PERSPEKTYWY ROZWOJU JUANA CHIŃSKIEGO JAKO WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ

PERSPEKTYWY ROZWOJU JUANA CHIŃSKIEGO JAKO WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ Michał Zaremba * Abstrakt. Słowa kluczowe Chiny od lat są przedmiotem zainteresowania zarówno badaczy jak i decydentów politycznych. Wzrastająca rola Chin wymusza intensyfikację oraz pogłębienie prowadzonych analiz o kolejne aspekty funkcjonowanie tego kraju w ramach międzynarodowych stosunków ekonomicznych i politycznych. Celem artykułu jest przedstawienie perspektyw internacjonalizacji juana chińskiego. W celu realizacji tematu artykuł podzielono na trzy sekcje: w pierwszej przedstawiono teoretyczne aspekty umiędzynarodowienia waluty narodowej, w drugiej pokrótce omówiono pozycję Chin we współczesnej gospodarce światowej, trzecią poświęcono analizie uwarunkowań internacjonalizacji juana chińskiego. Chiny, gospodarka chińska, juan chiński, waluta międzynarodowa, finanse międzynarodowe. ACCEPTED: 05 th June 2016 PUBLISHED: 30 th June 2016 WSTĘP Państwo Środka od lat jest przedmiotem intensywnej analizy i debaty środowisk naukowych oraz towarzyszących im decyzji i posunięć politycznych. Wzrastająca rola Chin wymusza intensyfikację oraz pogłębienie prowadzonych analiz o kolejne aspekty funkcjonowania tego kraju w gospodarce światowej i międzynarodowych stosunkach ekonomicznych i politycznych. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie perspektyw internacjonalizacji juana chińskiego. W celu realizacji tematu artykuł podzielono na trzy sekcje: w pierwszej przedstawiono teoretyczne aspekty umiędzynarodowienia waluty narodowej, w drugiej pokrótce omówiono pozycję Chin we współczesnej gospodarce światowej. Sekcja trzecia jest częścią badawczą poświęconą analizie uwarunkowań internacjonalizacji juana chińskiego. * Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki. JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 61

1. TEORETYCZNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA WALUTY MIĘDZYNARODOWEJ Poprzez walutę międzynarodową rozumie się taką walutę, która jest używana i utrzymywana poza granicami kraju emitującego w celu dokonywania transakcji między nierezydentami. Oznacza to, że jest to waluta danego państwa pełniąca klasyczne funkcje pieniądza dla nierezydentów, zarówno ze sfery publicznej, jak i prywatnej [Kenen 2011, s. 19 20], przy czym uznanie danej waluty za walutę międzynarodową wynika z faktycznego używania, a nie z przyznanego formalnego statusu. Pierwszą walutą międzynarodową był funt szterling. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej i upadku Imperium Brytyjskiego, na znaczeniu zaczęły zyskiwać Stany Zjednoczone, a dolar amerykański zaczął być utożsamiany z pieniądzem światowym. Istnieje szereg warunków determinujących możliwość pełnienia przez daną walutę krajową roli waluty międzynarodowej, odnoszące się w szczególności do wielkości gospodarki, poziomu rozwoju rynku finansowego, prowadzonej polityki gospodarczej, bilansu płatniczego oraz obranego reżimu kursowego. Zazwyczaj więc emitentami walut międzynarodowych są kraje o silnej pozycji w gospodarce światowej, mające istotny wkład w PKB świata oraz wysoki udział w wymianie międzynarodowej. Konsekwencją tego ostatniego jest duża liczba i wartość transakcji handlowych, zwiększająca pozycję w systemie finansowym i poziom umiędzynarodowienia. Przyjmuje się, że kluczowym czynnikiem jest rozwinięty, efektywny i płynny rynek finansowy, którego cechuje wysoka liczba i wartość transakcji, wysoki obrót, szeroki wachlarz stosowanych instrumentów finansowych, bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura instytucjonalna oraz otwarcie na nierezydentów [Genberg 2009, s. 221 230]. Waluta międzynarodowa musi być także, co oczywiste, walutą w pełni wymienialną. Oznacza