Iwona Mularczyk Atmosfera w domach rodzinnych w opinii wychowanków Zespołu Placówek Opiekuńczo Wychowawczych w Nowym Sączu. Każda rodzina wytwarza swój indywidualny i niepowtarzalny układ stosunków rodzinnych. Rodzina jest miejscem przepływu uczuć, które określają właściwą w danej rodzinie atmosferę czyli relacje emocjonalne panujące między domownikami niezależnie od deklarowanych postaw. Dobry klimat rodzinny tworzy m.in. dawanie odczuć dziecku, że jest w rodzinie kochane i potrzebne, zatroskanie o jego bezpieczeństwo, pamięć o jego urodzinach i imieninach oraz wspólne spędzanie świąt. Badania dotyczące atmosfery rodzinnej przeprowadzono wśród 2 wychowanków ZPOW w Nowym Sączu, w wieku od 14 18 lat. Podczas analizy porównywano wypowiedzi chłopców i dziewcząt. Przed rozpoczęciem badań przeanalizowano informacje dotyczące wychowanków zawarte w ich indywidualnych teczkach. Zapoznano się również z materiałami dotyczącymi wywiadów środowiskowych o rodzinie, postanowieniami sądowymi jak również z wynikami badań pedagogicznych. Pracę badawczą przeprowadzono na bazie ankiet wychowanków i przeanalizowano obszar dotyczący atmosfery rodzinnej w ich domach. Ankieta zawierała 6 zamkniętych pytań. Pierwsza kwestia dotyczyła akceptacji dzieci przez rodziców w ich domach (wykres 1). Moi rodzice sprawiają, że czuje się potrzebny i kochany w swojej rodzinie
7 6 5 4 3 2 tak, prawie zawsze czasami nigdy Wykres. 1. Opinia badanych na temat akceptacji ich przez rodziców Dziecko w rodzinie powinno czuć się potrzebne, kochane i być akceptowane. Z wykresu wynika jednak, że odczucia dzieci są różne. Najwięcej, bo aż 7 chłopców twierdzi, że we własnych rodzinach, prawie zawsze, czują się akceptowani. Żaden z nich nie zasygnalizował, że w jego rodzinie doświadcza, że jest niepotrzebny i nie kochany co natomiast stwierdziło aż 2 badanych dziewcząt. Drugi badany problem dotyczył kwestii bezpieczeństwa dziecka w rodzinie (wykres 2). Gdy długo nie wracam, najbardziej martwi się 6 5 4 3 2 mama tata rodzeństwo rodzina nie martwią się Wykres. 2. Opinia badanych na temat kto najbardziej martwi się o nich w ich rodzinach.
Z wykresu wynika, że w przypadku troski rodziców w opinii respondentów najlepiej wypadła mama - tak stwierdziło 6 badanych chłopców i 5 dziewcząt. Ani jedna badana osoba nie wymieniła zatroskania o nich ze strony ojca. Ponadto ankietowani wymieniali rodzeństwo i inne osoby z rodziny, które martwią się w takich sytuacjach o nich. Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na atmosferę rodzinną jest pamięć o imieninach, urodzinach i innych świętach dziecka. Problem ten stanowił kolejny punkt ankiety (wykres 3). W domu pamięta się o urodzinach i imieninach, rocznicach 9 8 7 6 5 4 3 2 tak nie pamięta tylko nie obchodzi się Wykres. 3. Opinia badanych na temat uroczystości rodzinnych w ich domach. Kontynuowanie tradycji i pamiętanie o ważniejszych uroczystościach rodzinnych jest ważne dla scalenia rodziny. Analiza badań wykazała, że w domach rodzinnych wychowanków często pamięta się o urodzinach i imieninach. Takie zdanie podziela aż 9 badanych dziewcząt i 6 badanych chłopców. Tylko 2 ankietowanych chłopców uważa, że w ich domach rodzinnych nie obchodzi się takich uroczystości. Klimat rodzinny tworzy również wspólne spędzanie świąt kwestie tę poruszono w kolejnym pytaniu (wykres 4). Święta spędzam w gronie rodzinnym
7 6 5 4 3 2 tak, prawie zawsze tylko czasami nie jest to dla mnie ważne Wykres. 4. Opinia badanych na temat spędzania świąt w gronie rodzinnym. Jak wynika z wykresu zarówno 7 chłopców jak i 7 dziewcząt stwierdziło, że święta spędzają wspólnie z rodziną. Tylko 3 chłopców stwierdziło, że nie ma to dla nich większego znaczenia, gdzie spędzą święta. Poprawienie sytuacji w domach rodzinnych wychowanków wymaga licznych zmian zarówno ze strony dzieci jak również ich rodziców. W kolejnym punkcie zapytano dzieci jakiej rodziny życzyłaby sobie (wykres 5). Najbardziej chciałbym, aby w mojej rodzinie 4 35 3 25 2 15 5 lepsza atmosfera można na siebie liczyć wiecej czasu dla mnie życzliwość mniej alkoholu rozmowa z rodzicami Wykres. 5. Opinia badanych na temat czego chcieliby w swojej rodzinie.
