DYSLEKSJA zespół specyficznych trudności w uczeniu się pisania i czytania Rozwojowa Nabyta Nasilony stopień trudności utrata opanowanej od początku nauki szkolnej umiejętności czytania na skutek urazu mózgu Dysgrafia Trudności w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma Dysleksja Specyficzne trudności w nauce czytania, którym towarzyszą trudności w pisaniu Dysortografia Specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni PRZYCZYNY DESLEKSJI Bezpośrednią przyczyną dysleksji jest nieharmonijny rozwój psychomotoryczny dziecka. Dotyczy to przede wszystkim zaburzeń rozwoju funkcji poznawczych i ruchowych, biorących udział w czytaniu i pisaniu oraz ich współdziałania. 1. Nieprawidłowości rozwoju funkcji słuchowo językowych powodują a. Mylenie głosek s z w zapisie oraz wyrazów, różniących się tylko jedną głoską np.: koza kosa b. Trudności z wydzieleniem sylab i głosek ze słów, np.: krok = k+ r+o+k c. Opuszczanie lub dodawanie liter w zapisywanych wyrazach d. Nieumiejętność rozpoznania bądź wymyślenia rymów e. przekręcanie wyrazów f. Opuszczanie wyrazów podczas pisania dyktanda g. Trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa w czasie samodzielnego pisania 2. Zaburzenia funkcji wzrokowych powodują a. Mylenie liter podobnych t l ł ; m-n i rzadziej występujących F,H,Ł b. Trudności w nauce czytania Uczeń najpierw literuje k+o+t, później wtórnie łączy kot żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 1
c. Trudności ortograficzne, np.: rz i ó niewymienne 3. Deficyty rozwoju funkcji ruchowych, zwłaszcza rąk, powodują a. Wolne tempo pisania b. Zniekształcone pismo c. Szybkie męczenie się ręki d. Trudność zapamiętania wzorców ruchowych, które pozwalają na zapisywanie w sposób automatyczny poprawnej formy wyrazów król, który, rzeka, herbata 4. W połączeniu z innymi zaburzeniami często występują zakłócenia lateralizacji pod postacią: a. Oburęczności zamiast prawo- lub leworęczności u dziecka powyżej 7 lat b. Dwuoczności braku dominacji jednego oka c. Skrzyżowanej lateralizacji czyli praworęczności i lewooczności jednocześnie 5. Zaburzenia orientacji problemy z rozpoznawaniem kierunków w przestrzeni i mylenie prawej oraz lewej strony własnego ciała powodują a. Mylenie liter o podobnych kształtach, ale inaczej położonych w liniaturze, jak p=b, d=g b. Pisanie liter lub cyfr w sposób lustrzany, np.:,ϩ zamiast S, Я zamiast R Jest inteligentny, a nie może nauczyć się czytać. DYSLEKTYK Słucha, ale nie słyszy. Patrzy, ale nie widzi. Zna zasady, a robi błędy ortograficzne. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 2
BADANIA W KIERUNKU DYSLEKSJI Aby stwierdzić dysleksję, należy przeprowadzić wielospecjalistyczne badania, które bezpłatnie wykonuje poradnia psychologiczno pedagogiczna. Nad orzeczeniem dysleksji pracuje zespół, składający się z psychologa, pedagoga, często również logopeda. W celu wykluczenia wady zmysłu jako jedynej przyczyny trudności zespół zasięga konsultacji lekarskich ( u okulisty, laryngologa, foniatry). BADANIE PSYCHOLOGICZNE OCENIA Zdolność koncentracji uwagi Pamięć i spostrzeganie wzrokowe oraz słuchowe Funkcje językowe Motorykę małą, czyli sprawność ruchowa rąk Motorykę dużą, czyli sprawność całego ciała Badanie to pozwala na wskazanie mocnych stron dziecka oraz ustalenie, które funkcje rozwijają się nieprawidłowo. BADANIE PEDAGOGICZNE USTALA I ANALIZUJE Ustala charakter trudności w czytaniu i pisaniu o Jednoczesność obu tych trudności o Izolację (dotyczy trudności tylko w czytaniu lub tylko w pisaniu) o Stopień nasilenia obu trudności Analizuje jakościowo błędy Próbuje zestawić dane z analizy błędów z pozostałymi wynikami i je zinterpretować Ustala stopień opanowania programu nauczania (w tym zasad ortograficznych) i ewentualny wpływ zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego na umiejętności dziecka żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 3