to stosowanie płynnego reżimu kursowego, w którym wartość waluty kształtowana jest przez popyt i podaż na rynku walutowym [Prasad i Ye 2012, s. 2]. Do innych warunków zalicza się tzw. efekt sieci zewnętrznych (network externalities), polegający na fakcie, że im częściej dana waluta wykorzystywana jest w obrocie, tym większe prawdopodobieństwo jej dalszego stosowania, ze względu na niższe koszty transakcyjne i większą płynność rynku. Rolę pełni również przyzwyczajenie, które determinuje utrzymywanie statusu waluty międzynarodowej nawet po zniknięciu obiektywnych czynników o tym decydujących [Pszczółka 2011, s. 23]. Cechy waluty międzynarodowej są definiowane najczęściej poprzez tzw. analizę Cohena, w której uwzględnia się jej funkcje pełnione zarówno w transakcjach prywatnych, jak i oficjalnych (tab. 1). 62 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl

Tabela 1. Funkcje waluty międzynarodowej Funkcja pieniądza Transakcje oficjalne Transakcje prywatne Miernik wartości Denominator systemu kursów Waluta fakturowania i kwotowania cen walutowych Środek płatniczy Waluta płatności w handlu Waluta interwencyjna na zagranicznym (tzw. waluta rynku walutowym transakcyjna) Środek tezauryzacji Waluta, w której banki centralne utrzymują oficjalne rezerwy walutowe (tzw. waluta rezerwowa) Źródło: Cohen [1971, s. 31 34]; Kenen [1983, s. 16]. Waluta, w której podmioty utrzymują płynne środki i inne aktywa (tzw. waluta inwestycyjna) Rolę miernika wartości dana waluta spełnia wówczas, gdy w sferze oficjalnej pełni funkcję waluty referencyjnej (pegging currency) w przyjętym systemie kursowym, w którym waluta danego kraju jest powiązana z walutą krajową, tj. w ramach systemu kursu stałego oraz w przypadku reżimów hybrydowych. Konsekwentnie, wybór waluty referencyjnej determinuje wybór waluty interwencyjnej (intervention currency), której bank centralny używa do interwencji na rynku walutowym, utrzymując określony poziom kursu walutowego. Bank centralny utrzymuje więc odpowiednią ilość danej waluty rezerwowej (reserve currency), która staje się tożsama z walutą referencyjną i interwencyjną [Hartmann 2003, s. 15]. Istotnymi czynnikami wpływającymi na wybór waluty rezerwowej jest waluta, jaką posługują się główni partnerzy handlowi danego kraju, struktura i poziom długu zagranicznego, polityka kursu walutowego, stabilność danej waluty [Markiewicz 2012, s. 213 229]. W sferze prywatnej dana waluta jest środkiem płatniczym jako waluta transakcyjna. W handlu zagranicznym staje się nią waluta eksportera, importera lub waluta trzecia, w której dokonywane są transakcje. Na rynku walutowym stosowana jest jako waluta przejścia (vehicle currency) w przypadku wymiany walut niebędących istotnymi na rynku międzynarodowym. Jednak o tym, by waluta mogła zostać uznana za vehicle currency decyduje szerokość marży oferowanej przez rynek im większa marża, tym mniejsze szanse na jej wykorzystanie. Ważne jest również, aby rozwój rynku walutowego oraz finansowego był na odpowiednio wysokim poziomie, co zapewniałoby większą płynność oraz niższe koszty transakcyjne w danej walucie w transakcjach międzynarodowych [Pszczółka 2010, s. 110 113]. Waluta międzynarodowa pełni funkcję miernika wartości, występując jako waluta kwotowania (quotation currency), używana do określania cen, fakturowania i wyrażania kursów walutowych. Waluty międzynarodowe mogą pełnić funkcję środka tezauryzacji i występują wtedy jako waluta inwestycyjna, w której denominowane są aktywa [Oręziak 2008, s. 6 7]. JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 63

