PRACA DYPLOMOWA INŻYNIERSKA Dostępność miejsc pracy na obszarze zgorzelecko-bolesławieckim diagnoza i propozycje dostosowań. Accessibility of work in Zgorzelec and Boleslawiec area - diagnosis and proposals of improvement. Autor: Ewa Ewelina Blin Nr albumu: 202114 Promotor: dr inż. Magdalena Mlek - Galewska Semestr zimowy 2015/2016, Wrocław Wydział Architektury Kierunek: Gospodarka Przestrzenna Katedra Planowania Przestrzennego str. 1
Wydział Architektury Kierunek: Gospodarka Przestrzenna Katedra Planowania Przestrzennego PRACA DYPLOMOWA INŻYNIERSKA Dostępność miejsc pracy na obszarze zgorzelecko-bolesławieckim diagnoza i propozycje dostosowań. Accessibility of work in Zgorzelec and Boleslawiec area - diagnosis and proposals of improvement. Autor: Ewa Ewelina Blin Nr albumu: 202114 Promotor: dr inż. Magdalena Mlek - Galewska Semestr zimowy 2015/2016, Wrocław Słowa kluczowe/keywords: model pośrednich możliwości/intervening opportunities model wymiany ruchu/flow exchange model analizy symulacyjne/simulation analysis dostępność miejsc pracy/accessibility of work powiat zgorzelecki/zgorzelecki county powiat lubański/lubański county powiat bolesławiecki/bolesławiecki county Streszczenie W opracowaniu analizowano dostępność miejsc pracy na obszarze zgorzelecko bolesławieckim wykorzystując modelowania symulacyjne oparte na mechanizmie pośrednich możliwości. Oceniono rozmieszczenie pracujących oraz miejsc pracy, a także układ istniejącej sieci komunikacyjnej. Wykonano ocenę dostępności rejonów miejsc pracy przy różnych krytycznych zasięgach kontaktu. Na podstawie wyników analiz zostały wytypowane obszary problemowe i sformułowane propozycje projektowe. Wybrane rozwiązanie projektowe poddano szczegółowej analizie i testom symulacyjnym w celu sprawdzenia jego skuteczności. Abstract In this diploma paper we analyzed the availability of places of work in the Zgorzelec - Bolesławiec area by using simulation modeling based on the intervening opportunities mechanism. Deployment of employees and places of work was evaluated and also the layout of the existing transport system. We made an assessment of the availability of job areas at various critical ranges of contact. Based on the results of analysis, the problematic areas have been chosen and the project proposals were formulated. Typed project solution were subjected to detailed analysis and simulation tests in order to verify its effectiveness. str. 2
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 1.1.TEMAT I CEL OPRACOWANIA... 5 1.2.DELIMITACJA OBSZARU OPRACOWANIA... 5 1.3.ZAKRES PRZEPROWADZONYCH PRAC... 7 2. CZĘŚĆ ANALITYCZNA... 7 2.1.ANALIZY STATYSTYCZNE I ICH ODNIESIENIE PRZESTRZENNE... 7 2.1.1. Źródła danych statystycznych... 7 2.1.1.1.Liczba osób w wieku produkcyjnym... 8 2.1.1.2.Liczba miejsc pracy... 8 a) Liczba przedsiębiorstw z podziałem na klasy wielkości... 8 b) Liczba miejsc pracy w mikroprzedsiębiorstwach... 9 c) Liczba miejsc pracy w pozostałych klasach wielkości przedsiębiorstw... 9 d) Oszacowanie liczby miejsc pracy... 10 2.1.2. Źródła danych wektorowych... 10 2.1.2.1.Infrastruktura drogowa prędkości i klasy dróg... 10 2.1.2.2.Powierzchnia powiatów i gmin, rozmieszczenie miejscowości... 10 2.1.3. Obraz sieci komunikacyjnej funkcjonalność sieci... 11 2.1.4. Stosowane metody przestrzennej analizy danych statystycznych... 13 2.1.5. Wyniki analiz statystycznych... 14 2.1.5.1.Analiza struktury przedsiębiorstw z podziałem na klasy wielkości... 14 2.1.5.2.Analiza porównawcza liczby osób w wieku produkcyjnym oraz miejsc pracy w poszczególnych miejscowościach... 