Literka.pl Dysleksja, dysgrafia, dysortografia. Data dodania: 2006-03-24 08:39:37 Motorem do stworzenia tego opracowania były zaobserwowane przezemnie specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu oraz chęć pomocy dziecku w przezwyciężaniu tych trudności. W referacie przedstawiłam założenia naukowe, definicje, sposoby rozpoznawania uczniów z dysleksją oraz wskazania do pracy z uczniem dyslektykiem. Zaproponowałam zestaw literatury zawierającej szczegółowe omówienie tematu. Definicja: specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu są spowodowane zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych, które występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Podłożem tych zaburzeń jest nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Poszczególne rodzaje tych trudności mogą występować w izolacji lub łączyć się ze sobą. Są to: dysleksja- trudności w czytaniu i pisaniu dysgrafia- trudności w opanowaniu kaligrafii (brzydkie, czasem wręcz nieczytelne pismo), dysortografia- trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (rażące i nagminne popełnianie błędów ortograficznych) Etiologia: do najczęstszych przyczyn należą; czynniki dziedziczne (występowanie rodzinne), mikrouszkodzenia powstałe w okresie ciąży, okresie okołoporodowym i w pierwszych miesiącach życia, wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego. Prowadzą one w efekcie do: zaburzeń funkcji językowych i funkcji percepcyjno-motorycznych (postrzegania słuchowego, wzrokowego i motoryki) oraz ich wzajemnego współdziałania, a także zaburzeń uwagi, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji (brak dominacji ręki oraz oka) i orientacji w przestrzeni. Zaburzenia te często ulegają pogłębieniu w trakcie rozwoju dziecka w wyniku zaniedbań środowiskowych i dydaktycznych. Z kręgu dysleksji wyklucza się jednakże zaburzenia w czytaniu i pisaniu wynikające wyłącznie z takich zaniedbań lub będące skutkiem upośledzenia rozwoju umysłowego. UCZNIA DYSKLEKTYCZNEGO MOŻNA ROZPOZNAĆ: 1. W PISANIU ma trudności w pisaniu ze słuchu, myli litery: b- p, d- b, d- g, u- n, m- w, n- w,(inwersja statyczna) s- z, dz- c, sz- s, o- a, a-o, ł- l- t, ę- e, ma trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność, nie różnicuje ę en- e, ą- om, opuszcza drobne elementy liter, gubi litery, opuszcza końcówki i cząstki wyrazów, przestawia litery w wyrazach (inwersja dynamiczna), przestawia szyk dyktowanych wyrazów, popełnia błędy typowo ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej,
zniekształca graficzną stronę pisma, ma wolne tempo pisania. 2. W CZYTANIU wolne tempo czytania, zmiana litery, opuszcza litery, zmienia brzmienie, nieprawidłowo odczytuje wyrazy, ma trudności we właściwej intonacji czytanej treści, ma trudności w zrozumieniu przeczytanej treści (zbytnia koncentracja, na technice obniża rozumienie czytanej treści), opuszcza całe wersy, zmienia kolejność liter i wyrazów, niechętnie czyta zwłaszcza głośno. 3. TRUDNOŚCI WYSTĘPUJĄCE W NAUCE INNYCH PRZEDMIOTÓW niechętnie rysuje, ma trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silnie lub zbyt słabo naciska ołówek zmienia kierunek w rysunku (błędny kierunek odwzorowywania) ma trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów, ma trudności w uczeniu się tabliczki mnożenia, wierszy, myli kolejność dni tygodnia, miesięcy w roku, nie właściwie orientuje się w stronach świata, ma utrudnione czytanie mapy, ma trudności w różnicowaniu kształtów geometrycznych, błędnie rozumie instrukcje ćwiczeń gimnastycznych, spowodowane jest to słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, ma obniżoną sprawność ruchową ( utrudnia ona wykonywanie większości ćwiczeń), symptomem charakterystycznym jest nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy, pojawiają się błędy w pisaniu, które ujawniają przezwyciężone wady wymowy ma niską samoocenę i brak mu zaufania do własnych możliwości. Dlatego poznanie problemów ucznia, uwarunkowań jego trudności w nauce i podjęcie działań terapeutycznych jest istotnym czynnikiem wpływającym na jego osobowość i losy życiowe. Działania korekcyjno-wyrównawcze muszą być długofalowe i powinny uwzględniać podstawowe zasady pracy terapeutycznej. Program ćwiczeń powinien opierać się na założeniach metodyki pracy korekcyjno-kompensacyjnej, uwzględniać potrzeby psychofizyczne ucznia i wymagania programowe szkoły. Prowadzone w urozmaiconych formach ćwiczenia należy dostosować do konkretnego przypadku ucznia, rodzaju jego funkcji rozwojowej, oraz stopnia i zakresu trudności w pisaniu i czytaniu. Podstawą stwierdzenia dysleksji i opracowania programu terapii jest specjalistyczna diagnoza wskazująca, jakie funkcje rozwijają się nieprawidłowo, w jakim stopniu jest on zaburzony, jakie są możliwości i ograniczenia dziecka. Umożliwia określenie sposobów i metod pracy z dzieckiem. Rodzice dziecka, u którego stwierdzono specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu powinni pracować z dzieckiem w domu zgodnie z zaleceniami nauczyciela lub pedagoga terapeuty (gdy dziecko objęte jest terapią w szkole lub w poradni). Tylko wspólne oddziaływania nauczyciela, terapeuty i rodziców umożliwią uczniowi przezwyciężenie trudności w nauce.