Jak zauważa P. de Grauwe, osiągnięcie przez daną walutę statusu waluty międzynarodowej jest sumą działania czynników o charakterze strukturalnym i prowadzonej polityki gospodarczej kraju emitenta [De Grauwe 2009, s. 258 259]. Do pierwszych czynników można zaliczyć wielkość produkcji i handlu oraz rozmiary rynku finansowego danego państwa. Zwiększanie udziału w produkcie światowym, wymianie międzynarodowej oraz rozwój rynku finansowego wpływa dodatnio na rolę waluty w układzie światowym. Co oczywiste, walutą międzynarodową w szczególności może być pieniądz kraju o stabilnej sytuacji politycznej, gospodarczej, odgrywający ważną rolę w światowych stosunkach politycznych i gospodarczych. Z kolei Hartmann zwraca uwagę na współistnienie różnych walut międzynarodowych, które cechuje swoista hierarchia oparta na kryterium ilościowym, rozumianym jako częstotliwość, z jaką dana waluta pełni poszczególne funkcje pieniądza w transakcjach międzynarodowych [Hartmann 2003, s. 19]. Waluty pełniące większość klasycznych funkcji pieniądza określa on jako waluty kluczowe (key currencies), akcentując jednocześnie, że najczęściej istnieje pewna waluta międzynarodowa, która w zdecydowanie większym stopniu pełni te funkcje i jest szeroko wykorzystywana zarówno w sferze oficjalnej, jak i prywatnej. Określa się ją wówczas jako dominującą walutę międzynarodową (dominant international currency). Internacjonalizacja waluty krajowej wiąże się z określonymi kosztami i korzyściami dla kraju emitenta. Największa korzyść wiąże się z tzw. rentą senioralną (seigniorage), który oznacza przywilej danego banku centralnego, polegający na monopolu emisji pieniądza i osiąganiu z tego tytułu dochodu oraz bezodsetkowe kredytowanie kraju emitenta, bowiem wyemitowana waluta stanowi zobowiązanie banku centralnego i ujmowana jest po stronie pasywów [Cohen 2012, s. 16 17]. Kraj emitent posiada także możliwość szerszego zadłużania się za granicą, gdyż obligacje rządowe tych państw są chętniej nabywane niż obligacje denominowane w innych walutach [Papaioannou i Portes 2008, s. 37]. Emitowanie waluty międzynarodowej obniża również rentowność obligacji rządowych, zmniejszając koszt obsługi zadłużenia. Istotne jest także istnienie tzw. nadzwyczajnego przywileju (exorbitant priviledge), pozwalającemu emitentowi płacić mniej za pozyskiwanie kapitału za granicą i otrzymywać więcej za kapitał dostarczany za granicę [Eichengreen 2011, s. 4]. Kraj emitent ma możliwość zaciągania długu za granicą we własnej walucie, przez co wahania kursu walutowego nie mają wpływu na wielkość zadłużenia zagranicznego. Korzyścią jest także wygoda rezydentów, którzy w rozliczeniach z zagranicą posługują się własną walutą i nie ponoszą kosztów transakcyjnych. Korzyści odnoszą także banki, centra i instytucje finansowe z danego kraju, gdyż mają przewagę konkurencyjną wynikającą z prowadzenia operacji w walucie międzynarodowej [Chinn i Frankel 2005, s. 5 6]. Ostatecznie internacjonalizacja waluty oznacza wzrost prestiżu, siły politycznej i pozycji kraju w gospodarce światowej. 64 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl

Z drugiej strony internacjonalizacja waluty prowadzi do większej zmienności popytu na pieniądz i stwarza trudności w kontrolowaniu podaży pieniądza, gdyż nierezydenci utrzymują znaczące ilości papierów wartościowych denominowanych w walucie międzynarodowej, a banki mają swobodę udzielania kredytów i przyjmowania depozytów w tej walucie. W rezultacie może to być źródłem zwiększającym częstotliwość i skalę wahań kursu walutowego [Kenen 2011, s. 14 15]. Negatywną konsekwencją jest wzrost popytu na rynku walutowym, co wynika ze zwiększonej atrakcyjności aktywów denominowanych w tej walucie, prowadząc do napływu kapitału i aprecjacji waluty. W efekcie następuje zmniejszenie atrakcyjności i spadek eksportu [Frankel 2012, s. 332]. Następstwem jest również wzrost odpowiedzialności (burden of responsibility) kraju emitującego, gdyż polityka monetarna wywiera znaczący wpływ na rynki światowe i inne kraje [Chinn i Frankel 2005, s. 7]. 