, zasoby, stan podany. W poszczególnych wierszach znajduj si poziomy mylenia do przeanalizowania w odniesieniu do kadego z tych aspektów: rodowisko wokó Ciebie; Twoje zachowania; Twoje umiejtnoci; Twoje przekonania (co wedug Ciebie jest prawdziwe w tej sytuacji); Twoje wartoci (co jest dla Ciebie wane); Twoja tosamo (kim jeste); Twój cel.
50. Stan obecny, stan zamierzony planowanie 243 2. Zacznij od kroku 1.: pomyl o biecych problemach i kwestiach oraz o tym, co si dzieje na poszczególnych poziomach mylenia. 3. Zadaj sobie pytanie z kroku 2. po prawej stronie planu. Zanotuj, jak widzisz swoj przyszo na kadym z poziomów. 4. Teraz (krok 3.) dalej wyobraaj sobie siebie w przyszoci, gdy osigne ju wymarzony cel; zastanów si, jak to uzyskae oraz jakie rodki przedsiwzie na kadym z poziomów mylenia. Cenna wskazówka Po zakoczeniu planowania wyobra sobie siebie w nastpujcych sytuacjach: osigasz obrany cel oraz druga sytuacja robisz pierwszy krok na drodze do celu (skorzystaj z uprzednio zebranych informacji). Jak w wikszoci yciowych wypraw, zrobienie pierwszego kroku bywa najtrudniejsze. Dowiedz si wicej na ten temat Nasza wiadomo i pami robocza s do ograniczone i mog przyj jedynie od piciu do dziewiciu pojedynczych porcji informacji naraz. Z tego powodu bywa, e jestemy skupieni na problemie tak bardzo, i nie udaje nam si dostrzec rozwiza i znale odpowiedzi, które w wielu przypadkach niemale miej nam si w twarz. Przywoujc zarys oczekiwanego rozwizania, moemy oderwa si od problemu (tzn. nie skupia si na nim nadmiernie) i atwiej znale waciw drog, czyli okreli, jak zamierzamy osign cel i jakie zasoby (wewntrzne i zewntrzne) bd do tego potrzebne. Przeczytaj wicej o wartociach i NLP Przeczytaj rozdzia 15., Dzie wicze w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 233), aby dowiedzie si, jak uwzgldni stan obecny i stan podany podczas szkolenia pracowników. Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Ten schemat wietnie sprawdza si w kadej problematycznej sytuacji, kiedy trzeba spojrze na dany problem wieym okiem.
244 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela Stan obecny, stan podany, planowanie sumowanie zasobów poziomy mylenia Stan obecny Zasoby Stan podany Krok 1. Zastanów si, jak obecnie postrzegasz problem. Skorzystaj z wymienionych poniej punktów widzenia i zapisz swoje przemylenia. Jaki jest stan na danym poziomie? Twoje otoczenie Krok 3. Wyobra sobie siebie osigajcego podany stan. Pomyl, dziki jakim zasobom Ci si to udao dlaczego odniose sukces. Krok 2. Jeli obudziby si jutro i problem okazaby si rozwizany, jak by to byo? Co by widzia? Co by sysza? Co by czu? Twoje zachowania Twoje umiejtnoci Twoje przekonania (to, co uwaasz za prawdziwe w danej sytuacji) Wartoci (to, co jest dla Ciebie wane) Twoja tosamo (to, kim jeste) Twój cel 2009. Przedruk z: Roger Terry, Richard Churches, NLP Toolkit, Crown House Publishing, Carmarthen, Wales.
