Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci na wsi Braki mogą dostrzec nie tylko N-le, lecz specjaliści z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, logopeda, pedagog, psycholog. Nauczyciel poprzez wyznaczone cele na podstawie własnych obserwacji i specjalistow będzie mógł wyrównywać szanse i wspomóc indywidualny rozwój dziecka,. oczywiście przy współpracy rodziców. Jest to bardzo istotne - wyznaczyć konkretne cele dydaktyczno-wychowawcze, do których my N-le musimy zmierzać kierując rozwojem dziecka. Cele należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka - dlatego trzeba znać dobrze poziom rozwoju każdego dziecka. Wymagania nie mogą być ani za duże, ani za małe. Oto niektóre cele: rozwijanie słownictwa, wiedzy o świecie poprzez wycieczki, spacery, wiersze, opowiadania, bajki. itp ćwiczenie koordynacji wzrokowo-ruchowych - metoda Deninnsona Gimnastyka mózgu - ćwiczenie obu półkul mózgowych, ręki i oka, chodzi o to aby pod kontrola oka przebiegały wszelkie czynności ruchowe, dla nauki szkolnej ważne jest, aby ręka słuchała oka poprzez ćwiczenia z nazwami figur, sprawdzenie znajomości kolorów, ćwiczenia w spostrzeganiu kształt, położenie, wielkość, dobieranie figur do konturowych na planszach, segregowanie wg koloru, kształtu, wielkości i położenia, po dłuższej wzrokowej obserwacji figury dziecko z pamięci odtwarza wzór przez układanie, rysowanie, odwzorowywanie przez kalkę techniczną, składanie figur geometrycznych z elementów,odszukiwanie z otaczającego świata przedmiotów przypominających figury geometryczne - wykorzystać mozaiki, układanki geometryczne, małego architekta ćwiczenie procesów myślowych, poznawczych, operacji myślowych analiza, synteza, porównanie, klasyfikowanie, abstrahowanie, uogólnianie ćwiczenia słuchu fonematycznego różnicowanie słów podobnie brzmiących (opozycje fonematyczne) dzieci wskazują obrazek posłyszeniu ich nazw, powtarzanie par słów opozycyjnych typu bary pary, podawanie wyrazów o znaczeniu kontrastowym- półka- bułka, nazywanie wskazanych przedmiotów, których nazwy różnią się głoskami korelacyjnymi- dźwięczna, bezdźwięczna ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej podawanie liczby głosek w wyrazie (analiza), podawanie głoski ze względu na jej lokalizację (pierwsza, druga, ostatnia) wyodrębnianie, podawanie liczby sylab w wyrazie (analiza), Podawanie sylaby ze względu na jej lokalizację, kończenie zaczętego wyrazu,- (synteza), podział lub synteza wyrazu (sylabowa i głoskowa), uzupełnienie treści słyszanego opowiadania obrazkiem. pojęcia matematyczne nie są przez dzieci opanowane, ponieważ nie były jeszcze z nimi zapoznawane sprawność grafomotoryczna a) ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk, b) ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mięśnie palców, c) ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych i pulsujących ruchów pisarskich.
a) ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk: kreślenie w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych, ruchów w kształcie ósemek, kół, fal, itp. kreślenie kredą na tablicy, pędzlem, węglem na dużych arkuszach, palcem lub patykiem na materiale sypkim, pisakiem, kredkami, na kartkach obszernych, swobodnych ruchów, pogrubianie konturów, czyli obwodzenie pośladzie linii pojedynczych szlaków, obrazków konturowych, przy zastosowaniu szerokiego pędzla, mazaków, kredy, itp., zamalowywanie dowolnej przestrzeni dużych płaszczyzn ( kartony, arkusze szarego papieru, gazety,) farbami, kredą, węglem, tworzenie kolorowych krat, układów pasowych zamalowywanie określonej przestrzeni, np. pól kwadratów, kół, prostokątów, trójkątów, dużych obrazków konturowych w.w. sposobami, zgadywanie kreślonych ręką dziecka w powietrzu różnych kształtów przy zasłoniętych oczach b) ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mieśnie palców: zamalowywanie małych przestrzeni kredkami, np. konturów otrzymanych z obrysowania szablonów, konturów stempli obrazkowych, obrazków w książeczkach do malowania kreskowanie wypełnianie rozmaitych konturów małymi kreseczkami stawianymi poziomo, pionowo, ukośnie, zawsze jednak przy zachowaniu kierunku od strony lewej do prawej wypełnianie różnych konturów linią ciągłą w kształcie spirali, kłębuszków kopiowanie rysunków wodzenie ołówkiem po wzorze przez kalkę techniczną, a potem malowanie kredkami w obrębie konturu pogrubianie konturu, czyli wodzenie pozorze np. po liniach pojedynczych zbliżonych do szlaczków, po konturach obrazków (pisakiem, mazakiem, może być też kredka) prowadzenie linii między dwiema liniami szerzej ustawionymi w stosunku do siebie, np. wędrówka w labiryncie, lub między przedmiotami dokonując podziału zbioru przedmiotów ze względu na liczbę, kształt, kolor, przeznaczenie, itp. zamalowywaniem małych pól wg oznakowania co kryje się na obrazku? kreślenie form kolistych, falistych, prostych wg wzoru w naturalnych wielkościach zgodnych z wzorem i proporcjonalne ich zmiejszanie w stosunku do siebie i przestrzeni c) ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych i pulujących ruchów pisarskich obrysowywanie szablonów od wewnątrz (krawędź wewnętrzna zapobiega niepożądanym ruchom ręki podczas obrysowywania kształtów od zewnątrz ( obrysowywanie odbywa się po zewnętrznej krawędzi, co wymaga umiejętności swobodnego posługiwania się narzędziem pisarskim, i panowania nad nim, a także umiejętności właściwego ustawienia palców przy przytrzymywaniu szablonu, aby nie poruszał się rysowanie szlaczków w liniaturze szerszej, a potem odpowiadającej liniaturze zeszytu: pogłębianie konturu, czyli wodzenie mazakiem, pisakiem, kredkami po gotowym wzorze
dokończenie zaczętego wzoru łączenie linii przerywanych, samodzielne dokończenie wprawnym ruchem odwzorowywanie szlaczków wg demonstrowanego wzoru próby odtwarzania eksponowanych wzorów z pamięci samodzielne rysowanie różnorodnych wzorów, łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą, podczas łączenia punktów powinien powstać kontur zaplanowanego przedmiotu np. jabłuszko, domek itp. terapia logopedyczna - umawiać się telefonicznie zdiagnozowano lateralizację dwóch chłopców leworęcznych w grupie,pozostałe dzieci są prawostronne. podnoszenie wiary we własne siły udział dzieci w przedstawieniach, recytacje wierszy, granie określonych ról wigilia klasowa, gwiazdka szkolna, dzień Babci i Dziadka, podniesienie dziecka w oczach innych dzieci konsultacje okulistyczne metoda Weroniki Sherborn zalecana jest w terapii wspomaganiu rozwoju Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała, - ćwiczenia indywidualne\ - wyczucie brzucha, pleców i pośladków, - wyczucie nóg i rak - wyczucie twarzy - wyczucie całego ciała Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu ćwiczenia w parach - ćwiczenia takie pozwolą dziecku nauczyć się współpracy w grupie współdziałaniu z innymi Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą - partner aktywny i partner bierny Ćwiczenia twórcze - twórczy ruch i taniec uwalnia od wewnętrznych napięć i niepokojów W szkole wiele czasu poświęca się nauce czytanie i pisania, rysowania itd. Wykorzystuje się prace oczu, a szczególnie umiejętności wodzenia oczami. Aby łatwo czytać tekst od lewej do prawej strony, potrzebna jest umiejętność wodzenia w tym kierunku, utrzymania wzroku na czytanym tekście oraz umiejętność przekraczania wzrokowej linii środka. Dziecko z dominacją lewego oka czytałby tekst od strony prawej do lewej. Należy go nauczyć nowego typu koordynacji wodzenia wzrokiem od strony lewej do prawej. Aby łatwo korzystać z pracy oczu podczas wykonywanych zadań, oczy powinny pracować jak jedna zgrana drużyna. Sytuacja wyjątkowo trudna, gdy dziecko ma dominację lewego oka i jest praworęczne. Należy wyłączyć dominacje lewego oka i usprawnić oko prawe. Gdy dziecko nie potrafi utrzymać wzroku na poruszającym się przedmiocie należy zastosować trening wzroku, czyli nauczyć je wodzenia oczami za przedmiotem i zastosować relaksacje oczu.
