Alina Stanaszek Analiza wyników ewaluacji dotyczących wymagania 3.4 Rodzice są partnerami przedszkola Dobra współpraca przedszkola z rodzicami polega na regularnych kontaktach, informowaniu ich o osiągnięciach dziecka lub pojawiających się problemach oraz przekazywaniu wiedzy dotyczącej rozwoju dziecka i jego potrzeb. Zdecydowana większość rodziców bardzo pozytywnie oceniła współpracę z nauczycielami, uznając, że wychowawcy poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z nimi, a informacje, które przekazują są dla nich wystarczające. Spora część podkreślała, iż informacje te mobilizują ich do dalszej pracy z dzieckiem. Rodzice otrzymują bowiem konkretne wskazówki, w jaki sposób skutecznie pomagać dziecku w przypadku np. wad wymowy czy postawy (np. jakie ćwiczenia logopedyczne prowadzić, jak wspierać rozwój manualny). Są oni także informowani jak i gdzie mogą szukać fachowej pomocy. Niemal wszyscy badani dyrektorzy przyznali, że rodzice mają wpływ na kwestie organizacyjne, wychowawcze oraz dydaktyczne. Pozytywnie oceniają tę kwestię również sami rodzice, którzy w większości potwierdzają te opinie deklarując jednocześnie, że pracownicy oraz dyrekcja przedszkola są otwarci na ich uwagi i pomysły. Warto podkreślić, że większość badanych uważa, że ich opinie mają wpływ na działanie przedszkola. Rodzice mogą podczas spotkań indywidualnych lub grupowych zabrać głos w sprawie działań podejmowanych przez przedszkole: zgłosić kwestie, które im przeszkadzają, a także podzielić się pomysłami np. odnośnie wprowadzenia dodatkowych zajęć, organizacji imprez oraz wycieczek, zmian w jadłospisie, a także, choć rzadziej, zmian w programie wychowawczym i profilaktyki czy też modyfikacji statutu przedszkola. To pozytywny wynik, który pokazuje, że rodzice coraz częściej są traktowani w sposób podmiotowy. Takie podejście zachęca ich z kolei do angażowania się na rzecz przedszkola, zwłaszcza, gdy spotykają się z otwartością oraz życzliwością dyrekcji. Większość rodziców angażuje się głownie w imprezy przedszkolne, choć są i tacy, którzy dzielą się swoją wiedzą i umiejętnościami, a także udzielają przedszkolu konkretnej pomocy materialnej bądź też czynem wspierają jego funkcjonowanie (np. pomagając przy drobnych remontach). Warto jednak podkreślić, że aby możliwe było pełne wykorzystanie potencjału rodziców, musi być stworzona przyjazna atmosfera, a także muszą być dostępne konkretne formy działań, w które rodzice faktycznie mogą się włączyć. To, czy tak się stanie zależy przede wszystkim od dyrekcji i innych pracowników przedszkola, których działania zachęcą rodziców do współpracy i zaangażowania. Wprowadzenie 1
Wymaganie 3.4 Rodzice są partnerami przedszkola wchodzi w zakres obszaru Funkcjonowanie przedszkola w środowisku lokalnym i obejmuje kilka istotnych aspektów dotyczących współpracy przedszkoli ze środowiskiem, w którym działa oraz skutecznego pozyskiwania zasobów zewnętrznych (w tym również angażowania rodziców) na rzecz efektywnego rozwoju. Dobra współpraca przedszkola z rodzicami (zwłaszcza na linii wychowawca-rodzice) jest nieodzownym elementem prowadzącym do uspójnienia działań dydaktyczno wychowawczych realizowanych w domu rodzinnym oraz w przedszkolu, a tym samym gwarancją osiągnięcia większych sukcesów w tym zakresie. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której przedszkole, nie kontaktując się z rodzicami, realizuje skutecznie swoją misję. Poza tym, kontakty z rodzicami służą nie tylko wymianie informacji o dziecku, ale są także okazją do poznania oczekiwań i potrzeb rodziców wobec przedszkola. Ich znajomość pozwala z kolei zaoferować działania, które lepiej wspierają dzieci i ich rodziców procesie wychowawczym. Ponadto, regularne kontakty z rodzicami, otwartość na ich pomysły i uwagi, zapraszanie ich do współdecydowania o różnych elementach pracy przedszkola, czyni z nich współodpowiedzialnych za to, co się na jego terenie dzieje. Zgodnie z rozporządzeniem MEN w sprawie nadzoru pedagogicznego z dn. 7 października 2009 r., przedszkola mogą spełniać wymagania na dwóch poziomach: podstawowym (D) oraz wysokim (B) opisanych w formie charakterystyk. Charakterystyki zostały zoperacjonalizowane jako kryteria ewaluacji, mające wskazywać badaczom kluczowe aspekty jego pracy z punktu widzenia realizacji wymagań. Kryteria ewaluacji zostały przedstawione w poniższej tabeli. Poziom spełniania wymagania D B Wymaganie 3.4. Rodzice są partnerami przedszkola Charakterystyka Przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy. Przedszkole wspiera rodziców w wychowaniu dzieci. Rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach. Kryterium Ewaluacji Rodzice są zachęcani do dzielenia się opiniami na temat pracy przedszkola i korzystają z tej możliwości. Przedszkole prowadzi różne formy wspierania rodziców w wychowaniu. Rodzice mają wpływ na działania przedszkola. Rodzice są zaangażowani we współpracę z przedszkolem. Analiza obejmuje dane zebrane podczas ewaluacji zewnętrznych przeprowadzonych w przedszkolach w okresie od 1 września 2011 roku do 30 września 2012 r. dla wymagania Rodzice są partnerami przedszkola. Wyniki analizy zostały przedstawione w podziale na charakterystyki oraz kryteria ewaluacji. Analiza danych w podziale na charakterystyki oraz kryteria ewaluacji 2
Charakterystyka na poziomie D: Przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy Kryterium: Rodzice są zachęcani do dzielenia się opiniami na temat pracy przedszkola i korzystają z tej możliwości. Stworzenie klimatu wzajemnego zaufania i szacunku we wspólnych kontaktach jest bardzo ważne dla tworzenia dobrych relacji między rodzicami a pracownikami przedszkola. Zdecydowana większość badanych rodziców (94%) odpowiedziała, że nauczyciele i inni pracownicy przedszkola są otwarci na ich opinie, z czego ponad połowa ankietowanych (52%) wybrała odpowiedź zdecydowanie tak. Jedynie pojedyncze osoby były przeciwnego zdania. Czy ma Pan(i) poczucie, że nauczyciele i inni pracownicy przedszkola są otwarci na opinie rodziców dotyczące działalności przedszkola? N=11813 2,9% 1,0% 42,5% 51,7% 1,9% Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak Brak odpowiedzi Wykres 1. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy ma Pan(i) poczucie, że nauczyciele i inni pracownicy przedszkola są otwarci na opinie rodziców dotyczące działalności przedszkola? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. 3
Rodzice najczęściej zgłaszają opinie na temat pracy przedszkola podczas zebrań odpowiedź taką wybrało ¾ badanych. Połowa rodziców dzieli się swoimi uwagami w trakcie indywidualnych rozmów z nauczycielami, zaś część badanych przyznała, iż robi to przy okazji uroczystości i imprez okolicznościowych (43%). Ponad ⅓ (37%) ankietowanych korzysta natomiast z indywidualnych spotkań z nauczycielami w ramach wyznaczonych w tym celu godzin. W jaki sposób informował(a) Pan(i) nauczycieli lub dyrekcję przedszkola o swoich opiniach na temat pracy przedszkola? N=11813 przy okazji uroczystości i imprez przedszkolnych/ grupowych indywidualne rozmowy poza wyznaczonymi godzinami spotkań dla rodziców indywidualne rozmowy w ramach wyznaczonych godzin spotkań dla rodziców zebrania rodziców 43,1% 50,2% 37,4% 74,8% 56,9% 49,8% 62,6% 25,2% inne 9,1% 90,9% TAK NIE Wykres 2. Rozkład odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób informował(a) Pan(i) nauczycieli lub dyrekcję przedszkola o swoich opiniach na temat pracy przedszkola? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. O sposoby dzielenia się przez rodziców uwagami na temat działalności przedszkola zostali zapytani w ankiecie także dyrektorzy. Ich opinie potwierdzają dane otrzymane od rodziców. Najpopularniejszą formą są zebrania z rodzicami oraz imprezy okolicznościowe. Większość badanych (91%) wskazała również indywidualne rozmowy z rodzicami prowadzone poza określonymi godzinami spotkań. 4
