1 Arkusz kalkulacyjny - Excel. Tworzenie arkusza. Komórki arkusza mogą zawierać cztery odmienne typy danych: teksty, liczby, formuły, wartości logiczne. Tworzenie nowego arkusza zaczynamy w nowym skoroszycie. 1. Z menu Plik wybierz polecenie Nowy 2. Naciśnij OK. W nowym skoroszycie arkuszem bieŝącym będzie arkusz 1, a komórką bieŝącą A1 Wprowadzanie tekstów. Tekstami są dane na których nie będą wykonywane operacje arytmetyczne (napisy, objaśnienia, nagłówki tabel). 1. Naprowadź wskaźnik na komórkę B4 2. Napisz tekst nazwisko naciśnij klawisz Enter, C4 - imię, D4 - pensja, E4 - nadgodziny, F4 - wypłata. 3. Wpisz dane do poszczególnych kolumn Lp. Nazwisko Imię Pensja Nadgodziny Premia Wypłata 1 Dudek Marian 345 zł 12 15 % 2 Dulski Stefan 412 zł 0 30 % 3 Kowalski Jan 455 zł 14 25 % 4 Nowak Józef 567 zł 12 25 % 5 Staszak Michał 965 zł 26 50 % 6 Wolski Piotr 740 zł 24 60 % Suma Metody wprowadzania tekstu Wprowadź tekst do komórki, stosując jedną z opisanych niŝej metod; naciśnij klawisz Enter, co oprócz wprowadzania tekstu do komórki spowoduje automatyczne przesunięcie się wskaźnika komórki bieŝącej w dół do B5 naciśnij myszką przycisk, w wyniku czego tekst zostanie wprowadzony do komórki, lecz wskaźnik komórki bieŝącej nie przesunie się automatycznie. Przed wprowadzeniem kolejnego nazwiska będziesz musiał przesunąć go do B5. Przesuń wskaźnik komórki bieŝącej do sąsiedniej. (Najlepiej jeŝeli będzie to komórka B5, gdyŝ wówczas będziesz od razu gotowy do napisania kolejnego nazwiska.) MoŜesz nacisnąć klawisz ze strzałką kierunkową lub lewy przycisk myszy po naprowadzeniu jej kursora na właściwą komórkę arkusza.
2 Wprowadzanie liczb. Wprowadzanie liczb moŝna, analogicznie do wprowadzania tekstów, podzielić na trzy zasadnicze etapy: ustawienie wskaźnika komórki we właściwym miejscu, wpisanie danych, wprowadzenie ich do komórki jedną z metod opisanych w punkcie poprzednim. Znakami dopuszczalnymi w liczbach są: cyfry: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0 znaki: + - % ( ) Napisanie liczby w nawiasie powoduje potraktowanie jej przez Excela jako liczby ujemnej. symbol waluty zł, $ itd., zaleŝnie od przyjętego w Windows standardu kraju litery E lub e po których wpisuje się wykładnik potęgi 10 w naukowym formacie liczb np. (2E+1=2*10 1 =20, 2E+2=2*10 2 =200) znaki oddzielające tysiące i część ułamkową - odpowiednio: kropka i przecinek (np. 1.234,5) lub spacja i kropka (np. 1 234.5). 1. Przesuń wskaźnik komórki bieŝącej do D5. 2. Napisz liczbę 345 zł 3. Wprowadź liczbę do komórki, naciskając Enter. Komórką bieŝącą stanie się D6, do której wprowadzisz kolejną liczbę, wykonując działania analogiczne do opisanych w punktach 2 i 3. 4. Wypełnij resztę kolumny D wpisując dowolne liczby np. takie jak na rysunku. Podstawowe wiadomości o formułach Formuły rozpoczynają się od znaku = umoŝliwiającego Excelowi odróŝnienie ich od liczb i tekstów. W tworzeniu formuł obowiązują zwykłe reguły stosowane przy tworzeniu wyraŝeń arytmetycznych, a w komórce, do której została wpisana formuła, jest wyświetlany rezultat wykonanych obliczeń. Operacja Formuła w komórce Wyświetlony rezultat Dodawanie =6+2 8 Odejmowanie =6-2 4 MnoŜenie =6*2 12 Dzielenie =6/2 3 Potęgowanie =6^2 36 Excel wykonuje operacje w następującej kolejności: 1. potęgowanie, 2. mnoŝenie i dzielenie, 3. dodawanie i odejmowanie.