2. CHINY W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ. WYBRANE ZAGADNIENIA W ciągu ostatnich lat Chiny bez wątpienia stały się jednym z najważniejszych graczy we współczesnej gospodarce i polityce. Gwałtowne przemiany i rozwój tego państwa od lat stanowią jedne z najciekawszych fenomenów współczesnego świata, zadziwiając zarówno badaczy, analityków, jak i decydentów. Początki przemian gospodarczych w Chinach wiążą się z planem ambitnych reform gospodarczych zainicjowanych przez Deng Xiaopinga w 1978 r. Władze chińskie przyjęły wówczas reformatorski i nowatorski program czterech modernizacji rolnictwa, przemysłu, obrony narodowej oraz nauki i techniki [Kowalik 2005, s. 222], przy czym reformy gospodarcze koncentrowały się przede wszystkim na [Gawlikowski 2004, s. 118]: stopniowym urynkowieniu systemu ekonomicznego, faktycznym odejściu od maoizmu w sferze gospodarczej, politycznej, społecznej i kulturowej, otwarciu gospodarki narodowej na świat, budowie nowego ładu prawnego w państwie, przywróceniu szacunku dla dawnej kultury i tradycji chińskich oraz kultywowania starożytnych rytuałów. Ze względu na brak wcześniejszych doświadczeń w transformacji systemu społeczno-ekonomicznego, reformy te były wprowadzane stopniowo, początkowo w wybranych przedsiębiorstwa i instytucjach, co umożliwiało korektę rozwiązań przed ich implementacją w całym kraju [Szymański 2007, s. 184 185]. Rolnictwo było pierwszym obszarem, który został poddany reformom. Na wsiach nastąpił proces decentralizacji praw własności i zniesienia systemu komun rolniczych. Nadrzędnym celem tej reformy było zwiększenie produkcji rolnej JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 65

i zapewnienie państwu samowystarczalności w wyżywieniu ludności. Równocześnie zaczęto tworzyć, wówczas jeszcze eksperymentalne, specjalne strefy ekonomiczne, w których dopuszczono swobodny przepływ kapitału, owocujący m.in. transferem nowoczesnych technologii i metod zarządzania, wykorzystywanych później w całym kraju. Pierwszą specjalną strefą ekonomiczną był Hongkong. Od roku 1984 zaczęto modernizować przemysł, koncentrując się na wzroście wydajności i efektywności, przy jednoczesnym zmniejszeniu biurokracji i unowocześnieniu metod zarządzania. Przedsiębiorstwom nadano relatywnie szeroką autonomię oraz umożliwiono dokonywanie alokacji zasobów poprzez system rynkowy. Ostatecznie, w roku 1991, rząd chiński zdecydował się porzucić gospodarkę centralnie planowaną na rzecz systemu rynkowego. Osiągnięcie pełnej gospodarki rynkowej miało nastąpić do 2000 r. Tak gwałtowne zmiany w światowym układzie gospodarczym miały dla świata znaczenie zarówno pozytywne, jak i negatywne. Z jednej strony Chiny stały się atrakcyjnym rynkiem zbytu dla szybko bogacących się państw Zachodu, z drugiej źródłem taniego importu oraz miejscem produkcji dla korporacji, co pozwalało na utrzymanie niskiej inflacji, ograniczało wzrost wynagrodzeń oraz pozwalało zwiększać popyt krajowy. Nie sposób jednak nie zauważyć negatywnych zjawisk: rola Chin jako największego nabywcy papierów dłużnych, umożliwiającego finansowanie deficytów budżetowych; rosnące deficyty handlowe; pośrednio wzrost cen surowców naturalnych uderzający w pozostałe kraje, będący konsekwencją gwałtownego wzrostu produkcji i industrializacji w Chinach. Należy zaznaczyć jednak, że analiza tego giganta jest wciąż dość problematyczna z jednej strony ogromna populacja Chin determinuje wysoki poziom produkcji, a tym samym poziom PKB. Tak więc osiągnięcie określonej wielkości PKB oraz wzrost udziału w PKB światowym oznacza de facto osiągnięcie jedynie nominalnej pozycji lidera. Nadal bowiem poziom życia, innowacyjność, jakość kapitału ludzkiego i instytucji w świecie zachodnim wciąż są kilkukrotnie wyższe niż w Chinach. Proces ten obrazuje zatem wzrost potęgi ekonomicznej, ale do zrównania poziomów gospodarek jest jeszcze daleka