W jaki sposób rodzice mogą dzielić się z Panem(ią) swoimi opiniami na temat działalności przedszkola?, N=255 zebrania z rodzicami przy okazji uroczystości i imprez przedszkolnych/ grupowych indywidualne rozmowy poza wyznaczonymi godzinami spotkań dla rodziców indywidualne rozmowy w ramach wyznaczonych godzin spotkań dla rodziców 77% 91% 97% 96% Wykres 3 Rozkład odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób rodzice mogą dzielić się z Panem(ią) swoimi opiniami na temat działalności przedszkola?, N=255, ankieta dla dyrektora. Powyższe dane świadczą o tym, że rodzice mają wiele możliwości, aby porozmawiać z nauczycielami lub dyrekcją. Mogą wówczas nie tylko zapytać o postępy swojego dziecka, ale również wypowiedzieć się na temat funkcjonowania przedszkola: zgłosić kwestie, które im przeszkadzają, a także podzielić się pomysłami na zmiany, zwłaszcza wówczas, gdy rodzice mają poczucie, że ich opinie są ważne i są faktycznie brane pod uwagę. Warto podkreślić, iż większość badanych (79%) uważa, iż opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola, z czego blisko ⅓ wybrała odpowiedź zdecydowanie tak. 15% respondentów miało odmienne zdanie na ten temat. Czy opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola?, N=11 813 zdecydowanie tak 31% 48% 11% 3% 7% raczej tak raczej nie 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie nie brak danych Wykres 4 Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola?, N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Dyrekcja oraz pracownicy przedszkola biorą pod uwagę opinie rodziców głównie w zakresie organizacji imprez oraz wycieczek dla dzieci (potwierdziło to 194 z 248 badanych rodziców w trakcie wywiadów grupowych), a także rodzaju prowadzonych zajęć (159 z 248 badanych ). Rodzice mają również wpływ na jadłospis (87 z 248 badanych), program wychowawczy, program profilaktyki oraz statut przedszkola i koncepcję jego pracy (62 z 248 badanych ), godziny pracy (55 z 248 badanych), wydatki Rady Rodziców (45 z 248 badanych) czy też zakupu elementów wyposażenia np. pomocy dydaktycznych, zabawek lub elementów wyposażenia przedszkolnego ogrodu (36 z 248 badanych). Wyniki te świadczą 5
o tym, iż przedszkola starają się włączać rodziców w podejmowane przez siebie działania i zachęcają ich do współdecydowania o tym, co się w nich dzieje.. Jak ujawniły wywiady prowadzone z dyrektorami, najczęściej opinie rodziców zbierane są podczas zebrań (198 z 248 badanych Niekiedy rodzice są także proszeni o wyrażenie swoich opinii w ankietach np. w ramach prowadzonych ewaluacji wewnętrznych (79 z 248 badanych). Dobra współpraca wychowawcy z rodzicami polega na stałych kontaktach, informowaniu ich o osiągnięciach dziecka lub pojawiających się problemach, jak również przekazywaniu wiedzy dotyczącej rozwoju dziecka i jego potrzeb, tak, aby wiedzieli, w jaki sposób mogą w domu wspierać swoje dzieci. Badani rodzice bardzo pozytywnie ocenili współpracę z nauczycielami zdecydowana większość (90%) uznała, że wychowawcy poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z nimi. Osoby, które miały odmienne opinie stanowiły 6% badanych. Czy ma Pan(i) poczucie, że nauczyciele przedszkolni poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z rodzicami? N=11813 5% 1,3% 42,0% 48,3% 3,6% Zdecydowanie nie (6875) Raczej nie (6876) Raczej tak (6877) Zdecydowanie tak (6878) brak odpowiedzi Wykres 5. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy ma Pan(i) poczucie, że nauczyciele przedszkolni poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z rodzicami? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Część pytań w ramach tego kryterium dotyczy prowadzonej polityki komunikacyjnej. To, czy i w jaki sposób przedszkole komunikuje się z rodzicami świadczy pośrednio o tym, w jaki sposób ich traktuje: czy jako pełnoprawnych partnerów, którzy mają prawo wiedzieć o wszystkim, co dotyczy ich dziecka, a także maja prawo dzielić się swoimi opiniami na temat pracy przedszkola czy jako petentów, których wizyty i uwagi są nieistotne. Otwarta postawa dyrekcji i nauczycieli w tym zakresie, a także stworzenie różnych możliwości tych kontaktów zachęca rodziców do większego zaangażowania. Zdecydowana większość badanych rodziców (91%) uznała, że informacje na temat osiągnięć przedszkola są wystarczające, z czego blisko połowa badanych (47%) deklaruje, iż informacje te są zdecydowanie wystarczające, co świadczy o tym, iż czują się dobrze informowani o tym, co dzieje się w przedszkolu. 7% badanych miało jednak odmienne zdanie na ten temat. 6