UŜycie nawiasów moŝe zmienić kolejność wykonywania działań i ostateczny wynik np.: Formuła w komórce Wyświetlony wynik =1+2*3^4 163 =(1+2)*3^4 243 =((1+2)*3)^4 6561 =1+(2*3)^4 1297 =(1+2*3)^4 2401 UŜycie adresów komórek. W formule sumującej zamiast konkretnych liczb, moŝesz uŝyć adresów komórek. Do komórki D11 wpisz wyraŝenie: =D5+D6+D7+D8+D9+D10 3 W D11 zobaczysz liczbę równa sumie zarobków wszystkich pracowników, lecz: z nadanym od razu formatem waluty, nie będzie to wartość statyczna obliczona na stałe w momencie wpisania, lecz wyraŝenie w sposób dynamiczny uaktualniające sumę liczb wpisanych do komórek: D5, D6, D7, D8, D9, D10. Dla ćwiczenia zamień kilka wartości wpisanych do wymienionych komórek i obserwuj zmianę wartości sumy wyświetlonej w komórce D11. UŜycie funkcji sumującej 1. Przesuń wskaźnik komórki do E11, 2. Naciśnij przycisk sumowania. Excel proponuje wprowadzenie funkcji sumującej do komórki bieŝącej i stara się zgadnąć obszar sumowania. JeŜeli Excel nie odgadnie prawidłowo obszaru sumowania naleŝy przeciągnąć wskaźnik myszy po wybranych komórkach z wciśniętym lewym przyciskiem. 3. Wprowadź proponowaną formułę do komórki np. naciskając Enter. Sumowanie z obszaru nieciągłego Aby zsumować liczby z obszaru nieciągłego: naciskamy przycisk sumowania z wciśniętym przyciskiem Ctrl wybieramy myszą odpowiednie komórki klikając na nie lewym przyciskiem myszy. Adresy względne 1. Przesuń wskaźnik do komórki G5 2. Wpisz do niej wyraŝenie =D5*(1+F5) słuŝące do obliczenia wypłaty łącznie z premią. 3. Wskaźnik komórki przesuń ponownie do G5 (jeŝeli w czasie wprowadzania formuły został przesunięty gdzie indziej) i skopiuj zawartość tej komórki do Schowka poleceniem Edycja - Kopiuj. 4. Zaznacz blok G6:G10 5. Wklej zawartość Schowka poleceniem Edycja - Wklej.
4 Adresy bezwzględne 1. Do B13 wpisz Nadgodziny 2. Do C13 wpisz stawkę płaconą za nadgodziny np. 10zł. 3. Do komórki G5 wpisz formułę =D5*(1+F5)+E5*$C$13 4. Skopiuj ją do Schowka poleceniem Edycja - Kopiuj 5. Zaznacz blok G6:G10 i wklej z niego formułę ze Schowka poleceniem Edycja - Wklej. 6. Do C13 wpisz inną stawkę za dodatkowe godziny pracy Wypłaty pracowników zostaną automatycznie przeliczone wg nowej stawki. $C$13 jest bezwzględnym (absolutnym) adresem komórki połoŝonej na skrzyŝowaniu kolumny C z wierszem 13. Adres bezwzględny wpisany do formuły nie zmienia się przy operacjach kopiowania i przesuwania. Znak $ słuŝy niezaleŝnie do blokowania kolumny lub wiersza: $C13 jest adresem z kolumną wyznaczoną bezwzględnie i względnym numerem wiersza (przy kopiowaniu będzie się zmieniał tylko numer wiersza). C$13 jest adresem ze względną komórką i bezwzględnym numerem wiersza (przy kopiowaniu będzie zmieniać się tylko kolumna). Autoformatowanie 1. Zaznacz utworzoną tabelę. 2. Wybierz polecenie Format - Autoformatowanie 3. Wskazuj formaty podane na liście Format tabeli, przyglądając się przykładom ukazującym się w polu Przykład. 4. Wybierz pierwszy z przykładów Zwykły i naciśnij OK. Opcje formatowania automatycznego 1. Zaznacz dowolny blok 2. Wybierz polecenie Format - Autoformatowanie 3. W wyświetlonym polu dialogowym Autoformatowanie naciśnij przycisk Opcje 4. Naciskając lewy przycisk myszy skasuj krzyŝyk obok napisu Krawędzie świadczący o aktywności opcji kreślenia obramowań i zaobserwuj zmianę formatu w polu Przykład. 5. Przećwicz włączanie i wyłączanie innych opcji formatowania automatycznego, obserwując efekt w polu Przykład 6. Sformatuj zaznaczony blok, naciskając OK, lub zrezygnuj z tego, wybierając Anuluj.
