Pomiar popytu i podaży kompetencji na rynku pracy

2011 Pomiar popytu i podaży kompetencji na rynku pracy dr hab. Jarosław Górniak, prof. UJ dr Szymon Czarnik Warszawa, 16 czerwca 2011

Plan prezentacji Problemy pomiaru kompetencji Koncepcja badania Pomiar obiektywny vs. deklaratywny Sposoby deklaratywnego pomiaru kompetencji Kompetencje ogólne i ich wymiary Zebrane dane nt. kompetencji i kwalifikacji Przykłady analiz [2]

PROBLEMY POMIARU KOMPETENCJI [3]

Koncepcja badania kompetencji Popyt ISCO ISCO Podaż Kompetencje /kwalifikacje (braki) Kompetencje /kwalifikacje (samoocena) Pracodawcy Pracownicy Uczniowie / studenci Bezrobotni [4]

International Standard Classification of Occupations 1. Jaką pracę Pani wykonuje? Jak się nazywa Pani zawód lub zajęcie? 2. Co Pani w tej pracy robi? Jakie są Pani główne obowiązki? 3. A jak się nazywa Pani stanowisko pracy (stanowisko robocze)? 4. Co produkuje, jakie świadczy usługi, lub czym się zajmuje Pani zakład pracy? [5]

Warunki ograniczające sposób pomiaru kompetencji pomiar w ramach szerszego badania sondażowego ograniczenie czasu podtrzymanie pozytywnej atmosfery wywiadu osadzenie pomiaru w kontekście zawodowym jednolity sposób pomiaru dla różnych kompetencji rozróżnienie umiejętności i motywacji możliwośd zestawiania informacji o popycie i podaży [6]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR OBIEKTYWNY WIEDZA Jaka kombinacja klawiszy pozwala kopiować wybrany fragment tekstu? CTRL + A CTRL + C CTRL + V CTRL + X CTRL + Z UMIEJĘTNOŚCI Zaznacz kółkiem, która z liczb będzie większa: [7]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY INDYWIDUALNY osoba KOLEKTYWNY zawód UOGÓLNIONY zgeneralizowane kompetencje SKONKRETYZOWANY określone czynności, sytuacje samoocena odczucie chęd częstośd minimum średnia ważnośd [8]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY KOLEKTYWNY UOGÓLNIONY ważnośd The Occupational Information Network (O*NET) U.S. Department of Labor/Employment and Training Administration Jak ważna w Pana/-i obecnej pracy jest umiejętność KRYTYCZNEGO MYŚLENIA? zupełnie nieważna mało ważna ważna bardzo ważna ekstrem. ważna 1 2 3 4 5 [9]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY KOLEKTYWNY SKONKRETYZOWANY minimum The Occupational Information Network (O*NET) U.S. Department of Labor/Employment and Training Administration Jaki poziom umiejętności KRYTYCZNEGO MYŚLENIA jest potrzebny do wykonywania Pana/-i obecnej pracy? ustalić, czy podwładny ma dobre usprawiedliwienie spóźnienia ocenić skargę konsumenta i odpowiednio na nią zareagować napisać pozew podważający prawo federalne 1 2 3 4 5 6 7 [10]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY INDYWIDUALNY SKONKRETYZOWANY częstośd Jak często do wykonania swoich obowiązków zawodowych korzysta Pan/i z programu Excel lub pokrewnego? prawie codziennie 2-3 razy w tygodniu raz w tygodniu 2-3 razy w miesiącu raz w miesiącu rzadziej niż raz w miesiącu nigdy [11]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY INDYWIDUALNY UOGÓLNIONY samoocena chęd Proszę ocenić poziom swoich umiejętności pod względem organizowania i prowadzenia prac biurowych niski podstawowy średni wysoki bardzo wysoki 1 2 3 4 5 A czy chciał(a)by Pan(i) wykonywać pracę wymagającą takiej umiejętności? zdec. nie raczej nie ani tak, ani nie raczej tak zdec. tak 1 2 3 4 5 [12]

Sposoby pomiaru kompetencji POMIAR DEKLARATYWNY INDYWIDUALNY UOGÓLNIONY samoocena chęd PLUSY prostota rozróżnienie umiejętności i motywacji kompetencje aktywne jednolita forma pytao różne kompetencje pracownicy i pracodawcy MINUSY ogólnikowośd potencjalna rozbieżnośd między deklaracjami a rzeczywistością układ odniesienia porównywalnośd różne grupy pracowników pracownicy i pracodawcy [13]