Oto przykłady ćwiczeń wodzenia oczami Ustawiamy dziecko przed sobą i prosimy by utrzymało główkę nieruchomo, a oczkami patrzyło za poruszającym się przedmiotem. Tym przedmiotem może być mała zabawka, ołówek. Przedmiot ustawiamy w wygodnej dla dziecka odległości, na wysokości oczu o przesuwamy go w różnych kierunkach: poziomo, pionowo, po skosie, kółeczka, elipsy, inne figury geometryczne, spiralki, leniwe ósemki. Ruch w każdym kierunku powtarzamy kilka razy. Musimy zwrócić uwagę na możliwości i zainteresowania dziecka, które są głównym wyznacznikiem ilości powtórzeń. Wodzenie oczami w ciemnym pokoju. Rysując po ścianie różne kształty punktową latarką. Należy pozwolić dziecku na takie samodzielne rysowanie. Jeśli ćwiczenie z punktu 1 i 2 jest za trudne należy zacząć od umiejętności kierowania wzroku w zadanym kierunku, a następnie podejmujemy próbę przesuwania przedmiotu, najpierw powoli na krótkich odcinkach, a potem coraz dłuższych. Oto przykłady ćwiczeń relaksacji oczu Usiąść swobodnie, rozluźnić się i zamknąć oczy na kilka sekund, otworzyć je porozglądać się i znowu zamknąć W słoneczny dzień zamknij oczy, zasłoń dłońmi oczy, skieruj twarz w stronę słońca i wyobraź sobie, że promienie słoneczne przenikają przez dłonie i rozgrzewają gałki oczne. Usiądź swobodnie i zamknij oczy, zasłoń je rozgrzanymi dłońmi. Dłonie rozgrzewamy przez bardzo silne pocieranie jednej ręki o drugą. Czujemy jak ciepło z dłoni przechodzi do twarzy wokół oczu. Jest to bardzo przyjemne uczucie. Zaburzenia związane z percepcją wzrokową Zaburzenia spostrzegania wzrokowego u dzieci ujawniają się w: - trudności wyodrębniania części w złożonej całości oraz scalania poszczególnych części w całość; - trudności w dostrzeganiu różnic między przedmiotami, obrazami i układami przestrzennymi podobnymi, lecz nie identycznymi oraz podobieństw w układach pozornie całkowicie różnych; - trudności w odwzorowywaniu graficznym i przestrzennym złożonych struktur przede wszystkim o charakterze abstrakcyjnym ( kształty geometryczne, znaki graficzne); - trudności rozumienia, wnioskowania na materiale obrazkowym. Percepcji należy uczyć się tak, jak każdej innej umiejętności. Funkcjonowanie analizatora wzrokowego doskonali się wraz z wiekiem. Percepcja wzrokowa rozwija się pod wpływem doświadczeń zdobywanych w środowisku i uczenia się.
