Logika [dla Psychologii UW] Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl Uniwersytet Warszawski 12 pa¹dziernika 2011 Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 1 / 20
Plan wykªadu 1 Co to jest logika? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 2 / 20
Plan wykªadu 1 Co to jest logika? 2 Poj cie zdania w sensie logicznym Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 2 / 20
Plan wykªadu 1 Co to jest logika? 2 Poj cie zdania w sensie logicznym 3 Poj cie wypowiedzi performatywnej Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 2 / 20
Kilka cytatów John Stuart Mill (1806-1873) Logika jest wspólnym s dzi i rozjemc we wszelkich dociekaniach poszczególnych. Nie podejmuje si ona szuka przesªanek uzasadnienia, lecz tylko podejmuje si okre±li, czy te przesªanki zostaªy znalezione. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 3 / 20
Kilka cytatów John Stuart Mill (1806-1873) Logika jest wspólnym s dzi i rozjemc we wszelkich dociekaniach poszczególnych. Nie podejmuje si ona szuka przesªanek uzasadnienia, lecz tylko podejmuje si okre±li, czy te przesªanki zostaªy znalezione. Gottlob Frege (1848-1925) Chocia» wszelkie nauki maj na celu prawd, to jednak logika zajmuje si ni w jeszcze caªkiem inny sposób [...] Odkrywanie prawd jest zadaniem wszelkiej nauki; zadaniem logiki jest odkrywanie praw prawdziwo±ci Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 3 / 20
Kilka cytatów John Stuart Mill (1806-1873) Logika jest wspólnym s dzi i rozjemc we wszelkich dociekaniach poszczególnych. Nie podejmuje si ona szuka przesªanek uzasadnienia, lecz tylko podejmuje si okre±li, czy te przesªanki zostaªy znalezione. Gottlob Frege (1848-1925) Chocia» wszelkie nauki maj na celu prawd, to jednak logika zajmuje si ni w jeszcze caªkiem inny sposób [...] Odkrywanie prawd jest zadaniem wszelkiej nauki; zadaniem logiki jest odkrywanie praw prawdziwo±ci Lewis Carroll (1832-1898) Wr cz przeciwnie ci gn ª Tweedledee je»eli tak byªo, to mogªo by, a gdyby tak byªo, to by byªo; ale skoro tak nie jest, to nie jest. To jest logika. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 3 / 20
Denicja logiki? Logika Dyscyplina zajmuj ca si wnioskowaniami, warunkami ich poprawno±ci oraz uwarunkowaniami warunków poprawno±ci wnioskowa«tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 4 / 20
Denicja logiki? Logika Dyscyplina zajmuj ca si wnioskowaniami, warunkami ich poprawno±ci oraz uwarunkowaniami warunków poprawno±ci wnioskowa«logika To, czym zajmuj si logicy - wnioskowania, interpretacja wypowiedzi, strategie argumentacyjne, metodologia nauk etc. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 4 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 1 (1) Rodzeni bracia maj zawsze takie same nazwiska. (2) Jan jest rodzonym bratem Pawªa. (3) Jan ma na nazwisko Nowak. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 1 (1) Rodzeni bracia maj zawsze takie same nazwiska. (2) Jan jest rodzonym bratem Pawªa. (3) Jan ma na nazwisko Nowak. Zatem: (4) Paweª ma na nazwisko Nowak Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 1 (1) Rodzeni bracia maj zawsze takie same nazwiska. (2) Jan jest rodzonym bratem Pawªa. (3) Jan ma na nazwisko Nowak. Zatem: (4) Paweª ma na nazwisko Nowak WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 2 (1) Ten student jest psychologiem. (2) Tamten student jest psychologiem. (3) I ten student jest psychologiem. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 1 (1) Rodzeni bracia maj zawsze takie same nazwiska. (2) Jan jest rodzonym bratem Pawªa. (3) Jan ma na nazwisko Nowak. Zatem: (4) Paweª ma na nazwisko Nowak WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 2 (1) Ten student jest psychologiem. (2) Tamten student jest psychologiem. (3) I ten student jest psychologiem. Zatem: (4) Wszyscy studenci to psycholodzy. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Poj cie wnioskowania WNIOSKOWANIE Przej±cie od pewnych przesªanek do pewnych wniosków. WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 1 (1) Rodzeni bracia maj zawsze takie same nazwiska. (2) Jan jest rodzonym bratem Pawªa. (3) Jan ma na nazwisko Nowak. Zatem: (4) Paweª ma na nazwisko Nowak WNIOSKOWANIE - PRZYKŠAD 2 (1) Ten student jest psychologiem. (2) Tamten student jest psychologiem. (3) I ten student jest psychologiem. Zatem: (4) Wszyscy studenci to psycholodzy. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 5 / 20
Zdanie w sensie logiki Zdanie w sensie logiki Zarówno przesªanki jak i wnioski s zdaniami w sensie logicznym. Co to jest zdanie w sensie logicznym? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 6 / 20
Zdanie w sensie logiki Zdanie w sensie logiki Zarówno przesªanki jak i wnioski s zdaniami w sensie logicznym. Co to jest zdanie w sensie logicznym? Jest to ka»de poprawnie zbudowane zdanie (pewnego j zyka), które posiada warto± logiczn : jest prawdziwe lub faªszywe. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 6 / 20
Zdania w sensie logicznym PRZYKŠADY ZDA W SENSIE LOGICZNYM (1) Polska graniczy z Biaªorusi. (2) Ka»dy Polak potra mówi po angielsku. (3) Na kangurach nie rosn poziomki. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 7 / 20
Zdania w sensie logicznym PRZYKŠADY ZDA W SENSIE LOGICZNYM (1) Polska graniczy z Biaªorusi. (2) Ka»dy Polak potra mówi po angielsku. (3) Na kangurach nie rosn poziomki. PRZYKŠADY ZDA, KTÓRE NIE S ZDANIAMI W SENSIE LOGICZNYM (1) Wypowiadam wojn Jamajce! (2) Chrzcz ci imieniem Kleofas. (3) Dlaczego istnieje raczej co± ni» nic? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 7 / 20
Zdania w sensie logicznym PRZYKŠADY ZDA W SENSIE LOGICZNYM (1) Polska graniczy z Biaªorusi. (2) Ka»dy Polak potra mówi po angielsku. (3) Na kangurach nie rosn poziomki. PRZYKŠADY ZDA, KTÓRE NIE S ZDANIAMI W SENSIE LOGICZNYM (1) Wypowiadam wojn Jamajce! (2) Chrzcz ci imieniem Kleofas. (3) Dlaczego istnieje raczej co± ni» nic? Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 7 / 20
Wypowiedzi performatywne Przykªadami wypowiedzi, które s zdaniami oznajmuj cymi, ale nie s zarazem zdaniami w sensie logicznym s tzw. wypowiedzi performatywne, czyli wypowiedzi, które (wygªoszone w odpowiednich okoliczno±ciach) stwarzaj pewien fakt. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 8 / 20
John L. Austin (1911-1960) Poj cie wypowiedzi performatywnej zostaªo wprowadzone i poddane analizie przez Austina w wykªadach z lat 1952-1955 opublikowanych (po±miertnie) w roku 1962 jako: How to Do Things with Words? (Jak dziaªa sªowami?) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 9 / 20