Kontekst zawodowy (badanie pracobiorców) Różne rodzaje pracy wymagają różnych umiejętności i zdolności. Często jest tak, że w jednej lub dwóch dziedzinach nasze możliwości są w miarę wysokie, podczas gdy w innych są one znacznie niższe. Każdy ma też pewne wyobrażenie o tym, jaką pracę chciałby wykonywad. Niekiedy bardzo dobrze potrafimy coś robid, ale nie chcemy wykonywad pracy z tym związanej. Z drugiej strony, możemy bardzo chcied wykonywad pewną pracę, ale na razie nie mied jeszcze wystarczających umiejętności. [14]

Kontekst zawodowy (badanie pracobiorców) Teraz przeczytam Panu(-i) listę różnych umiejętności. Przy każdej z nich poproszę Pana(-ią) o ocenę poziomu własnych umiejętności pod tym względem na 5-punktowej skali, gdzie 1 oznacza poziom niski, 2 podstawowy, 3 średni, 4 wysoki, i 5 bardzo wysoki. Następnie zapytam Pana(-ią), czy chciał(a)by Pan(i) wykonywad pracę wymagającą takiej umiejętności i poproszę o odpowiedź na 5-punktowej skali, gdzie 1 oznacza zdecydowanie nie, 2 raczej nie, 3 ani tak, ani nie, 4 raczej tak, i 5 zdecydowanie tak. [15]

11 klas kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych LUD Kontakty z innymi ludźmi SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd KIE Zdolności kierownicze i organizacja pracy ART Zdolności artystyczne i twórcze TCH Obsługa, montowanie i naprawa urządzeo FIZ Sprawnośd fizyczna DYS Dyspozycyjnośd [16]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo szybkie streszczanie dużej ilości tekstu KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu logiczne myślenie, analiza faktów BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych LUD Kontakty ciągłe z uczenie innymi ludźmi się nowych rzeczy SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd KIE Zdolności kierownicze i organizacja pracy ART Zdolności artystyczne i twórcze TCH Obsługa, montowanie i naprawa urządzeo FIZ Sprawnośd fizyczna DYS Dyspozycyjnośd [17]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu wykonywanie prostych rachunków BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych wykonywanie zaawansowanych obliczeo matematycznych LUD Kontakty z innymi ludźmi SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd KIE Zdolności kierownicze i organizacja pracy ART Zdolności artystyczne i twórcze TCH Obsługa, montowanie i naprawa urządzeo FIZ Sprawnośd fizyczna DYS Dyspozycyjnośd [18]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych podstawowa znajomośd pakietu typu MS Office LUD Kontakty z innymi ludźmi wykorzystanie Internetu: przeszukiwanie stron SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd internetowych, obsługa poczty elektronicznej KIE Zdolności znajomości kierownicze specjalistycznych i organizacja programów, pracy umiejętnośd ART Zdolności pisania artystyczne programów i twórcze czy tworzenia stron internetowych TCH Obsługa, montowanie i naprawa urządzeo FIZ Sprawnośd fizyczna DYS Dyspozycyjnośd [19]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych LUD Kontakty z innymi ludźmi SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd współpraca w grupie KIE Zdolności kierownicze i organizacja pracy łatwe nawiązywanie kontaktów ze współpracownikami ART Zdolności artystyczne i twórcze czy klientami TCH Obsługa, bycie montowanie komunikatywnym i naprawa i jasne urządzeo przekazywanie myśli FIZ Sprawnośd rozwiązywanie fizycznakonfliktów pomiędzy ludźmi DYS Dyspozycyjnośd [20]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych LUD Kontakty z innymi ludźmi SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd KIE Zdolności samodzielne kierownicze podejmowanie i organizacja decyzji pracy ART Zdolności przedsiębiorczośd artystyczne i i twórcze przejawianie inicjatywy TCH Obsługa, kreatywnośd montowanie (bycie i naprawa innowacyjnym, urządzeo FIZ Sprawnośd wymyślanie fizyczna nowych rozwiązao) DYS Dyspozycyjnośd odpornośd na stres terminowa realizacja zaplanowanych działao [21]

Wymiary kompetencji ogólnych Treśd kompetencji KOG Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków MAT Wykonywanie obliczeo KOM Obsługa komputera i wykorzystanie internetu BIU Organizowanie i prowadzenie prac biurowych LUD Kontakty z innymi ludźmi SAM Samoorganizacja pracy i przejawianie inicjatywy, terminowośd KIE Zdolności kierownicze i organizacja pracy ART Zdolności artystyczne i twórcze TCH Obsługa, gotowośd montowanie do częstych i naprawa wyjazdów urządzeo elastyczny czas pracy (bez stałych godzin pracy) FIZ Sprawnośd fizyczna DYS Dyspozycyjnośd [22]

