5. Pszenica jara Doświadczenia PDOiR z pszenicą jarą w województwie łódzkim były założone w Stacji Doświadczalnej w Sulejowie, Zakładzie Doświadczalnym w Lućmierzu i Hodowli Roślin w Strzelcach. W 2013 roku w Krajowym Rejestrze znajdowało się 28 odmian pszenicy jarej, w tym 2 elitarne, 21 jakościowych, 4 chlebowe i 1 pastewna, natomiast w województwie łódzkim w badaniach uczestniczyło 12 odmian pszenicy jarej (11 jakościowych i 1 chlebowa). Doświadczenia realizowane były jako dwupowtórzeniowe i dwuczynnikowe (odmianowoagrotechniczne). Wysoki poziom agrotechniczny (a 2 ) różnił się od przeciętnego (a 1 ) zastosowaniem wyższego nawożenia azotowego, dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed chorobami i wyleganiem. Szczegółowe warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. Siewy zbóż przeprowadzono dopiero w drugiej połowie kwietnia z powodu długo zalegającej okrywy śnieżnej. Nawożenie azotowe stosowano przedsiewnie oraz pogłównie. Na podstawowym poziomie agrotechniki (a 1 ) łącznie wysiano od 83 do 131 kg N/ha, zaś na poziomie intensywnym (a 2 ) zużyto odpowiednio o 40 kg/ha więcej. Nawożenie potasowe zastosowano w ilości od 60 do 90 kg/ha. Dawka nawozu fosforowego wynosiła odpowiednio: w Sulejowie 40 kg/ha, w Lućmierzu 28 kg/ha i w Strzelcach 45 kg/ha. Na intensywnym poziomie agrotechnicznym (a 2 ) dokarmiano rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi, przeprowadzono dwa zabiegi fungicydowe (ochrona podstawy źdźbła i ochrona kłosa) oraz zastosowano regulator wzrostu. W doświadczeniach porejestrowych realizowanych w województwie łódzkim w roku 2013, zdecydowanie najwyższe plony uzyskano w Strzelcach, gdzie pszenica na podstawowym poziomie agrotechniki plonowała około 7,2 tony w przeliczeniu na hektar (tab. 4). Średni plon pszenicy jarej uprawianej na poziomie podstawowym, uzyskany w roku 2013, wyniósł 6,7 t/ha (tab.5) i był zbliżony do średniej z wielolecia. W roku 2013 największą ilość ziarna wydała odmiana Tybalt a tylko o 1 % niżej plonowały odmiany Parabola, Izera i KWS Torridon. Natomiast w latach 2011-2013 najbardziej plenną była odmiana KWS Torridon. Zwiększenie poziomu agrotechniki (a 2 ) pozwoliło na zwiększenie plonu o 1,5 t/ha. W 2013 roku wysoka plenność, dzięki zastosowaniu zwiększonej dawki nawozów azotowych oraz zabiegów grzybobójczych, wystąpiła u odmian Rospuda i Nawra. Porażenie roślin chorobami grzybowymi w roku 2013 było zróżnicowane (tab.6). Wysoką odporność na mączniaka prawdziwego wykazują od lat odmiany: Tybalt, Kandela i Arabella, natomiast najbardziej podatne okazały się odmiany: Ostka Smolicka, Radocha i Werbena. Rdza brunatna wystąpiła w nieco większym nasileniu. Większą wrażliwość na rdzę brunatną odnotowano u odmiany Werbena i Rospuda, większą odporność odnotowano u odmian: KWS Torridon i Tybalt. Na septoriozę liści i septoriozę plew większą wrażliwość wykazały odmiany: Nawra i Werbena. W 2013 roku oraz w wieloleciu najniższymi odmianami były Werbena, KWS Torridon i Tybalt, a najwyższą okazała się odmian Izera (tab.7). Najbardziej dorodnym ziarnem, w 2013 roku a także w wieloleciu, odznaczała się odmiana Parabola. Najdrobniejsze ziarno wytworzyły odmiany: Werbena, Trappe i Arabella. Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR po zapoznaniu się z wynikami uzyskanymi z doświadczeń porejestrowych, podjął decyzję o utworzeniu dla pszenicy jarej Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ): 1. NAWRA 4. KWS TORRIDON 7. OSTKA SMOLICKA 2. PARABOLA 5. ARABELLA 8. IZERA 3. TYBALT 6. KANDELA 9. ROSPUDA* * odmiana wstępnie rekomendowana
