LibreOffice Calc Poziom podstawowy Materiały szkoleniowe

Transkrypt

1 LibreOffice Calc Poziom podstawowy Materiały szkoleniowe Nota Materiał powstał w ramach realizacji projektu e-kompetencje bez barier dofinansowanego z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa działanie 3. Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych oś priorytetowa III. Cyfrowe kompetencje społeczeństwa

2 [/25] [Calc] Uruchamianie programu Na pasku zadań kliknij ikonę Start W wyświetlonym oknie, na liście dostępnych programów kliknij nazwę programu LibreOffice. Rysunek. Uruchamianie programu Na liście dostępnych modułów pakietu kliknij Arkusz kalkulacyjny. Budowa okna programu Arkuszem kalkulacyjnym nazywamy obszerną tabelę, do której można wprowadzać różnego rodzaju dane, takie jak tekst, liczby, ceny, czy jakiekolwiek inne dane. Plik arkusza kalkulacyjnego nazywany zeszytem lub skoroszytem. Po uruchomieniu programu pojawia się poniższe okno. Rysunek 2. Okno programu

3 [2/25] [Calc] Arkusz kalkulacyjny to tabela dwuwymiarowa, tak jak na rysunku. Tabelę dwuwymiarową rozumieć można jako zestaw wierszy i kolumn. Przecięcie wiersza i kolumny to komórka., która ma swój adres. Adres komórki składa się z litery i liczby. Jeżeli np. komórka stanowi przecięcie kolumny B z wierszem 3, adresem komórki jest B3. Pierwszym elementem adresu jest zawsze nazwa kolumny, drugim nazwa wiersza, Adres komórki Nagłówek kolumny Nagłówek wiersza Numer wiersza Rysunek 3. Aktywna komórka arkusza kalkulacyjnego Nazwa kolumny Aktywna komórka Na rysunku widać, że aktywną komórką jest ta na przecięciu B kolumny i 3-go wiersza, zatem otrzymała ona adres B3. Aktywna komórka jest zawsze wyróżniona, tak jak na rysunku. Do komórek możemy wprowadzać dane tekstowe lun dane liczbowe. Jednakże wszystkie operacje algebraiczne (obliczenia) możemy wykonywać tylko na komórkach, w których są liczby. Dane, zawsze wpisujemy do komórki aktywnej (bieżącej). Z komórki do komórki możemy przechodzić w różny sposób:. Używając strzałek na klawiaturze: (góra -, dół -, w lewo -, w prawo - 2. Wciskając klawisz [Enter] przesuwamy się z góry na dół lub wciskamy klawisz [Tab] przesuwamy się z dołu do góry 3. Klikamy lewym klawiszem myszy wybraną komórkę Okno programu składa się z następujących elementów: - Paska nagłówka 2 - Paska górnego menu 3 - Paska standardowego 4 - Paska formatowania 5 - Pola nazwy 6 - Paska formuły 7 - Obszaru arkusza 8 - Pasek zakładek z nazwami arkusza 9 - Pasek stanu

4 [3/25] [Calc] Rysunek 3. Budowa okna programu Nadawanie nazw arkuszom Po uruchomieniu programu do dyspozycji mamy jeden arkusz o nazwie Arkusz. Jego nazwa domyślna widnieje w dolnym obszarze okna programu; Rysunek 4. Nazwa arkusza W komórkach arkusza przechowujemy pewne dane, zatem jego nazwa powinna identyfikować się z tymi danymi. Dlatego istnieje potrzeba nadawania swoich nazw arkuszom. Ponieważ w naszym arkuszu będziemy przechowywać dane dotyczące zarobków wybranych osób, zatem nazwy tych arkuszy będą imionami i nazwiskami tych osób. Aby zmienić nazwę arkusza należy: - Kliknąć prawym klawiszem myszy na nazwie arkusza 2 - W rozwiniętym oknie kliknąć polecenie Zmień nazwę arkusza 3 - W nowym oknie wpisać nazwę Jan Nowak 4 - Klikamy przycisk OK

5 [4/25] [Calc] 2 Rysunek 5. Zmiana nazwy arkusza 3 4 Rysunek 6. Okno wpisania nowej nazwy arkusza Wstawianie nowych, pustych arkuszy Na pasku z nazwami arkuszy znajduje się przycisk, pozwalający wstawić nowy, pusty arkusz. Arkusz ten otrzyma nową nazwę Arkusz2. Wstaw pusty arkusz Rysunek 7. Wstawianie pustych arkuszy W analogiczny sposób jak na rysunku 6 i 7, wstaw dwa nowe arkusze i nadaj im nazwy: Adam Kowalski i Jerzy Adamski. Powinniśmy otrzymać następujący obraz Rysunek 8. Okno z nazwami arkuszy Przemieszczanie się między arkuszami

