Mo de le od po wie dzi do przyk adowego ar ku sza egzaminacyjnego J zyk pol ski Po ziom pod sta wo wy Cz Êç I Za da nie spraw dza jà ce ro zu mie nie czy ta ne go tek stu Ca a praw da o blon dyn kach Mo del za wie ra prze wi dy wa ne od po wie dzi. Od po wie dzi zda jà ce go mo gà przy bie raç ró nà for m j - zy ko wà, ale ich sens mu si byç sy no ni micz ny wo bec mo de lu. Oce nia jàc pra c zda jà ce go, na le y sto - so waç punk ta cj z mo de lu. Uwa ga: Za pe nà od po wiedê przy zna je si mak sy mal nà licz b punk tów, za nie pe nà wska za nà w ru bry ce punk ty czàst ko we. Nie na le y przy zna waç po ó wek punk tów. Za brak od po wie dzi lub od po wiedê b d nà nie przy zna je si punk tów. Nr za da nia Pro po no wa ne od po wie dzi Maksymalna licz ba punk tów Punk ty czàst ko we. ste reo typ skraj nie uprosz czo ny ob raz rze czy wi sto Êci pro wa dzà cy do uprze dzeƒ ra so wych, spo ecz nych i Êwia to po glà do wych Odpowiedê cz Êcio wa: ste reo typ uprosz czo ny ob - raz Êwia ta; ob raz Êwia ta za bar wio ny war to Êciu jà co. 2. Ka te go ry za cja spo ecz na po le ga na za li cza niu sie bie i in nych lu dzi do okre Êlo nych ka te go rii osób. 3. fa zy me cha ni zmu po wsta wa nia dys kry mi na cji: ka te - go ry za cja spo ecz na > ne ga tyw na oce na ob cych grup > po wsta wa nie uprze dzeƒ i ste reo ty pów > dys kry - mi na cja 2 ( punkt za od po - wiedê cz - Êcio wà) 2 ( punkt za od po - wiedê niepe nà) 4. C 5. na sku tek dzia a nia ste reo ty pu ob ni a jà si wy àcz nie te zdol no Êci, któ rych on do ty czy 6. U a twia jà zro zu mie nie in for ma cji (trud nych po j ç). 7. Ste reo typ ob ni y ich zdol no Êci ma te ma tycz ne/ spraw - noêç umy s o wà. Mo na te za li czyç od po wiedê: Stu dent ki bio rà ce udzia w eks pe ry men cie by y blon dyn ka mi i ode bra y dow ci py do s ow nie. 8. pre zen ta cja cz on ków da nej gru py, któ rzy za prze - cza jà ste reo ty pom, sze rze nie wie dzy na te mat szko dli wo Êci ste reo ty pów, hu mor 2 (za 2 po pra - w ne odpo - wiedzi)
Nr za da nia Pro po no wa ne od po wie dzi 9. Ste reo ty py sà szko dli we. Ze stereotypami na le y wal czyç. 0. D Au tor chce prze ko naç o szko dli wo Êci ste reo ty pów i o ko niecz no Êci ich dez ak ty wo wa nia. U y wa for my roz kaê ni ka: Êmiej my si.. g u pia blon dyn ka, g u pi mi Êniak, le ni wy Mu rzyn, Po lak ba a ga niarz, ko bie ty sà gor sze z ma te ma tyki ni m czyê ni Maksymalna licz ba punk tów 2 ( punkt za wniosek) 2 ( punkt za po - praw ne wska za nie funk cji i za uza - sad nie nie) (punkt przy zna je - my za wska za - nie 4 po praw nych od po wie dzi) Punk ty czàst ko we 0 0 2. Np.: by uwia ry god niç wy ra o ne w tek Êcie opi nie, by przed sta wiç zda nie au to ry te tu (spe cja li sty), by u a - twiç zro zu mie nie tek stu la iko wi 3. Oba aka pi ty mó wià o eks pe ry men tach prze pro wa dzo - nych przez