Łzienki ez rier dostępne rozwiązni rchitektoniczne Łzienk przeznczon dl osó o specjlnych potrzech, np. dl niepełnosprwnych i strszych, wymg dodtkowych udogodnień, których nie musi posidć łzienk dl osó sprwnych. Pomieszczenie ez rier, czyli tkie, które zpewni funkcjonlność, wygodę orz ezpieczeństwo korzystni z niej osoom mjącym dysfunkcje związne z poruszniem się, powinno spełnić szereg kryteriów i wymogów. Zostły one opisne i zilustrowne w niniejszym rtykule. DR INŻ. ARCH. AGNIESZKA LABUS Ktedr Urnistyki i Plnowni Przestrzennego, Wydził Architektury, Politechnik Śląsk w Gliwicch 54 Łzienk to pomieszczenie o chrkterze snitrnym, które stnowi wżny element w kżdym udynku (użyteczności pulicznej, w loklu mieszklnym, udynku zmieszkni ziorowego itp.). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministr Infrstruktury z dni 12 kwietni 2002 r. w sprwie wrunków technicznych, jkim powinny odpowidć udynki i ich usytuownie (Dz.U. z 2002 r., nr 75, poz. 690, z późn. zm.) w łzience do użytku prywtnego powinny znleźć się urządzeni snitrne, tj.: wnn kąpielow z ntryskiem, umywlk z zinstlownym n ścinie lustrem, prlk, kosz n ieliznę, muszl klozetow, idet. Łzienki puliczne powinny zpewnić możliwość użytkowni kżdej osoie nwet tej z pewnymi prolemmi ruchowymi. Dltego też muszą spełnić wiele dodtkowych wymgń, do których możn zliczyć m.in.: rk rier rchitektonicznych, odpowiednie wymiry tzw. strefy ruchu dl osó poruszjących się n wózku inwlidzkim (wystrczjąc ilość miejsc do swoodnego mnewrowni wózkiem), możliwość swoodnego korzystni z urządzeń snitrnych (umywlk, lustro, misk ustępow odpowiedniej wielkości i ksztłtu, umieszczone n odpowiedniej wysokości), wyposżenie w specjlne elementy, tj. siedzisk pod ntrysk, pochwyty czy słupki, ułtwijące osoom ogrniczonym ruchowo korzystnie z nich. Łzienk przeznczon dl osó niepełnosprwnych i strszych często nzywn jest łzienką ez rier, czyli tką, któr zpewni funkcjonlność, wygodę orz ezpieczeństwo korzystni z niej oso- om mjącym dysfunkcje związne z poruszniem się. Powyższe cechy powinno posidć kżde tkie pomieszczenie, iorąc pod uwgę rosnącą liczę osó strszych w społeczeństwie. Oecnie n rynku istnieje wiele firm produkujących i sprzedjących snitrity orz rmtury łzienkowe, w tym tkże specjlne serie przeznczone dl osó z dysfunkcjmi ruchowymi. W wielu przypdkch rmtur przeznczon do łzienki ez rier nie różni się pod względem estetyki i elegncji od innych serii. Współcześnie istnieje trend projektowni uniwerslnego (universl design, design for ll), czyli mjącego n celu przełmywnie nie tylko rier fizycznych, le wykrczjącego poz wzornicze schemty dotyczące estetyki. Prościej ujmując, wyposżenie łzienki dl osó niepełnosprwnych nie powinno przypominć produktu specjlnego. Siedzisko pod ntryskiem możn zprojektowć jko elegnckie krzesełko toletowe, poręcze jko dodtkowy, wzogcjący element wyposżeni łzienki. Wyposżenie tego pomieszczeni w trkcyjne wykończeni i kolorystykę sprwi, że łzienk ez rier może służyć zdrowym i sprwnym użytkownikom ez wpływu n estetykę. Funkcjonlność Wymiry pomieszczeni i otwory okienne Określenie wymirów łzienki ez rier jest rdzo istotne dl rozpoczęci projektowni. To one wrunkują owiem możliwość mnewrowni wózkiem inwlidzkim. Minimln powierzchni przeznczon dl wózk powinn zwierć się w kole o średnicy minimum 150 cm. Dzięki temu osoy poruszjące się n wózku mogą orócić się
