Przedmowa..................................................... V Wykaz skrótów.................................................. XV Rozdział I. Systematyka i źródła prawa spółek....................... 1 1. Pojęcie i systematyka prawa spółek.......................... 4 I. Spółka i prawo spółek....................................... 4 II. Regulacje ogólne prawa spółek................................ 10 III. Regulacje szczególne prawa spółek............................ 18 IV. Prawo rynku kapitałowego................................... 23 2. Źródła prawa spółek....................................... 28 I. Akty prawa krajowego...................................... 28 II. Akty prawa wspólnotowego.................................. 32 III. Zwyczaje................................................. 36 IV. Dobre praktyki korporacyjne................................. 37 Rozdział II. Konstrukcja prawna spółki osobowej.................... 41 3. Istota i rodzaje spółek osobowych............................ 44 I. Pojęcie spółki osobowej..................................... 44 II. Charakter prawny spółki osobowej............................. 47 III. Rodzaje spółek osobowych................................... 52 IV. Postacie spółki cywilnej..................................... 53 4. Typy i formy ustrojowe spółek osobowych..................... 54 I. Typy spółek osobowych..................................... 54 II. Formy ustrojowe osobowej spółki handlowej.................... 57 5. Utworzenie i ustanie spółki osobowej......................... 58 I. Zawiązanie spółki.......................................... 58 II. Powstanie spółki........................................... 60 III. Rozwiązanie spółki......................................... 61 IV. Ustanie bytu prawnego spółki................................. 62 6. Struktura prawna spółki osobowej........................... 64 I. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne............................. 64 II. Uczestnicy spółki osobowej.................................. 65 III. Zagadnienia prawno-majątkowe............................... 69 IV. Zarządzanie, nadzór i kontrola w spółce......................... 71 7. Podmiotowość prawna osobowej spółki handlowej.............. 74 I. Przyznanie osobowym spółkom handlowym podmiotowości prawnej. 74 II. Podmiotowość a osobowość prawna podobieństwa i różnice prawne. 75 III. Zakres odpowiedniego stosowania do nieosobowych podmiotów prawa przepisów o osobach prawnych.......................... 78 IV. Kwestia przyznania podmiotowości prawnej osobowym spółkom handlowym w organizacji.................................... 79 8. Odpowiedzialność za zobowiązania........................... 80 I. Zagadnienia ogólne......................................... 80 II. Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce osobowej w organizacji. 81 III. Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce osobowej (właściwej).. 82 VII
VIII Spis treści Rozdział III. Umowa spółki....................................... 85 9. Pojęcie, charakter i funkcje umowy spółki..................... 87 I. Pojęcie umowy spółki....................................... 87 II. Charakter prawny umowy spółki.............................. 117 III. Funkcje umowy spółki...................................... 129 IV. Reguły wykładni umowy spółki handlowej...................... 140 10. Zawarcie umowy spółki (handlowej) a powstanie spółki......... 152 I. Uwagi ogólne............................................. 152 II. Etap przygotowujący zawarcie umowy spółki handlowej........... 152 III. Etap zawarcia umowy spółki handlowej......................... 162 IV. Etap rejestracji spółki....................................... 166 11. Kształtowanie praw i obowiązków stron umowy spółki (handlowej). 166 I. Metodologia analizy........................................ 166 II. Aksjologia i metoda regulacji prawa umów...................... 167 III. Aksjologia i metoda regulacji prawa spółek...................... 174 IV. Wnioski dla określenia metody kształtowania praw i obowiązków wspólników............................................... 176 12. Zmiana i rozwiązanie umowy spółki (handlowej)............... 181 I. Zmiana umowy spółki....................................... 181 II. Rozwiązanie umowy spółki.................................. 183 Rozdział IV. Instytucje wspólne prawa spółek....................... 191 13. Prowadzenie przedsiębiorstwa cel spółki..................... 195 I. Uwagi ogólne na temat pojęcia przedsiębiorstwa.................. 195 II. Przedmiot przedsiębiorstwa i przedmiot działalności spółki osobowej. 206 14. Członkostwo i prawo członkowskie wspólnika.................. 229 I. Członkostwo w spółce osobowej.............................. 229 II. Prawo członkowskie jako prawo podmiotowe.................... 230 15. Firma spółki osobowej..................................... 240 I. Uwagi wprowadzające...................................... 240 II. Rdzeń firmy spółki osobowej................................. 241 III. Dodatki obowiązkowe w firmie spółki osobowej.................. 255 IV. Dodatki dowolne w firmie spółki osobowej...................... 