Warszawa, 22 czerwca 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-O.431.7.2016 Pan Zdzisław Biszewski Dyrektor Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej ul. Nowogrodzka 62a, 02-002 Warszawa WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 176b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575) zespół inspektorów Wydziału Polityki Społecznej Oddział w Delegaturze Placówce Zamiejscowej w Ostrołęce Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Małgorzata Brzozowa-Tyszka starszy inspektor wojewódzki i Mirosław Czaplicki inspektor wojewódzki, przeprowadzili w dniach 18-22, 25, 27 i 29 kwietnia oraz 4-6 i 9 maja 2016 r. kontrolę doraźną w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym w Warszawie Oddział Zamiejscowy w Ostrołęce Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej. Zakres kontroli obejmował realizację niektórych zadań ustawowych w ośrodku adopcyjnym w latach 2012-2015, w tym procedur przysposobienia, między innymi kwalifikację dzieci zgłoszonych do adopcji, z uwzględnieniem kwalifikacji dzieci do przysposobienia związanego ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka poza granice Rzeczypospolitej Polskiej, przygotowanie i kwalifikację osób zgłaszających gotowość do przysposobienia dziecka oraz udział pracowników ośrodka adopcyjnego w okresowej ocenie sytuacji dziecka.
Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszach ustaleń kontroli podpisanych w dniu 25 maja 2016 r. przez kierownika Oddziału Zamiejscowego w Ostrołęce Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego Panią Eugenię Bachmurę. Na podstawie art. 197d wyżej wymienionej ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Oddział Zamiejscowy w Ostrołęce Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie działa w ramach Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, stosownie do 2 ust. 3 pkt 5 Statutu Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, przyjętego uchwałą Nr 158/11 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 24 października 2011 r. ze zmianą wprowadzoną uchwałą Nr 116/12 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 21 maja 2012 r. Strukturę organizacyjną, zadania i zakres działania Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego, zgodnie z 6 ust. 2 i 3 Statutu MCPS, określa jego Regulamin Organizacyjny, wprowadzony zarządzeniem Nr 8/2012 Dyrektora Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2012 r. Zgodnie z postanowieniami 8 ust. 2 Regulaminu Organizacyjnego w WOA funkcjonują oddziały zamiejscowe nadzorowane bezpośrednio przez dyrektora WOA. Do zadań oddziałów zamiejscowych, stosownie do 15 Regulaminu, należy prowadzenie spraw z zakresu realizacji procedur adopcyjnych, za wyjątkiem prowadzenia Wojewódzkiego Banku Danych, współpraca z komórkami organizacyjnymi Ośrodka oraz prowadzenie kancelarii Oddziału. Wojewódzki Bank Danych prowadzony jest przez Dział Adopcyjny Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie na podstawie zarządzenia Nr 215/12 Marszałka Województwa Mazowieckiego z dnia 20 marca 2012 r. Zgodnie z 10 ust. 1 Regulaminu oddziałami zamiejscowymi kierują kierownicy oddziałów zatrudnieni przez dyrektora Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej w porozumieniu z dyrektorem WOA. Kierownikiem Oddziału Zamiejscowego w Ostrołęce Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie jest Pani Eugenia Bachmura. W Oddziale poza kierownikiem zatrudnione są 3 osoby: dwóch pedagogów w pełnym wymiarze czasu pracy: Danuta Szymaniewska i Magdalena Kłak oraz psycholog Łukasz Możejewski na ¼ etatu. Aktualnie Pani Magdalena Kłak przebywa na urlopie macierzyńskim. Na czas jej nieobecności w pracy od dnia 2 listopada 2015 r. zatrudniona została Pani Anna Gadomska. 2
