Spis treści Przedmowa do siedemnastego wydania... V Wykaz skrótów... XIX Rozdział I. Istota i rozwój postępowania administracyjnego... 1 1. Postępowanie administracyjne na tle innych dziedzin prawa... 1 2. Standardy europejskie w polskim prawie o postępowaniu administracyjnym... 4 Rozdział II. Zagadnienia ogólne... 8 3. Zakres obowiązywania KPA... 8 I. Postępowania regulowane przez KPA... 8 II. Ogólne postępowanie administracyjne... 8 III. Inne postępowania regulowane przez KPA... 13 1. Wydawanie zaświadczeń... 13 2. Sprawy skarg i wniosków... 13 4. Zasady ogólne... 14 I. Założenia postępowania ogólnego... 14 II. Pojęcie zasad ogólnych... 16 III. Omówienie zasad ogólnych... 17 1. Zasada praworządności... 17 2. Zasada prawdy obiektywnej... 19 3. Zasada oficjalności... 19 4. Zasada czuwania przez organ administracji nad interesem strony i in nych osób biorących udział w postępowaniu... 20 5. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu... 21 6. Zasada pisemności... 22 7. Zasada dwuinstancyjności... 22 8. Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych... 23 9. Zasada trwałości decyzji administracyjnej... 23 10. Zasada szybkości postępowania... 25 11. Zasada nakłaniania do ugody... 25 12. Zasada przekonywania... 26 13. Zasada pogłębiania zaufania... 26 14. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli... 27
X Spis treści Rozdział III. Podmioty orzekające... 30 5. Organy administracji... 30 I. Pojęcie organu administracji w KPA... 30 II. Organy wyższego stopnia i organy naczelne... 32 6. Właściwość organów administracji... 33 I. Pojęcie właściwości... 33 1. Właściwość rzeczowa... 34 2. Właściwość instancyjna... 35 3. Właściwość miejscowa... 36 II. Powierzanie wykonywania kompetencji... 37 III. Skutki naruszenia przepisów o właściwości... 38 IV. Spory o właściwość... 39 1. Spory między organami administracji (w tym między organami samorządu terytorialnego)... 39 2. Spory między organami administracji rządowej a organami jednostek samorządu terytorialnego... 41 7. Wyłączenie pracownika oraz organu od udziału w postępowaniu... 41 I. Wyłączenie pracownika i członka organu kolegialnego... 42 II. Wyłączenie organu administracji... 44 Rozdział IV. Strona i podmioty na prawach strony... 45 8. Strona w postępowaniu administracyjnym... 45 9. Podmioty na prawach strony... 53 I. Organizacja społeczna... 53 II. Prokurator... 56 III. Rzecznik Praw Obywatelskich... 59 IV. Rzecznik Praw Dziecka... 60 V. Inne podmioty działające na prawach strony... 60 Rozdział V. Doręczenia, wezwania i terminy... 62 10. Doręczenia... 62 11. Wezwania... 65 12. Terminy... 67 I. Uwagi wprowadzające... 67 II. Rodzaje terminów... 68 III. Przywrócenie terminu... 70 IV. Obliczanie terminów... 72 V. Zachowanie terminu... 73 VI. Terminy załatwiania spraw administracyjnych... 73 VII. Legalne wydłużenie terminów załatwiania spraw... 75 VIII. Bezczynność administracji... 76 Rozdział VI. Wszczęcie postępowania... 80 13. Wszczęcie postępowania... 80 14. Metryki, protokoły i adnotacje... 88 I. Uwagi wprowadzające... 88 II. Protokoły... 88
Spis treści XI III. Adnotacje... 90 IV. Metryka sprawy... 90 15. Udostępnianie akt... 92 I. Jawność... 92 1. Jawność zewnętrzna... 92 2. Jawność wewnętrzna... 93 II. Uprawnienia strony wynikające z zasady jawności postępowania... 93 III. Ograniczenia jawności... 94 1. Ograniczenia podmiotowe... 94 2. Ograniczenia przedmiotowe... 95 IV. Prawne zabezpieczenia udostępniania akt... 95 16. Formy postępowania wyjaśniającego... 96 I. Postępowanie gabinetowe... 96 II. Rozprawa... 97 1. Obligatoryjność i fakultatywność rozprawy... 97 2. Czynności poprzedzające rozprawę... 100 3. Część wstępna rozprawy... 101 4. Część właściwa rozprawy... 101 17. Postępowanie dowodowe... 102 I. Dowody... 102 II. Uprawdopodobnienie... 104 III. Domniemanie w postępowaniu dowodowym... 105 IV. Rodzaje środków dowodowych... 107 V. Dowód z dokumentów... 109 VI. Dowód z zeznań świadków... 112 VII. Dowód z opinii biegłego... 113 VIII. Oględziny... 115 IX. Przesłuchanie stron... 115 X. Zasady postępowania dowodowego... 117 1. Zasada swobodnej oceny dowodów... 117 2. Ciężar dowodu... 118 3. Jawność wobec strony... 122 4. Bezpośredniość... 122 5. Koncentracja materiału dowodowego... 