John L. Austin (1911-1960) Poj cie wypowiedzi performatywnej zostaªo wprowadzone i poddane analizie przez Austina w wykªadach z lat 1952-1955 opublikowanych (po±miertnie) w roku 1962 jako: How to Do Things with Words? (Jak dziaªa sªowami?) Macie peªne prawo nie wiedzie, co znaczy sªowo performatywne. Sªowo jest nowe i brzydkie, i mo»e nie ma nawet specjalnego znaczenia. (John L. Austin) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 9 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: (i) w pierwszej osobie; Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: (i) w pierwszej osobie; (ii) czasie tera¹niejszym; Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: (i) w pierwszej osobie; (ii) czasie tera¹niejszym; (iii) stronie czynnej; Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: (i) w pierwszej osobie; (ii) czasie tera¹niejszym; (iii) stronie czynnej; (iv) trybie oznajmuj cym; Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Wypowiedzi performatywne PRZYKŠADY WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH (1) Zakªadam si o pi zªotych,»e jutro b dzie padaªo. (2) Nadaj temu statkowi imi ORP Fl dra. (3) Wypowiadam wojn Burkina Faso. (4) Przepraszam. (5) Pasuj ci na rycerza. (6) Skazuj ci na dziesi lat ci»kich robót. (7) Zapisuj ci w spadku mojego Rafaela. Jak rozpozna wypowied¹ performatywn? Wypowiedzi performatywne s ZAZWYCZAJ wypowiedziami: (i) w pierwszej osobie; (ii) czasie tera¹niejszym; (iii) stronie czynnej; (iv) trybie oznajmuj cym; (v) zachowuj cymi sensowno±, gdy poprzedzi si je sªowem niniejszym. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 10 / 20
Dziaªanie testu Austina (1) Skazaªem ci (wczoraj) na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (ii)) (2) Mariola skazuje ci wªa±nie na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (i)) (3) Jestem skazywany na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (iii)) (4) Skazywaªbym ci na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (iv)) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 11 / 20
Dziaªanie testu Austina (1) Skazaªem ci (wczoraj) na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (ii)) (2) Mariola skazuje ci wªa±nie na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (i)) (3) Jestem skazywany na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (iii)) (4) Skazywaªbym ci na dziesi lat ci»kich robót. (warunek (iv)) Dziaªanie testu Austina (1) Niniejszym skazaªem ci (wczoraj) na dziesi lat ci»kich robót. (?) (2) Niniejszym Mariola skazuje ci wªa±nie na dziesi lat ci»kich robót. (?) (3) Niniejszym jestem skazywany na dziesi lat ci»kich robót. (?) (4) Niniejszym teraz gram na gitarze. (?) Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 11 / 20
Zaznaczyli±my powy»ej,»e przy pewnej interpretacji zdania otó» ka»de ze zda«(1)-(4) mo»e by u»yte tak,»e nie b dzie zdaniem w sensie logiki (np. (1) jako przysi ga). Nie zmienia to w niczym tego,»e zdania te w u»yte do stwierdzenia faktów nie przechodz testu z niniejszym. adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 12 / 20
Zaznaczyli±my powy»ej,»e przy pewnej interpretacji zdania otó» ka»de ze zda«(1)-(4) mo»e by u»yte tak,»e nie b dzie zdaniem w sensie logiki (np. (1) jako przysi ga). Nie zmienia to w niczym tego,»e zdania te w u»yte do stwierdzenia faktów nie przechodz testu z niniejszym. Zarazem jednak pokazuje to,»e pewne zdania mog by u»yte performatywnie nie maj c przy tym po» danej formy gramatycznej. adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 12 / 20
Zaznaczyli±my powy»ej,»e przy pewnej interpretacji zdania otó» ka»de ze zda«(1)-(4) mo»e by u»yte tak,»e nie b dzie zdaniem w sensie logiki (np. (1) jako przysi ga). Nie zmienia to w niczym tego,»e zdania te w u»yte do stwierdzenia faktów nie przechodz testu z niniejszym. Zarazem jednak pokazuje to,»e pewne zdania mog by u»yte performatywnie nie maj c przy tym po» danej formy gramatycznej. Performatywno± jako cecha u»ycia zdania Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 12 / 20
