Pani Elżbieta Łubian Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Osiecku ul. Rynek 1, Osieck

Transkrypt

1 Warszawa, 03 kwietnia 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII ASO Pani Elżbieta Łubian Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Osiecku ul. Rynek 1, Osieck WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie na rok 2018, zespół w składzie: Beata Kosmalska-Balik zastępca kierownika Oddziału do spraw Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej, Edyta Wanko starszy inspektor wojewódzki i Angelika Sosińska starszy inspektor wojewódzki, Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie przeprowadził w terminie stycznia 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Osiecku, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. 1

2 Obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych spoczywa na gminie 1. Wymóg tworzenia i stałego rozwijania systemu wspierania rodziny zgodnie z art. 8 ustawy ma na celu w szczególności: wzmocnienie roli i funkcji rodziny oraz rozwijanie jej umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, podniesienie świadomości w planowaniu i funkcjonowaniu, przeciwdziałanie marginalizacji i degradacji społecznej rodziny, dzięki czemu zwiększa się szanse na pozostawienie dziecka w jego naturalnym środowisku. Wspieranie rodziny prowadzone jest w formie: pracy z rodziną, pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Zgodnie z założeniem ustawy pracę z rodziną wykonują asystenci rodziny, których zatrudnienie w gminie stało się obowiązkowe od 1 stycznia 2015 r. Uchwałą nr XIII/98/2012 Rady Gminy Osieck z dnia 19 marca 2012 r przyjęto statut Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Osiecku. W 3 pkt 12 statutu wskazano, że ośrodek działa na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Szczegółową organizację pracy określał regulamin organizacyjny Ośrodka, opracowany przez kierownika, a zatwierdzony przez wójta gminy. Regulamin organizacyjny Ośrodka wprowadzono zarządzeniem nr 24/2012 z 7 maja 2012 r. Wójta Gminy Osieck, ze zmianami przyjętymi zarządzeniem nr 36/2012 z 20 lipca 2012 r. Gdy podmiotem organizującym pracę z rodziną jest ośrodek pomocy społecznej, to powierzenie tego zadania winno nastąpić w drodze dokonania stosownych zmian w statucie i regulaminie. W dokumencie nie może znaleźć się jedynie w sposób ogólny odniesienie do ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, z uwagi na uregulowany zakres zadań. Istotne również jest, żeby regulamin organizacyjny Ośrodka uwzględniał zadania asystenta rodziny. Gmina Osieck spełniła obowiązek wynikający z art. 179 pkt 1 ustawy i przyjęła uchwałą nr XI/91/16 Rady Gminy Osieck z dnia 29 lutego 2016 r. Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Osieck na lata Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy Osieck. W powyższym programie w sposób ogólny odniesiono się do potrzeb wynikających z obowiązku zapewnienia rodzinie wsparcia, działań profilaktycznych oraz roli i zadań asystenta rodziny. Wskazano, 1 Art. 3 ust. 1. Obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz organizacji pieczy zastępczej, w zakresie ustalonym ustawą, spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej. 2

3 że istotnym problemem społecznym jest bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, który w 2015 roku występował w 27 rodzinach 2. Opracowana przez Ośrodek diagnoza nie uwzględniła kompleksowego rozeznania potrzeb dokonanego wspólnie przez instytucje i podmioty działające w systemie pomocy dziecku i rodzinie z terenu gminy. Nie opracowano harmonogramu realizacji zadań, nie wyznaczono podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie, jak też nie określono oczekiwanych efektów. Brak powyższych elementów uniemożliwia ocenę efektów realizacji programu. Mając na względzie określone w ustawie zasady i formy wspierania rodziny 3 przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, przy opracowywaniu programu należałoby skupić się na mechanizmach służących skuteczności prowadzonych oddziaływań w tym zakresie. Gmina nie wypełniała obowiązku nałożonego ustawą, jak również wpisanego w Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Osieck na lata nie zatrudniała asystenta rodziny. W ww. dokumencie wskazano, że jednym z zadań jest wspieranie rodzin i dzieci przez asystentów rodziny lub pracowników socjalnych ( ), gdzie za wskaźnik realizacji tego zadania przyjęto liczbę rodzin wspomaganych pracą asystenta rodziny 4. Zgodnie z art. 18 ustawy 5, w celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. Na terenie gminy Osieck nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego, pomimo wpisania do programu zadania w brzmieniu organizowanie i rozwój placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży ( ) 6. Na dzień kontroli, gmina nie obejmowała rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych pomocą rodzin wspierających. 2 Akta kontroli, s Art. 10 ust 3 pkt 1-5, ust 4. Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie: 1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego; 2) terapii i mediacji; 3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych; 4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego; 5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej grupami wsparcia lub grupami samopomocowymi. 4. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. 4 Akta kontroli, s Art W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. 2. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190, lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta. 6 Akta kontroli s