droga (por. rys. 1). Oczywistym jest jednak, że rosnące współzależności oraz wzrost pozycji Chin niesie tyle zagrożeń, co korzyści. Zadłużenie zagraniczne w rękach Chińczyków może służyć jako potencjalne źródło nacisków i destabilizacji, a rosnące uzależnienie od chińskich towarów oraz zwiększające się rezerwy walutowe w Chinach mogą z łatwością wywołać kryzys i zapaść gospodarczą w całym świecie zachodnim. Zaniepokojenie może budzić produkcja przez Chiny towarów o coraz wyższym stopniu zaawansowania technologicznego oraz tendencje do nabywania przez chińskie korporacje znanych marek lub coraz ściślejszej współpracy z producentami z branży nowoczesnych technologii. 66 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl

Rysunek 1. Porównanie tempa wzrostu PKB Chin i USA oraz ich udziału w światowym PKB Źródło: opracowanie własne na podstawie World Bank Economic Outlook, http://www.imf.org/ external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/index.aspx. Problematyczny jest również fakt wzmacniania pozycji Chin w Europie, zarówno poprzez coraz śmielsze inwestycje na tym kontynencie, jak i nabywanie papierów dłużnych państw europejskich, także z tzw. grupy PIGS (Hiszpanii, Portugalii, Włoch, Grecji), co może w konsekwencji politycznie uzależnić je od rządu w Pekinie. Interesująca jest również postępująca budowa Nowego Szlaku Jedwabnego. 3. JUAN CHIŃSKI W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ WYBRANE ASPEKTY Mimo, że oficjalna nazwa chińskiej waluty to renminbi (RMB) 1, to najczęściej używa się określenia juan chiński (CNY) 2. Szeroko pojęte wspieranie swojej waluty jest podejmowane przez władze chińskie od kilku lat, co wynika nie tylko z rosnącej roli Państwa Środka w światowej gospodarce i polityce, ale także chęci utrzymania i osiągania kolejnych korzyści jako światowe mocarstwo. Przypadek Chin jest jednak szczególny: jest to pierwszy kraj rozwijający się, którego pieniądz ma szanse uzyskania statusu jednej z kluczowych walut; po 1 Chińskie określenie rénmínbì ( 人民币 w piśmie uproszczonym i 人民幣 w piśmie tradycyjnym) dosłownie oznacza walutę ludową. 2 Chińskie słowo yuán (w piśmie uproszczonym 元 ; w piśmie tradycyjnym 圓 ) w zależności od kontekstu może oznaczać okrągły przedmiot, monetę lub po prostu pieniądz. JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 67

drugie wszelkie działania są podejmowane przede wszystkim przez władze, choć dotychczasowe waluty kluczowe zyskały ten status w wyniku działania sił rynkowych; po trzecie utrzymuje się wciąż kontrolę przepływów kapitałowych i niepełną wymienialność waluty. Charakterystyczna jest dwutorowość strategii wspierającej internacjonalizację juana (two-track strategy): z jednej strony poszerzanie możliwości rozliczania handlu międzynarodowego w chińskiej walucie, z drugiej strony rozwijanie centrum offshore w Hongkongu, w którym oferowany jest coraz szerszy katalog aktywów [Subacchi 2010, s. 2 10]. Znaczenie juana zaczęło wzrastać od lipca 2005 r., gdy wprowadzono system kursu płynnego zarządzanego (managed float) jako oficjalny reżim kursowy. Juan jest uważany za walutę wpływającą na kształtowanie się kursów większości walut azjatyckich, a część ekonomistów stawia tezę, że stopniowo nabiera on większego znaczenia w regionie niż dolar amerykański [Shu i in. 2007, s. 7 8], będąc już teraz składową koszyka walut dla kursów walutowych niektórych walut azjatyckich. Jednocześnie rola Chin w wymianie międzynarodowej sprzyja wykorzystaniu juana w obrotach na międzynarodowych rynkach finansowych. Silna i wzmacniająca się pozycja chińskiej waluty jest ugruntowywana przez zmiany w polityce reżimu kursowego i przepływów kapitałowych. Do 1994 r. stosowano kurs oficjalny oraz określone kursy wymiany dla poszczególnych regionów i sektorów. Ponadto obowiązywały ograniczenia dewizowe, a handel