260 V. Problematyka skracania firmy. Wykładnia art. 43 5 4 KC........... 261 VI. Budowa skróconej wersji firmy spółki osobowej.................. 267 VII. Zasada ciągłości firmy spółki osobowej......................... 269 16. Prokura w spółkach osobowych.............................. 280 I. Uwagi wprowadzające...................................... 280 II. Ustanowienie i udzielenie prokury przez spółki osobowe........... 281 III. Zakres umocowania prokurenta spółki osobowej.................. 292 IV. Wygaśnięcie prokury........................................ 298 17. Zgłoszenie i wpis spółki do rejestru........................... 310 I. Zgłoszenie spółki do rejestru................................. 310 II. Wpis spółki osobowej do rejestru.............................. 323 Rozdział V. Odpowiedzialność cywilnoprawna w prawie spółek zagadnienia ogólne........................................ 335 18. Ogólna charakterystyka odpowiedzialności cywilnoprawnej...... 337 I. Uwagi ogólne............................................. 337 II. Istota odpowiedzialności cywilnoprawnej....................... 353 III. Funkcje odpowiedzialności cywilnoprawnej..................... 361 IV. Odpowiedzialność cywilnoprawna a zasady prawa cywilnego....... 365 19. Postacie odpowiedzialności cywilnoprawnej................... 368 I. Uwaga wstępna............................................ 368
II. Klasyfikacja odpowiedzialności cywilnoprawnej z punktu widzenia sposobu ponoszenia odpowiedzialności......................... 369 III. Klasyfikacja odpowiedzialności cywilnoprawnej z punktu widzenia relacji między podmiotem dotkniętym naruszeniem a podmiotem ponoszącym odpowiedzialność................................ 388 IV. Odpowiedzialność cywilnoprawna a przesłanki i zasady odpowiedzialności.......................................... 402 V. Zagadnienie odpowiedzialności wielopostaciowej i zbiegu odpowiedzialności.......................................... 409 Rozdział VI. Nadużycie formy spółki............................... 413 20. Uwagi wprowadzające..................................... 413 21. Treść pojęcia nadużycie formy spółki próba ujęcia generalnego. 416 22. Stany faktyczne klasyfikowane jako nadużycie formy spółki...... 421 I. Uwagi wprowadzające...................................... 421 II. Niemcy.................................................. 422 III. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej......................... 434 23. Problem przeniesienia konstrukcji nadużycia formy spółki na grunt prawa polskiego................................... 436 Rozdział VII. Spółki osobowe w prawie prywatnym międzynarodowym.. 445 24. Oznaczenie statutu personalnego spółki osobowej.............. 445 25. Przeniesienie siedziby spółki................................ 449 26. Zakres zastosowania statutu personalnego spółek osobowych..... 450 27. Dobra osobiste spółek osobowych............................ 455 28. Uczestnictwo w spółce i wykonywanie praw spółkowych......... 456 29. Zbywanie praw uczestnictwa................................ 461 Rozdział VIII. Spółka cywilna..................................... 463 30. Zagadnienia wstępne....................................... 474 I. Terminologia.............................................. 474 II. Ogólna charakterystyka spółki cywilnej......................... 475 III. Regulacja prawna.......................................... 476 IV. Funkcje gospodarcze i znaczenie.............................. 478 V. Uwagi historyczno-prawne................................... 481 VI. Uwagi prawno-porównawcze................................. 486 VII. Ewolucja instytucji spółki w prawie polskim w latach 1918 2000.... 501 31. Umowa spółki............................................ 512 I. Uwagi ogólne............................................. 512 II. Treść umowy.............................................. 512 III. Charakter prawny.......................................... 518 IV. Strony umowy............................................. 529 V. Zawarcie umowy........................................... 531 VI. Forma umowy............................................. 534 VII. Wykładnia umowy......................................... 537 VIII. Zmiana umowy............................................ 538 IX. Wadliwość umowy spółki.................................... 541 32. Istota spółki cywilnej...................................... 544 I. Uwagi ogólne............................................. 544 II. Pojęcie spółki............................................. 545 III. Struktura i charakter prawny stosunku spółki..................... 555 IV. Spółka jako organizacja i jednostka organizacyjna................ 560 V. Problem podmiotowości prawnej spółki cywilnej................. 563 VI. Spółka cywilna jako forma prowadzenia działalności gospodarczej... 568 VII. Status prawny spółki cywilnej w postępowaniu sądowym........... 573 IX