pol skich na ukow ców. 4. Ty tu jest iro nicz ny. Au tor kpi ze ste reo ty pów. Chce jed no cze Ênie po bu dziç cie ka woêç czy tel ni ków. (za po praw nà odpowiedê) 0 5. C Cz Êç II Te mat I: Ra cje prze ciw ra cjom. Ana li zu jàc po da ny frag ment tek stu, ob ja Ênij isto t po glà dów bo ha te rów no we li Ma rii Ko nop nic kiej Men del Gdaƒ ski. OkreÊl, ja kà po sta w wo bec te go sa me go pro ble mu przy j li in ni bo ha te ro wie utwo ru Ma rii Ko nop nic kiej. I. Roz wi ni cie te ma tu (0 25 pkt) A. Po da ny frag ment. Po da nie istot nych in for ma cji o bo ha te rach (0 2 pkt) a) Men del przed sta wi ciel na ro du y dow skie go, b) Men del sa mot nie wy cho wu je wnu ka, c) Men del in tro li ga tor ce nio ny za swo jà pra c, d) ze gar mistrz sà siad Men dla, e) ze gar mistrz przy no si Men dlo wi in for ma cj o pla no wa nych ata kach na y dów 2. Okre Êle nie te ma tu roz mo wy przy czy ny nie to le ran cji wo bec y dów (0 pkt) 3. Po glà dy ze gar mi strza przy czy ny nie na wi Êci wo bec y dów (0 5 pkt) a) nie ch ç do lu dzi na ro do wo Êci se mic kiej ( Za to, e y dy! ), b) po sà dza nie y dów o prze bie g oêç ( ka dy yd ma swo je wy kr ty! ), 2
c) ste reo ty py w oce nie y dów ( ale yd za wsze y dem ), d) sà y wio em ob cym, e) oskar a nie o ma te ria lizm, f) jest ich zbyt wie lu ( l gnie si jak tej sza raƒ czy ) 4. Po glà dy Men dla (0 6 pkt) a) kry te rium oce ny cz o wie ka win na byç je go uczci woêç, a nie po cho dze nie, b) nie na le y ob wi niaç cz o wie ka za to, kim jest (me ta fo ra brze zi ny i je dli ny), c) przed sta wi ciel in ne go na ro du nie jest ob cy, je Êli si zrós z zie mià, d) y dzi na ra e ni sà na k o po ty i nie szcz Êcia tak sa mo jak in ni lu dzie, e) pra ca ja ko wy znacz nik war to Êci cz o wie ka, a nie na ro do woêç, f) sto su nek y dów do dóbr ma te rial nych jest ta ki sam jak in nych lu dzi, g) y dzi ma jà ty le dzie ci, ile in ni lu dzie, h) Men del po t pia ka de go, kto czy ni z o i krzyw d in ne mu cz o wie ko wi 5. Na zwa nie po staw obu bo ha te rów (0 2 pkt) a) ze gar mistrz an ty se mi tyzm, b) Men del to le ran cja B. Ca y utwór 6. Wy ko rzy sta nie ca e go utwo ru (0 5 pkt) a) po sta wa an ty se mic ka: sto su nek ko le gów do Ku bu sia wnu ka Men dla (drwi ny, ude rze nie ka mie - niem), b) po sta wa an ty se mic ka: za cho wa nie t u mu, któ ry bez myêl nie ata ko wa y dów, c) po sta wa to le ran cyj na: ksiàdz sza nu jà cy od mien noêç re li gij nà, d) po sta wa to le ran cyj na: stu dent bro nià cy Men dla przed na pa Êcià, e) po sta wa to le ran cyj na: sà siad ki, któ re przy no szà krzy i chcà uchro niç Men dla przed prze Êla do wa - nia mi, f) po twier dze nie po glà dów Men dla w po sta wie lu dzi, któ rzy go zna jà (je go uczci woêç, pra co wi toêç) 7. Wska za nie skut ków an ty se mi ty zmu uka za nych w utwo rze (0 pkt) a) skrzyw dze nie