4 Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Kierownikiem Ośrodka jest pani od 1 lipca 2007 r., posiada pani upoważnienie do prowadzenia postępowań i spraw z zakresu wspierania rodziny. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli, gmina Osieck nie zapewniała rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocy asystenta rodziny. Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowanych działań, mających na celu przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania tych funkcji 7, dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie przyczyn i rzetelne zdiagnozowanie problemu. Obowiązkiem gminy jest nie tylko udzielanie pomocy rodzinie przeżywającej trudności opiekuńczo-wychowawcze, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wykazanie aktywności przy identyfikowaniu i monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy. Ośrodek zatrudniał 3 pracowników socjalnych na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Poddano ocenie dokumentację 12 rodzin ze zdiagnozowanym problemem bezradności opiekuńczo-wychowawczej (w tym 2 rodziny ze stwierdzonym występowaniem przemocy), prowadzoną przez pracowników socjalnych. Ustalono, że pracownik socjalny odwiedzał rodziny nie częściej, niż raz na pół roku, koncentrując się na uzasadnieniu potrzeby przyznania świadczeń z pomocy społecznej lub posiłku w ramach pomocy państwa w zakresie dożywiania 8. W wywiadach środowiskowych pracownik socjalny wskazywał na możliwość skorzystania przez rodziny z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz psychologa, pracującego w ramach działania gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych w Osiecku. We wszystkich powyższych sprawach należałoby przyjąć, że istniała potrzeba udzielenia wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w zakresie przewidzianym ustawą. 7 Art. 2 ust.1. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. 8 Akta kontroli, s , 63-67,

5 Rola asystenta rodziny polega na zindywidualizowanej i zaplanowanej pracy w rodzinie z rodziną i dla rodziny 9. Jego zadaniem jest aktywne wspieranie rodzin wychowujących dzieci, zagrożonych różnymi dysfunkcjami, w których mają miejsce problemy trudne do pokonania samodzielnie przez daną rodzinę. Ustawodawca w art. 15 ustawy wskazał zadania asystenta rodziny, natomiast zadania pracownika socjalnego zostały określone w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2017 r. poz z późn. zm.). Ponadto, gmina powinna dysponować przygotowanym do pracy asystentem rodziny, aby móc realizować obowiązek wynikający z postanowienia sądu zobowiązującego rodzinę do realizowania planu pracy z asystentem rodziny 10, jak również od stycznia 2017 r. być przygotowana na przyjęcie wniosku o przydzielenie asystenta rodziny od osób uprawnionych z ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem. Zapewnianie wsparcia i pomocy asystenta rodziny w przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie powinno odbywać się automatycznie. Pracownicy socjalni nie mogą realizować zadań określonych ustawowo dla asystenta rodziny. Wojewoda Mazowiecki negatywnie ocenił sposób organizacji i realizacji przez gminę zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Za stwierdzone nieprawidłowości odpowiedzialność ponosi pani, jako kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Osiecku, a ich przyczyną jest brak utworzonego stanowiska i zatrudnienia asystenta rodziny, a tym samym zapewnienia przydzielania i pomocy asystenta rodziny, rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Na podstawie art. 197d ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej 9 Art. 15 ust. 3. Plan pracy z rodziną, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, obejmuje zakres realizowanych działań mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, a także zawiera terminy ich realizacji i przewidywane efekty. 10 Art kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: Sąd opiekuńczy może w szczególności: 1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń. 5

6 do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do pani następujące zalecenia pokontrolne: zapewnić rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych wsparcie oraz pomoc asystenta rodziny, a tym samym wypełniać obowiązek gminy wynikający z art. 3, art. 4 pkt 1 i 2, art. 8 ust. 1 i 2, art. 10 ust. 1 oraz art. 176 pkt 3 i 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Uwagi i wnioski pokontrolne Ponadto zwracam uwagę na potrzebę: wypracowania mechanizmów identyfikowania wszystkich rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w celu objęcia ich wsparciem w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, przyjęcia zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami i podmiotami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, podjęcie działań w celu nawiązania współpracy z rodzinami, które mogłyby stanowić rodzinę wspierającą dla rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, rozważenia potrzeb gminy w zakresie objęcia rodzin opieką i wychowaniem poprzez prowadzenie przez gminę placówki wsparcia dziennego, zgodnie z art. 9 pkt 2 ustawy, rozważenia podjęcia działań w zakresie zorganizowania zespołu monitorującego stan realizacji celów wyznaczonych w gminnym programie wspierania rodziny, dokonania stosownych zmian w regulaminie organizacyjnym. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni 6

7 od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zastępca Kierownika Oddziału ds. Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej Beata Kosmalska-Balik z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Karpińska Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Starszy Inspektor Wojewódzki Edyta Wanko Starszy Inspektor Wojewódzki Angelika Sosińska 7