Jak rozwijać percepcje wzrokową? Percepcja wzrokowa bierze udział niemal we wszystkich działaniach czynnościach człowieka, spostrzeżeniami wieku 4 do 8 roku życia rozwój percepcji wzrokowej jest najważniejszy. Kierować spostrzeżeniami dziecka. tak, aby zwracać uwagę na różne szczegóły w otoczeniu. Zachęcać do ćwiczeń i zabaw. Zalecane ćwiczenia w rozwijaniu percepcji wzrokowej 1) odwzorowywanie układów przestrzennych figur i brył geometrycznych (klocki, mozaiki); 2)odnajdywanie takich samych przedmiotów, obrazków i różnych ich układów wśród innych podobnych, lecz nie takich samych; 3) odnajdywanie różnic pomiędzy obrazkami, przedmiotami i ich układami; 4) zapamiętywanie obrazków lub przedmiotów obserwowanych przez określony czas; 5) graficzne odwzorowywanie kształtów geometrycznych symetrycznych, asymetrycznych, linearnych (szlaczki); 6) rozpoznawanie obrazków, których położenie zostało określone słownie; 7) układanie obrazków z części wg wzoru i w oparciu o zapamiętany wzór; 8) uzupełnianie brakujących elementów w rysunkach, obrazkach; 9) odtworzenie z pamięci eksponowanych przedmiotów i wskazanie po krótkiej przerwie miejsca, na którym leżały; 10) eliminatki wykreślani : wykreślanie jednakowych lub nie pasujących do pozostałych elementów treści, a także określanych słownie 11)dobieranie jednakowych par figur; do pozostałych elementów treści 12) zabawa: Co się zmieniło? - dzieci obserwują otoczenie, następnie po opuszczeniu przez nie pomieszczenia lub po zamknięciu oczu zmienia się coś szczególnego dzieci określają co się zmieniło 13) scalanie figur no. prostokąta, kwadratu, koła z części; 14) wypełnianie konturów większych figur mniejszymi; 15) uzupełnianie niepełnych konturów figur; 14) odtworzenie prostych układanek przestrzennych wg modelu; 15) różnicowanie figur geometrycznych płaskich i przestrzennych; 16) różnicowanie figur o podobnych kształtach; 17) dobieranie liter wielkich do małych; 18) dobieranie liter drukowanych do pisanych; 19) wykonywanie plansz i albumów ilustrujących litery; 20) wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie; 21) segregowanie wyrazów takich samych; 22) segregowanie wyrazów o takiej samej liczbie liter; 23) segregowanie wyrazów z określoną spółgłoską; 24) wyodrębnianie liter w wyrazach, podkreślanie; 25) różnicowanie liter najczęściej mylonych( n-u, b-p, b-d); 26) tworzenie wyrazów rozpoczynających się literami najczęściej mylonymi: n, u, b, p, d; 27)dobieranie wyrazów tak, by każdy następny różnił się od poprzedniego tylko jedną literą; np. noc- nos-kos- koc- kod- jod- jad; 28) tworzenie wyrazów rozpoczynających się taką samą sylabą; 29) uzupełnianie brakujących liter, sylab w wyrazach; 30) uzupełnianie zdań z lukami przez wyszukiwanie wyrazów z rozsypanki wyrazowej lub tworzenie własnych; 31) układanie zdań pojedyńczych, rozwiniętych, oznajmujących, pytających przy pomocy
ilustracji i rozsypanek wyrazowych; 32) podział zdań na wyrazy przez pocięcie i ponowne ułożenia; 33) dobieranie zdania do obrazka; 34) uzupełnianie zdań obrazkami, wyrazami; 35) tworzenie krótkich tekstów składających się z dwóch, trzech zdań z rozsypanki wyrazowej jako odtworzenie tekstu słyszanego, opisu ilustracji, odczytanie ułożonego tekstu. Opracowała: Kaleśników Elżbieta Literatura: 1. Metoda Weroniki Sherborn w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka Marta Bpgdanowicz 2. Zestaw ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci przedszkolnych Elżbieta Iwaszkiewicz 3. Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska. 4. Usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych Jadwiga Jastrząb