Aby poprawić poziom graficzny pisma i zwiększyć tempo pisania koniecznie jest usprawnienie motoryki rąk i koordynacji wzrokowo- ruchowej poprzez czynności samoobsługi, rysowanie, wycinanie, zabawy manipulacyjne i konstrukcyjne, ćwiczenie poprawnego kreślenia liter i ich łączenia. Nie pomoże dziecku czytanie tekstu głośno po pół godziny dziennie, gdy ma zaburzoną syntezę słuchową tzn. nie potrafi słuchowo złożyć wyrazu wymawianego głoskami. Natomiast nauczy się zgadywania wyrazu na podstawie przeczytanych pierwszych liter. Złe nawyki czytania ciężko wyeliminować. Dziecko nie nauczy się pisać poprawnie, jeżeli będzie musiało pisać codziennie dyktowany tekst, a nie potrafi wyodrębnić głosek w wyrazie. Przyczyną utrzymujących się trudności w czytaniu i pisaniu jest brak usprawniania zaburzonych funkcji. Ze względu na niski poziom czytania, a tym samym słabe rozumienie tekstu dziecko nie jest w stanie samo odrabiać zadań domowych. Trudności nasilają się w klasach starszych gdzie uczniowie muszą samodzielnie pracować z podręcznikiem, czytać lektury. Osiągają słabe wyniki w nauce, niewspółmierne do wkładanego wysiłku dziecko traci chęci do nauki, wiarę we własne możliwości, motywację do pokonywania trudności. Staje się nerwowe, wybuchowe agresywne lub zamknięte w sobie, zlęknione. Dziecko dyslektyczne ma często osłabioną pamięć, dlatego wymaga dłuższego czasu, by zapamiętać wiersz, nazwy, daty, terminy, symbole chemiczne, słówka podczas nauki języków obcych. Dlatego potrzebuje wielu powtórzeń i utrwalania materiału. Do utrwalania materiału należy zaangażować jak najwięcej zmysłów: słuch, wzrok, dotyk. Dobrze gdy dziecko uczy się notując lub powtarzając tekst na głos, pisze daty palcem na biurku, w powietrzu. Również angażujemy jak najwięcej zmysłów w ćwiczenia poprawnej pisowni. Należy wdrażać dziecko do posługiwania się słowniczkiem ortograficznym, pomóc w opanowaniu reguł ortograficznych i umiejętności ich stosowania w piśmie. Zalecane jest przepisywanie krótkich tekstów, pisanie z pamięci. Po zakończonej pracy dziecko sprawdza poprawność zapisu z tekstem, wdrażając się do samokontroli. Dzieci dyslektyczne często nie mają wyczucia czasu i przestrzeni. Spóźniają się na lekcje, gubią się w budynku szkolnym, w nowych miejscach. Nie nadążają z przepisywaniem z tablicy, zapisywaniem zadania domowego. Wskazana jest cierpliwość ze strony nauczyciela, pomoc w uzupełnianiu braków z lekcji. Nie należy karać dziecka za zbyt wolne przepisywanie, błędny zapis w zeszycie. Nie należy również porównywać go z kolegami lepiej radzącymi sobie w szkole. Dziecko dyslektyczne wymaga pomocy, miłości, cierpliwości, zrozumienia jego trudności. Wymaga dostosowania wymagań do jego możliwości, by mogło radzić sobie samo z trudnościami i rozwijać się prawidłowo emocjonalnie. Nauczanie nie powinno opierać się na emocjach negatywnych: strachu, niepewności, poczuciu wstydu i winy lecz na uczuciach pozytywnych: zainteresowaniu, przeżyciu sukcesów, poczuciu siły i własnych możliwości, gdy dziecku uda się pokonać trudność. Kara i ośmieszanie nie mobilizują dziecka do pracy. Należy wskazać dziecku jego dobre i mocne strony, nauczyć radzenia sobie z niepowodzeniami i przezwyciężaniem trudności. Wdrożyć do systematycznej i wytrwałej pracy. WSKAZANIA DO PRACY Z UCZNIEM DYSLEKTYCZNYM W KLASIE 1. Nie należy wymagać czytania głośnego, indywidualnego w obecności klasy. Uczeń dyslektyczny powinien czytać głośno w obecności innych dzieci tylko taki tekst, który wcześniej opracował w domu. 2. Nie wymagać pisania dyktanda sprawdzającego razem z całą klasą, a ewentualny sprawdzian należy zrobić indywidualnie. 3. Nie należy omawiać błędów ucznia przy całej klasie, a przy omówieniu indywidualnym nie przedstawiać mu wszystkich błędów, jakie popełnił, a jedynie te, które w procesie