124 XI. Udział strony w postępowaniu dowodowym... 125 XII. Skutki uchybień w postępowaniu dowodowym... 127 Rozdział VII. Przerwanie toku postępowania... 128 18. Zawieszenie postępowania... 128 I. Obligatoryjne zawieszenie postępowania... 128 II. Fakultatywne zawieszenie postępowania... 132 III. Forma zawieszenia postępowania... 133 IV. Skutki prawne zawieszenia postępowania... 133 V. Podjęcie zawieszonego postępowania... 133 19. Umorzenie postępowania... 134 I. Obligatoryjne umorzenie postępowania... 134 II. Fakultatywne umorzenie postępowania... 136 III. Forma umorzenia postępowania... 136 IV. Stadia, w których postępowanie można umorzyć... 137
XII Spis treści Rozdział VIII. Rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym... 138 20. Decyzja... 138 I. Pojęcie i istota decyzji... 138 II. Klasyfikacja decyzji... 142 1. Decyzje deklaratoryjne i konstytutywne... 142 2. Decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)... 143 3. Decyzje pozytywne i negatywne... 143 4. Decyzje dochodzące do skutku niezależnie od woli adresata. lub wskutek wniosku strony... 144 5. Decyzje swobodne i tzw. związane... 144 6. Decyzje ostateczne i nieostateczne... 144 III. Treść decyzji... 145 1. Oznaczenie organu administracji publicznej... 145 2. Data wydania... 146 3. Oznaczenie strony (lub stron) adresatów decyzji... 146 4. Osnowa treść rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem. po.stępo.wa.nia administracyjnego... 146 5. Powołanie podstawy prawnej... 147 6. Uzasadnienie faktyczne i prawne... 149 7. Pouczenie o przysługujących środkach prawnych... 152 8. Podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego. osoby uprawnionej do wydania decyzji albo podpis elektroniczny. lub osobisty... 153 9. Inne składniki... 155 IV. Konstrukcje decyzji w orzecznictwie NSA i SN... 156 V. Zajęcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji. przez organ właściwy... 157 VI. Rygor natychmiastowej wykonalności... 158 VII. Pisemna (ustna) lub elektroniczna forma decyzji... 160 VIII. Związanie organu wydaną decyzją... 160 IX. Wadliwość decyzji... 161 21. Postanowienie... 163 I. Istota i pojęcie postanowienia... 163 II. Klasyfikacja postanowień... 164 III. Treść postanowienia... 165 IV. Różnice między postanowieniem a decyzją... 166 22. Ugoda administracyjna... 167 I. Uwagi wprowadzające... 167 II. Przesłanki dopuszczalności zawarcia ugody... 168 III. Podmioty ugody, inicjatywa zawarcia ugody, fazy postępowania. i termin zawarcia ugody... 169 IV. Forma i treść ugody... 171 V. Zatwierdzenie ugody i odmowa zatwierdzenia ugody... 171 VI. Skutki prawne odmowy zatwierdzenia ugody oraz zatwierdzenia. ugody... 173
Spis treści XIII Rozdział IX. Kontrola prawidłowości decyzji i postanowień w administracyjnym toku instancji... 175 23. Założenia kontroli instancyjnej... 175 I. Środki prawne w postępowaniu administracyjnym. Uwagi wprowadzające... 175 II. Administracyjny tok instancji... 177 24. Środki prawne... 179 I. Odwołanie od decyzji... 179 II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ... 181 III. Zażalenie na postanowienie... 183 25. Postępowanie odwoławcze... 184 I. Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji... 184 II. Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji... 187 III. Cofnięcie odwołania... 193 IV. Rozstrzygnięcia organu II instancji... 194 1. Decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji (art. 138 1 pkt 1 KPA)... 194 2. Decyzja reformatoryjna... 196 3. Decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania przed organem I instancji w całości albo w części (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 198 4. Decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji bez żadnych dalszych rozstrzyg nięć (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 199 5. Decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego (art. 138 1 pkt 3 KPA)... 200 6. Decyzja kasacyjna (art. 138 2 KPA)... 201 V. Reformatio in peius w postępowaniu odwoławczym... 204 Rozdział X. Weryfikacja decyzji ostatecznych... 209 26. Zagadnienia wstępne... 209 27. Wznowienie postępowania... 212 I. Przesłanka pierwsza... 212 II. Przesłanka druga... 213 III. Przesłanka trzecia... 213 IV. Przesłanka czwarta... 214 V. Przesłanka piąta... 215 VI. Przesłanka szósta... 216 VII. Przesłanka siódma... 216 VIII. Przesłanka ósma... 217 28. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 i 155 KPA... 222 29. Stwierdzenie nieważności decyzji... 223 I. Przesłanka pierwsza... 224 II. Przesłanka druga... 224 III. Przesłanka trzecia... 227 IV. Przesłanka czwarta... 227 V. Przesłanka piąta... 228