X VIII. Status prawny spółki cywilnej na tle prawa pracy i prawa publicznego wzmianka............................................... 579 IX. Spółka cywilna a podobne instytucje prawne..................... 582 33. Rodzaje i postacie spółki.................................... 589 I. Uwagi ogólne............................................. 589 II. Rodzaje.................................................. 591 III. Postacie.................................................. 599 34. Prawa i obowiązki wspólników.............................. 620 I. Uwagi ogólne............................................. 620 II. Klasyfikacja uprawnień i obowiązków wspólników................ 620 III. Prawa czysto majątkowe..................................... 623 IV. Prawa organizacyjne (korporacyjne)............................ 625 V. Obowiązki czysto majątkowe................................. 628 VI. Obowiązki organizacyjne (korporacyjne)........................ 629 VII. Zasady wykonywania praw i obowiązków członkowskich.......... 630 VIII. Zmiany składu osobowego spółki.............................. 631 35. Prowadzenie spraw i reprezentacja........................... 643 I. Prowadzenie spraw spółki.................................... 643 II. Reprezentacja spółki cywilnej................................ 650 36. Reżim majątkowy......................................... 662 I. Uwagi ogólne............................................. 662 II. Majątek spółki............................................. 662 III. Wkłady.................................................. 672 IV. Udział w zysku i stracie..................................... 678 37. Odpowiedzialność za zobowiązania........................... 683 I. Uwagi ogólne............................................. 683 II. Pojęcie zobowiązań spółki................................... 684 III. Rodzaje i powstanie zobowiązań spółki......................... 686 IV. Konstrukcja zobowiązań spółki............................... 691 V. Pojęcie i charakter prawny odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki...................................... 694 VI. Zakres odpowiedzialności i obrona dłużnika..................... 697 VII. Szczególne rodzaje odpowiedzialności.......................... 701 VIII. Realizacja odpowiedzialności w postępowaniu cywilnym........... 706 IX. Roszczenia regresowe....................................... 711 38. Rozwiązanie spółki........................................ 713 I. Uwagi ogólne............................................. 713 II. Przyczyny rozwiązania...................................... 715 III. Skutki rozwiązania......................................... 724 IV. Likwidacja spółki.......................................... 727 39. Przekształcenie spółki...................................... 733 I. Uwagi ogólne............................................. 733 II. Procedura przekształcenia.................................... 736 III. Skutki przekształcenia....................................... 742 Rozdział IX. Spółka jawna....................................... 749 40. Uwagi wprowadzające..................................... 752 I. Geneza spółki jawnej....................................... 752 II. Rola gospodarcza i zastosowania spółki jawnej................... 754 41. Umowa spółki jawnej: zagadnienia ogólne..................... 755 I. Definicja ustawowa i ogólna charakterystyka czynności prawnej..... 755 II. Porównanie z innymi spółkami osobowymi...................... 759 III. Forma czynności prawnej.................................... 763 IV. Odpowiedzialność wspólników spółki.......................... 764
42. Podmiotowość spółki jawnej................................ 768 I. Zdolność prawna w zakresie prawa materialnego................. 768 II. Zdolność procesowa........................................ 773 III. Firma.................................................... 775 43. Utworzenie spółki jawnej................................... 780 I. Wspólnicy................................................ 780 II. Pierwotne założenia spółki................................... 782 III. Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną.................. 787 IV. Utworzenie spółki z przedsiębiorcą jednoosobowym............... 790 V. Spółka jawna w organizacji.................................. 792 VI. Nieważność umowy. Wadliwość zawiązania spółki................ 795 44. Zmiana umowy i składu wspólników......................... 796 I. Uwagi wstępne............................................ 796 II. Przesłanki zmiany umowy................................... 797 III. Zmiana składu osobowego spółki.............................. 799 45. Prawa i obowiązki organizacyjne wspólników.................. 806 I. Uwagi wstępne............................................ 806 II. Prowadzenie spraw spółki.................................... 808 III. Prawo reprezentowania spółki................................ 814 IV. Prawo wspólnika do zasięgania informacji o sprawach spółki........ 819 V. Inne prawa i obowiązki o charakterze organizacyjnym............. 821 46. Prawa i obowiązki wspólnika o charakterze obligacyjno- -organizacyjnym.......................................... 822 I. Uwagi wstępne............................................ 822 II. Obowiązek wniesienia wkładów............................... 823 III. Udział w zyskach i stratach................................... 