reedukacji są zaplanowane do korekty. 4. Nie wolno przyśpieszać tempa czytania i pisania nie wymagać czytania na czas. Dziecko z fragmentarycznymi zaburzeniami rozwojowymi potrzebuje dłuższego czasu na analizę i syntezę czytanego i pisanego tekstu, powinno więc wykonywać te czynności powoli. 5. Nie należy przeciążać dziecka większą ilością pisania i czytania. W przypadku dłuższych czytanek nauczyciel powinien wyznaczyć tylko pewien odcinek tekstu do czytania głośnego. 6. Nie należy zwiększać napięć emocjonalnych dziecka dużymi wymaganiami, wywoływaniem do tablicy; mobilizując do wysiłku nie trzeba przywoływać wzorów innych zdolniejszych uczniów, którym dziecko dyslektyczne nie jest w stanie dorównać. 7. Z uwagi na to, że kryteria ocen postępów szkolnych są dostosowane do możliwości uczniów o przeciętnym rozwoju w stosunku do dzieci dyslektycznych nie spełniają one swojej funkcji wychowawczej, nie uwzględniają charakterystycznych cech uczniów z deficytami rozwojowymi. W związku z tym pozostają następujące zalecenia: nauczyciel musi dostosować swoje wymagania do faktycznych możliwości dziecka, przy ustaleniu ogólnej oceny z języka polskiego nie mogą być najważniejsze wyniki prac pisemnych, ale wszystkie inne osiągnięcia dostrzegalne w zakresie tego przedmiotu; w ocenie ogólnej nie należy uwzględniać ocen czytania na czas i z dyktanda sprawdzającego, w zakresie czytania ważne jest to, aby uczeń opanował na tyle technikę czytania, aby rozumiał tekst; czytanie biegłe i wyraziste na ogół przekracza możliwości ucznia dyslektycznego.] 8. W pracy z dzieckiem dyslektycznym zaleca się wzmożone stosowanie zachęty, pochwały oraz organizowanie sytuacji, zapewniających dziecku choćby niewielkie sukcesy. Szczególnie ważne jest, aby co pewien czas umożliwiać dziecku wykazanie się wobec klasy dobrym przygotowaniem lekcji, pracy domowej z języka polskiego. Pomocy uczniom z dysleksją należy udzielać w każdym wieku. Nigdy nie jest na to za późno. Opracowała: Barbara Świrydowicz Literatura : 1. Balejko A.,, Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu Wydawnictwo Logopedyczne, Białystok 1999. 2. Bogdanowicz M.,, Metoda dobrego startu w pracy z dzieckiem od 5 do 10 lat WSiP 1985. 3. Bogdanowicz M., Jaklewicz H.,, Specyficzne trudności w czytaniu i Pisaniu ( dysleksja rozwojowa) jako jednostka nozologiczna Klinika Pediatryczna 2000. 4. Brejnak W., Opolska T., Ponczek R.,, O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w nauce.,, Biblioteczki reformy zeszyt 18, MEN 1999. 5. Czajkowska L. Herda K.-,, Zajęcia korekcyjno kompensacyjne w szkole. Warszawa, WSiP 1989. 6. Dąbrowiecka H.,, Dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia Remedium 1996. 7. Polak K.,, Jak wykryć u dziecka dysleksję. Mamo To Ja, 11/1995. 8. Sawa B.,, Dzieci z zaburzeniami mowy. Warszawa, WSiP 1990. 9. Sawa B.,, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze. WSiP, Warszawa 1987. 10. Selikowitz M.,, Dysleksja i inne trudności w uczeniu się. Prószyński i S-ka 1999.
11. Spionek H. Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych. Warszawa PZWS 1970 12. Materiały zamieszczone na stronie internetowej warszawskiego oddziału nr 1 Polskiego Towarzystwa Dysleksji. (https://www.bpp.com.pl/index.htm) Literka.pl Literka.pl