5 Formatowanie ręczne 1. Aby sformatować komórki ręcznie zaznaczamy je, a następnie klikamy prawym klawiszem myszy na zaznaczonych komórkach. 2. We włączonym podręcznym menu wybieramy opcję Formatuj komórki. 3. We włączonym polu dialogowym moŝemy sformatować: Liczby Wyrównanie Czcionkę Krawędzie Wzorki Ochronę Iloczyn Funkcja Suma słuŝy do dodawania wartości. Jeśli chcesz je mnoŝyć, uŝyjesz funkcji Iloczyn. =Iloczyn(D4;E4) lub =D4*E4. Funkcja Iloczyn moŝe posłuŝyć do wymnoŝenia przez siebie wszystkich liczb z określonego zakresu komórek. Średnia Funkcja Średnia oblicza to, co nosi nazwę średniej arytmetycznej. Ma ona tę samą postać, co funkcja Suma: =Średnia(D4;E4). Zliczanie liczb Funkcja Ile.Liczb przydaje się przy pracy z naprawdę duŝym zakresem komórek, gdy chcesz wiedzieć, ile jest w nim pozycji. MoŜesz, na przykład, uŝyć tej funkcji do uzyskania dokładnej odpowiedzi na pytanie o liczbę rekordów w bazie danych.. Funkcja Ile.Liczb, tak jak Średnia, zlicza takŝe komórki, które zawierają zero, natomiast nie liczy komórek pustych. Mediana Zdarzają się sytuację, kiedy bardziej niŝ średnia danego ciągu liczb interesuje nas jego mediana, czyli wartość środkowa danego ciągu. Jest to wartość o takiej własności, Ŝe w ciągu jest tyle samo wartości większych od niej, co mniejszych. Maximum i Minimum Funkcja Max podaje największą, a funkcja Min najmniejszą spośród wszystkich wartości argumentów. Podobnie jak funkcja Ile.Liczb, Max i Min są szczególnie przydatne przy pracy z duŝymi blokami komórek.
6 Ćwiczenie. Utwórz tabelę (jak poniŝej), a następnie umieść w niej funkcje: Iloczyn, Średnia, Ile.Liczb, Mediana, Max i Min. 3 3 9 9 0 48 48 74 74 95904 0 Iloczyn 33,5 26,8 Średnia 4 5 Ile.Liczb 28,5 9 Mediana 74 74 Max 9 0 Min Sporządzanie wykresów Sporządź wykresy następujących funkcji typu y = ax + b przy zmieniającej się wartości b: y = x (b=0) y = 2x (b=0) y = x + 1 (b=1) y = 2x + 1 (b=1) y = x - 1 (b= -1) y = 2x - 1 (b= -1) W tym celu najpierw naleŝy przygotować arkusz danych według poniŝszych wskazówek: 1. W otwartym oknie aplikacji Excel w dowolnych komórkach wpisujemy tekst zadania, tj. w wybranej komórce np. C1 wpisujemy symbol zmiennej niezaleŝnej x, a w kolejnych komórkach (D1:I1) odpowiednio definicję funkcji. 2. Wykres wykonamy dla zmian x w zakresie 4:-4. W tym celu w komórce C2 wpisujemy wartość - 4. 3. Aby wypełnić pozostałe komórki kolumny zmiennej x, zaznaczamy z pomocą myszy zakres C2:C10, a następnie wykorzystujemy menu Edycja, z którego wybieramy opcję Wypełnij oraz Serie danych. W otwartym oknie dialogowym Serie danych pozostawiamy sugerowane przez Excela - Typ: arytmetyczny oraz Wartość kroku: 1 (moŝna takŝe wpisać wartość końcowa: 4). Zamykamy okno naciskając OK. i otrzymując wypełnioną danymi kolumnę x. 4. Aby wypełnić kolumny wartości funkcji, naleŝy w komórce D2 Wpisać wzór: =C2 przesuwamy wskaźnik myszy do prawego dolnego rogu komórki; w tym momencie wskaźnik myszy przybiera kształt czarnego krzyŝyka, który przeciągamy do komórki D10. Kolumna funkcji zostaje wypełniona obliczonymi przez Excel danymi. 