XIV Spis treści VI. Przesłanka szósta... 228 VII. Przesłanka siódma... 229 30. Inne przypadki uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych... 232 I. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo bez zgody strony... 232 II. Zmiana, uchylenie i stwierdzenie wygaśnięcia decyzji na podstawie przepisów pozakodeksowych... 234 Rozdział XI. Uprawnienia prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu administracyjnym... 237 31. Uprawnienia prokuratora... 237 32. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich... 240 Rozdział XII. Opłaty i koszty postępowania... 241 33. Zasady wnoszenia należności przez stronę... 241 I. Opłaty... 241 II. Koszty postępowania... 243 III. Inne należności... 245 Rozdział XIII. Postępowania uproszczone... 247 34. Wydawanie zaświadczeń... 247 I. Pojęcie zaświadczenia... 247 II. Zakres podmiotowy... 248 III. Tryb wydawania... 249 35. Skargi i wnioski... 252 I. Zagadnienia ogólne... 252 II. Skargi... 255 III. Wnioski... 258 Rozdział XIV. Postępowanie podatkowe... 260 36. Regulacja postępowania podatkowego... 260 37. Organy orzekające... 265 38. Zasady ogólne... 270 39. Wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu... 276 40. Strona w postępowaniu podatkowym... 280 41. Podmioty na prawach strony w postępowaniu podatkowym... 285 42. Załatwianie spraw... 286 43. Doręczenia... 288 44. Wezwania... 292 45. Przywrócenie terminu... 293 46. Wszczęcie postępowania... 294 47. Protokoły i adnotacje... 299 48. Udostępnienie akt... 299 49. Dowody... 300 I. Dowody... 300 II. Dowody o szczególnym charakterze... 303 III. Pozostałe dowody... 306
Spis treści XV 50. Rozprawa... 308 51. Zawieszenie postępowania... 310 52. Decyzje... 313 53. Postanowienia... 316 54. Odwołanie... 317 55. Zażalenia... 322 56. Wznowienie postępowania... 322 57. Stwierdzenie nieważności... 324 58. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych... 325 59. Wygaśnięcie decyzji... 326 60. Odpowiedzialność odszkodowawcza... 327 61. Kary porządkowe... 328 62. Koszty postępowania... 329 Rozdział XV. Postępowanie egzekucyjne w administracji... 331 63. Regulacja egzekucji administracyjnej... 331 I. Zarys rozwoju regulacji prawnej... 331 II. Zakres regulacji... 336 III. Podmioty postępowania egzekucyjnego... 341 1. Organ egzekucyjny... 341 2. Wierzyciel... 344 3. Zobowiązany... 345 4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna... 345 5. Uczestnicy postępowania... 346 64. Środki egzekucyjne... 347 I. Założenia ogólne... 347 II. Środki egzekucyjne obowiązków o charakterze pieniężnym... 348 1. Egzekucja z pieniędzy... 349 2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę... 349 3. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej... 351 4. Egzekucja z rachunków bankowych... 351 5. Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych... 352 6. Egzekucja z praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelności z ra chunków pieniężnych... 353 7. Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunkach papierów wartościowych... 354 8. Egzekucja z weksla... 355 9. Egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej... 355 10. Egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością... 357 11. Egzekucja z pozostałych praw majątkowych... 358 12. Egzekucja z ruchomości... 358 13. Egzekucja z nieruchomości... 359 14. Szczególne zasady egzekucji należności pieniężnych... 361 III. Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym... 363 1. Grzywna w celu przymuszenia... 363 2. Wykonanie zastępcze... 364