6 [5/25] [Calc] Klikając w dolnej części ekranu nazwę arkusza, czynimi go aktywnym (bieżącym). Zaznaczanie komórek Podczas edycji i formatowania danych w arkuszu kalkulacyjnym zachodzi konieczność zaznaczenia kilku lub kilkunastu komórek. Możemy tego dokonać zarówno przy pomocy klawiatury jak i przy pomocy myszy. Wygodniejszym sposobem jest zaznaczanie przy pomocy myszy. Aby zaznaczyć kolumnę, klikamy jej nazwę w nagłówku kolumny, tak jak poniżej: Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek kolumny Rysunek 9. Zaznaczanie kolumny Podobnie postępuj my przy zaznaczaniu wiersza: Rysunek 0. Zaznaczanie wiersza Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek wiersza Jeżeli chcemy zaznaczyć kilka sąsiednich kolumn, to po kliknięciu nagłówka pierwszej kolumny przytrzymujemy wciśnięty lewy przycisk myszy i przeciągamy kursor w prawo zaznaczając sąsiednie.

7 [6/25] [Calc] Przeciągamy do kolumny E Rysunek. Zaznaczanie kilku sąsiednich kolumn Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek kolumny Podobnie postępujemy przy zaznaczaniu sąsiednich wierszy: klikamy pierwszy wiersz, wciskam i przetrzymuję lewy przycisk myszy i przeciągam w dół Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek wiersza Przeciągam do wiersza 4 Rysunek 2. Zaznaczanie kilku sąsiednich wierszy Zaznaczanie kilku kolumn nie sąsiadujących z sobą dokonujemy, przytrzymując wciśnięty klawisz [Ctrl]. Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek kolumny Rysunek 3. Zaznaczanie kolumn nie sąsiadujących z sobą 2. Trzymam wciśnięty klawisz [Ctrl] i klikam nagłówek kolumny D

8 [7/25] [Calc] Podobnie zaznaczamy kilka nie sąsiadujących z sobą wierszy:. Klikamy lewym klawiszem myszy nagłówek wiersza Rysunek 4. Zaznaczanie kilku nie sąsiadujących z sobą wierszy 2. Trzymam wciśnięty klawisz [Ctrl] i klikam nagłówek wiersza czwartego Kliknięcie narożnika z lewej stronie obszary edycji powoduje zaznaczenie całego arkusza Rysunek 5. Zaznaczanie całego arkusza Klikam w narożniku Poza zaznaczaniem takich dużych obszarów arkusza możemy zaznaczać poszczególne komórki lub ich zakresy, wystarczy przesunąć nad nimi kursorem, jednocześnie przytrzymując wciśnięty lewy przycisk myszy. Aby zaznaczyć niespójne grupy komórek, musimy dodatkowo przytrzymywać klawisz [Ctrl]. Klikam w komórkę B2 2. Trzymam wciśnięty lewy przycisk myszy przeciągam do komórki D5 Rysunek 6. Zaznaczanie zakresu komórek

9 [8/25] [Calc] Przytrzymuję wciśnięty przycisk [Ctrl] i klikam dowolne komórki Rysunek 7. Zaznaczanie niespójnych zakresów komórek Edycja zawartości komórek Uwaga: liczby i daty wpisywane do komórki są wyrównywane do prawej jej krawędzi, teksty do lewej. Stwórzmy przykładowy arkusz zawierający zestawienie kosztów paliwa samochodu pan Nowaka w styczniu 207r, Na początku należy usunąć wszystkie dane, które są wpisane do tego arkusza. Zaznaczamy zatem cały arkusz i wciskamy klawisz [Delete] na klawiaturze.. Rozpoczynamy od wpisania nagłówka w komórce A: Zestawienie kosztów zakupu paliwa styczeń 207. Zauważmy, że wprowadzony tekst jest dłuższy niż szerokość komórki i rozciąga się aż do komórki D. Dopóki w komórkach B, C, D nie umieścimy żadnych danych, tekst wyświetlany będzie w całości. W przypadku, gdy któraś z tych komórek nie będzie pusta, tekst zostanie obcięty, a miejsce obcięcia zostanie zaznaczone czerwonym trójkątem 2. W komórce A2 wpisujemy tekst: Data, w B2: Ilość paliwa, w C2: Cena za litr. 3. W komórkach A3, A4, A5, A6, A7 wpisujemy odpowiednio daty tankowań: 2 styczeń [Enter], 8 styczeń [Enter], 5 styczeń [Enter], 2 styczeń [Enter], 27 styczeń [Enter]. Zauważmy, że daty te zostaną automatycznie przeformatowane na format daty, tak jak na poniższym rysunku 4. W polach od B2 do B7 wpisujemy liczbę zatankowanych litrów paliwa: 48 [Enter], 32 [Enter], 46 [Enter], 43 [Enter], 49 [Enter] 5. W polach od C2 do C7 wpisujemy cenę za litr paliwa: 4,90 [Enter], 4,85 [Enter], 4,87 [Enter], 5,5 [Enter], 5,0 [Enter] Nasz arkusz powinien wyglądać następująco:

10 [9/25] [Calc] Rysunek 8. Arkusz wypełniony danymi Uzupełnijmy teraz arkusz formułami pozwalającymi obliczyć miesięczny koszt paliwa:. W komórce D2 wpisujemy tekst: Koszt paliwa [Enter] W komórce D3 wpisujemy: =B3*C3. Program wyliczy wartość iloczynu i wyświetli ją w komórce. W komórce pojawia się wynik formuły, natomiast na pasku formuły jej definicja. Formułę w komórce D3 możemy również zapisać inaczej: klikamy komórkę D3, naciskamy klawisz [=] na klawiaturze, klikamy komórkę B3, wciskamy klawisz [*] na klawiaturze i klikamy komórkę C3, a następnie wciskamy [Enter] Rysunek 9. Wprowadzenie for muły do komórki D3 Analogicznie, moglibyśmy dalej wpisywać odpowiednie formuły, lecz jest to pracochłonne. Każda aktywna (bieżąca) komórka ma w prawym dolnym rogu mały kwadracik zwany uchwytem autowypełniania

11 [0/25] [Calc] Uchwyt autowypełniania Rysunek 20. Uchwyt autowypełniana W momencie, gdy naprowadzę kursor myszy na ten kwadracik pojawi się symbol +, tak jak na rysunku poniżej Rysunek 2. Uchwyt autowypełniana Wystarczy kliknąć ten kwadracik i przytrzymując wciśnięty lewy przycisk myszy, przeciągając kursor do komórki D7. Program automatycznie skopiuje formuły do zaznaczonych komórek, zmieniając jednocześnie odpowiednie adresy wchodzące w jej skład. W komórce D4 jest formuła =B4*C4, w D5 mamy =B5*C5, w D6 jest =B6*C6, a w D7 B7*C7. W efekcie otrzymamy automatycznie wypełnioną grup komórek: Rysunek 22. Zakres komórek wypełniony formułami Miesięczny koszt paliwa otrzymamy, sumując wartości z zakresu D3:D7. Postępujemy następująco:. Klikamy komórkę D8 2. Klikamy przycisk Ʃ w pasku formuły 3. Wciskamy klawisz [Enter] Program automatycznie wypełni komórkę D8 formułą sumowania

12 [/25] [Calc] 2 Rysunek 23.Użycie formuły Autosumowanie Na poniższym rysunku widać, że po wybraniu przycisku sigma (Ʃ) w komórce pojawi się zapis =SUMA(D3:D7). Zapis D3:D7 oznacza, że do obliczeń program ma pobrać zawartość komórek od D3 do D7 Rysunek 24. Treść formuły Autosumowania Po wciśnięciu [Enter] komórka D8 zostanie wypełniona wartością Rysunek 25. Efekt funkcji Autosumowania Edycję komórki możemy dokonać za pomocą myszki i to jest najlepsza metoda. Prześledźmy ten sposób na przykładzie, dodając w arkuszu nowe pole zawierające średnią cenę paliwa w danym miesiącu.