50. Stan obecny, stan zamierzony planowanie 245 Moesz uywa go podczas wzajemnego coachingu ze wspópracownikiem. Dobrze sprawdza si jako narzdzie do oceny wydajnoci wspópracowników i podwadnych. Przydaje si podczas szkolenia dzieci i modziey, szczególnie w odniesieniu do planowania rozwoju kariery i przygotowania do egzaminów. Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
246 NLP w szkole. Skrzynka Rozwój osobisty narzdziowa i skuteczno dla nauczyciela w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * 51. Miaem na myli co zupenie innego Jak zbada wasne zachowania i ich przyczyny oraz jak zmieni swoje postpowanie Czy jest co, co robisz i czym nie chciaby si ju wicej zajmowa? Nie suy Ci, a jednak wci jeste w to zaanga- owany w klasie, pokoju nauczycielskim, jako lider lub w yciu osobistym? W NLP mówimy, e kade zachowanie ma jaki cel. Nasze mylenie i dziaania zmierzaj do czego, jakiego celu lub obiektu, w jakim kierunku, chocia moemy nie by wiadomi, co to waciwie jest. Pomyl chwil i przypomnij sobie, kiedy ostatni raz widziae co, co Ci si nie spodobao (zarówno w swoim zachowaniu, jak i u innych). Teraz zastanów si, co byo tego przyczyn? Jak to zrobi? Pytanie o intencje moe uwolni nas od wielu problemów, jak równie moe pomóc Ci bardziej dopasowa si do wasnych potrzeb i zyska poczucie celowoci czy sensu ycia. Moe te stanowi klucz do zmiany zachowa, których wczeniej nie udao nam si zmodyfikowa. Naucz si docenia pozytywn intencj, nie tylko samo zachowanie. 1. Spójrz na arkusz dziaa na kolejnej stronie. Znajdziesz tam szereg pyta i miejsce na swoje odpowiedzi. 2. Arkusz jest zorganizowany od dou do góry, eby mona byo przeprowadzi proces ogó-szczegó i odnale prawdziw intencj stojc za danym dziaaniem. 3. W celu naprawd efektywnej zmiany naszego zachowania, tak eby nasz niewiadomy umys zaakceptowa jakiekolwiek nowe zachowanie, bdziemy musieli zadba
51. Miaem na myli co zupenie innego 247 Arkusz dziaa zmiana intencji i zachowania (Zacznij od dou i id do góry) Kontynuuj, póki nie zdefiniujesz swojej podstawowej intencji. Zapisz j tutaj. Moja podstawowa intencja: Alternatywne dziaanie, które bdziesz wykonywa w zamian za stare zachowanie (musi mie t sam intencj). Zapisz tutaj swoje nowe zachowanie. Zapisz tutaj odpowiedzi na pytania z punktu C i zadaj pytania z punktu D, dotyczce tego, co wanie napisae. D. Pytania: Jakie znaczenie ma dla Ciebie robienie? Co Ci to daje? Co z tego masz? Napisz tutaj odpowiedzi na pytania z punktu B i zadaj pytania z punktu C, dotyczce tego, co wanie napisae. C. Pytania: Co jest wane, jeli chodzi o robienie? Co Ci to daje? Co z tego masz? Napisz tutaj odpowiedzi na pytania z punktu A i zadaj pytania z punktu B, dotyczce tego, co wanie napisae. B. Pytania: Jakie znaczenie ma dla Ciebie robienie? Co Ci to daje? Co z tego masz? A. Pytania: Jaka jest Twoja pozytywna intencja zwizana z tym, co robisz? Co Ci to daje? Co z tego masz? Zapisz tutaj swoje zachowanie, które chcesz zmieni.