5. Wypełniamy komórkę E2 wzorem =C2+1, komórkę F2 wzorem =C2-1, komórkę G2 wzorem =2*C2, komórkę H2 wzorem =2*C2+1, a komórkę I2 wzorem 2*C2-1. Postępując analogicznie jak w punkcie poprzednim, kopiujemy poszczególne wzory do pozostałych komórek kolumn. 6. Przeciągając myszą zaznaczamy wykonaną tabelę. 7. Z menu wstaw wybieramy najpierw opcję Wykres, a następnie Jako nowy arkusz. 8. Rozwija się okno Kreator wykresów - Krok 1 z 5. Klikamy Dalej poniewaŝ Excel automatycznie wstawił adresy komórek 9. Jesteśmy w oknie Kreator wykresów - Krok 2 z 5, gdzie wybieramy typ wykresu Liniowy. Przyciskając Dalej akceptujemy nasz wybór. 10. W następnym oknie dialogowym Kreator wykresów - Krok 3 z 5 wybieramy format wykresu nr 1. Przyciskamy Dalej.
7 11. W oknie Kreator wykresów - Krok 4 z 5 pojawia się wykres. Jest to konsekwencja poprzedniego wyboru. Zmieniając opcję Serie danych wstawiając za pomocą wskaźnika myszy kropkę w okrągłe pole Kolumny, a następnie w małym okienku Pierwsze...kolumny dla osi kategorii (X) wstawiamy cyfrę 1 oraz w okienku Pierwsze...wiersze dla tekstu legendy takŝe cyfrę 1. Czynności te przyporządkowują zmienne wartości x do osi X oraz przenoszą pierwszy wiersz naszej tabeli do tekstu legendy. Klikamy myszą na przycisk Dalej. 12. W ostatnim oknie Kreator wykresów - Krok 5 z 5 na pytanie Czy dodać legendę - odpowiadamy Tak wstawiając za pomocą myszy kropkę w okrągłe pole, następnie w polu Tytuł wykresu wpisujemy tytuł wykresu: ZaleŜność funkcji y=ax+b od wartości współczynnika b. W polu Kategorie (X) wpisujemy x, a w polu Kategorie (Y) wpisujemy y. 13. Po naciśnięciu Zakończ otrzymujemy wykres w postaci surowej. Excel wprowadza nowy arkusz o nazwie Wykres1, który znajduje się przed arkuszem Arkusz1. Informację tę znajdujemy na zakładkach skoroszytu. Otrzymany wykres naleŝy teraz sformatować, tj. dopasować go do naszych wymagań oraz uczynić bardziej czytelnym i estetycznym. Aby tego dokonać naleŝy: a) formatując osie: zaznaczyć oś X za pomocą wskaźnika myszy; dla potwierdzenia na końcach osi pojawią się dwa czarne kwadraciki, z menu Format wybrać opcję Zaznaczona oś, w otwartym oknie wybrać zakładkę skaluj, a następnie w polu Przecięcie z osią wartości (Y) przy kategorii numer: wstawić cyfrę 4. Po zatwierdzeniu przyciskiem Ok. widzimy, Ŝe współrzędne przecinają się w punkcie 0, co teŝ było naszym celem, powtórzyć poprzednią czynność, z tym Ŝe w oknie dialogowym Formatuj oś naleŝy wybrać zakładkę Desenie, a potem w odpowiednim polu ustalić styl i grubość osi, przy zaznaczonej w dalszym ciągu osi, z paska formatowania wybrać rozmiar czcionki 12 oraz pogrubienie, aby opis etykiet osi X był bardziej wyraźny, dla sformatowania opisu osi zaznaczyć opisującą ją literę x wskaźnikiem myszy; wokół litery pojawia się szeroka obwódka. Następnie naleŝy wybrać z paska formatowania czcionki, np. 16, i