Tabela 1. Pszenica jara. Odmiany badane. Rok zbioru: 2013 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączeni a do LZO Kod kraju pochodzenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 5 1 Nawra 1999 2006 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 2 Tybalt 2005 2009 PL Irena Szyld, ul. Cieszyńska 11, 62-800 Kalisz 3 Parabola 2006 2008 PL Hodowla Roślin Rolniczych Nasiona Kobierzyc sp. z o.o., ul. Sportowa 21, 55-040 4 Kandela 2010 2012 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, 64-000 Kościan 5 Ostka Smolicka 2010 2012 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, 63-740 Kobylin 6 Arabella 1 2011 2012 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, 64-000 Kościan 7 Izera 2012 PL Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o., ul. Zbożowa 4, 30-002 Kraków 8 KWS Torridon 2012 2013* PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 9 Struna 2013 PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, 64-000 Kościan 10 Trappe 2008 2010 PL KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy 11 Rospuda CCA PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 12 Werbena CCA PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce kol. 2 CCA odmiany jakościowe ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych, włączone do doświadczeń PDO, nie wpisane do Krajowego Rejestru * - odmiana wstępnie rekomendowana
Tabela 2. Pszenica jara. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2013 Miejscowość Sulejów Lućmierz Strzelce Powiat Piotrkowski Zgierski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni bardzo dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby III b IV a III a ph gleby w KCl 5,8 6,2 6,6 Przedplon ziemniaki ziemniaki bobik Data siewu (dzień, m-c, rok) 23.04.2013 24.04.2013 18.04.2013 Obsada nasion (szt/m 2 ) 450 500 450 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 14.08.2013 12.08.2013 17.08.2013 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 115 131 83 N na poziomie a 2 (kg/ha) 155 171 123 P 2 O 5 (kg/ha) 40 28 45 K 2 O (kg/ha) 90 60 90 Nawożenie dolistne preparatami Wuxal Top 36 5,0 l wieloskładnikowymi na poziomie a (l/ha) 2 Wuxal mikro - 1,0 l Florovit 2 x 0,75 l Basfoliar Extra 10 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Lamardor 400 FS Vitavax 200 FS Kinto Duo 080 FS Herbicyd Insektycyd Fungicyd- pierwszy zabieg Fungicyd drugi zabieg Regulator wzrostu Starane Super 101 SE 1,2 l Granstar Ultra SX50 48 g Lintur 70 WG 150 g Chwastox Extra 300 SL 1,5 l Starane 250 EC 0,8 l Patriot 100 EC -62,5 ml Karate Zeon 050 CS 2 x 0,1 l Karate Zeon 050 CS 0,1 l (tylko na poziomie a 2 ) Mustang Forte 195 SE 0,8 l Bi 58 Nowy 40 0,5 l Fastac 100 EC 0,1 l Aviator Xpro 225 EC -1,0 l Amistar 250 SC 0,6 l Capalo 337,5 SE 1,5 l Falcon 460 EC 0,6 l Falcon 460 EC 0,6 l Osiris 0,5 l Cerone 480 SL 0,75 l Cerone 480 SL 0,75 l Cerone 480 SL 0,75 l