18 2.1.6. Wnioski z analiz statystycznych... 21 2.2.ANALIZY SYMULACYJNE... 21 2.2.1. Źródła danych do analiz symulacyjnych... 21 2.2.1.1.Obraz sieci komunikacyjnej oraz stosowane prędkości... 21 2.2.1.2.Maksymalna odległość międzyrejonowa oraz tabela stref odległości... 21 2.2.1.3.Rejony obliczeniowe... 21 2.2.1.4.Wartości mas źródłowych w rejonach (origin)... 22 2.2.1.5.Wartości mas celowych w rejonach (destination)... 23 2.2.1.6.Dobór parametru selektywności... 24 2.2.1.7.Program modelowań... 24 2.2.2. Stosowane metody analizy symulacyjnej... 25 2.2.3. Stosowane metody analizy i wizualizacji wyników symulacji... 26 2.2.4. Wyniki analiz symulacyjnych... 26 2.2.4.1.Obciążenie sieci komunikacyjnej dla różnego kzk... 26 2.2.4.2.Więźba ruchu selekcja rejonów trudnodostępnych... 30 2.2.5. Wnioski z diagnostycznych analiz symulacyjnych... 33 str. 3
2.2.5.1.Ogólna ocena dojazdów do pracy... 33 2.2.5.2.Diagnozowane problemy i propozycje rozwiązań... 34 2.2.5.3.Modelowania testowe ocena efektywności proponowanych rozwiązań... 36 2.2.5.4.Podsumowanie analiz symulacyjnych... 45 3. CZĘŚĆ PROJEKTOWA... 46 3.1.WYTYCZNE DO PROJEKTU... 46 3.1.1. Zakres opracowania... 46 3.1.2. Stan istniejący... 46 3.2.OPIS KONCEPCJI PROJEKTOWEJ... 48 3.3.OPIS PROJEKTU... 49 3.3.1. Analiza problemów występujących na obszarze opracowania... 49 3.3.2. Analizy symulacyjne weryfikacja efektywności propozycji projektowej... 53 SPIS RYSUNKÓW... 55 ZAŁĄCZNIK NR 1... 57 ZAŁĄCZNIK NR 2... 64 ZAŁĄCZNIK NR 3... 65 str. 4
1. WSTĘP 1.1. TEMAT I CEL OPRACOWANIA Tematem pracy jest badanie dostępności miejsc pracy na obszarze zgorzeleckobolesławieckim oraz propozycje dostosowań układu do potrzeb mieszkańców potencjalnych pracowników. Celem pracy jest usprawnienie układu komunikacyjnego łączącego miejsca pracy z miejscami zamieszkania potencjalnych pracowników oraz wyznaczenie obszarów, na których można by zlokalizować nowe przedsiębiorstwa. Ma to na celu skrócenie czasu dojazdu do pracy. W opracowaniu przyjęto, iż każda osoba pracująca poza miejscem zamieszkania może poświęcić piętnaście minut na dojazd. Jest to arbitralna decyzja. 1.2. DELIMITACJA OBSZARU OPRACOWANIA Do analiz wybrano dwa powiaty w całości czyli lubański i zgorzelecki, trzy gminy z powiatu bolesławieckiego (Osiecznica, Nowogrodziec, Bolesławiec) oraz miasto Bolesławiec. Analizowany obszar w całości znajduje się w województwie dolnośląskim w jego południowo-zachodniej części (Rys. 1). Rys. 1 Lokalizacja obszaru opracowania. str. 5
Ze względu na lokalizację w gminie Nowogrodziec Kamiennogórskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej została ona włączona do obszaru opracowania. Miasto Bolesławiec razem z otaczającą go gminą wiejską to wybór, o którym zadecydowała wielkość miasta i węzłowy charakter, a gmina Osiecznica jest uzupełnieniem luki w układzie powstałej poprzez powyższą selekcję. O wybraniu obszaru do analiz zadecydowała jego różnorodność oraz problemy, z którymi się boryka. Zawiera on w sobie zarówno mikroprzedsiębiorstwa jak i makro przedsiębiorstwa. Ma zróżnicowany układ komunikacyjny. Dany obszar jest przecięty z zachodu na wschód autostradą A4 i wyraźnie przez to podzielony, gdzie północna jego część ma słabo rozwiniętą sieć transportową, a południowa zdecydowanie lepszą, choć także przypuszczalnie niewystarczającą do obsłużenia wszystkich miejscowości w przyjętym zasięgu 15 minut. Rys. 2 Lokalizacja miejscowości na obszarze opracowania oraz w buforze. Do analiz modelowych, które wymagają uwzględnienia otoczenia z uwagi na fakt, iż osoby mieszkające na granicach opracowywanego obszaru mogą podejmować pracę w pobliskich miejscowościach, wyznaczono dodatkowo dwunastokilometrowy bufor, ponieważ taka odległość została przyjęta jako odpowiadająca zakładanemu w pracy zasięgowi piętnastominutowego dojazdu (Rys. 2). Nie brano pod uwagę obszaru poza granicami kraju ze względu na niewielką liczbę osób dojeżdżającą codziennie do pracy str. 6