Stwierdzic dysleksję rozwojową moz na w przypadku: Prawidłowego rozwoju umysłowego. Obecności opóźnień rozwoju funkcji, które stanowią podstawę do wykształcenia się umiejętności czytania i pisania (dot. funkcji słuchowo-językowych, wzrokowoprzestrzennych, ruchowych i ich wzajemnej integracji. Wczesnego występowanie trudności w czytaniu i pisaniu (od początku nauki szkolnej). Nasilonych i długotrwałych trudności w czytaniu i pisaniu, które nie ustępują, zaraz po podjęciu pomocy w domu, a nawet w pierwszym okresie terapii. Gdy trudności te są wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłu niedosłuch lub wada wzroku. Gdy trudności te należą do zespołu symptomów inteligencji niższej niż przeciętna, upośledzenia umysłowego. Gdy trudności są skutkiem schorzenia neurologicznego (epilepsja, dziecięce porażenie mózgowe). Gdy trudności są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego. Najczęściej wówczas dziecko początkowo nie ma trudności, pojawiają się one i konsekwentnie nasilają w starszych klasach szkoły podstawowej. JEST BEZPŁATNE ODBYWA SIĘ WYŁĄCZNIE ZA ZGODĄ RODZICÓW BADANIE BEZ SKIEROWANIA REZULTAT: PISEMNA OPINIA Z OPISEM SŁABYCH I MOCNYCH STRON DZIECKA ORAZ Z ZALECENIAMI DO DALSZEJ PRACY SAMOKSZTAŁCENIOWEJ W DOMU ORAZ DO PRACY W SZKOLE. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 4
UCZEŃ Z DYSLEKSJĄ ROZWOJOWĄ MA PRAWO DO Diagnozy Terapii Dostosowania formy nauczania i wymagań do możliwości dziecka Udziału w zajęciach terapii pedagogicznej (ćwiczenia korekcyjno kompensacyjne) Wyrównania szans podczas egzaminów/sprawdzianów Dysleksja rozwojowa nie zwalnia ucznia z obowiązku pracy nad problemem. Terapia to długotrwały proces, którego skuteczność zależy od: - systematyczności i wytrwałości - właściwego postępowania nauczyciela wobec ucznia w szkole - współpracy między rodzicami, nauczycielami i uczniem. Nigdy nie jest za późno na pracę nad trudnościami w nauce czytania i pisania. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 5
Jak rodzic moz e wspomo c dziecko z dysleksją rozwojową? NALEŻY Zrozumieć problem dziecka (nie jest ono leniwe, lecz potrzebuje dobrze ukierunkowanej pomocy). Poznać jego mocne strony. Umacniać pozytywne wartości, zainteresowania. Zapewnić mu warunki do pracy. Nagradzać pochwałą nawet drobne sukcesy. Nadzorować systematyczną pracę. Analizować trudności. Nauczyć stałego korzystania ze słownika ortograficznego. Czytać wspólnie z dzieckiem. Pobudzać potrzebę czytania dla przyjemności. Ćwiczyć pisanie z pamięci. NIE NALEŻY Tłumaczyć trudności dziecka wyłącznie lenistwem. Porównywać go z rówieśnikami czy rodzeństwem. Liczyć na natychmiastowe efekty. Krytykować i ośmieszać. Podważać autorytetu nauczycieli i terapeutów. Usprawiedliwiać niechęci do wykonywania ćwiczeń. Odrabiać za dziecko prac domowych. Poprawiać błędów w pracach domowych. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 6
Organizacja miejsca pracy dziecka Organizując miejsce pracy dziecka w domu, pamiętaj o kilku prostych, ale ważnych zasadach, które ułatwią mu ćwiczenia: Wykonywanie zadań powinno się odbywać zawsze w tym samym miejscu i w miarę możliwości o tym samym czasie. Ważny jest odpoczynek przed przystąpieniem do ćwiczeń. Miejsce pracy powinno być uprzątnięte, aby nic nie rozpraszało uwagi dziecka. Dobrze byłoby, aby po jednej stronie biurka stała nieduża zielona roślinka, aby dziecko mogło skierować na nią zmęczony czytaniem wzrok. Należy wyłączyć telewizor, sprzęt grający, a nawet telefon. Pierwsze ćwiczenia powinny mieć formę zabawy. Należy wykorzystywać w pracy skojarzenia. Należy sięgać do ćwiczeń ruchowych, w tym ćwiczeń kinezjologii edukacyjnej, które rozwijają koncentrację uwagi i pamięć, uczą kontrolować ruchy i emocje, pobudzają i usprawniają pracę obu półkul mózgowych, odpowiedzialnych za koordynację funkcji wzrokowych, słuchowych i ruchowych. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 7