wnu ka, b) roz cza ro wa nie Men dla 8. Wnio ski (0 3 pkt) Pe ny wnio sek An ty se mi tyzm wy ni kiem nie zna jo mo Êci y dów i ich kul tu ry; te ma ty ka no we li zwià za na z po zy ty wi - stycz nym ha s em asy mi la cji y dów; nie bez pie czeƒ stwo kie ro wa nia si ste reo ty pa mi; spo sób kon - struk cji ar gu men tów wska zu jà cy na sto su nek Ko nop nic kiej do obu bo ha te rów jej sym pa tia po stro - nie Men dla; pi sar ka opo wia da si za to le ran cjà; kry te rium oce ny cz o wie ka po win ny byç: do broç, uczci woêç, pra co wi toêç, a nie na ro do woêç. (3 pkt) Cz Êcio wy wnio sek Uczest ni cy roz mo wy to re pre zen tan ci dwóch od mien nych po staw an ty se mi ty zmu i to le ran cji, w utwo rze mo na zna leêç przy k a dy ka dej z tych po staw, pi sar ka opo wia da si za to le ran cjà. (2 pkt) Pró ba pod su mo wa nia Uczest ni cy roz mo wy to re pre zen tan ci dwóch od mien nych po staw, pod su mo wa nie po glà dów ka de - go z nich. ( pkt) 3
II. Kom po zy cja (0 5 pkt) Kom po zy cj wy pra co wa nia oce nia si wte dy, gdy przy zna ne zo sta y punk ty za roz wi ni cie te ma tu. pod po rzàd ko wa na za my s o wi funk cjo nal ne mu wo bec te ma tu, spój na we wn trz nie, przej rzy sta i lo - gicz na; pe na kon se kwen cja w uk a dzie gra ficz nym (5 pkt), upo rzàd ko wa na wo bec przy j te go kry te rium, spój na; gra ficz ne wy od r b nie nie g ów nych cz Êci (3 pkt), wska zu jà ca na pod j cie pró by po rzàd ko wa nia my Êli, na ogó spój na ( pkt) III. Styl (0 5 pkt) ja sny, y wy, swo bod ny, zgod ny z za sto so wa nà for mà wy po wie dzi; uroz ma ico na lek sy ka (5 pkt), zgod ny z za sto so wa nà for mà wy po wie dzi, na ogó ja sny; wy star cza jà ca lek sy ka (3 pkt), na ogó ko mu ni ka tyw ny, do pusz czal ne sche ma ty j zy ko we ( pkt) IV. J zyk (0 2 pkt) j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw na, uroz ma ico na sk ad nia, po praw ne: s ow nic two, fra - ze olo gia, flek sja (2 pkt), j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw ne: sk ad nia, s ow nic two, fra ze olo gia i flek sja (9 pkt), j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw na flek sja, w wi k szo Êci po praw ne: sk ad nia, s ow nic - two, fra ze olo gia (6 pkt), j zyk w pra cy ko mu ni ka tyw ny mi mo b dów sk a dnio wych, lek sy kal nych (s ow nic two i fra ze olo - gia), flek syj nych (3 pkt), j zyk w pra cy ko mu ni ka tyw ny mi mo b dów flek syj nych, licz nych b dów sk a dnio wych, lek sy - kal nych ( pkt) V. Za pis (0 3 pkt) bez b d na or to gra fia; po praw na in ter punk cja (nie licz ne b dy) (3 pkt), po praw na or to gra fia (nie licz ne b dy II stop nia); na ogó po praw na in ter punk cja (2 pkt), po praw na or to gra fia (nie licz ne b dy ró ne go stop nia); in ter punk cja nie za k ó ca jà ca ko mu ni ka cji (mi mo ró nych b dów) ( pkt) VI. Szcze gól ne wa lo ry pra cy (0 4 