zlokalizowanej w Niemczech bądź w Czechach, a jedynie dojazdy do pracy są badane w niniejszym opracowaniu. Został pominięty również teren poza województwem dolnośląskim na jego granicy z województwem lubuskim ze względu na lasy, które pokrywają tamte tereny i znikomą lokalizację miejsc pracy włączenie obszaru województwa lubuskiego do buforu niewiele by zmieniło. W wyniku powyższych eliminacji bufor został wyznaczony tylko wzdłuż wschodniej granicy opracowania. Tym sposobem do obszaru, który zawierał 178 miejscowości dołączono bufor zawierający ich 109. Łącznie pod uwagę w analizach brano 287 miejscowości (spis miejscowości w załączniku nr 1). 1.3. ZAKRES PRZEPROWADZONYCH PRAC Zadaniem niniejszej pracy jest przeprowadzenie analiz statystycznych i symulacyjnych, na podstawie których zostanie opracowana koncepcja projektowa polegająca na udoskonaleniu sieci transportowej oraz rozmieszczenia miejsc pracy tak, aby oszczędzać czas mieszkańców w ich codziennych podróżach do pracy. Analizy statystyczne zostały wykonane razem dla obszaru opracowania oraz buforu i przeprowadzone według dwóch kierunków. Pierwszy to analiza struktury przedsiębiorstw, określenie lokalizacji największych skupisk potencjalnych miejsc prac. Jej celem jest zdobycie jak największej wiedzy na temat dużych skupisk mas celowych oraz potencjalnie atrakcyjnych miejsc. Drugi kierunek to zestawienie liczby osób chętnych do pracy z liczbą miejsc pracy. Celem tego działania jest zlokalizowanie obszarów problemowych o niewystarczającej liczbie miejsc pracy. Analizy symulacyjne zostały przeprowadzone dla obszaru opracowania oraz buforu, tak jak w przypadku analiz statystycznych. Wykonano dwa rodzaje modelowań: obciążenie sieci transportowej oraz więźba ruchu. Celem było wyznaczenie odcinków dróg najbardziej obciążonych oraz obszarów, które nie mają dostępu do największych skupisk miejsc pracy. Część projektowa została wykonana dla obszaru przez który przebiegają drogi łączące Lubań z Zawidowem. Przeprowadzone zostały analizy szczegółowe danego obszaru, na podstawie których zidentyfikowano problemy występujące wzdłuż połączenia pomiędzy dwoma wyżej wymienionymi miejscowościami. Następnie określono propozycje rozwiązań konfliktów wcześniej zdefiniowanych. Zwieńczeniem części projektowej było przetestowanie zaproponowanych rozwiązań i weryfikacja ich efektywności. 2. CZĘŚĆ ANALITYCZNA 2.1. ANALIZY STATYSTYCZNE I ICH ODNIESIENIE PRZESTRZENNE 2.1.1. Źródła danych statystycznych Przedstawione poniżej treści dotyczą danych koniecznych do przeprowadzenia analiz statystycznych i jak symulacyjnych. Zostały one oszacowane na potrzeby modelowań, dlatego mowa jest o liczbie osób w wieku produkcyjnym, którą przyjmujemy w modelu jako liczbę osób chętnych do pracy, a więc potencjalnych pracowników, oraz o liczbie osób zatrudnionych w poszczególnych miejscowościach, która w dalszej części pracy jest traktowana jako liczba miejsc pracy. Dane zostały skompletowane w układzie miejscowości, zarówno leżących na obszarze opracowania, jak i w wyznaczonym buforze. str. 7