Jednym z zadań ośrodka adopcyjnego określonym w art. 156 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest promowanie idei adopcji, w tym poszukiwanie kandydatów do przysposobienia dziecka. W ramach promocji adopcji Oddział Zamiejscowy w Ostrołęce w okresie objętym kontrolą rozpowszechniał materiały promujące rodzicielstwo adopcyjne, ulotki informacyjne o organizacji adopcji w województwie mazowieckim oraz o działalności poszczególnych oddziałów zamiejscowych Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie. Rozprowadzał wydane w latach wcześniejszych opracowania prac uczestników szkoleń przygotowujących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzica adopcyjnego, zatytułowane: Bajki, Listy do Matki, Wzmacniające listy do Dziecka, Droga do adopcji. Współuczestniczył w kampanii informacyjno-edukacyjnej Macierzyństwo bez alkoholu nie krzywdź swojego dziecka, w ramach której, między innymi, rozpowszechniano biuletyny i ulotki informacyjne promujące odpowiedzialne rodzicielstwo oraz procedury adopcyjne. Zorganizował spotkania integracyjne rodzin adopcyjnych z dziećmi oraz sympatyków rodzicielstwa adopcyjnego, a także spotkania panelowe dla kandydatów do przysposobienia dziecka z funkcjonującymi rodzinami adopcyjnymi. Inicjował spotkania z ordynatorami oddziałów ginekologiczno-położniczych i neonatologicznych w celu omówienia zakresu współpracy Ośrodka z kobietami spodziewającymi się niechcianego dziecka. Współuczestniczył w zorganizowaniu w Ostrołęce Okna Życia, którego uroczyste otwarcie odbyło się w dniu 31 maja 2014 r. Psycholog zatrudniony w Oddziale przeprowadził z młodzieżą szkół ponadgimnazjalnych spotkania edukacyjne mające na celu przybliżenie świadomego rodzicielstwa, działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym oraz rozwiązań w przypadku niechcianej ciąży. Pracownicy Oddziału uczestnicząc w lokalnych uroczystościach lub w różnych wydarzeniach związanych z rodzicielstwem zastępczym udzielali informacji oraz rozdawali ulotki promujące rodzicielstwo adopcyjne. Stosownie do art. 156 ust. 1 pkt 9 i 12 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej Ośrodek udzielał również wsparcia psychologiczno-pedagogicznego kandydatom do przysposobienia, osobom, które przysposobiły dziecko oraz kobietom w ciąży, które sygnalizowały zamiar pozostawienia dziecka bezpośrednio po urodzeniu, a także dorosłym, którzy byli adoptowani. Zgodnie z art. 160 ust. 2 ww. ustawy wspierał też osoby, które przysposobiły dziecko, w wykonywaniu przez nie funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W okresie objętym kontrolą udzielił łącznie 643 porady, z tego 181 porad w 2012 roku, 104 w 2013 roku, 184 w 2014 roku i 174 w 2015 roku. Z porad skorzystało 308 kandydatów na rodziców adopcyjnych, 304 rodziny, które przysposobiły dziecko, 23 kobiety w ciąży oraz 8 dorosłych osób, które były adoptowane. Porady były udzielane osobiście, telefonicznie i w formie pisemnej. 3
Jakość przebiegu etapu poszukiwań rodziny przysposabiającej na terenie kraju oraz kwalifikacja dzieci do przysposobienia, w tym kwalifikacja dzieci związana ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie po wyczerpaniu wszystkich możliwości znalezienia kandydata do przysposobienia tego dziecka na terenie kraju Zgodnie z Rejestrem dzieci zgłoszonych do adopcji oraz informacją przygotowaną przez kierownika Oddziału Zamiejscowego w Ostrołęce WOA w okresie objętym kontrolą do Oddziału w Ostrołęce zgłoszonych zostało 216 dzieci, z tego do adopcji zakwalifikowanych zostało 109 dzieci. W okresie od 01.01.2012 r. do 31.12.2015 r. Oddział przeprowadził 73 adopcje, z tego 63, w których był jednocześnie odpowiedzialny za zakwalifikowanie dziecka do przysposobienia krajowego. Kontroli poddano losowo wybraną dokumentację 46 dzieci z uregulowaną sytuacją prawną zgłoszonych do Oddziału w Ostrołęce. Spośród nich 35 zostało zakwalifikowanych do adopcji, z tego 14 zostało adoptowanych (10 przez kandydatów oczekujących w Oddziale w Ostrołęce). Natomiast dla 2 dzieci procedury adopcyjne były w toku. Kierownik Oddziału poinformowała, że poszukiwanie rodziny przysposabiającej dla dziecka odbywa się w następujący sposób. Komisja ds. Adopcji działająca w Oddziale Zamiejscowym WOA w Ostrołęce po zakwalifikowaniu