zagraniczny mógł odbywać się wyłącznie za pośrednictwem państwowych central handlu zagranicznego. Aż do 2005 r. juan był sztywno związany z dolarem amerykańskim na poziomie 8,28 CNY/USD, gdy w tym roku dopuszczono wahania na poziomie +/ 0,3%, zniesiono kontrole walutowe oraz ujednolicono kurs juana [Markiewicz 2012]. W tym samym roku w miejsce dolara wprowadzono koszyk walut, ustalając poziom parytetu jako 8,11 CNY/USD, a w maju 2007 r. pasmo wahań zostało rozszerzone do +/ 0,5%. W 2008 r., ze względu na rosnącą zmienność kursów walutowych, niepewność na globalnych rynkach i postępujący kryzys finansowy Ludowy Bank Chin (chiński bank centralny) ponownie usztywnił kurs juana do dolara amerykańskiego [Mishkin 2010, s. 511 512]. Powrót do liberalnej polityki nastąpił 19 czerwca 2010 r. 4. PERSPEKTYWY INTERNACJONALIZACJI JUANA CHIŃSKIEGO Internacjonalizacja juana wiąże się przede wszystkim z rozwojem centrum offshore w Hongkongu od 2004 r., gdy umożliwiono prowadzenie (w ograniczonym zakresie) operacji w chińskiej walucie. Operacje te początkowo były ograniczone do przyjmowania depozytów, wymiany walut, operacji czekowych i przekazów pieniężne, przy czym wachlarz świadczonych usług był systematycznie poszerzany [Jackson i Rossi 2011, s. 7 9]. Co ważniejsze, wsparcie roz- 68 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl

woju hongkońskiego rynku offshore zostało uznane za jeden z celów w kolejnym planie pięcioletnim na okres 2011 2015 [Jiabao 2011, s. 37]. Za najważniejsze wydarzenie tego okresu należy uznać wdrożenie programu rozliczeń handlu zagranicznego w juanie w lipcu 2009 r. (Pilot Program of Renminbi Settlement of Cross-border Trade Transactions), gdyż do tego czasu praktycznie cała wymiana zagraniczna Chin odbywała się w walutach obcych, przede wszystkim dolarach amerykańskich. Analizy Fratzschera i Mehla [2011, s. 7 26] wskazują na symptomy formowania się tripolarnego systemu walutowego (USD, EUR, CNY). Ich zdaniem w Azji stopniowo wykształca się regionalny system walutowy, który de facto jest zdominowany przez juana. Na podstawie badania ekonometrycznego okazało się, że kursy walut krajów azjatyckich są najmocniej powiązane z chińską walutą, a nie z dolarem czy euro. Od 2007 r., w ramach działań zmierzających do internacjonalizacji juana, Chiny zezwoliły na dostęp inwestorów zagranicznych do aktywów denominowanych w tej walucie, początkowo przez krajowe instytucje finansowe, a następnie spółki chińskie, korporacje międzynarodowe i międzynarodowe instytucje finansowe. W 2009 r. obligacje skarbowe wyemitowało chińskie Ministerstwo Finansów, natomiast rok później McDonald s wyemitował w Hongkongu obligacje w juanie [Subacchi 2010]. Liberalizacja nastąpiła w przypadku zagranicznych inwestycji bezpośrednich, umożliwiając nierezydentom swobodne ich dokonywanie. Kontroli podlegają wciąż inwestycje portfelowe, przy czym nastąpiła tu częściowa liberalizacja: w 2002 r. wprowadzono program ustanawiający instytucję kwalifikowanego zagranicznego inwestora instytucjonalnego (Qualified Foreign Institutional Investor QFII), który umożliwia, po uzyskaniu zezwolenia, na inwestowanie w akcje na giełdach w Szanghaju i Shenzhen. Chiny podjęły również działania w celu dostarczenie zasobów juana innym krajom poprzez zawieranie przez Ludowy Bank Chin umów o swapach walutowych (bilateral swap agreements) z innymi bankami centralnymi. Podpisywane od grudnia 2008 r. umowy mają na celu wspieranie rozliczania handlu i inwestycji w chińskiej walucie oraz wzmocnienie współpracy finansowej [Ito 2011, s. 5 6]. Z drugiej strony, mimo podejmowanych działań, juan w bardzo ograniczonym stopniu pełni funkcję waluty międzynarodowej, ograniczając się praktycznie tylko do sfery prywatnej, w sferze oficjalnej mając znikome zastosowanie: zaawansowany jest w przypadku rozliczania handlu zagranicznego, natomiast użycie go jako środka tezauryzacji pozostaje niewielkie. Zastosowanie juana jako waluty rezerwowej pozostaje marginalne. Zwiększeniu międzynarodowego zastosowania chińskiej waluty może sprzyjać ewentualne włączenie do koszyka tworzącego specjalne prawa ciągnienia (Special Drawing Rights SDR). Sprzyjałoby to internacjonalizacji juana, jednak jak dotąd MFW odrzucał taką możliwość ze względu na niepełną wymienialność chińskiej waluty [Vallee 2012, s. 28]. JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 69