Jak ocenia Pan(i) informacje na temat osiągnięć przedszkola? N=11813 1,8% 5,3% 44,5% 46,8% 1,7% zdecydowanie niewystarczające raczej wystarczające raczej niewystarczające zdecydowanie wystarczające brak odpowiedzi Wykres 6. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak ocenia Pan(i) informacje na temat osiągnięć przedszkola? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Większość badanych rodziców (84%) deklaruje, że została poinformowana o dniach i godzinach możliwych kontaktów z wychowawcami grup, choć 14% miało odmienne zdanie. Czy został(a) Pan(i) poinformowany(a) o dniach i godzinach, w których można porozmawiać indywidualnie z wychowawcami grup? N=11813 14,1% 83,7% 2,3% Nie Tak Brak odpowiedzi Wykres 7. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy został(a) Pan(i) poinformowany(a) o dniach i godzinach, w których można porozmawiać indywidualnie z wychowawcami grup? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Istotnym problemem związanym z udziałem rodziców w pracy przedszkola jest informacja o podejmowanych działaniach i możliwościach kontaktu z wychowawcami oraz innymi specjalistami. Informacja ta musi być dobrze wyeksponowana, aby wszyscy szukający takiego kontaktu, bez problemu mogli znaleźć niezbędne informacje. Na podstawie obserwacji przeprowadzonych w badanych przedszkolach można stwierdzić, iż w ponad ⅔ z nich na tablicach informacyjnych zamieszczane są informacje dotyczące terminów zebrań, a także możliwości indywidualnych spotkań z dyrekcją, wychowawcami oraz różnymi specjalistami (podane są numery telefonów oraz adresy mailowe umożliwiające te kontakty). Warto jednak podkreślić, że w blisko ⅓ badanych przedszkoli tego typu informacje kluczowe z punktu widzenia rodziców, nie pojawiają się. 7
Czy na tablicach informacyjnych są podane informacje na temat: kontakt niebezpośredni (telefon, email) z nauczycielami kontakt niebezpośredni (telefon, email) z dyrektorem terminów indywidualnych spotkań nauczycieli z rodzicami terminów indywidualnych spotkań dyrekcji z rodzicami zebrań rodziców innych form zachęcania rodziców do kontaktu 46,4% 69,4% 68,1% 67,3% 67,7% 67,7% 53,6% 30,6% 31,9% 32,7% 32,3% 32,3% TAK NIE Wykres 8. Zagadnienie poddane obserwacji: Czy na tablicach informacyjnych są podane informacje na dany temat? N=248, źródło: obserwacja przedszkola. Przedszkole wspiera rodziców w wychowaniu dzieci. Kryterium: Przedszkole prowadzi różne formy wspierania rodziców w wychowaniu. Istotną rolą przedszkola jest wspieranie rodziców w procesie wychowawczym, w tym również udzielanie im informacji, w jaki sposób mogą skutecznie wspierać rozwój swoich dzieci. ⅔ badanych rodziców potwierdziło, iż regularnie, nauczyciele z własnej inicjatywy informują ich o tym, jak rozwija się ich dziecko, a co dziesiąty przyznał, że taka sytuacja ma miejsce, jednak nieregularnie. Blisko co piaty rodzic (18%) deklaruje, że informacje takie dostaje jedynie na własną prośbę. 3% respondentów odpowiedziało natomiast, iż nikt ich nie informował o rozwoju dziecka. Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym ktoś z pracowników przedszkola informował o tym, jak rozwija się Pana(i) dziecko? N=11180 2,1% 66% 11% 18% 2,7% tak, regularnie z inicjatywy nauczyciela tak, na moją prośbę tak, nieregularnie z inicjatywy nauczyciela nie brak odpowiedzi Wykres 9. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym ktoś z pracowników przedszkola informował o tym, jak rozwija się Pana(i) dziecko? N=11180, źródło: ankieta dla rodziców. 8