13 [2/25] [Calc]. W komórce A8 wpiszmy tekst: Łączne koszty:, a w komórce A9: Średnia cena paliwa: 2. Klikamy komórkę C9, a następnie ikonę Funkcji = w pasku formuły 2 Rysunek 26. Definiowanie formuły 3. Wybieramy myszą funkcję, za pomocą której zostanie obliczona wartość średniej. Po wciśnięciu = klikamy po lewej stronie w pasku funkcji przycisk rozwijający listę dostępnych funkcji 4. Klikamy funkcję ŚREDNIA 3 Rysunek 27. Wybór funkcji ŚREDNIA 5. Zaznaczamy komórki, na podstawie których ma zostać obliczona średnia. W tym celu klikamy pierwszą komórkę C3 i przytrzymując wciśnięty lewy przycisk myszy, przeciągamy kursor do ostatniej komórki, czyli C7. Zwalniamy lewy przycisk myszy. Formuła automatycznie obliczy wartość średniej 6. W ostatnim kroku klikamy w pasku formuły przycisk Akceptuj 4

14 [3/25] [Calc] 6 5 Rysunek 28. Obliczanie wartości średniej arytmetycznej W wyniku tych wykonania tych czynności w komórce C9 zostanie obliczona wartość średniej, tak jak poniżej Rysunek 29. Wyznaczenie wartości średniej Dodawanie i usuwanie komórek Często podczas edycji arkusza zachodzi potrzeba umieszczenia nowych danych pomiędzy danymi już wcześniej wprowadzonymi. W naszym przykładzie zaszła potrzeba dopisania pustego wiersza, w którym dopiszemy dodatkowe tankowanie w dniu stycznia 207. Musimy zatem pomiędzy wiersz 4 a 5 wstawić nowy pusty. Aby wstawić nowy pusty wiersz między 4 a 5 należy:. W polu nagłówka wiersza kliknąć prawym przyciskiem myszy nagłówek wiersza 5-tego 2. W rozwiniętym menu podręcznym kliknąć polecenie Wstaw wiersze powyżej

15 [4/25] [Calc] 2 Rysunek 30. Wstawianie pustych wierszy W wyniku wykonania tych czynności pojawił się nowy pusty wiersz 5-ty, a kolejne zostaną automatycznie przenumerowane Rysunek 3. Wstawiony nowy pusty wiersz Wpiszmy teraz nowe dane do komórek A5:C5: stycznia [Tab], 28 [Tab], 4,8. Należy teraz skopiować formułę z komórki D4 do D5. Klikamy zatem komórkę D3 i przeciągamy uchwytem Autowypełniania w dół do komórki D5. Otrzymamy wygląd taki jak na rysunku 32. Rysunek 32. Uzupełnianie formułą dodatkowej komórki

16 [5/25] [Calc] Formatowanie komórek Program po jego uruchomieniu ma swoje ustawienia domyślne (krój czcionki, rozmiar czcionki, wyrównania tekstu, wyrównania liczb, itp.), co czasami nie jest wystarczającym rozwiązaniem, zwłaszcza, że wszystkie dane dotyczące wydatków powinny być zapisane w formacie walutowym. Aby zobaczyć jak będzie wyglądał nasz arkusz przy użyciu domyślnych usttawień, należy uruchomić Podgląd wydruku:. W pasku górnego menu klikamy przycisk Plik 2. W rozwiniętym oknie klikamy polecenie Podgląd wydruku Rysunek 33. Uruchamianie Podglądu wydruku Nasz arkusz powinien wyglądać następująco:

17 [6/25] [Calc] Rysunek 34. Podgląd wydruku arkusza Formatowanie poszczególnych komórek rozpoczynamy od ich zaznaczenia, a następnie przy użyciu ikon paska Formatowania doprowadzamy nasz arkusz do następującego wyglądu: Rysunek 35. Sformatowana tabela arkusza Zanim przejdziemy do wykonania wszystkich czynności w celu takiego sformatowania tabeli opiszemy podstawowe ikony na pasku Formatowanie

18 [7/25] [Calc] Zmniejszenie wcięcia Zwiększenie wcięcia Kontur komórki Wypełnienie komórki Odjęcie miejsca dziesiętnego Dodanie miejsca dziesiętnego Zapis standardowy liczby Styl krawędzi Zapis procentowy liczby Zapis walutowy liczby Wyrównaj do dołu Wyrównaj w pionie Wyrównaj do góry Scal i wyśrodkuj komórki Rysunek 36. Przyciski paska Formatowania Zawijaj tekst Wyrównaj do prawej Wyśrodkuj w poziomie Wyrównaj do lewej Kolor tła Kolor czcionki Podkreślenie czcionki Pochylenie czcionki Pogrubienie czcionki Wybór wielkości czcionki Wybór kroju czcionki