Zasada wyra»alno±ci Ka»dy performatyw niejawny (NP) mo»na przedstawi w formie performatywu jawnego (JP). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 13 / 20
Zasada wyra»alno±ci Ka»dy performatyw niejawny (NP) mo»na przedstawi w formie performatywu jawnego (JP). (NP) Oddam ci jutro 100 zªotych => Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 13 / 20
Zasada wyra»alno±ci Ka»dy performatyw niejawny (NP) mo»na przedstawi w formie performatywu jawnego (JP). (NP) Oddam ci jutro 100 zªotych => (JP) Obiecuj,»e oddam ci jutro 100 zª. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 13 / 20
FORTUNNO PERFORMATYWÓW Tak jak zdania w sensie logicznym (Austin nazwaª odpowiadaj ce im wypowiedzi KONSTATYWAMI) mog by prawdziwe lub faªszywe, tak te» wypowiedzi performatywne mog by nieudane, czyli (jak mówi Austin) NIEFORTUNNE Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 14 / 20
FORTUNNO PERFORMATYWÓW Tak jak zdania w sensie logicznym (Austin nazwaª odpowiadaj ce im wypowiedzi KONSTATYWAMI) mog by prawdziwe lub faªszywe, tak te» wypowiedzi performatywne mog by nieudane, czyli (jak mówi Austin) NIEFORTUNNE Warunki fortunno±ci performatywów = warunki konieczne tego, aby performatyw byª udany. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 14 / 20
FORTUNNO PERFORMATYWÓW Tak jak zdania w sensie logicznym (Austin nazwaª odpowiadaj ce im wypowiedzi KONSTATYWAMI) mog by prawdziwe lub faªszywe, tak te» wypowiedzi performatywne mog by nieudane, czyli (jak mówi Austin) NIEFORTUNNE Warunki fortunno±ci performatywów = warunki konieczne tego, aby performatyw byª udany. Czynniki wpªywaj ce na fortunno± performatywów [Austin] A. (i) Musi istnie pewna konwencjonalna procedura, która ma konwencjonalny skutek. (ii) Okoliczno±ci i osoby musz by odpowiednie, zgodnie z wymogami procedury. B. Procedura musi by przeprowadzona (i) prawidªowo i (ii) w zupeªno±ci. C. Cz sto (i) osoby, o które chodzi musz mie odpowiednie my±li, uczucia i intencje, zgodnie z wymogami oraz (ii) je±li wynika z tego okre±lone post powanie, musz post pi w ten wªa±nie sposób. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 14 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); (3) Niniejszym»eni si z tob. (ad B (i)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); (3) Niniejszym»eni si z tob. (ad B (i)); (4) (Brak potwierdzenia zakªadu) (ad B(ii)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); (3) Niniejszym»eni si z tob. (ad B (i)); (4) (Brak potwierdzenia zakªadu) (ad B(ii)); (5) (Oskar»enie kogo±, gdy si jest przekonanym o niewinno±ci tej osoby) (ad C(i)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); (3) Niniejszym»eni si z tob. (ad B (i)); (4) (Brak potwierdzenia zakªadu) (ad B(ii)); (5) (Oskar»enie kogo±, gdy si jest przekonanym o niewinno±ci tej osoby) (ad C(i)); (6) (Zªo»enie obietnicy, gdy nie ma si zamiaru dotrzyma sªowa) (ad C(ii)); adeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
WARUNKI FORTUNNO CI - PRZYKŠADY (1) Niniejszym rozwodz si z tob. (ad A (i)); (2) (Wyrok ogªoszony przez nieuprawnion do tego osob ). (ad A (ii)); (3) Niniejszym»eni si z tob. (ad B (i)); (4) (Brak potwierdzenia zakªadu) (ad B(ii)); (5) (Oskar»enie kogo±, gdy si jest przekonanym o niewinno±ci tej osoby) (ad C(i)); (6) (Zªo»enie obietnicy, gdy nie ma si zamiaru dotrzyma sªowa) (ad C(ii)); Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 15 / 20