Wskazo wki do pracy z dzieckiem dyslektycznym ĆWICZENIA W PISANIU Zezwalaj na pisanie ołówkiem. Ułatwi to poprawianie błędów. Unikaj podkreślania dostrzeżonych błędów. Zaznacz tylko ich liczbę na marginesie linii, w której się pojawiły. Poleć dziecku, aby samo znalazło błędy, korzystając ze słownika ortograficznego. Błędnie zapisane wyrazy dziecko powinno napisać poprawnie 5-6 razy i użyć je w zdaniu. Pomóż dziecku utrwalać zasady pisowni, wyjaśniając wszelkie wątpliwości ortograficzne przy użyciu słownika. W młodszych klasach nie stosuj dyktand, czyli pisania za słuchu. Zastąp je pisaniem z pamięci (uczeń zapoznaje się z tekstem, zapamiętuje zdanie, a następnie zakrywa je i zapisuje z pamięci). Najlepiej, gdy dziecko zapisuje wypowiedź pisemną w brudnopisie. Po omówieniu jej z rodzicem przepisuje pracę do zeszytu, a rodzic jeszcze raz sprawdza jej poprawność. Jeśli Twoje dziecko jest leworęczne, zadbaj by miało swobodę ruchów, odpowiednio ustawioną lampkę i właściwie ułożony zeszyt. ĆWICZENIA W CZYTANIU Wybierz interesujący tekst. Najlepsze do ćwiczeń są książki z większym drukiem i kolorowymi ilustracjami. Dobry humor Twój i dziecka przyspieszy postępy w czytaniu. Sam zacznij czytać dziecku! Dziecko powinno palcem wskazywać słowa, które przeczytasz na głos. Czytając dziecku, podkreślaj tonem znaczenie czytanych słów. Dostosuj szybkość czytania do możliwości śledzenia tekstu przez dziecko. Nie ponaglaj dziecka podczas czytania! Czytaj z dzieckiem na zmianę. Długość fragmentów czytanych przez dziecko powinna stopniowo rosnąć. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 8
Korzystaj z pomocy technicznych. Dziecko może nagrać siebie, jak czyta, a następnie odsłuchać nagranie. Sprawdzaj co pewien czas, czy dziecko rozumie czytany tekst. Jeśli nie, zawsze możecie wrócić do danego fragmentu. Sięgnij do książek mówionych. Podczas słuchania dziecko powinno równocześnie śledzić wzrokiem tekst książki. Ukierunkowana praca terapeutyczna musi być kontynuowana przez cały okres nauki! GDZIE SZUKAĆ POMOCY? Gorzowski Oddział Polskiego Towarzystwa Dysleksji ul. Władysława Łokietka 23 66-400 Gorzów Wlkp. Wojewódzki Ośrodek Metodyczny Tel. 95-721-61-16 MATERIAŁY Z ĆWICZENIAMI DLA DYSLEKTYKÓW Uczeń z dysleksją w domu M. Bogdanowicz, A. Andryjanek, M. Różyńska Uczeń z dysleksją w szkole M. Bogdanowicz, A. Andryjanek (znajdą tam Państwo Dyktando w dziesięciu punktach) Kreowanie rozwoju dziecka I. Mańkowska (zestaw ćwiczeń z zakresu kinezjologii edukacyjnej) żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 9
Rady dla ucznia z dysleksją rozwojową Pracuję codziennie i systematycznie. Pracuję 30 minut dziennie, wykonując dodatkowe ćwiczenia. Wypełniam ćwiczenia ołówkiem. EFEKTY Rozumiem, co czytam. Uczę się słuchać dźwięków mowy i je rozróżniać. Zaczynam od ćwiczeń w mówieniu. Znam zasady ortografii. Doprowadzam każde ćwiczenie do końca. Popełniam mniej błędów. Jeśli czegoś nie rozumiem, pytam rodziców lub nauczyciela. Ładniej piszę. Co najmniej raz w tygodniu proszę rodziców lub nauczyciela o sprawdzenie mojej pracy. Lepiej czytam. żródło: Jestem rodzicem dziecka z dysleksją Polskie Towarzystwo Dysleksji Strona 10