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 4/2015 w miejscu o 360 stopni. Jeśli zdniem rchitekt jest przeprojektownie łzienki n potrzey osoy niepełnosprwnej, njlepiej dokonć tego n etpie powstwni oiektu, poniewż zpewni to większą swoodę w podejmowniu decyzji projektowych. Ntomist w przypdku dptcji istniejących pomieszczeń rdzo często wrunkiem koniecznym do dostosowni łzienki jest wyurzenie ścin, powiększenie drzwi, przesunięcie instlcji wodno- -knlizcyjnej, elektrycznej etc. (1). Projektując łzienkę ez rier, nleży wziąć pod uwgę m.in.: zkres ogrniczeni ruchu, zsięg powierzchni mnewrowej czy też wielkość wózk. Minimlne wymiry orysu zewnętrznego łzienki powinny wynosić od 2 do 2,5 m. W przypdku dptcji rchitekt jest rdzo ogrniczony strukturą udynku (okn, wnęki, ściny nośne), co może uniemożliwić osiągnięcie wymgnych wrunków. Wrto też zstnowić się nd połączeniem łzienki z toletą. Zlecne jest rozmieszczenie sprzętów tk, y umożliwiły one swoodne porusznie się osoie, któr korzyst z wózk inwlidzkiego, kul ądź też chodzik. Jeśli w łzience jest okno, nwietrznik lu inny element użytkowy, powinien yć on zoptrzony w urządzenie pozwljące n jego łtwe otwiernie i regulownie z poziomu podłogi lu pomostu, tkże przez osoy niepełnosprwne (RMI, 155, ust. 3). Urządzeni do otwierni okien powinny znjdowć się n poziomie nie wyższym niż 1,2 m (RMI, 299, ust. 5). Nleży pmiętć, że wymiry otworu drzwiowego powinny wynosić minimum 90 x 200 cm. Jeśli otwór drzwiowy ędzie z wąski, uniemożliwi osoie niepełnosprwnej skorzystnie z łzienki, nwet jeśl i ędzie on rdzo dorze zprojektown. Ryc. 1. Łzienk ez rier zgodnie z zsdą projektowni uniwerslnego (2) Łzienk przeznczon dl osó niepełnosprwnych i strszych powinn zpewnić funkcjonlność, wygodę orz ezpieczeństwo Wysokość montżu urządzeń snitrnych Włściwy doór i montż urządzeń snitrnych wrunkuje możliwość smodzielnego korzystni z łzienki osoom mjącym prolemy z poruszniem się. Do podstwowych stref w łzience ez rier zliczyć nleży: strefę miski ustępowej, strefę umywlki orz strefę kpielową. Stref miski ustępowej jest zloklizown zzwyczj w njmniej widocznym miejscu łzienki, np. n ocznej ścinie. Unik się loklizowni miski ustępowej n wprost wejści, chy że wnętrze wrunkuje tkie usytuownie. Miskę ustępową nleży Fot. 1,. Stref miski ustępowej w dwóch ujęcich stylistyki wnętrz (nowoczesne i trdycyjne) w łzience ez rier (1) zinstlowć n wysokości dostosownej do wysokości wózk inwlidzkiego, czyli około 48 cm. Misk ustępow w łzience ez rier powinn yć dłuższ, co zncznie ułtwi trnsfer z wózk inwlidzkiego orz wspomg osoy strsze podczs podnoszeni się. Wżny element łzienki stnowi zstosownie odpowiedniego stelż z elektrycznym mechnizmem spłukującym, przeznczonym 55