Większość badanych (82%) potwierdziło, że nauczyciele lub inni pracownicy przedszkola przekazywali im informacje o tym, w jaki sposób mogą wspierać rozwój swojego dziecka, choć 15% respondentów miało odmienne doświadczenie w tym zakresie. Czy nauczyciele lub inni pracownicy tego przedszkola przekazywali Panu(i), w jaki sposób może Pan(i) wspierać rozwój swojego dziecka? N=11180 14,8% 82,4% 2,7% Nie Tak brak odpowiedzi Wykres 10. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy nauczyciele lub inni pracownicy tego przedszkola przekazywali Panu(i), w jaki sposób może Pan(i) wspierać rozwój swojego dziecka? N=11180, źródło: ankieta dla rodziców. Najczęściej wymieniane przez rodziców formy wsparcia to wskazówki, jakie otrzymują od nauczycieli, zarówno podczas codziennych kontaktów, jak i w trakcie zebrań wskazało je 70% badanych. Co drugi rodzic wymienił możliwość skorzystania z pomocy przedszkolnego pedagoga lub psychologa, a prawie tyle samo osób (46%) wskazało na pomoc poradni psychologiczno-pedagogicznej. Co piąty badany wymienił natomiast warsztaty doskonalące umiejętności wychowawcze, a 17% przedszkoli oferuje najbardziej potrzebującym rodzinom pomoc socjalną. Jakie formy wsparcia rodziców prowadzi przedszkole lub pośredniczy w dostępie do nich? N=11180 grupa wsparcia 2,4% 97,6% wskazówki od nauczycieli 70,1% 29,9% warsztaty doskonalące umiejętności wychowawcze opieka socjalna 19,5% 17,5% 80,5% 82,5% pomoc Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej pomoc pedagoga lub psychologa na terenie przedszkola 45,8% 49,0% 54,2% 51,0% inne 15,3% 84,7% TAK NIE Wykres 11. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jakie formy wsparcia rodziców prowadzi przedszkole lub pośredniczy w dostępie do nich? N=11180, źródło: ankieta dla rodziców. 9
Rodzice szukają informacji na temat rozwoju dziecka, jego postępów oraz pojawiających się problemów. Dlatego to naturalne zainteresowanie rodziców dzieckiem w wieku przedszkolnym jest płaszczyzną, na której należy budować współpracę z rodzicami. Rodzice najczęściej korzystają ze wskazówek od nauczyciela zadeklarowało tak 70% badanych. Kontakt z nauczycielem jest formą najbardziej popularną, gdyż jest to wsparcie bezpośrednie i najbardziej dostępne (podczas przyprowadzania lub odbierania dzieci). Rozmowy z nauczycielami pomagają rodzicom rozwiązywać bieżące problemy wychowawcze, a także są informacją o osiągnięciach dziecka i ewentualnych trudnościach, jakie dostrzegają wychowawcy. Jak powiedział jeden z badanych: Te rozmowy pomagają najbardziej, jak się dzieje coś złego z dzieckiem od razu jesteśmy informowani. Z pozostałych form wsparcia korzysta zdecydowanie mniej rodziców, co wynika z faktu, iż nie wszystkie dzieci potrzebują specjalistycznej pomocy, podobnie jest z pomocą socjalną, z której korzystają jedynie najbardziej potrzebujące rodziny. Z jakich form wsparcia Pan/i korzystał/a?, n=11 180 wskazówki od nauczycieli 70% pomoc pedagoga/psychologa warsztaty pomoc PPP 13% 12% 15% pomoc socjalna 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Wykres 12 Rozkład odpowiedzi na pytanie: Z jakich form wsparcia Pan/i korzystał/a? N=11180, źródło: ankieta dla rodziców. O rodzaje wsparcia pytano również rodziców w tracie wywiadów grupowych. Widać wyraźnie, iż najpopularniejszą formą są rozmowy indywidualne prowadzone przez nauczycieli (przekazywanie informacji na temat rozwoju, osiągnięć, dojrzałości szkolnej) wymieniło je 217 osób z 238 przeprowadzonych wywiadów. Kolejną formą jest pedagogizacja rodziców na zebraniach (warsztaty/pogadanki doskonalące umiejętności pedagogiczne, kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów wychowawczych itp.) wskazało je 160 badanych. Spora część osób wymieniała również warsztaty/spotkania/szkolenia/konsultacje ze specjalistami np. z psychologiem, logopedą, pedagogiem itp. 140 badanych. Warto podkreślić, iż wielu rodziców (144) wskazało jako istotne wsparcie - informacje zamieszczane na stronie internetowej przedszkola i tablicach informacyjnych (m.in. porady pedagogiczne i logopedyczne, wyniki badań, ciekawostki dotyczące rozwoju dzieci itp.). To pokazuje, jak wielostronne jest w rzeczywistości wsparcie przedszkola dla rodziców. Warto przy tym podkreślić, że większość rodziców (85%) bardzo pozytywnie ocenia udzielane im wsparcie, z czego 39% uznało, że jest ono całkowicie wystarczające. Co dziesiąty badany był niezadowolony z udzielanego mu wsparcia. 10