Biorąc pod uwagę historię chińskiej transformacji ustrojowej, najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest gradualne prowadzenie reformy polityki kursu walutowego: stopniowe uelastycznianie obecnego systemu i systematyczna rewaluacja juana. Z drugiej strony wprowadzenie swobody przepływu kapitału przy utrzymaniu stałego reżimu kursowego naraziłoby Chiny na ataki spekulacyjne i destabilizację słabo rozwiniętego systemu finansowego, a także pozbawiłoby Państwo Środka istotnego instrumentu realizacji celów wewnętrznych, jakim jest polityka monetarna. Bariery internacjonalizacji związane są z negatywnymi efektami proeksportowego modelu wzrostu gospodarczego. Wzrost gospodarczy w Chinach ma charakter niezrównoważony, gdyż intensywnej rozbudowie sektora eksportowego towarzyszy dużo mniejszy udział sektora usług w tworzeniu PKB. Niezrównoważony charakter wzrostu doprowadził do powstania ogromnych dysproporcji w poziomie rozwoju i podziale dochodu między regionami oraz między miastem i wsią. Czynnikiem negatywnie wpływającym na perspektywy internacjonalizacji jest znaczny poziom korupcji, co stanowi znaczne obciążenie dla systemu fiskalnego Państwa Środka. Również słabo rozwinięty system finansowy zdominowany jest przez banki i charakteryzuje się dużym zakresem kontroli państwowej, co potencjalnie będzie spowalniało proces internacjonalizacji juana. ZAKOŃCZENIE Wzrastająca pozycja Chin na arenie międzynarodowej każe zadawać pytania dotyczące dalszych kierunków rozwoju tego giganta i ich ewentualnych konsekwencji dla pozostałej części świata. Jedną z kluczowych kwestii jest rola juana chińskiego jako kolejnej potencjalnej waluty międzynarodowej. Wydaje się, że droga chińskiej waluty do uzyskania jednej z czołowych (czy też czołowej) pozycji w światowym systemie walutowym jest dość długa, a sam proces będzie przebiegał liniowo. Niemniej jednak ogólna tendencja wydaje się jednoznaczna zarówno ze względu na rosnące znaczenie Chin w światowej gospodarce, jak i na działania z zakresu polityki gospodarczej podejmowane przez chińskie władze, juan powinien sukcesywnie stawać się coraz istotniejszym elementem światowego systemu walutowego i finansowego. BIBLIOGRAFIA Chinn M., Frankel J., 2005, Will the Euro Eventually Surpass the Dollar as Leading International Reserve Currency?, Working Paper, no. 11510, The National Bureau of Economic Research, Cambridge. Cohen B. J., 1971, The Future of Sterling as an International Currency, Macmillan, London. 70 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl

Cohen B., 2012, The Benefits and Costs of an International Currency: Getting the Calculus Right, Open Economies Review, vol. 23, issue 1. De Grauwe P, 2009, Economics of Monetary Union, Oxford University Press, Oxford. Eichengreen B., 2011, Exorbitant Privilege. The Rise and Fall of the Dollar, Oxford University Press, Oxford. Frankel J., 2012, Internationalization of the RMB and Historical Precedents, Journal of Economic Integration, vol. 27. Fratzscher M., Mehl A., 2011, China s Dominance Hypothesis and the Emergence of a Tri-Polar Global Currency System, European Central Bank Working Paper, no. 1392. Gawlikowski K., 2004, Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej, [w:] K. Gawlikowski (red.), Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Przemiany