za pomocą wskaźnika myszy przesunąć literę x nad oś poziomą, poniewaŝ brakuje nam jeszcze strzałek kończących oś - wprowadzamy je w sposób następujący: przy zaznaczonej osi wybieramy przycisk Rysowanie na standardowym pasku narzędzi, a na rozwiniętym pasku rysowania naciskamy przycisk oznaczony strzałką. W miejsce wskaźnika pojawia się czarny krzyŝyk, za pomocą którego wstawiamy strzałkę przy końcu osi X, przy zaznaczonej strzałce z menu Format wybieramy funkcję Zaznaczony obiekt i formatujemy strzałkę korzystając z rozwiniętego okna dialogowego Formatuj obiekt i zakładki Desenie, gdzie wybieramy styl, szerokość, grubość i długość strzałki. Zapamiętać naleŝy, aby w zakładce Właściwości w tym samym oknie była zaznaczona opcja Drukuj obiekt. W podobny sposób sformatujemy oś Y; występują tu wszakŝe dwie istotne róŝnice. Po pierwsze, oś pionowa skaluje się nieco odmiennie w stosunku do osi poziomej: przy zaznaczonej osi Y rozwijamy menu Format i opcję Zaznaczona oś oraz zakładkę Skalowanie (zwróćmy uwagę na odmienne okno dialogowe w stosunku do analogicznego dla osi X), następnie w polu Minimum zamiast przyjętej przez Excela w przypadku tego zadania cyfry: -8, wstawiamy: -6, w polu Maksimum zamiast: 8, wpisujemy: 6, w polu Jednostka główna zamiast: 2, wpisujemy: 1,
8 Po drugie, formatując opis osi Y musimy zwrócić uwagę na to, iŝ oś litery y została przez Excel umieszczona pod kątem 90 do osi pionowej wykresu; aby to zmienić: z menu Format wybieramy zaznaczony tytuł osi, rozwija się okno Formatuj tytuł osi, w którym wybieramy zakładkę Wyrównanie, a w polu Orientacja klikamy w poziomy wyraz Tekst, zatwierdzamy klikając w OK; b) formatując legendę zaznacz obszar legendy za pomocą wskaźnika myszy, następnie przesuwamy legendę w kierunku wykresu; powiększamy obszar legendy korzystając z pojawiającej się przy czarnych kwadratach obustronnej czarnej strzałki, po czym korzystając z paska stanu pogrubiamy literki legendy i zmieniamy rozmiar czcionki na 14, w menu Format i opcji Zaznaczona legenda w zakładce Desenie zaznaczamy Cień, a w zakładce Czcionka wybieramy ten sam co poprzednio krój, tj. Times New Roman CE; c) formatując tytuł zaznaczamy obszar tytułu klikając na nim myszą; korzystając z paska formatowania zmieniamy rozmiar czcionki na 22, z menu Format wybieramy opcję Zaznaczony tytuł wykresu, w otwartym oknie Formatuj tytuł wykresu w zakładce Czcionka wybieramy ten sam co poprzednio krój, tj. Times New Roman CE. Spróbuj zmienić zaproponowane przez program kolory bądź znaczki linii wykresu (ten drugi przypadek ma szczególne znaczenie, jeśli posiadamy monochromatyczny monitor bądź drukarkę). W tym celu naleŝy: zaznaczyć linię wykresu za pomocą wskaźnika myszy. Niech to będzie linia wykresu y=x+1. rozwinąć menu Format i opcję Zaznaczone serie danych; pojawia się okno dialogowe Formatuj serie danych, w którym w zakładce Desenie moŝemy zmienić styl, kolor i grubość linii, a takŝe zmienić lub dodać znaczki linii.