Jak ocenia Pan(i) wsparcie, jakiego udziela przedszkole rodzicom? N=11180 2,8% 7,2% 45,8% 38,6% 5,6% zupełnie niewystarczające raczej niewystarczające raczej wystarczające całkowicie wystarczające brak odpowiedzi Wykres 13. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jak ocenia Pan(i) wsparcie, jakiego udziela przedszkole rodzicom? N=11180, źródło: ankieta dla rodziców. Wszyscy rodzice podczas wywiadów grupowych podkreślali, że wsparcie, które dostają od przedszkola jest bardzo przydatne, gdyż pozwala im lepiej wychowywać swoje dzieci. Działania przedszkola w zakresie wspierania rodziców w wychowaniu wyznaczają kierunek pracy rodziców z dzieckiem w domu. Nauczyciele przekazują informacje na temat rozwoju dziecka, jego osiągnięć i trudności w nabywaniu pożądanych umiejętności. Spora część rodziców (96 z 236 badanych) podkreślała, iż informacje te mobilizują ich do dalszej pracy z dzieckiem. Rodzice otrzymują konkretne wskazówki, w jaki sposób skutecznie pomagać dziecku w przypadku np. wad wymowy czy postawy (np. jakie ćwiczenia logopedyczne prowadzić, jak wspierać rozwój manualny czy wzbogacać słownictwo dzieci). Są oni także informowani jak i gdzie mogą szukać fachowej pomocy. Poniżej zamieszono kilka wypowiedzi badanych rodziców: 11
Ukierunkowują rodziców, co do rozwoju ich dzieci i metod wychowawczych, motywują dzieci do działania, organizują spotkania w szkołach i ze specjalistami. Działania przedszkola w zakresie wspierania rodziców w wychowaniu są bardzo przydatne. Możemy z korzyścią uczestniczyć w szkoleniach dla rodziców. Dzięki spotkaniom wiemy gdzie szukać pomocy. Wiemy, jak dalej postępować, jak się zachować w stosunku do swoich dzieci. Znamy zasady wprowadzane w przedszkolu, które potem kontynuujemy w domu. Informacje te są przydatne - rodzice są lepiej w stanie zrozumieć dziecko, informacje te pomagają dostrzec w dziecku cechy, na które wcześniej nie zwracaliśmy uwagi. Działania te są przydatne, ponieważ ukierunkowują nas rodziców, gdzie szukać pomocy. Podczas wspólnych rozmów i dyskusji uczymy się z doświadczeń innych. Stosujemy propozycje nauczycieli we własnym środowisku rodzinnym. Korzystamy w przedszkolu z fachowej literatury i artykułów z czasopism, które na co dzień nie są dla nas dostępne. Charakterystyka na poziomie B: Rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach. Kryterium: Rodzice mają wpływ na działania przedszkola. Dyrektorzy podczas wywiadów zostali zapytani to, na jakie decyzje mają wpływ rodzice lub Rada Rodziców. Okazuje się, że jedynie 5% badanych przyznało, że nie są prowadzone żadne konsultacje z rodzicami. Jak deklarują dyrektorzy rodzice mają duży wpływ na to, co dzieje się w przedszkolu. Niemal wszyscy przyznali, że mają oni wpływ na kwestie organizacyjne (98%), wychowawcze (94%) oraz dydaktyczne (92%). 12
Na jakie decyzje mają wpływ rodzice lub organy przedstawicielskie rodziców (Rada Rodziców, itp.)? N=248 konsultacje nie są prowadzone 4,8% dotyczące kwesyi organizacyjnych dotyczące kwesyi wychowawczych dotyczące kwesyi dydaktycznych 95,2% 97,6% 93,5% 91,9% 2,4% 6,5% 8,1% TAK NIE Wykres 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Na jakie decyzje mają wpływ rodzice lub organy przedstawicielskie rodziców (Rada Rodziców, itp.)? N=248, źródło: wywiad z dyrektorem. O poczucie wpływu na działalność przedszkola zostali zapytani w ankietach również rodzice. Okazuje się, że blisko ¾ badanych (73%) zadeklarowało, iż mają wpływ na to, co się dzieje w przedszkolu, do którego uczęszcza ich dziecko, z czego co czwarty wybrał odpowiedź zdecydowanie tak. Prawie ¼ badanych (23%) miała odmienne zdanie na ten temat. Czy ma Pan(i) poczucie, że ma Pan(i) wpływ na to, co się dzieje w przedszkolu? N=11813 2,7% 20,0% 48,4% 25,0% 3,9% zdecydowanie nie raczej nie raczej tak zdecydowanie tak brak odpowiedzi Wykres 15. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy ma Pan(i) poczucie, że ma Pan(i) wpływ na to, co się dzieje w przedszkolu? N=11354, źródło: ankieta dla rodziców. Większość badanych (80%) zadeklarowała, iż opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola, zaś 14% było odmiennego zdania. Pozytywne wyniki w odniesieniu do tego pytania pokazują, iż rodzice czują, iż przedszkole traktuje ich podmiotowo, jako partnerów, którzy mają prawo decydować o istotnych kwestiach, które dotyczą ich dzieci. To z kolei sprawia, iż mają faktyczne poczucie sprawstwa widzą bowiem, że ich głos się naprawdę liczy. 13