Trzy aspekty wypowiedzi Performatywno± jest zatem raczej cech u»ycia zdania. Austin wyró»niaª trzy sensy, w których u»ycie zdania jest wykonaniem pewnej czynno±ci zrobieniem czego±: (A1) Akt lokucyjny wypowiedzenie zdania, które ma okre±lony sens. (A2) Akt illokucyjny zªo»enie przez wypowiedzenie zdania obietnicy, oferty, stwierdzenie czego± (dzi ki konwencjonalnej mocy zwi zanej ze zdaniem lub jego performatywn parafraz ). (A3) Akt perlokucyjny wywoªanie przez wypowiedzenie zdania pewnego skutku (np. na odbiorcach wypowiedzi). Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 16 / 20
PRZYKŠADY Wypowiadaj c zdanie Wypowiadam wojn Albanii prezydent Burkina Faso dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 17 / 20
PRZYKŠADY Wypowiadaj c zdanie Wypowiadam wojn Albanii prezydent Burkina Faso dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: (A1) [LOKUCJA] wygªasza zdanie, które ma okre±lony sens; (A2) [ILLOKUCJA] przy u»yciu tego zdania wypowiada wojn Albanii; (A3) [PERLOKUCJA] wprowadza faktycznie dwa kraje w stan wojny. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 17 / 20
PRZYKŠADY Wypowiadaj c zdanie Wypowiadam wojn Albanii prezydent Burkina Faso dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: (A1) [LOKUCJA] wygªasza zdanie, które ma okre±lony sens; (A2) [ILLOKUCJA] przy u»yciu tego zdania wypowiada wojn Albanii; (A3) [PERLOKUCJA] wprowadza faktycznie dwa kraje w stan wojny. Wypowiadaj c zdanie Obiecuj,»e si z tob o»eni Bogumiª cierka dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 17 / 20
PRZYKŠADY Wypowiadaj c zdanie Wypowiadam wojn Albanii prezydent Burkina Faso dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: (A1) [LOKUCJA] wygªasza zdanie, które ma okre±lony sens; (A2) [ILLOKUCJA] przy u»yciu tego zdania wypowiada wojn Albanii; (A3) [PERLOKUCJA] wprowadza faktycznie dwa kraje w stan wojny. Wypowiadaj c zdanie Obiecuj,»e si z tob o»eni Bogumiª cierka dokonuje nast puj cych trzech czynno±ci: (A1) [LOKUCJA] wygªasza zdanie, które ma okre±lony sens; (A2) [ILLOKUCJA] przy u»yciu tego zdania skªada obietnic ; (A3) [PERLOKUCJA] wywoªuje w Kunegundzie Kape przypªyw ciepªych wzgl dem niego uczu. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 17 / 20
PERLOKUCJA - RODZAJE SKUTKÓW (Hans Reichenbach, 1946) SKUTKI KOMUNIKATYWNE Wywoªanie w sªuchaczu pewnego przekonania. SKUTKI SUGESTYWNE Wywoªanie w sªuchaczu pewnego uczucia lub uczu. SKUTKI PROMOTYWNE Skªonienie sªuchacza do okre±lonego dziaªania. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 18 / 20
PERLOKUCJA - RODZAJE SKUTKÓW (Hans Reichenbach, 1946) SKUTKI KOMUNIKATYWNE Wywoªanie w sªuchaczu pewnego przekonania. SKUTKI SUGESTYWNE Wywoªanie w sªuchaczu pewnego uczucia lub uczu. SKUTKI PROMOTYWNE Skªonienie sªuchacza do okre±lonego dziaªania. PRZYKŠADY Kunegunda Kape sªysz c od Bogumiªa cierki obietnic,»e ten si z ni o»eni: SKUTKI KOMUNIKATYWNE nabiera przekonania,»e Bogumiª cierka zªo»yª jej t obietnic ; SKUTKI SUGESTYWNE ma gwaªtowny przypªyw gor cych uczu do Bogumiªa cierki; SKUTKI PROMOTYWNE omdlewa w ramionach Bogumiªa cierki. Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 18 / 20
Literatura [nad wyraz obowi zkowa] Kazimierz Ajdukiewicz (ró»ne wydania) Logika pragmatyczna, PWN [cz ±ci 1 i 2] Stephen Levinson (2010) Pragmatyka, PWN [rozdziaªy 1 i 3] John Macnamara (1993) Logika i psychologia, PWN [caªo± ] Marek Tokarz (2006) Argumentacja, perswazja, manipulacja, GWP [wykªad 1-7, 10, 12] Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 19 / 20
KONIEC Tadeusz Ciecierski taci@uw.edu.pl (UniwersytetLogika[dla Warszawski) Psychologii UW] 12 pa¹dziernika 2011 20 / 20