Tabela 3. Pszenica jara. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2013 Sulejów Lućmierz Strzelce Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 22.06 23.06 21.06 24.06 19.06 20.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 27.07 30.07 29.07 29.07 30.07 31.07 3 Wysokość roślin (cm) 84,7 81,5 94,5 87,2 92,0 86,7 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,3 8,0 9,0 9,0 9,0 9,0 6 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) - - 8,0 9,0 7,2 8,4 7 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 7,1 9,0 7,5 9,0 5,0 7,4 8 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 5,7 7,7 7,5 8,7 5,2 7,7 9 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 7,1 8,5 7,3 8,7 - - 10 Porażenie przez fuzariozę kłosów (skala 9 o ) 8,7 9,0 - - 7,7 8,1 11 Porażenie przez brunatną plamistość liści (skala 9 o ) 6,8 8,6 - - - - 12 Masa 1000 ziaren (g) 38,8 41,0 38,1 43,1 40,6 44,1 13 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 16,4 18,1 17,7 19,1 13,2 14,1 14 Plon ziarna (dt z ha) 64,8 80,2 64,6 77,3 71,8 89,1 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2013 Poziom a 1 Poziom a 2 Odmiana Sulejów Lućmierz Strzelce Sulejów Lućmierz Strzelce Wzorzec, dt z ha 64,8 64,6 71,8 80,2 77,3 89,1 1 Nawra 89 94 98 96 101 103 2 Tybalt 101 109 105 95 103 105 3 Parabola 108 103 103 103 102 97 4 Kandela 98 107 100 101 94 92 5 Ostka Smolicka (oś) 102 88 97 104 98 99 6 Arabella 1 100 113 93 102 102 99 7 Izera 106 111 98 103 108 95 8 KWS Torridon 95 103 112 97 97 109 9 Struna 107 110 95 103 104 101 10 Trappe 95 88 102 93 96 102 11 Rospuda 107 99 100 107 105 103 12 Werbena 92 76 98 95 91 96 Wzorzec wszystkie badane odmiany
Tabela 5. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2013, 2012, 2011 Odmiana Plon ziarna w % wzorca Poziom a 1 Poziom a 2 Średnia 2013 2012 2011 2013 2012 2011 2011-2013 Średnia 2011-2013 Wzorzec, dt z ha 67,1 67,2 65,7 66,7 82,2 76,2 77,4 78,6 1 Nawra 94 99 101 98 100 100 104 102 2 Tybalt 105 110 108 108 101 110 107 106 3 Parabola 104 102 100 102 101 101 101 101 4 Kandela 102 99 102 103 95 99 105 100 5 Ostka Smolicka (oś) 96 105 106 102 100 102 105 102 6 Arabella 1 102 103 102 102 101 98 94 98 7 Izera 104 104 104* 102 101 101* 8 KWS Torridon 104 115 110* 101 119 110* 9 Struna 103 103 10 Trappe 95 103 109 103 98 109 109 105 11 Rospuda 102 105 104 103 105 109 103 106 12 Werbena 89 100 102 97 94 99 104 99 Liczba doświadczeń 3 3 3 9 3 3 3 9 Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, w roku 2012 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Izera, KWS Torridon, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena. * - średnia z lat: 2012-2013 Liczba doświadczeń dla okresu 2011-2013 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
Tabela 6. Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2013, 2011 2013 Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Odmiana lat 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 badań Wzorzec (skala 9 o ) 7,6 7,8 6,6 7,5 6,1 6,4 7,2 7,1 1 Nawra 3 0,4 0,4-0,2-0,1-0,8-0,7-0,9-0,4 2 Tybalt 3 0,7 0,9 1,4 1,1 0,7 0,4-0,2-0,3 3 Parabola 3-0,1 0,1-1,4-1,4-0,5-0,6-0,4 0,2 4 Kandela 3 1,2 0,9 0,9 0,5 0,0 0,4-0,2-0,1 5 Ostka Smolicka (oś) 3-0,8-0,8-0,9-0,6-0,1 0,1 0,8 0,5 6 Arabella 1 3 1,4 1,0 0,3-0,1-0,1-0,3-0,2 0,1 7 Izera 2-0,6-0,6* 0,6 0,5* 0,4 0,6* 1,3 1,2* 8 KWS Torridon 2-0,1 0,4* 1,3 0,9* 0,9 0,8* -0,4 0,0* 9 Struna 1 0,9-0,8-0,5-0,8-10 Trappe 3-0,8-0,2 0,3 0,4 0,0 0,4 0,8 0,1 11 Rospuda 3-0,8-0,3-0,2-0,4-0,3-0,1-0,4 0,0 12 Werbena 3-1,3-1,1-2,7-1,6-0,6-0,5-0,9-0,3 Liczba doświadczeń 2 8 3 7 3 9 2 5 Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, w roku 2012 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Izera, KWS Torridon, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena. * - średnia z lat: 2012-2013 Liczba doświadczeń dla okresu 2011-2013 odnosi się do odmian badanych trzy lata. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.