Czy opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola? N=11813 31,4% 48,2% 10,6% 3,1% 6,7% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie brak odpowiedzi Wykres 16. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy opinie rodziców mają wpływ na działania przedszkola? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Ci, którzy uważają, że mają wpływ podkreślali, iż dyrekcja i nauczyciele są bardzo otwarci na sugestie rodziców wyrażane podczas zebrań oraz rozmów indywidualnych i uwzględniają ich opinie, uwagi oraz propozycje np. odnośnie wycieczek, zajęć dodatkowych, wysokości opłat na Radę Rodziców itp. Niektórzy mówili także, iż ważne decyzje są podejmowane wspólnie na zebraniach, co świadczy o podmiotowym traktowaniu rodziców przez dyrekcję i nauczycieli, jednak taka forma konsultowania decyzji z rodzicami pojawiła się jedynie w kilku (8) spośród 248 wywiadów grupowych prowadzonych z rodzicami. Kryterium: Rodzice są zaangażowani we współpracę z przedszkolem. Badani rodzice bardzo dobrze oceniają postawy nauczycieli i innych pracowników przedszkola, jeśli chodzi o współpracę z rodzicami. Zdecydowana większość (95%) uznała, iż zależy im na współpracy z rodzicami. Jedynie 3% badanych było odmiennego zdania. Czy Pan(i) zdaniem nauczycielom i innym pracownikom przedszkola zależy na współpracy z rodzicami? N=11813 1,8% 0,8% 27% 68% 2,3% Zdecydowanie nie Raczej nie Raczej tak Zdecydowanie tak brak odpowiedzi Wykres 17. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy Pan(i) zdaniem nauczycielom i innym pracownikom przedszkola zależy na współpracy z rodzicami? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Rodziców biorących udział w badaniu zapytano, w jakich działaniach organizowanych przez przedszkolu brali udział w tym lub poprzednim roku. Analiza danych pokazuje, iż większość rodziców (89%) uczestniczy w imprezach/uroczystościach przedszkolnych. Połowa badanych deklaruje swoją pomoc w ich przygotowaniu. 44% respondentów powiedziało, że uczestniczą w działaniach, które angażują społeczność lokalną. Co piąty badany przyznaje, że udziela przedszkolu pomocy materialnej. Udział w szkoleniach/kursach/warsztatach organizowanych przez przedszkole deklaruje 17% respondentów, zaś 15% przyznaje, że współpraca ta polega na, dzieleniu się wiedzą i 14
umiejętnościami. Co dziesiąty przyznaje, że udziela się na rzecz przedszkola np. podczas remontów. Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym brała Pan(i) udział w wymienionych niżej działaniach? N=11813 udział w konsultacjach, debatach organizowanych przez przedszkole (6936) 17,3% 82,7% udział w akcjach prowadzonych przez przedszkole, które integrują społeczność lokalną 44,1% 55,9% udzielanie przedszkolu pomocy materialnej 20,5% 79,5% prace fizyczne na rzecz przedszkola (np. remonty, sprzątanie itp.) udział w szkoleniach, kursach, warsztatach organizowanych przez przedszkole współpraca merytoryczna z przedszkolem, dzielenie się swoją wiedzą, umiejętnościami udział w przygotowywaniu imprez i uroczystości przedszkolnych 9,6% 16,6% 14,5% 51,1% 90,4% 83,4% 85,5% 48,9% udział w imprezach i uroczystościach przedszkolnych 88,4% 11,6% inne 6,5% 93,5% TAK NIE Wykres 18. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym brała Pan(i) udział w wymienionych niżej działaniach? N=11813, źródło: ankieta dla rodziców. Wywiady z dyrektorami pokazują, iż najczęściej współpraca rodziców polega na uczestnictwie w imprezach przedszkolnych, a także przygotowywaniu w jakimś aspekcie niektóre z nich odpowiedzi takie wybrali niemal wszyscy badani. Zdecydowana większość z nich zadeklarowała również, iż wykorzystuje wiedzę oraz umiejętności rodziców, a blisko ⅔ przyznaje, że zaprasza rodziców do udziału w różnych kursach i warsztatach. 15