Analiza zebranych danych wykazała, że wychowankowie najbardziej chcieli, by w ich rodzinach panowała lepsza atmosfera i aby rodzice więcej z nimi rozmawiali. Wybrało taką odpowiedź 2 dziewcząt i więcej, bo 4 badanych chłopców. Z wykresu wynika, że 4 częściej sygnalizują potrzebę rozmów z rodzicami niż (2). W ostatniej części ankiety zapytano dzieci, co tak najbardziej przeszkadza im w ich rodzinnych domach (wykres 6). Najbardziej w mojej rodzinie przeszkadza mi 4 35 3 25 2 15 5 brak rozmowy alkohol kłótnie brak zainteresowania moją osobą dużo zakazów kary fizyczne zbyt wiele obowiązków Wykres. 6. Opinia badanych na temat co w ich rodzinach najbardziej im przeszkadza. Niepokojące dane przedstawiają kolejne informacje dotyczące rodziny badanych. Najbardziej przeszkadzam im alkohol w rodzinie, tak stwierdziło 4 dziewcząt i 3 badanych chłopców, brak rozmów - 2 dziewcząt i 3 chłopców oraz kłótnie w przypadku 2 dziewcząt i chłopców. Wychowankowie, którzy trafili do Zespołu Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Nowym Sączu pochodzą z trudnych środowisk rodzinnych. Na ogół są to rodziny dysfunkcyjne (alkoholizujące się, niewydolne wychowawczo, zaniedbujące, dotknięte bezrobociem i ubóstwem). Nastolatkowie, którzy wychowują się w tego typu rodzinach, zazwyczaj nie mają perspektyw na lepsze życie. Brak pozytywnych wzorców czy pomocy ze strony najbliższych nie zachęca do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku w tym kierunku. Sami wychowankowie mają duży bagaż niepowodzeń szkolnych, liczne konflikty z prawem. Z analizy badań wywnioskowano, iż młodzież chciałaby by w domach rodzinnych panowała lepsza atmosfera, by było więcej życzliwości i mniej alkoholu. Ciekawe spostrzeżenia
nasuwają się po analizie pytań 5 i 6, mianowicie wychowankom bardziej przeszkadza brak kontaktu z rodzicami w ich rodzinnych domach niż alkohol tam obecny. Alkohol przeszkadza dopiero wówczas, gdy psuje atmosferę w rodzinie. Z informacji zawartych w powyższych odpowiedziach wywnioskowano również, że młodzież bardzo potrzebuje kontaktu z rodzicami jednak aprobuje te kontakty tylko w sytuacjach gdy ma na to ochotę. W innych przypadkach przeszkadza im zainteresowanie rodziców, ich kontrola i dociekliwość. Dogłębna analiza podanych odpowiedzi pozwala stwierdzić, że młodzież buduje sobie bardzo często wypaczony obraz rodziny. Rodzina, która według ogólnie przyjętych norm społecznych jest dysfunkcyjna, dla nich stanowi oparcie i fundament w życiu. Chcą by za wszelką cenę utrzymać ten obraz ogniska rodzinnego, nawet jeżeli pozostawia on wiele do życzenia.