dziecka do adopcji dokonuje doboru kandydatów na rodziców adopcyjnych dla tego dziecka spośród kandydatów zakwalifikowanych przez Oddział w Ostrołęce. Jeśli spośród tych kandydatów nie uda się dobrać rodziny, to dokumentacja dziecka, określona w art. 164 ust. 6 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zostaje przekazana do Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie przy ulicy Nowy Zjazd 1, który prowadzi Wojewódzki Bank Danych. Stamtąd informacja o dziecku przekazywana jest do pozostałych ośrodków funkcjonujących w województwie mazowieckim, a następnie do ośrodków działających w innych województwach. Podany przebieg poszukiwań rodziny przysposabiającej na terenie kraju potwierdził się w skontrolowanej dokumentacji dzieci i jest zgodny z art. 164 ust. 5-7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dokonując doboru rodziny do dziecka Ośrodek miał na względzie znalezienie takiej rodziny adopcyjnej dla dziecka, która gwarantowałaby mu najlepsze warunki do rozwoju i zaspakajania jego potrzeb. Brano również pod uwagę oczekiwania rodziny co do cech dziecka, tj. wieku czy stanu zdrowia. Po wytypowaniu rodziny przez Komisję ds. adopcji, kandydatom 4
przedstawiana była propozycja dziecka oraz pełna jego dokumentacja. W przypadku wstępnej akceptacji dziecka przez kandydatów następował pierwszy kontakt z dzieckiem w obecności przedstawiciela Ośrodka. Kolejne kontakty odbywały się zwykle bez udziału pracowników Ośrodka, ale były przez nich monitorowane, a ustalenia dokonane z ich przebiegu były odnotowywane w Karcie rodziny. Pozytywny przebieg kontaktów kandydatów z dzieckiem kończył się złożeniem do sądu rodzinnego wniosku o powierzenie opieki nad dzieckiem do czasu przysposobienia i wniosku o przysposobienie. Okres osobistej styczności przysposabiających z przysposabianym był monitorowany przez pracowników Ośrodka, a sprawozdania z jego przebiegu były przekazywane do sądu. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka Ośrodek sporządzał pisemną notatkę o zakończeniu sprawy. W przypadku nieznalezienia w kraju kandydata do przysposobienia dziecka Oddział Zamiejscowy w Ostrołęce, w terminie 55 dni od dnia przesłania do Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie dokumentacji dziecka, informował ten Ośrodek o potrzebie podjęcia działań w celu kwalifikacji dziecka do przysposobienia międzynarodowego. Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny w Warszawie zgodnie z obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2013 r. (M.P. z 2013 r. poz. 851) został wyznaczony do prowadzenia centralnego banku danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie. Zgodnie z art. 164 ust. 10 ustawy w przypadku nieznalezienia kandydata do przysposobienia dziecka w terminie 55 dni od dnia wysłania przez ośrodek adopcyjny prowadzący wojewódzki bank danych dokumentacji kwalifikacyjnej do ośrodków adopcyjnych na terenie województwa oraz do ośrodków adopcyjnych prowadzących wojewódzkie banki danych w pozostałych województwach, ośrodek adopcyjny prowadzący wojewódzki bank danych w terminie 3 dni roboczych, przekazuje dokumentację kwalifikacyjną dziecka ośrodkowi adopcyjnemu prowadzącemu centralny bank danych. Spośród skontrolowanych spraw Oddział w Ostrołęce informował Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny w Warszawie o potrzebie podjęcia działań w celu kwalifikacji dziecka do przysposobienia międzynarodowego w stosunku do 22 dzieci, w tym 3 rodzeństw czteroosobowych, rodzeństwa trzyosobowego oraz 2 rodzeństw dwuosobowych. Niezależnie od przekazania wyżej wymienionej informacji Ośrodek nadal podejmował działania zmierzające do znalezienia w kraju kandydatów do przysposobienia dzieci. W wyniku tych działań dla 4 dzieci (po 2 dzieci z 2 rodzeństw czteroosobowych) znaleziono kandydatów do przysposobienia (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/MK/810-38.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-35.2015 oraz MCPS.WOA.OZO/MK/810-76.2013 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-77.2013 ). Natomiast jedno dziecko z 22 zgłoszonych do przysposobienia międzynarodowego zostało adoptowane przez rodzinę z Włoch (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO/MK/810-113.2013), 5