Jakie formy współpracy z rodzicami prowadziło przedszkole w tym lub poprzednim roku szkolnym? N=248 szkolenia, kursy, warsztaty współpraca merytoryczna pozwalająca wykorzystać wiedzę i umiejętności rodziców wspólne przygotowywanie imprez i uroczystości przedszkolnych udział w imprezach i uroczystościach przedszkolnych inne 63,3% 87,5% 97,6% 98,0% 69,8% 36,7% 12,5% 2,4% 2,0% 30,2% TAK NIE Wykres 19. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jakie formy współpracy z rodzicami prowadziło przedszkole w tym lub poprzednim roku szkolnym? N=248, źródło: wywiad z dyrektorem. Nauczyciele w trakcie wywiadów grupowych podkreślali, że generalnie rodzice chętnie angażują się we współpracę z przedszkolem, choć oczywiście nie wszyscy w jednakowym zakresie. Niemal wszyscy badani (238 spośród 248) podkreślali, że rodzice najchętniej angażują się w pomoc w przygotowywaniu imprez i uroczystości okolicznościowych typu Mikołajki, Bal Karnawałowy, Dzień Dziecka, Dzień Mamy i Taty, Dzień Babci i Dziadka. Ich pomoc polega na przygotowaniu dekoracji, strojów dla dzieci, poczęstunku oraz sprzątaniu po uroczystościach. Blisko połowa badanych (121 z 248) wymieniła pomoc finansową udzielaną przez rodziców (np. zakup zabawek, firanek, dekoracji okolicznościowych sali przedszkolnej podczas różnych świąt, sponsorowanie nagród, doposażenie sal, zakup artykułów papierniczych, pozyskiwanie sponsorów). Co trzeci badany (84 z 248) wymienił prace fizyczne wykonywane przez rodziców (m.in. sprzątanie, malowanie, drobne remonty np. naprawa sprzętów). Nauczyciele mówili, iż rodzice chętnie angażują się w te działania, gdyż widzą wymierne efekty swojej pracy. Ich zaangażowanie jest możliwe tylko wówczas, gdy stworzona jest odpowiednia ku temu atmosfera, a także dostępne są konkretne formy działań, w które rodzice faktycznie mogą, na miarę swoich możliwości i chęci, zaangażować się. Im więcej różnorodnych działań podejmowanych przez przedszkole, tym większa szansa na większe zaangażowanie rodziców. 16
Podsumowanie Ø Analiza danych ujawnia, że rodzice generalnie chętnie angażują się w życie przedszkola, uczestniczą w różnych imprezach okolicznościowych, pomagają w ich organizacji, poświęcając nierzadko swój czas i energię na rzecz przedszkola. Wszystko po to, aby zapewnić dziecku jak najlepsze warunki rozwoju. Deklarują też, że ich opinie są uwzględniane, co świadczy o tym, że są traktowani podmiotowo, jako osoby mogące współdecydować o ważnych działaniach podejmowanych w przedszkolu. Ø Wydaje się, iż na tym etapie edukacyjnym, większość rodziców chce się angażować, gdyż wierzą, że jest to ważne w kontekście stymulowania wielostronnego rozwoju własnego dziecka. Częste kontakty z wychowawcami, korzystanie z porad specjalistów, udział w imprezach okolicznościowych to elementy tego zaangażowania. Jednak współpraca nie powinna ograniczać się jedynie do świadczenia przez rodziców usług pomocniczych oraz zapraszania ich jako widzów na imprezy okolicznościowe. Dyrektorzy i wychowawcy powinni starać się w większym stopniu wykorzystać ich potencjał, wiedzę i umiejętności. Warto w większym stopniu zachęcać ich do szerokiego udziału w życiu przedszkola, wypowiadania się w sprawach organizacji pracy oraz podejmowanych działań. Część badanych przedszkoli faktycznie buduje szeroką platformę tej współpracy, zachęcając rodziców do autentycznego angażowania się i współdecydowania o ważnych kwestiach, jednak nie jest to jeszcze powszechna praktyka. Ø Współpraca rodziców zależy w dużej mierze od postawy dyrekcji i nauczycieli. Stworzenie przestrzeni do współpracy, określenie jasnych zasad kontaktu, przyjazna postawa, otwartość na ich pomysły, ale też krytykę, to warunki niezbędne, aby wykorzystać potencjał rodziców i przekuć go w konkretne działania, które podejmą na rzecz przedszkola i, a przede wszystkim z myślą o własnym dziecku aby czuło się tam dobrze, mogło się harmonijnie rozwijać i ciekawie spędzać czas. 17