Tabela 7. Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2013, 2011 2013 Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren Liczba lat w fazie Odmiana przed zbiorem (cm) (g) badań dojrzałości mlecznej 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 Wzorzec Poziom agrotechniki a 1 9,0 8,2* 7,3 7,3 90,4 85,8 39,1 42,5 1 Nawra 3 0,0 0,4* -1,3-0,3-3,2-4,1 2,9 2,6 2 Tybalt 3 0,0 0,5* 0,8 0,5-6,4-4,4 1,1 1,3 3 Parabola 3 0,0 0,5* 0,3 0,3 5,3 2,6 6,5 6,6 4 Kandela 3 0,0-1,0* -1,8-1,6-1,6 1,0-0,3-1,3 5 Ostka Smolicka (oś) 3 0,0 0,2* 0,3-0,4 6,9 5,8 0,8 1,0 6 Arabella 1 3 0,0 0,5* -0,8 0,4 1,6 1,6-2,2-2,5 7 Izera 2 0,0-0,5** -0,8-0,9* 8,3 8,6* -1,0-0,8* 8 KWS Torridon 2 0,0 0,5** 0,8 0,7* -8,6-4,8* -1,1-1,8* 9 Struna 1 0,0-0,3-9,9-1,2-10 Trappe 3 0,0 0,5* 1,3 1,1-1,1 0,0-3,4-5,3 11 Rospuda 3 0,0-0,3* 0,8 0,4 0,9-0,6 0,5 1,0 12 Werbena 3 0,0 0,2* 0,3 0,3-12,2-7,4-4,8-7,0 Liczba doświadczeń 0 2 1 6 3 9 3 9
Cd tabeli 7 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 2013 2011-2013 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 9,0 8,6* 8,0 7,5 85,1 82,7 42,7 44,6 1 Nawra 3 0,0 0,3* -1,5-0,7-2,3-2,7 5,1 3,8 2 Tybalt 3 0,0 0,3* 0,5-0,1-9,0-5,0 2,1 1,3 3 Parabola 3 0,0 0,3* 0,0 0,4 2,5 0,9 7,1 6,9 4 Kandela 3 0,0-0,6* -1,0-1,8 2,9 3,0 0,2-0,6 5 Ostka Smolicka (oś) 3 0,0 0,3* 0,5 0,5 8,4 6,7 1,1 1,4 6 Arabella 1 3 0,0 0,3* 0,0 1,0-3,8-0,4-2,4-1,7 7 Izera 2 0,0-0,2** -0,5-0,5* 9,0 8,0* -1,0-0,9* 8 KWS Torridon 2 0,0 0,3** 1,0 0,7* -10,6-6,6* -1,2-2,4* 9 Struna 1 0,0 - -0,5-11,5 - -1,6-10 Trappe 3 0,0 0,3* 1,0 1,0 1,2 0,8-3,6-5,7 11 Rospuda 3 0,0 0,1* 0,0-0,3 0,9-1,0-0,5 0,6 12 Werbena 3 0,0-0,1* 0,5 0,7-10,8-6,9-5,4-6,7 Liczba doświadczeń 0 2 1 6 3 9 3 9 Wzorzec: w roku 2013 wszystkie badane odmiany, w roku 2012 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Izera, KWS Torridon, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena, w roku 2011 Nawra, Tybalt, Hewilla, Parabola, Kandela, Ostka Smolicka, Arabeska, Trappe, Radocha, SMH 87, Rospuda, Werbena. * - średnia z lat: 2012-2013 **-średnia z roku 2012 Liczba doświadczeń dla okresu 2011-2013 odnosi się do odmian badanych trzy lata. Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana cecha wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.