a w stosunku do 2 dzieci zakończono poszukiwania rodziny adopcyjnej, gdyż osiągnęły pełnoletniość. W związku z powyższym tę część zadania oceniono pozytywnie. Kwalifikacja dzieci zgłoszonych do przysposobienia oraz prowadzenie dokumentacji z tego zakresu, w tym przyczyny niekwalifikowania dziecka do adopcji. Z Rejestru dzieci zgłoszonych do adopcji wynika, że z ogólnej liczby 216 dzieci zgłoszonych w okresie objętym kontrolą do Oddziału Zamiejscowego WOA w Ostrołęce w 2012 r. zgłoszono 87 dzieci, w 2013 r. 33, w 2014 r. 47, a w 2015 r. 49. Oceny realizacji zadania dokonano na podstawie analizy dokumentacji dotyczącej 46 dzieci, w tym rodzeństwa sześcioosobowego, 2 rodzeństw czteroosobowych, 2 trzyosobowych i 4 dwuosobowych. Spośród 46 dzieci 37 dzieci miało sporządzoną Kartę dziecka. Do dnia 19 września 2015 r. była ona sporządzona zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru kwestionariusza wywiadu adopcyjnego oraz wzoru karty dziecka (Dz. U. Nr 292, poz. 1721), a od dnia 19 września 2015 r. stosownie do wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 sierpnia 2015 r. w sprawie wzoru kwestionariusza wywiadu adopcyjnego oraz wzoru karty dziecka, w tym metryki prowadzenia sprawy (Dz. U. z 2015 r., poz. 1303). W 26 sprawach Karta była wypełniona przez pracownika Ośrodka, przy czym w 2 (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/MK/810.88.2013 i MCPS.WOA.OZO/MK/810.89.2013) nie było daty jej wypełnienia. W 3 przypadkach Karta dziecka była wypełniona przez Placówkę Pieczy Zastępczej Korczakówka w Ostrołęce (sprawy o numerach MCPS.WOA.OZO/MK/810-15.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810-13.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-14.2014), a w 7 innych przez PCPR w Ostrołęce (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/MK/810.41.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810.42.2014, MCPS. WOA.OZO/MK/810.43.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810.46.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810. 47.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/1.2013 i MCPS.WOA.OZO/MK/810.48.2015). Karty te były później zweryfikowane przez pracownika Ośrodka. W 2 sprawach (MCPS.WOA.OZO/MK/810-31.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-32.2014) Karta dziecka była w części wypełniona przez pracownika Ośrodka, a w części przez koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. W 9 przypadkach w dokumentacji dziecka nie było Karty dziecka. W 8 sprawach dotyczyło to dzieci, które nie zostały zakwalifikowane do adopcji, a w 1 sprawie dziecka, które miało zostać przysposobione przez rodzinę zastępczą, w której przebywało. Zgodnie z art. 164 ust. 2 pkt 2 6
ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ośrodek adopcyjny sporządza informację o sytuacji prawnej, rodzinnej i zdrowotnej dziecka, zwaną dalej kartą dziecka. W przypadkach braku dokumentacji i opinii, o których mowa w art. 139a ww. ustawy Ośrodek zwracał się z prośbą do organizatora rodzinnej pieczy zastępczej lub placówki opiekuńczowychowawczej o uzupełnienie dokumentacji. Zwykle prośby przekazywane były w rozmowach telefonicznych, a w 11 sprawach Ośrodek występował na piśmie, ale nie wyznaczał terminu przesłania dokumentacji. Stosownie do art. 164 ust. 2 pkt 1 ustawy w przypadku, gdy ośrodek adopcyjny nie posiada opinii i dokumentacji, o których mowa w art. 139a ustawy powinien niezwłocznie po otrzymaniu informacji o dziecku z uregulowaną sytuacją prawną wystąpić do organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka umieszczonego w instytucjonalnej pieczy zastępczej lub dyrektora placówki opiekuńczowychowawczej typu rodzinnego o przekazanie w terminie 7 dni tych opinii oraz dokumentacji. W wyniku analizy Kart dziecka i terminów