Fot. 2,. Stref umywlki wrz z ruchomym lustrem w dwóch ujęcich stylistyki wnętrz (trdycyjne i nowoczesne) w łzience ez rier (1) dl osó strszych i niepełnosprwnych. Stelże te przystosowne są do zmocowni poręczy i uchwytów, n których może yć zloklizowny przycisk w wersji przewodowej i ezprzewodowej, uruchmijący spłuczkę podtynkową. Stref umywlki jest zzwyczj zloklizown n wprost wejści. Wrz z ruchomym lustrem tworzy on przestrzeń reprezentcyjną łzienki. Umywlkę w łzience ez rier instluje się zzwyczj nieco niżej niż wymg tego stndrdow wysokość orz wyposż w terię z dłuższym rmieniem. Wygodn umywlk powinn mieć 60-70 cm długości i 50-60 cm szerokości. Umywlk w łzience ez rier powinn yć płsk i szerok, z wyprofilowniem dl podprci przedrmion, co gwrntuje komfort użytkownikowi. Umywlk powinn yć zwieszon tk, y jej spód znjdowł się powyżej koln osoy siedzącej n wózku. Wysokość ltu umywlki nie powinn przekroczyć 80 cm, zś doln oudow (syfon, stelż itp.) powinn yć zmontown n wysokości minimum 65 cm. Niewskzne jest montownie półpostumentów lu postumentów, poniewż ich gryty często uniemożliwiją podjzd wózkiem od frontu. Wżnym elementem, który powinien się znleźć w łzience, jest łtwo dostępny przycisk ądź inny element przywołni pomocy Dodtkowo w łzience ez rier może yć zloklizown stref kąpielow (zzwyczj dotyczy prywtnej łzienki lu pomieszczeni w domu pomocy społecznej, szpitlu itp.). Stref kąpielow skłd się zzwyczj z prysznic lu wnny. W łzience ez rier preferuje się zstosownie prysznic, który jest rdziej higienicznym rozwiązniem, pondto ułtwi opiekunowi pomoc w kąpieli osoy korzystjącej z niego. Powierzchni pod prysznicem powinn yć płsk, ez progów, jej oszr powinien wynosić minimum 1 m 2, ze spdkiem 1-2% w kierunku krtki ściekowej. Osoy iorące kąpiel n siedząco mogą skorzystć z gotowych do montżu zespołów prysznicowych lu foteli i łweczek o siedziskch żurowych, z plstiku lu wyłożonych rdziej komfortowym winylem. Mogą one yć zmocowne n stłe lu skłdne. Stref pod ntryskiem powinn chrkteryzowć się dużą odpornością n użytkownie. Mogą to yć rodziki wykonne ze stli nierdzewnej lu krylu, o ntypoślizgowej powierzchni. Osttnio rozwiązniem cieszącym się dużą populrnością są kiny prysznicowe ez klsycznego rodzik, w których wodę do knlizcji możn odprowdzić przez odwodnienie liniowe lu punktowe. Odwodnienie liniowe to knł prysznicowy, który wudowuje się w powierzchnię podłogi orz ruszt. Knły dostępne są w różnorodnych wymirch: długość od 485 mm do 1185 mm, głęokość: stndrdow 120 mm orz w wersji niskiej 80 mm. Odwodnieni punktowe, zwne inczej wpustmi podłogowymi, zudowne są z odpływu montownego w podłodze i krtki montownej n poziomie posdzki. W tym przypdku wżny jest montż odpowiedniej posdzki ntypoślizgowej. Istotnymi zletmi tkiego rozwiązni są: większ powierzchni użytkow, zrównnie z płszczyzną podłogi odpływu stnowisk prysznicowego, rk spdków, progów orz śliskich nwierzchni. W przypdku wyposżeni łzienki ez rier w wnnę zlec się szerokość 70-80 cm i głęokość 56
OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 4/2015 38-42 cm. Wskzne jest, y wysokość krwędzi wnny równ ył wysokości siedzisk wózk inwlidzkiego. Jeśli wchodzenie i wychodzenie z wnny stwrz osoie niepełnosprwnej prolemy, ezpiecznym rozwiązniem jest zstosownie siedzisk, czyli nkłdki, którą zwiesz się n wnnie. Przydtne może yć zstosownie rdziej nowoczesnego podnośnik wnnowego. Dl osó, które mją prolemy z czuciem, wżne jest zinstlownie termosttu i czujnik tempertury wody. Urządzeni te uchronią przed ewentulnym poprzeniem. Wżnym elementem, który powinien się znleźć w łzience ez rier, jest łtwo dostępny przycisk ądź inny element (np. zwisjący sznurek) przywołni pomocy. Kżde urządzenie snitrne w tym pomieszczeniu powinno yć wyposżone w uchwyty i poręcze, które zostły dokłdniej omówione w dlszej części rtykułu. Wygod O wygodzie łzienki ez rier świdczą: odpowiedni wielkość, estetyk, wykończenie wnętrz, kolorystyk, w której dny użytkownik dorze i ezpiecznie się czuje. N wygodę łzienki wpływ tkże odczuwn tempertur czy możliwość przewietrzni. Istotną kwestię w przypdku łzienek użyteczności pulicznej pełni odpowiednie oznkow- Ay niepełnosprwny czuł się ezpiecznie, niezędne jest zoptrzenie łzienki w powierzchnie ntypoślizgowe nie loklizcji łzienki w przestrzeni udynku (służą temu zzwyczj tlice z ukłdem funkcjonlnym udynku). Znlezienie drogi do łzienki ułtwiją odpowiednie piktogrmy, npisy, grfiki n ścinch i drzwich. Łzienk ez rier, y ył wygodn, powinn yć zwsze dostępn i czyst. Bezpieczeństwo Poręcze i uchwyty ezpieczeństw Łzienk powinn yć wyposżon w poręcze stłe, uchylne lu nkłdne, które służą do podciągni i sekurcji. Ich doór zleży od ksztłtu i wielkości pomieszczeni. Normą jest umieszczenie dwóch poręczy ook miski toletowej i dwóch ook umywlki. Uchwyty są dostępne w różnych długościch i kolorch, ich średnic wh się w grnicch 2-3,5 cm. W zleżności od wzrostu i udowy cił osoy niepełnosprwnej, uchwyty poziome montuje się n wysokości około 75-85 cm od po- Fot. 3,. Stref kąpielow w dwóch ujęcich stylistyki wnętrz (trdycyjne i nowoczesne) w łzience ez rier (1) ziomu posdzki. Poręcze przyścienne mogą yć stłe, ruchome, poziome, pionowe lu pionowo- -poziome. W przypdku ogrniczonej powierzchni mnewrowej zlecne jest stosownie uchwytów ruchomych w pionie lu też lterntywnie np. przy sedesie, możn zinstlowć w suficie prowdnicę z przesuwnymi drinkmi sznurowymi (4). Stilność i ntypoślizgowość Ay niepełnosprwny czuł się ezpiecznie, niezędne jest zoptrzenie łzienki w powierzchnie ntypoślizgowe. Dl osó korzystjących z kąpieli w wnnie zlecne jest zstosownie mty lu mterc n dnie wnny. Mty zwykle są perforowne 57
Fot. 4. System przywołni pomocy w strefie kąpielowej w postci czerwonego sznurk zmocownego do sufitu lu z wypustkmi, wykonne ze specjlnego plstiku lu gumy i dostępne w kilku rozmirch. Większość gotowych rodzików posid powierzchnię ntypoślizgową, o ryflownym dnie, zpewnijącą ezpieczną kąpiel. W przypdku rodzików wykłdnych terkotą, nleży zstosowć dywniki ntypoślizgowe. Nleży pmiętć o tym, że niektóre mteriły stją się śliskie dopiero w kontkcie z wodą. Nwierzchnie w łzience ez rier powinny yć wykonne i utrzymywne w sposó uniemożliwijący ziernie się wody i powstwnie kłuż. Dywniki łzienkowe i wykłdziny podłogowe w prywtnych łzienkch powinny yć