Kompetencje i kwalifikacje BADANIA LUDNOŚCI kompetencje (standard) wykształcenie języki doświadczenie zawodowe odbyte szkolenia i samokształcenie -- chęd zdobycia kwalifikacji prawo jazdy certyfikaty -- chęd zdobycia certyfikatów BADANIA PRACODAWCÓW POSZUKIWANI PRACOWNICY kompetencje (standard) wykształcenie / wyuczony zawód doświadczenie / wiek / płed 3 najważniejsze umiejętności języki certyfikaty PRACOWNICY TRUDNI DO ZNALEZIENIA brakujące umiejętności / uprawnienia brak doświadczenia brak motywacji do pracy ZATRUDNIENI brakujące kompetencje tematy szkoleo [23]

PRZYKŁADY ANALIZ [24]

Umiejętności i motywacje [25]

Umiejętności i motywacje [26]

Umiejętności i motywacje [27]

Kompetencyjne wymagania pracodawców Zawód szukanego pracownika LUD SAM DYS KOG FIZ KOM MAT KIE BIU TCH ART Śr. Odch 1 Wyższa kadra kier. 3,4 3,3 2,8 2,8 1,4 2,7 2,3 3,0 1,7 1,0 0,9 2,30 0,76 2 Specjaliści 3,1 3,1 2,4 2,8 1,2 2,9 1,7 1,5 1,6 0,7 1,0 2,00 0,78 3 Średni personel 3,2 3,1 2,5 2,4 1,5 2,6 2,0 1,3 1,8 0,7 0,8 2,00 0,72 4 Prac. biurowi 2,9 3,0 2,2 1,9 1,2 2,5 2,0 0,9 2,1 0,6 0,4 1,79 0,75 5 Prac. usł. i sprzed. 3,1 2,5 2,1 1,8 1,7 1,8 1,5 1,1 1,0 0,4 1,1 1,65 0,57 7 Rob. przem. i rzem. 2,3 2,5 2,1 1,6 2,7 0,8 1,3 0,9 0,2 1,7 0,6 1,51 0,69 8 Operatorzy i mont. 2,6 2,5 2,8 1,6 2,5 0,6 1,2 0,8 0,3 1,9 0,2 1,52 0,84 9 Robotn. niewykw. 2,3 2,6 3,0 2,0 2,9 0,6 1,3 0,9 0,6 1,0 0,2 1,57 0,88 Ogółem 2,8 2,8 2,4 2,1 1,9 1,8 1,6 1,2 1,1 1,1 0,7 1,75 0,58 [28]

Braki kompetencyjne wśród kandydatów Kategoria zawodowa ZAW SAM LUD KWA KOM KOG FIZ JEZ INN DYS TCH ART N 21 Spec. n. fiz., mat. i tech. 63% 1% 0% 28% 12% 0% 0% 1% 29% 0% 0% 0% 38 22 Spec. ds. zdrowia 2% 0% 15% 82% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 17 23 Spec. nauczania i wych. 2% 48% 48% 2% 0% 0% 0% 0% 2% 48% 0% 48% 17 24 Spec. ds.. ekon. i zarządz. 86% 1% 0% 12% 0% 1% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 55 25 Spec. ds. techn inf-kom. 55% 0% 1% 8% 37% 0% 8% 0% 0% 0% 0% 0% 26 31 Śr. pers. fiz/chem/ tech. 99% 35% 0% 34% 11% 35% 35% 0% 0% 0% 0% 0% 20 33 Śr.pers. ds biznesu i adm. 47% 15% 21% 0% 0% 0% 0% 15% 10% 5% 0% 14% 44 51 Prac. usług osobistych 83% 29% 29% 0% 0% 11% 0% 0% 5% 0% 0% 0% 27 52 Sprzedawcy i pokrewni 48% 17% 36% 0% 6% 29% 0% 0% 0% 6% 0% 0% 46 71 Rob. bud. i pokr. (bez el.) 50% 27% 4% 0% 0% 0% 18% 0% 5% 0% 5% 0% 44 72 Rob. obr. met, mech. 44% 11% 0% 1% 0% 0% 0% 26% 1% 26% 28% 0% 67 74 Elektrycy i elektronicy 34% 0% 31% 8% 11% 0% 0% 0% 0% 0% 16% 0% 25 75 Rob. (spoż., drzew., tekst.) 65% 34% 0% 15% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 67 83 Kierowcy i oper. pojazdów 47% 65% 0% 8% 0% 28% 20% 0% 45% 0% 0% 0% 21 Ogółem 47% 18% 15% 11% 8% 6% 6% 6% 5% 4% 4% 3% 612 [29]