posiedzeń Komisji ds. adopcji ustalono, że poza jednym wyjątkiem dotyczącym czteroosobowego rodzeństwa, kwalifikacja dzieci do adopcji krajowej odbyła się z zachowaniem 30-dniowego terminu określonego w art. 164 ust. 5 ustawy. Natomiast w stosunku do 4 dzieci (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/MK/810-75.2013, MCPS.WOA.OZO/MK/810-76.2013, MCPS.WOA.OZO/MK/810-77.2013 i MCPS.WOA.OZO/ MK/810-74.2013) kwalifikacja dzieci odbyła się w 54. dniu od wypełnienia Karty. Kwalifikacja dzieci do adopcji odbywała się na posiedzeniu Komisji ds. Adopcji, a decyzja Komisji zawarta była w sporządzonej karcie kwalifikacyjnej dziecka do adopcji. Spośród 46 dzieci, których dokumentacja była poddana kontroli, 11 dzieci nie zostało zakwalifikowanych do adopcji (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/MK/810-31.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810-26.2015, MCPS.WOA.OZO/MK/810-24.2015, MCPS.WOA.OZO/ MK/810.46.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810.47.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/810.1.2013, MCPS.WOA.OZO/MK/810.116.2013, MCPS.WOA.OZO/MK/810.115.2013, MCPS.WOA.OZO/ MK/810.108.2013, MCPS.WOA.OZO/MK/810.51.2013 i MCPS.WOA.OZO/MK/810.50.2013). Odstąpiono od wszczynania procedury adopcyjnej ze względu na silny związek emocjonalny dzieci z rodziną zastępczą, w której przebywały (siostra, ciocia, babcia, dziadkowie, wujostwo). W przypadku dzieci zakwalifikowanych przez Komisję ds. adopcji, dla których Ośrodek nie pozyskał kandydatów oczekujących w Oddziale w Ostrołęce przesyłał dokumentację kwalifikacyjną do Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie prowadzącego wojewódzki bank danych. Z prowadzonego Rejestru Dzieci Zgłoszonych do Wojewódzkiego Banku Danych wynika, że do WBD zgłoszono w 2012 r. 3 dzieci, w 2013 r. i 2014 r. po 17 dzieci oraz w 2015 r. 3 dzieci. Spośród dzieci, których dokumentacja była poddana kontroli do WBD zgłoszonych było 7
24 dzieci. Niezwłocznie przekazywana była dokumentacja dzieci, które w chwili kwalifikacji były nastoletnie i Ośrodek wiedział, że nie posiada kandydatów, którzy chcieliby adoptować dzieci w takim wieku. O możliwości adopcji dziecka informowani byli rodzice, którzy już przysposobili rodzeństwo danego dziecka, zgodnie z art. 165 ustawy. Małżeństwu, które adoptowało chłopca (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO/MK/810.38.2015) Ośrodek zaproponował adopcję jego młodszego brata, gdy ten się urodził (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO/MK/810.48.2015). Kandydaci nie wyrazili jednak zainteresowania. W innym przypadku kandydaci adoptowali w odstępie kilku dni dwie siostry (sprawy pod numerem MCPS.WOA.OZO/MK/810.41.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810.43.2014) z rodzeństwa trzyosobowego. W każdym przypadku Ośrodek podejmując decyzję o rozdzieleniu rodzeństwa uwzględniał opinię organizatora rodzinnej pieczy zastępczej lub zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka oraz miał na uwadze dobro dziecka, stosownie do wymogów art. 166a ust. 1 ustawy. W przypadku wyżej wymienionego rodzeństwa trzyosobowego Ośrodek na podstawie opinii PCPR w Ostrołęce uznał, że wspólne umieszczenie sióstr z ich bratem (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO/MK/810.42.2014) nie leży w interesie dzieci i podjęto decyzję o rozdzieleniu rodzeństwa. Podobnie było w przypadku rodzeństwa dwuosobowego (sprawy o numerach MCPS.WOA.OZO/MK/810.88.2013 i MCPS.WOA.OZO/MK/810.89.2013) oraz rodzeństwa czteroosobowego (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO.8100.67.2013, MCPS.WOA.OZO.8100. 68.2013, MCPS.WOA.OZO.8100.69.2013 i MCPS.WOA.OZO.8100.70.2013), gdzie Ośrodek podjął decyzję zgodną z opinią organizatora rodzinnej pieczy zastępczej i zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, o rozdzieleniu rodzeństwa, aby umożliwić znalezienie kandydatów do przysposobienia dzieci. Natomiast w przypadku innego rodzeństwa dwuosobowego (sprawy o numerach MCPS.WOA.OZO/MK/810-31.