248 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela o to, aby (a) zastpi stare zachowanie naprawd nowym i (b) niezalenie od tego, jakie bdzie to nowe zachowanie, u jego podstaw musz lee pierwotne intencje, tzn. te, którym suyo stare zachowanie. 4. Po wypenieniu arkusza dziaa zamknij oczy i wyobra sobie siebie wykonujcego dan rzecz jako obserwator. Zastanów si, jakie korzyci bd pyny z tego dziaania. Teraz zobacz na wasne oczy, z mnóstwem szczegóów, jak bdziesz to robi w przyszoci (co widzisz, co syszysz, co czujesz?). Cenna wskazówka Niektóre zachowania mog ulega zmianie za pierwszym podejciem, niektóre potrzebuj kilku, nad innymi trzeba popracowa duej. W trakcie bada nad uzalenieniami stwierdzono, e w procesie odzwyczajania si od starych zachowa czsto do nich na krótko powracamy, by nastpnie podj poprzednie postanowienia. Jeeli uwaasz, e powrócie do starych zachowa, spójrz na to jak na etap w podróy i przemyl ponownie swoje intencje (które mogy si same w sobie nieco zmieni i mog wymaga dalszych wyjanie). Dowiedz si wicej na ten temat Nabierajc wiadomoci niepodanego zachowania, przybliamy si do jego zmiany. Bez takiej wiadomoci ponownie wczy si nam autopilot (tzn. bdziemy wykonywali okrelone dziaania bezwiednie). Taki stan rzeczy jest dobry w przypadku podanych zachowa, jednak bardzo niedobry w przypadku tych, które pragniemy zmieni. Przeczytaj wicej o osiganiu celów w NLP Przeczytaj rozdzia 2., Krcimy kasowy film w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 27). Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Ile razy kto mówi Ci o przejciu od niewiadomej niekompetencji do wiadomej kompetencji, nie udzielajc jednoczenie adnych wskazówek, jak to zrobi? To narzdzie znakomicie nadaje si do rozpoczcia takiego procesu.
51. Miaem na myli co zupenie innego 249 Zastosuj te same procedury, aby przeanalizowa intencje i zachowania dzieci, które uczysz. Uyj arkusza do wicze w przypadku indywidualnego kontaktu z dzieckiem z problemami wychowawczymi. Narzdzie mona równie wykorzysta w przypadku coachingu do wspierania kolegów lub jako proces grupowy majcy prowadzi do poprawy funkcjonowania szkoy, aby przeanalizowa i zrozumie procesy zachodzce w placówce. Jak Ty zamierzasz wykorzysta t wiedz? (Zapisz swoje pomysy i przemylenia).
250 NLP w szkole. Skrzynka Rozwój osobisty narzdziowa i skuteczno dla nauczyciela w pracy nauczyciela Samowiadomo Samodyscyplina i wytrzymao wiadomo pozostawania w zwizku, narzdzia wywierania wpywu na innych Funkcjonowanie w zwizkach, wywieranie wpywu na innych * * * * * * * * * * 52. Zadowolomierz Jak podchodzi na wesoo do powanych problemów w procesie samodoskonalenia Jak czsto powicamy czas na przemylenie naszych emocji i uczu w stosunku do okrelonej osoby czy wydarzenia? Jak czsto zadajemy sobie proste pytanie: Co ja waciwie o tym myl?. Zadowolomierz jest zabawnym sposobem na autorefleksj. Bdziemy mogli spojrze na swoje ycie z perspektywy rónych dowiadcze. Jest to równie wietne narzdzie do wykorzystania podczas szkolenia innych lub indywidualnej pracy z dzieckiem. Jak to zrobi? NLP czerpie z tzw. modelu TEA, wedug którego wszystkie nasze subiektywne dowiadczenia mona ukaza z trzech podstawowych perspektyw: myli, emocji i dziaa. Zmiana w jednym obszarze ma wpyw na pozostae. Mimo to czsto zaniedbujemy niektóre obszary, w szczególnoci nasze uczucia. Zadowolomierz przedstawiony na nastpnej stronie jest poczeniem Twoich wewntrznych odczu oraz poziomów mylenia Roberta Diltsa. Rzecz w tym, e nasze subiektywne dowiadczenia mog by zdefiniowane jako seria poziomów mylenia, z których tylko wybrane maj na nas wikszy wpyw (np. cel i tosamo). Dilts uwaa, e kiedy los nam mniej sprzyja lub kiedy czujemy si niekomfortowo w danej sytuacji, mamy szans znalezienia jednego z tych poziomów, który jest w danej chwili niespójny z innymi. Zwizane jest to z kolei z tym, e nie bylimy do uwani lub podchodzimy do naszego problemu nieekologicznie, jeli wzi pod uwag cao systemu. 1. Na pocztek przejrzyj poziomy po lewej stronie zadowolomierza, eby uzyska obraz caoci.