K O M P E T E N C J E Braki kompetencyjne wśród zatrudnionych Wielkośd firmy 1-9 10-49 50-249 250-999 1000+ Ogółem N ogółem (1268) (3696) (2746) (1025) (138) (8873) SAM 23% 29% 32% 30% 33% 24% LUD 18% 16% 19% 27% 31% 18% KOM 11% 10% 10% 9% 13% 11% TCH 5% 7% 6% 8% 4% 5% KOG 3% 2% 2% 3% 3% 3% BIU 2% 2% 4% 3% 4% 2% KIE 1% 2% 5% 14% 19% 1% FIZ 1% 1% 3% 1% 1% 1% ART 1% 0% 0% 0% 0% 0% DYS 0% 1% 1% 1% 0% 0% MAT 0% 0% 0% 0% 1% 0% zawodowe 56% 55% 47% 50% 49% 56% języki 5% 5% 13% 10% 14% 5% kwalifikacje 4% 4% 7% 9% 11% 4% inne 2% 4% 5% 8% 9% 2% [30]

Samoocena kompetencji różnice między kategoriami wiekowymi [31]

Samoocena kompetencji różnice między mężczyznami i kobietami Główny zawód LUD DYS SAM FIZ KOG MAT KIE KOM BIU TCH ART 1 Wyższa kadra kier. 0,06 0,28 0,01 0,35-0,09 0,00-0,02 0,10-0,33 1,22-0,28 2 Specjaliści 0,00 0,26 0,06 0,27 0,21 0,34 0,20 0,39-0,02 0,98-0,20 3 Średni personel 0,06 0,27 0,16 0,40 0,15 0,03 0,22 0,28-0,32 1,22-0,11 4 Prac. biurowi -0,03 0,16 0,01 0,28-0,09-0,19-0,10-0,02-0,64 0,87-0,45 5 Prac. usł. i sprzed. 0,17 0,39 0,19 0,33 0,23 0,12 0,33 0,37 0,01 1,10-0,13 6 Roln, ogr., leśn., ryb. -0,12 0,15-0,02 0,17 0,05 0,02 0,02 0,05-0,28 1,17-0,31 7 Rob. przem. i rzem. 0,13 0,52 0,30 0,43 0,20 0,26 0,37 0,40-0,01 1,35-0,20 8 Operatorzy i mont. 0,14 0,26 0,24 0,34 0,09-0,01 0,28 0,16-0,01 0,90-0,18 9 Robotn. niewykw. 0,01 0,30 0,06 0,41 0,05 0,06 0,10 0,29-0,13 1,07-0,14 Ogółem -0,10 0,18-0,05 0,25-0,10-0,09-0,04-0,09-0,42 1,15-0,33 * Wartości dodatnie oznaczają przewagę mężczyzn, ujemne przewagę kobiet. [32]

Monetarny wymiar kompetencji regresja zarobków przy kontroli wieku i płci Główny zawód KOG KOM SAM KIE LUD MAT BIU FIZ DYS TCH ART. 1 Wyższa kadra kier. 639 169 156 2 Specjaliści 355 379 217 224 121 154 145 49 3 Średni personel 341 275 362 232 198 260 219 170 200 148 131 4 Prac. biurowi 214 196 185 178 46 163 161 92 115 5 Prac. usł. i sprzed. 200 155 203 215 126 163 170 119 152 124 87 6 Roln, ogr., leśn., ryb. 257 226 269 223 307 233 174 159 155 201 132 7 Rob. przem. i rzem. 227 215 280 238 199 215 174 230 196 195 125 8 Operatorzy i mont. 189 197 242 121 168 83 83 225 62 109 9 Robotn. niewykw. 138 158 173 130 127 126 108 117 99 104 60 Tabela zawiera współczynniki regresji dla poszczególnych kompetencji, wyliczone w modelach prognozujących zarobki na podstawie trzech zmiennych niezależnych: poziomu danej kompetencji, wieku oraz płci badanych. Uwzględniono osoby o zarobkach nie przekraczających 10 tys. złotych. Puste pola w tabeli oznaczają brak istotnej zależności. [33]

Dziękujemy za uwagę. dr hab. Jarosław Górniak, prof. UJ jaroslaw.gorniak@uj.edu.pl dr Szymon Czarnik szymon.czarnik@uj.edu.pl [34]