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-32.2014) i jednego z rodzeństw trzyosobowych (sprawy o numerach MCPS.WOA.OZO/MK/810-13.2014, MCPS.WOA.OZO/MK/ 810-14.2014 i MCPS.WOA.OZO/MK/810-15.2014) Ośrodek uwzględniając opinię organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka oraz opiekunów prawnych, podjął decyzję o nierozdzielaniu rodzeństw. W ocenie organu kontroli decyzji podjęte przez Ośrodek odnośnie rozdzielenia czy też nierozdzielenia rodzeństw były uzasadnione. Wojewoda mazowiecki pozytywnie z uchybieniami ocenił działania Oddziału Zamiejscowego w Ostrołęce WOA w Warszawie w zakresie kwalifikacji dzieci zgłoszonych do przysposobienia oraz prowadzenie dokumentacji z tego zakresu. 8
Kwalifikacja kandydatów do przysposobienia dziecka, w tym przyczyny niekwalifikowania kandydatów na szkolenie Z prowadzonego przez Oddział Rejestru kandydatów do przysposobienia dziecka i informacji przygotowanej przez kierownika Oddziału wynika, że w okresie objętym kontrolą do Oddziału w Ostrołęce zgłosiło się łącznie 116 kandydatów do przysposobienia dziecka: w 2012 r. 37, w 2013 r. 26, w 2014 r. 26 i w 2015 r. 27. Kwalifikacja kandydatów do przysposobienia dziecka rozpoczynała się od złożenia przez kandydatów dokumentów określonych w art. 161 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Część diagnostyczna obejmowała przeprowadzenie rozmowy wstępnej z kandydatami, badań pedagogicznych, sporządzenie diagnozy psychologicznej kandydatów oraz przeprowadzenie wywiadu adopcyjnego w środowisku, zgodnie z art. 156 ust. 1 pkt 6 i 7 ww. ustawy. Następnie dokonywana była ocena wstępna kandydatów, zgodnie z art. 172 ust. 5 ustawy. Po uzyskaniu pozytywnej oceny kandydaci przystępowali do szkolenia. W okresie objętym kontrolą pozytywną opinię kwalifikacyjną wydano 80 kandydatom, z tego w 2012 r. 22, 2013 r. 22, 2014 r. 21 i w 2015 r. 15 kandydatom. Ośrodek odmówił kwalifikacji 6 kandydatom do przysposobienia dziecka. W 2012 r. odmówiono kwalifikacji małżeństwu (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO.8200.17.2012) z uwagi na ich niepełnosprawność związaną z dużym ubytkiem słuchu. Oddział zaproponował kandydatom poszukanie ośrodka, który byłby w stanie przeprowadzić badania i szkolenie przez osoby posługujące się językiem migowym. W 2013 r. odmówiono kwalifikacji dwóm rodzinom. Jednej (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO/DS/820.21.2013) z powodu przeciwwskazań psychologicznych (brak więzi między małżonkami). Oddział po dokonaniu wstępnej oceny kandydatów i niezakwalifikowaniu ich na szkolenie, przekazał kandydatom, na specjalnie zorganizowanym z nimi spotkaniu, informację o powodach swojej decyzji. W drugiej sprawie (nr MCPS.WOA.OZO/DS./820-34/2013) Ośrodek wydał, dla potrzeb toczącej się w sądzie sprawy o adopcję dziecka przez rodzinę zastępczą, negatywną opinię dla kandydatów ze względu na ich niskie kompetencje opiekuńczo-wychowawcze. W 2015 r. Oddział odmówił kwalifikacji małżeństwu (sprawa o numerze MCPS.WOA. OZO/DS./820-21.2014) z powodu przeciwwskazań psychologicznych (wysoki poziom uogólnionego lęku u obydwojga oraz zagrożenie nerwicą lub depresją u mężczyzny). Kandydaci o niezakwalifikowaniu zostali powiadomieni pisemnie bez podania uzasadnienia, po czym na prośbę kandydatów przygotowano i przesłano im pisemne uzasadnienie podjętej decyzji. W 2015 r. Ośrodek opiniował dla sądu 2 wnioski o adopcję dzieci przez współmałżonków ich matek (sprawy o numerach: MCPS.WOA.OZO/DS./820-20.2014 i MCPS.WOA.OZO/DS./820.6.2015). W obu 9