19 [8/25] [Calc] Nagłówek tabeli, czyli tekst: Zestawienie kosztów paliwa styczeń 207 należy wyśrodkować, zapisać czcionką pkt, czcionką pogrubioną kursywą:. Zaznacz komórki A:D sposobem przeciągania, opisany wcześniej 2. Na pasku Formatowanie kliknij ikonę Scal i wyśrodkuj 2 Rysunek 37. Zaznaczanie i scalanie komórek 3. W polu Wielkość czcionki wybierz pkt 4. Na pasku Formatowanie kliknij ikonę Pogrubienie 5. Na pasku Formatowanie kliknij ikonę Kursywa 6. Kliknij dwukrotnie prawą krawędź nagłówka kolumny A, dopasowując szerokość tej kolumny do najdłuższego zapisu w tej kolumnie Rysunek 38. Formatowanie komórki Wyrównamy tekst w komórkach A2:D2:. Zaznaczamy zakres A2:D2 sposobem przeciągania 2. Klikamy ikonę Wyśrodkuj w poziomie na pasku Formatowania

20 [9/25] [Calc] 2 Rysunek 39. Wyśrodkowanie zapisów w komórce Formułę z komórki C0 przeniesiemy do komórki D0:. Kliknij komórkę C0 2. Na pasku Standardowym kliknij ikonę Wytnij 3. Kliknij komórkę D0 4. Na pasku Standardowym kliknij ikonę Wklej 5. Wciśnij na klawiaturze klawisz ESC Rysunek 40. Przenoszenie formuły z jednej komórki do drugiej 2 Rysunek 4. Przenoszenie formuły z jednej komórki do drugiej Scal i wyśrodkuj tekst w komórkach A9:C9:. Zaznacz komórki A9:C9 sposobem przeciągania 2. Na pasku Formatowanie kliknij ikonę Scal i wyśrodkuj 3. Zawartość scalonych komórek zapisz czcionką pogrubioną

21 [20/25] [Calc] Rysunek 42. Scalanie komórek Podobnie zrobimy z komórkami A0:C0. Otrzymamy obraz taki, jak na poniższym rysunku: Rysunek 43. Zawartość scalonych komórek Komórki w kolumnie C oraz D, w których występują wartości w złotych zapiszemy w zapisie walutowym:. Zaznacz komórki C3:D0 sposobem przeciągania 2. Na pasku Formatowanie kliknij ikonę Format walutowy 2 Rysunek 44. Zastosowanie zapisu walutowego do zakresu komórek Naszej tabeli nadajmy obramowanie zewnętrzne (krawędzie zewnętrzne)

22 [2/25] [Calc]. Zaznacz zakres A:D0 sposobem prrzeciągania 2. Na pasku górnego menu kliknij Format 3. W rozwiniętym menu kliknij polecenie Komórki 2 3 Rysunek 45. Otwieranie okna Formatowanie komórki 4. W wyświetlonym oknie Formatuj komórki w polu szerokość z listy wybierz 2 pkt 5. Kliknij przycisk Tylko zewnętrzne krawędzie po lewej stronie okna 6. Kliknij przycisk OK 5 4 Rysunek 46. Nadawanie krawędzi zakresowi komórek Pozostałe krawędzie zapiszmy szerokością 0,75 pkt:. W oknie Formatuj komórki na rysunku Rozmieszczanie linii użytkownika kliknij poziomą krawędź środkową 6

23 [22/25] [Calc] 2. W polu szerokość wybierz 0,75 pkt 3. na rysunku Rozmieszczanie linii użytkownika kliknij pionową krawędź środkową 4. Kliknij przycisk OK Rysunek 47. Nadawanie środkowych krawędzi zakresowi komórek Po tych czynnościach otrzymujemy obraz taki jak na poniższym rysunku: Rysunek 48. Tabela po nadaniu wszystkich krawędzi Komórkom pierwszego wiersza: Zestawienie kosztów zakupu paliwa styczeń 207 nadajmy szare tło:. Kliknij komórkę A 2. Na pasku formatowania kliknij strzałkę ikony Kolor tła 3. Na liście dostępnych kolorów kliknij szósty kolor os prawe strony pierwszego wiersza 4. Na pasku formatowania kliknij strzałkę ikony Kolor czcionki 5. Na liście dostępnych kolorów kliknij szósty kolor zielony

24 [23/25] [Calc] 2 3 Rysunek 49. Nadawanie tła komórkom 4 5 Rysunek 49. Nadawanie koloru zawartości komórki Po wykonaniu tych czynności otrzymujemy poniższy obraz:

25 Rysunek 50. Sformatowana tabela arkusza [24/25] [Calc]