pkt) Te mat II: Scha rak te ry zuj Ja gn, wy ko rzy stu jàc ana li z po da nych frag men tów oraz wnio ski z to mu I Ch o pów W. S. Rey mon ta. I. Roz wi ni cie te ma tu (0 25 pkt). Roz po zna nie wst p ne (0 2 pkt) a) nar ra tor trze cio oso bo wy, b) nar ra tor wiej ski ga du a, s ow nic two gwa ro we, c) nar ra cja z punk tu wi dze nia Ja gny; nar ra tor opi su je Êwiat, pa trzàc przez pry zmat jej oso bo wo Êci 2. Przed sta wie nie po sta ci (0 3 pkt) a) Ja gna m o da, 9-let nia dziew czy na, b) cór ka Do mi ni ko wej, naj pi k niej sza we wsi, lu bi ad nie si ubie raç, ma ad ne stro je, 4
c) po à da na przez m czyzn, mia a ro mans z Ant kiem Bo ry nà, w prze sz o Êci tak e z Ma te uszem, d) ko bie ta wy ró nia jà ca si spo Êród in nych ko biet nie tyl ko uro dà, ale tak e za cho wa niem 3. Ana li za frag men tu (0 9 pkt) a) boi si mat ki ( zmar twia a ze stra chu ), b) nie po tra fi si jej sprze ci wiç ( scho wa a g o w w pie rzy n i buch n a p a czem ), c) czu je si ofia rà w r kach m czyzn ( nie zwo y wa a go do cha u py... sam przy szed ), d) nie po tra fi oprzeç si m czy znom, kie ru je nià po p d p cio wy ( za wsze si z nià tak dzie je ), e) lu bi mu zy k i Êpiew, ch t nie si ba wi ( na co a ko ma by a ), f) jej stan du cha po wo du je, e nie za le y jej na ni czym, na wet na ko ra lach, g) nie jest za do wo lo na ze swe go y cia, czu je po trze b uda nia si w Êwiat, pra gnie cze goê nie zna ne - go, nie okre Êlo ne go sa ma chy ba nie wie, co by chcia a ( le cia a by tyl ko gdzieê przed si ), h) Êwiat jà prze ra a ( strasz ny, nie prze nik nio ny, ob cy, g u chy ), czu je si jak w nie wo li, i) czu je si sa mot na, wy ob co wa na, nikt jej nie ro zu mie ( prze p a ka a ca e d u gie no ce ), j) po tra fi in nych skrzyw dziç ( za z o p aci a z em ), k) cz sto p a cze ( roz alona, e nieraz przep aka a ca e d ugie noce ) 4. Ca oêç utwo ru (0 8 pkt) a) bier nie pod da je si wo li mat ki (zga dza si na Êlub, choç w a Êci wie jest jej to obo j t ne), b) sil ny zwià zek uczu cio wy z mat kà, po s u szeƒ stwo, c) roz piesz czo na przez mat k, nie mu si ci ko pra co waç, d) uzdol nio na ar ty stycz nie, uro dzo na ar tyst ka (np. pi k nie ozdo bi a swo jà cha u p ), e) szu ka praw dzi we go uczu cia, ma wra li wà du sz, f) po st pu je nie etycz nie (ro man su je z Ant kiem, wy cho dzi za mà za je go oj ca), g) ró ni si bar dzo od in nych ko biet we wsi nie jest wa ne dla niej po sia da nie zie mi, lek ce wa y bo - gac two, h) y je ma rze nia mi i t sk no ta mi, ma in ne po trze by ni po zo sta li miesz kaƒ cy wsi, cz sto po pa da w me lan cho li i za du m, i) nie przy sto so wa a si do y cia w gro ma dzie, y je jak by obok niej, jest na tle swo je go Êro do wi ska od mieƒ cem, j) by a sa mot na, ko bie ty we wsi jà po t pia y 5. Wnio ski (0 3 pkt) Pe ny wnio sek Ja gna to bo ha ter ka nie mal zu pe nie nie pa