przypadkach wydano negatywne opinie ze względu na karalność kandydatów oraz zaburzone funkcjonowanie społeczne w pierwszej sprawie i niewłaściwą motywację w drugiej sprawie. Sąd w obu przypadkach oddalił wnioski kandydatów. W każdej sprawie dotyczącej odmowy kwalifikacji kandydatom do przysposobienia dziecka sporządzany był dokument informujący o zakończeniu sprawy i podaniu przyczyn. W latach 2012-2015 Oddział w Ostrołęce utracił 19 kandydatów posiadających pozytywną opinię kwalifikacyjną. Dwie rodziny adoptowały dziecko zaproponowane przez inny ośrodek adopcyjny i zakończyły współpracę z Oddziałem w Ostrołęce. Ponadto w 2012 r. 12 kandydatów posiadających pozytywną opinię kwalifikacyjną nawiązało współpracę, z utworzonym w połowie roku, Oddziałem Zamiejscowym WOA w Płocku i na ich życzenie dokumenty zostały przekazane do tego Oddziału. Poza tym Oddział utracił jeszcze 5 kandydatów. W 2012 r. zakończono współpracę z małżeństwem posiadających pozytywną opinię kwalifikacyjną (sprawa o numerze MCPS.WOA.OZO.8200.22.2012), które złożyło do sądu wniosek o adopcję konkretnego dziecka, które sami wskazali. Jednak dziecko miało nieuregulowaną sytuację prawną. W tym samym roku zakończono współpracę z innym małżeństwem, któremu wygasła kwalifikacja. Kandydatom tym od 2009 r. kilkakrotnie przedstawiano propozycję adopcji różnych dzieci i za każdym razem kandydaci ostatecznie nie akceptowali propozycji. W 2015 r. zakończono współpracę z małżeństwem, któremu urodziło się własne dziecko. Poza tym w sprawie o numerze MCPS.WOA.OZO/DS./820-15.2013 kandydatom kilkakrotnie przedstawiano propozycję adopcji różnych dzieci i za każdym razem kandydaci ostatecznie nie akceptowali propozycji. W 2012 r. po zapoznaniu się z dokumentacją dziecka kandydaci zrezygnowali z nawiązania kontaktów z dziewczynką ze względu na problemy zdrowotne dziecka oraz na ewentualny zły wpływ na dziecko jej kontaktów z siostrą sprawiającą problemy wychowawcze. W tym samym roku rodzina podjęła kontakty i złożyła do sądu wniosek o adopcję innej dziewczynki, jednak okres osobistej styczności z dzieckiem został przerwany na wniosek kandydatów, gdyż uznali, że nazbyt niepokojące są problemy dziecka z edukacją. W 2013 r. odmówili przyjęcia na okres wakacyjny 10-letniego chłopca z uregulowaną sytuacją prawną. W 2014 r. podjęli kontakty z kolejną dziewczynką, a następnie wycofali złożony do sądu wniosek o adopcję dziecka, gdyż ich zdaniem dziecko okazało zbyt dużą więź emocjonalną z rodzeństwem i nie przejawiało chęci pozostania z nimi. W tym samym roku nawiązali kontakty z kolejnym dzieckiem, ale w kwietniu 2015 r. poprosili o wycofanie wniosku o adopcję ze względu na samookaleczenie się dziecka w domu rodziców zastępczych. Pismem z dnia 24 kwietnia 2015 r. Oddział poinformował małżonków o zakończeniu współpracy. W sprawie o numerze MCPS.WOA.OZO/DS/820.18.2012 kandydaci w styczniu 2013 r. nawiązali kontakt z chłopcem urodzonym w grudniu 2010 r., przebywającym w rodzinie zastępczej. W wyniku nieporozumień 10
oraz wzajemnych oskarżeń o niewłaściwe postępowanie, które powstały między kandydatami a rodzicami zastępczymi nie doszło do adopcji dziecka. Kandydaci w kwietniu 2014 r. wycofali z sądu wniosek o adopcję chłopca i zaniechali kontaktów z Ośrodkiem. W wyniku tego Ośrodek pismem z dnia 18 czerwca 2015 r. poinformował kandydatów o zakończeniu współpracy. Informacje dotyczące przedstawianych kandydatom propozycji, podjętych przez nich decyzji i kontaktów z dzieckiem były odnotowywane w Karcie rodziny. W związku z powyższym tę część zadania oceniono pozytywnie. Udział pracowników ośrodka adopcyjnego w okresowej ocenie sytuacji dziecka W 2012 r. pracownicy Ośrodka, stosownie do art. 137 ust. 1 pkt 6 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, uczestniczyli w posiedzeniach 5 zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka w 2 placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego z miejscami interwencyjnymi: w Dębinkach w 2 posiedzeniach i w Ostrołęce w 3 posiedzeniach. W 3 posiedzeniach uczestniczył pedagog Ośrodka, w 1 kierownik, a w 1 kierownik i pedagog. W 2013 r. pracownicy Ośrodka brali udział w 8 posiedzeniach zespołu: w 2 w Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej w Dębinkach i w 6 w Placówce Pieczy Zastępczej Korczakówka w Ostrołęce. W 4 posiedzeniach uczestniczył pedagog Ośrodka, a w 4 kierownik i pedagog. W 2014 r. pracownicy Ośrodka uczestniczyli w posiedzeniach 7 zespołów: w 6 w PPZ Korczakówka w Ostrołęce i w 1 