XVI Spis treści 3. Odebranie rzeczy ruchomej... 366 4. Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń... 366 5. Przymus bezpośredni... 368 65. Postępowanie zabezpieczające... 368 66. Tok postępowania egzekucyjnego... 371 I. Zasady postępowania egzekucyjnego... 371 1. Zasada obligatoryjnego podejmowania egzekucji... 372 2. Zasada legalności... 373 3. Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego... 373 4. Zasada niedopuszczalności stosowania środków egzekucyjnych, gdy od padła podstawa prowadzenia egzekucji... 373 5. Zasada poszanowania minimum egzystencji... 374 6. Zasada zagrożenia... 374 7. Zasada niezależności postępowania egzekucyjnego... 375 8. Zasada prawdy obiektywnej... 375 II. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego... 376 III. Zbieg egzekucji... 379 IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego... 380 V. Postępowania uproszczone... 384 VI. Środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym... 385 1. Zarzuty... 386 2. Zażalenie... 388 3. Skarga na czynności egzekucyjne... 388 4. Wniosek o wyłączenie spod egzekucji... 389 5. Żądanie zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie przepisów KPA... 389 VII. Środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym... 391 VIII. Koszty postępowania egzekucyjnego... 392 IX. Udzielanie pomocy obcemu państwu oraz korzystanie z jego pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych... 394 Rozdział XVI. Pozycja prawna sądów administracyjnych i postępowanie przed sądami administracyjnymi... 397 67. Pozycja prawna sądów administracyjnych... 398 I. Podstawy prawne działania sądów administracyjnych... 398 II. Organizacja sądownictwa administracyjnego uwagi ogólne... 401 III. Organizacja wojewódzkich sądów administracyjnych... 404 IV. Organizacja Naczelnego Sądu Administracyjnego... 405 V. Zakres właściwości sądów administracyjnych... 407 VI. Zakres właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego... 411 68. Postępowanie przed sądami administracyjnymi... 412 I. Podstawowe zasady postępowania przed sądami administracyjnymi... 412 1. Zasada prawa do sądu... 412 2. Zasada dwuinstancyjności... 412 3. Zasada legalności... 413 4. Zasada informowania (zasada udzielania pomocy prawnej stronom)... 414 5. Zasada jawności... 414 6. Zasada ekonomii procesowej... 415
Spis treści XVII II. Sąd administracyjny arbiter postępowania... 416 1. Właściwość sądu administracyjnego... 416 2. Wyłączenie sędziego... 416 3. Skład sądu... 417 III. Strony i inni uczestnicy postępowania przed sądami administracyjnymi... 418 1. Strony postępowania... 418 2. Uczestnicy postępowania... 419 3. Zdolność sądowa i procesowa... 421 4. Pełnomocnictwo... 422 IV. Pisma w postępowaniu sądowym... 424 V. Wniosek o wszczęcie postępowania... 425 VI. Skarga do sądu administracyjnego... 425 1. Legitymacja skargowa... 425 2. Wyczerpanie środków zaskarżenia... 427 3. Terminy i tryb wniesienia skargi... 428 4. Uiszczenie wpisu... 429 5. Inne wymogi formalne forma i treść skargi jako pisma procesowego... 430 VII. Skutki prawne skargi... 431 1. Względna suspensywność skargi... 431 2. Cofnięcie skargi... 432 3. Odrzucenie skargi, oddalenie lub uwzględnienie skargi... 432 VIII. Doręczenia... 434 IX. Terminy... 436 1. Uwagi ogólne... 436 2. Przywrócenie terminu... 437 X. Posiedzenia sądowe... 437 XI. Postępowanie mediacyjne... 439 XII. Postępowanie uproszczone... 440 XIII. Zawieszenie postępowania... 441 XIV. Umorzenie postępowania... 442 XV. Orzeczenia sądowe... 443 1. Wyroki... 443 2. Postanowienia... 445 3. Zakaz reformationis in peius... 446 4. Prawomocność orzeczeń... 447 5. Sankcje za niewykonywanie orzeczeń sądowych... 448 5.1. Wymierzenie organowi grzywny i zasądzenie sumy pieniężnej na rzecz skarżącego... 448 5.2. Wystąpienia prezesa sądu lub składu orzekającego... 449 5.3. Roszczenie o odszkodowanie... 450 XVI. Weryfikacja orzeczeń sądów administracyjnych... 450 1. Skarga kasacyjna... 450 2. Zażalenie... 454 3. Wznowienie postępowania skarga o wznowienie... 456 4. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 459 XVII. Wykonywanie orzeczeń sądowych... 461
XVIII Spis treści XVIII. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt... 461 XIX. Przepisy z zakresu postępowania w obrocie zagranicznym... 463 XX. Koszty postępowania... 463 1. Zwrot kosztów postępowania między stronami... 463 2. Koszty sądowe... 464 2.1. Wpis... 465 2.2. Opłata kancelaryjna... 466 2.3. Wydatki... 466 3. Zwolnienie od kosztów sądowych... 466 3.1. Prawo pomocy... 467 Indeks rzeczowy... 471