su jà ca do resz ty miesz kaƒ ców Li piec, jest od mien na, wy à - czo na z y cia Li piec; po staç nie jed no znacz na, kon tro wer syj na, ró nie oce nia na, po t pia na przez wiej - skà spo ecz noêç, po à da na przez m czyzn. Ko bie ta pod da jà ca si na tu rze, in stynk tom bio lo gicz - nym. To oso ba pe na kon tra stów, przy po mi na m o do pol skà ko bie t fa tal nà nisz czà cà swo je go part ne ra. Jed na z naj cie kaw szych i naj pe niej szych kre acji ko bie cych w Ch o pach. (3 pkt) Cz Êcio wy wnio sek Ja gna to bo ha ter ka nie mal zu pe nie nie pa su jà ca do resz ty miesz kaƒ ców Li piec, jest od mien na; po staç nie jed no znacz na, ró nie oce nia na, po t pia na przez wiej skà spo ecz noêç, po à da na przez m czyzn. Przy po mi na m o do pol skà ko bie t fa tal nà. (2 pkt) Pró ba pod su mo wa nia Ja gna to ko bie ta, któ ra z po wo du swo jej od mien no Êci by a nie szcz Êli wa. Nie umia a przy sto so waç si do Êwia ta, w któ rym y a. ( pkt) 5
II. Kom po zy cja (0 5 pkt) Kom po zy cj wy pra co wa nia oce nia si wte dy, gdy przy zna ne zo sta y punk ty za roz wi ni cie te ma tu. pod po rzàd ko wa na za my s o wi funk cjo nal ne mu wo bec te ma tu, spój na we wn trz nie, przej rzy sta i lo - gicz na; pe na kon se kwen cja w uk a dzie gra ficz nym (5 pkt), upo rzàd ko wa na wo bec przy j te go kry te rium, spój na; gra ficz ne wy od r b nie nie g ów nych cz Êci (3 pkt), wska zu jà ca na pod j cie pró by po rzàd ko wa nia my Êli, na ogó spój na ( pkt) III. Styl (0 5 pkt) ja sny, y wy, swo bod ny, zgod ny z za sto so wa nà for mà wy po wie dzi; uroz ma ico na lek sy ka (5 pkt), zgod ny z za sto so wa nà for mà wy po wie dzi, na ogó ja sny; wy star cza jà ca lek sy ka (3 pkt), na ogó ko mu ni ka tyw ny, do pusz czal ne sche ma ty j zy ko we ( pkt) IV. J zyk (0 2 pkt) j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw na, uroz ma ico na sk ad nia, po praw ne: s ow nic two, fra - ze olo gia, flek sja (2 pkt), j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw ne: sk ad nia, s ow nic two, fra ze olo gia i flek sja (9 pkt), j zyk w ca ej pra cy ko mu ni ka tyw ny, po praw na flek sja, w wi k szo Êci po praw ne: sk ad nia, s ow nic - two, fra ze olo gia (6 pkt), j zyk w pra cy ko mu ni ka tyw ny mi mo b dów sk a dnio wych, lek sy kal nych (s ow nic two i fra ze olo - gia), flek syj nych (3 pkt), j zyk w pra cy ko mu ni ka tyw ny mi mo b dów flek syj nych, licz nych b dów sk a dnio wych, lek sy - kal nych ( pkt) V. Za pis (0 3 pkt) bez b d na or to gra fia; po praw na in ter punk cja (nie licz ne b dy) (3 pkt), po praw na or to gra fia (nie licz ne b dy II stop nia); na ogó po praw na in ter punk cja (2 pkt), po praw na or to gra fia (nie licz ne b dy ró ne go stop nia); in ter punk cja nie za k ó ca jà ca ko mu ni ka cji (mi mo ró nych b dów) ( pkt) VI. Szcze gól ne wa lo ry pra cy (0 4 pkt) 6