POW w Dębinkach. W 3 posiedzeniach uczestniczył pedagog, w 2 kierownik, a w 2 kierownik i pedagog. Natomiast w 1 posiedzeniu zespołu, pomimo zaproszenia PPZ Korczakówka nie wziął udziału żaden pracownik Ośrodka. W 2015 r. pracownicy Ośrodka brali udział w 9 posiedzeniach zespołu: w 7 w PPZ Korczakówka w Ostrołęce i w 2 POW w Dębinkach. W 4 posiedzeniach uczestniczył pedagog, w 2 kierownik, w 1 kierownik i pedagog, w 1 dwóch pedagogów oraz w 1 kierownik i psycholog. Zgodnie z wymogami art. 130 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy pracownicy Ośrodka uczestniczyli także w posiedzeniach dotyczących okresowej oceny sytuacji dziecka dokonywanych przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. W 2012 r. wzięli udział w 16 posiedzeniach, z tego w 15 uczestniczył pedagog Ośrodka, a w 1 kierownik. W 2013 r. pracownicy Ośrodka uczestniczyli w 27 posiedzeniach. W 13 wziął udział pedagog Ośrodka, w 11 kierownik i pedagog, w 1 kierownik oraz w 1 kierownik i dwóch pedagogów. W 2014 r. pracownicy Ośrodka uczestniczyli w 35 posiedzeniach: w 26 pedagog, w 6 kierownik i pedagog, w 1 dwóch pedagogów oraz w 2 kierownik i dwóch pedagogów. W 2015 r. pracownicy Ośrodka wzięli udział w 54 posiedzeniach dotyczących okresowej oceny sytuacji dziecka. W 28 posiedzeniach uczestniczył pedagog, w 18 kierownik, w 5 kierownik i pedagog, w 2 dwóch pedagogów oraz w 1 kierownik 11
i psycholog. Posiedzenia, w których uczestniczyli pracownicy Ośrodka dotyczyły oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinach zastępczych spokrewnionych, niezawodowych i zawodowych oraz w rodzinnych domach dziecka. Ze względu na zmniejszoną obsługę kadrową Ośrodka (urlop macierzyński pedagoga) oraz konieczność uczestniczenia w tym samym czasie w posiedzeniach sądu, pracownicy Ośrodka w okresie objętym kontrolą nie uczestniczyli, pomimo zaproszenia organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, w 5 posiedzeniach, które odbyły się w dniach: 18.06.2015 r. (PCPR w Ostrowi Maz.), 23.06.2015 r. (PCPR w Wyszkowie), 21.09.2015 r. (PCPR w Ostrowi Maz.), 21.10.2015 r. (PCPR w Ostrowi Maz.) i 12.11.2015 r. (PCPR w Ostrołęce). W związku z powyższym tę część zadania oceniono pozytywnie. Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzenia kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych uchybień zwracam się do Pana Dyrektora o podjęcie przez Oddział Zamiejscowy w Ostrołęce działań w celu: 1. Sporządzania Karty dziecka dla każdego zgłoszonego do adopcji dziecka z uregulowaną sytuacją prawną, stosownie do wymogów art. 164 ust. 2 pkt 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. 2. Wyznaczania, stosownie do art. 164 ust. 2 pkt 1 ustawy, organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej czy zespołowi do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka umieszczonego w instytucjonalnej pieczy zastępczej lub dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego 7-dniowego terminu na przekazanie opinii i dokumentacji, o których mowa w art. 139a ustawy w przypadku, gdy ośrodek adopcyjny nie posiada tych dokumentów. 3. Przestrzegania 30-dniowego terminu dokonania kwalifikacji dziecka do przysposobienia krajowego, o którym mowa w art. 164 ust. 5 ww. ustawy. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej 12
do przeprowadzania kontroli kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do wojewody mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia zgłoszonych zastrzeżeń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody w tej sprawie powiadomić o sposobie realizacji zaleceń pokontrolnych Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego Oddział w Delegaturze Placówce Zamiejscowej w Ostrołęce, ul. Gorbatowa 15, 07-410 Ostrołęka, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Wiesława Kacperek-Biegańska Dyrektor STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Wydziału Polityki Społecznej Małgorzata Brzozowa-Tyszka INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Mirosław Czaplicki 13