52. Zadowolomierz 251 Poziom mylenia Jaki jest Twój poziom zadowolenia w danym obszarze ycia w odniesieniu do konkretnej sytuacji? Czego Ci brakuje na tym poziomie? Co powiniene zrobi? Twoje rodowisko (Twoje fizyczne otoczenie) Twoje zachowania (jak Twoje dziaania s postrzegane przez innych) Twoje moliwoci (umiejtnoci i wiedza, które maj zwizek z Twoim zachowaniem) Wartoci i przekonania (co jest dla Ciebie wane i jaki jest Twój wiatopogld) Twoja tosamo (kim jeste w gbi serca) Twój cel (jaki jest Twój yciowy cel) Twoja duchowo (jakie jest Twoje poczucie bytowania we wszechwiecie) 2009. Przedruk z: Roger Terry, Richard Churches, NLP Toolkit, Crown House Publishing, Carmarthen, Wales.
252 NLP w szkole. Skrzynka narzdziowa dla nauczyciela 2. Teraz zapoznaj si z konkretnym kontekstem, do którego chcesz si odnie. Wyobra sobie, jak w danej sytuacji robisz to, co zwykle. Co widzisz? Co syszysz (dwiki wokó Ciebie i Twój dialog wewntrzny)? Co czujesz (fizycznie i emocjonalnie)? 3. Kiedy masz ju silne poczucie uczestniczenia w danej sytuacji, tak jakby naprawd by tam i to robi, zacznij zaznacza na zadowolomierzu swój stopie zadowolenia na kadym z poziomów. Odpowiedz na pytania, zapisz swoje refleksje i przemylenia na temat planowanych dziaa. Dowiedz si wicej na ten temat Cho dotychczas zakadalimy, e logika i rozumowanie s oddzielone od emocji i uczu, to dziki postpom w neurobiologii rola emocji jest dzi postrzegana inaczej. Zwaszcza Antonio Damasio wskaza na fakt, e uczucia s czci wiadomoci, i z tego powodu naleaoby nazywa ludzk ja wiadomoci uczu. Dlatego te nie mona oddzieli uczu, emocji i ciaa od procesów mylowych. Przeczytaj wicej na temat autorefleksji Przeczytaj rozdzia 11., Co si skrywa wewntrz nauczyciela w ksice NLP dla nauczycieli. Szkoa efektywnego nauczania (strona 177). Znajdziesz tam informacje na temat innych sposobów wykorzystania poziomów mylenia Diltsa. Przeczytaj Jak umys zyska ja. Konstruowanie wiadomego mózgu Antonio Damasiego. Kiedy jeszcze moesz wykorzysta nowo zdobyt wiedz? Staranna refleksja nad wszystkimi poziomami mylenia, podejmowana w szkole, jest wa- ciwym sposobem rozpoczcia jakichkolwiek dziaa prowadzcych do zmian. Wiedz t moesz równie wykorzysta: Podczas pracy z dziemi, aby pomóc im bada swoje uczucia w danej sytuacji i rozwin ich wiadomo emocjonaln. Przegldajc etapy swojej pracy, jak równie ycia osobistego i planowania kariery. Poziomy Diltsa s równie przydatne w badaniu obszarów rozwoju zawodowego w celu zwikszenia efektywnoci nauczania. Niektórzy nauczyciele uznali je za pomocne podczas planowania nowych lekcji, jako e czasami mamy tendencj do skupiania si