n stłe przymocowne do podłoż, y nie stwrzć zgrożeni podwijniem orz potykniem się o nie. Ich powierzchni powinn znjdowć się n równi z płszczyzną sąsidującej nwierzchni, o długości włókien nieprzekrczjącej 15 mm. Mteriły wykończeniowe Wżnym spektem w łzienkch dl osó strszych i niepełnosprwnych są mteriły wykończeniowe, które powinny spełnić szereg kryteriów. Nleży unikć stosowni powierzchni połyskliwych orz ostrożnie stosowć lustr, poniewż u osó z dysfunkcjmi wzroku mogą powodowć powstwnie olśnień. Ściny i podłogi powinny wyrźnie ze soą kontrstowć. Frmugi drzwi orz ich powierzchnie nleży skontrstowć z kolorem ściny, w której się znjdują, co ułtwi orientcję i nkierownie n wejście szczególnie osoom niedowidzącym. Podsumownie Architekci, projektując lu dptując pod nowe potrzey dom czy udynek użyteczności pulicznej użytkowne przez osoy niepełnosprwne, powinni przed przystąpieniem do projektowni przeprowdzić wywid z przyszłymi użytkownikmi orz zstnowić się, n jkie riery rchitektoniczne mogą one npotykć. Nstępnie nleży wnikliwie przemyśleć różne spekty projektowni wnętrz szczególnie łzienki, któr stnowi wżny element wyposżeni kżdego udynku. W celu zprojektowni łzienki ez jkichkolwiek rier powinno się: zplnowć rozmieszczenie sprzętów tk, y umożliwiły porusznie się osoie korzystjącej z wózk inwlidzkiego, kul lu chodzik; zoptymlizowć wrunki użytkowni umywlki i miski ustępowej, poprzez usytuownie ich n odpowiedniej wysokości. Nleży pomyśleć tkże o montżu odpowiednich uchwytów i poręczy; wyrć prysznic, ędący lepszym rozwiązniem niż wnn. Brodzik nleży wyposżyć w stilne krzesełko w celu zpewnieni wygody i ezpieczeństw. Jeśli użytkownik porusz się n wózku, kin musi tkże mieć odpowiednie, djące swoodę ruchu wymiry; przy wyorze snitritów nleży zwrócić uwgę nie tylko n profil i ksztłt miski ustępowej orz umywlki, le tkże n doór dronych elementów wyposżeni, tkich jk ezdotykowe terie i wielofunkcyjne poręcze. W przypdku prywtnych inwestorów wrto tkże pmiętć o możliwości refundcji części kosztów w związku z przystosowniem łzienki do potrze użytkownik z ogrniczenimi ruchu. Tki profit przysługuje jedynie osoom z orzeczeniem o stopniu niepełnosprwności (w rmch likwidcji rier rchitektonicznych n podstwie rt. 35, ust. 1, pkt 7, lit. d Ustwy o rehilitcji). Mksymlny zwrot, jki możn uzyskć, to 80% kosztów poniesionych w związku z relizcją przedsięwzięci. Pozostłe 20% pokryw wnioskodwc (5). Piśmiennictwo 1. http://regiodom.pl/portl/instlcje/wod-knlizcj/ideln-lzienk-dl-oso-niepelnosprwnych-istrszych-zdjeci 2. http://www.projektoskop.pl/-7727-lzienk-ez-rier.html 3. http://www.hewi.com/medi/prospekte/pdf/pomoc_do_plnowni.pdf 4. http://www.dom.pl/lzienk-ez-rier.html 5. http://dom.wp.pl/widomosc.html?kt=1036237 &title=jk-urzdzic-lzienke-dl-niepelnosprwnych-iotrzymc-dofinnsownie&wid=16226199&smqzticid=11443 6. http://www.hewi.com/medi/prospekte/pdf/bez_ BARIER_PR294PL.pdf 7. Rozporządzenie Ministr Infrstruktury z dni 12 kwietni 2002 r. w sprwie wrunków technicznych, jkim powinny odpowidć udynki i ich usytuownie (Dz.U. z 2002 r., nr 75, poz. 690, z późn. zm.). 58