polityczne i społeczne, Wydawnictwo TRIO, Warszawa. Genberg H., 2009, Currency Internationalisation: Analytical and Policy Issues, Working Paper, no. 31, Hong Kong Institute for Monetary Research, Hong Kong. Hartmann P., 2003, Currency Competition and Foreign Exchange Markets: The Dollar, the Yen and the Euro, Cambridge University Press, Cambridge. Ito I., 2011, The Internationalization of the RMB: Opportunities and Pitfalls, The Council on Foreign Relations, New York. Jackson W., Rossi V., 2011, Hong Kong s Role In Building the Offshore Renminbi Market, International Economics Programme Paper, no. IE PP 2011/01, Chatham House, London. Jiabao W., 2011, Report on the Work of the Government, Fourth Session of Eleventh National People s Congress, Beijing. Kenen P. B., 1983, The Role of the Dollar as a International Currency, Group of Thirty, Occasional Paper, nr 13, New York. Kenen P. B, 2011, Currency Internationalisation: An Overview, [w:] Currency Internationalisation: Lessons from the Global Financial Crisis and Prospects for the Future in Asia and the Pacific, Bank for International Settlements, Basel. Kowalik T, 2005, Systemy gospodarcze. Efekty i defekty reform i zmian ustrojowych, Fundacja Innowacja, Warszawa. Markiewicz M., 2012, Internacjonalizacja juana chińskiego w kontekście kryzysu finansowego, [w:] J. Bilski, A. Kłysik-Uryszek (red.), Globalne aspekty kryzysu strefy euro, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, nr 273, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Mishkin F. C., 2010, The Economics of Money, Banking and Financial Markets, Pearson International Edition, London. Oręziak L., 2008, Euro pieniądz międzynarodowy, Bank i Kredyt, nr 1. Papaioannou E., Portes R., 2008, Costs and Benefits of Running an International Currency, Economic Paper, no. 348, European Commission, Brussels. Prasad E., Ye L., 2012, The Renminbi s Role in the Global Monetary System, Discussion Paper, no. 6032, Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit, Bonn. Pszczółka I., 2010, Euro a integracja europejskich rynków finansowych, Wydawnictwo CeDeWe, Warszawa. Pszczółka I., 2011, Współczesne waluty międzynarodowe, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa. Shu C., Chow N., Chan J. Y., 2007, Impact of the Renminbi Exchange Rate on Asian Currencies, China Economic Issues, no. 3, Hongkong Monetary Authority. Subacchi P., 2010, One Currency, Two Systems: China s Renminbi Strategy, Briefing Paper, no. IE BP 2010/01, The Royal Institute of International Affairs, London. Szymański W., 2007, Czy globalizacja musi być irracjonalna?, Wydawnictwo SGH, Warszawa. Vallee S., 2012, The Internationalisation Path of the Renminbi, Brugel Working Paper, no. 05. World Bank Economic Outlook, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/index.aspx. JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl 71

DEVELOPMENT PERSPECTIVES OF CHINESE YUAN AS AN INTERNATIONAL CURRENCY Abstract China has become one of the most important fields of study to both researchers and policy makers. The growing role of China clearly needs deep analysis of further aspects of the functioning of this country in the framework of international economic and political relations. The aim of this article is to present the perspectives of internationalization of the Chinese yuan. In order to fulfil that, the article is divided into three sections: the first presents the theoretical aspects of internationalization of the national currency, in the second briefly discusses Chinaʼs position in the contemporary world economy and the third is devoted to analysis of the determinants of the internationalization of the Chinese yuan. Keywords China, Chinese economy, Chinese yuan, international currency, international finance. 72 JCMBF www.jcmbf.uni.lodz.pl