826 IV. Prawo do odsetek od udziału kapitałowego...................... 827 V. Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej oraz do udziału w majątku spółki w razie ustąpienia wspólnika............................ 828 47. Rozwiązanie, likwidacja i ustanie spółki....................... 830 I. Uwagi ogólne............................................. 830 II. Rozwiązanie spółki z mocy ustawy............................ 831 III. Rozwiązanie spółki w drodze oświadczenia woli.................. 832 IV. Ustanie spółki wskutek przekształcenia w inną spółkę handlową..... 833 V. Likwidacja spółki.......................................... 834 VI. Przebieg likwidacji......................................... 836 Rozdział X. Spółka partnerska.................................... 839 48. Ogólna charakterystyka spółki partnerskiej................... 840 I. Geneza spółki partnerskiej................................... 840 II. Prawne unormowanie spółki partnerskiej........................ 843 49. Określenie i treść umowy spółki partnerskiej.................. 845 50. Status prawny podmiotów uprawnionych do tworzenia spółek partnerskich.............................................. 847 51. Firma spółki partnerskiej................................... 848 52. Ukształtowanie odpowiedzialności w spółce partnerskiej......... 850 I. Zobowiązania zaciągnięte w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w spółce........................................... 850 II. Zobowiązania zaciągnięte w związku z prowadzeniem spraw spółki.. 858 III. Zobowiązania powstałe w wyniku popełnieniaczynu niedozwolonego. 861 IV. Modyfikacje zakresów odpowiedzialności....................... 864 V. Zagadnienia procesowe...................................... 878 53. Ukształtowanie stosunków wewnętrznych i zewnętrznych w spółce partnerskiej.............................................. 880 XI
XII Spis treści I. Prowadzenie spraw oraz reprezentacja spółki partnerskiej........... 880 II. Zarząd spółki partnerskiej.................................... 882 54. Rozwiązanie spółki........................................ 885 Rozdział XI. Spółka komandytowa................................. 887 55. Natura spółki komandytowej................................ 892 I. Natura gospodarcza spółki komandytowej....................... 892 II. Natura prawna spółki komandytowej........................... 894 56. Odmiany (podtypy) spółki komandytowej..................... 897 I. Model klasyczny a nietypowe spółki komandytowe............... 897 II. Spółka komandytowa, której komplementariuszem jest osoba prawna. 899 57. Zastosowanie spółki komandytowej w praktyce................ 900 58. Źródła regulacji prawnej spółki komandytowej................ 901 I. Miejsce i sposób regulacji prawnej............................. 901 II. Ogólna norma odsyłająca.................................... 902 III. Stosowanie pozostałych przepisów Kodeksu spółek handlowych..... 903 IV. Stosowanie przepisów ustrojowych występujących poza Kodeksem spółek handlowych......................................... 903 59. Wspólnicy................................................ 904 I. Rodzaje, liczba i charakter prawny wspólników.................. 904 II. Wspólnicy posiadający status komplementariusza................. 905 III. Wspólnicy posiadający status komandytariusza................... 909 60. Sposoby powstania spółki komandytowej...................... 911 I. Sposób podstawowy........................................ 911 II. Inne sposoby.............................................. 911 61. Umowa spółki komandytowej............................... 912 I. Forma umowy spółki....................................... 912 II. Treść umowy spółki........................................ 913 62. Rejestracja spółki komandytowej............................ 917 I. Charakter prawny wpisu..................................... 917 II. Treść wpisu............................................... 917 III. Zmiany treści wpisu........................................ 918 IV. Zgłoszenie spółki komandytowej do rejestru, ogłoszenie wpisu...... 918 63. Spółka komandytowa w stadium organizacji................... 919 I. Pojęcie i znaczenie spółki komandytowej w organizacji............ 919 II. Charakter prawny spółki komandytowej w organizacji............. 919 III. Zagadnienia pozostałe....................................... 921 64. Pojęcie i charakter prawny majątku spółki komandytowej....... 921 I. Odrębność majątku spółki od majątku osobistego wspólników....... 921 II. Kapitał podstawowy a inne kapitały własne spółki komandytowej.... 922 65. Udział wspólnika w spółce komandytowej..................... 922 I. Pojęcie udziału wspólnika.................................... 922 II. Udział kapitałowy w spółce komandytowej...................... 923 III. Udział w zyskach i stratach spółki............................. 923 IV. Przeniesienie udziału w spółce komandytowej.................... 925 66. Wkład wspólnika do spółki komandytowej.................... 925 I. Różny charakter wkładów wspólników......................... 925 II. Wkład komandytariusza..................................... 926 III. Wkład komplementariusza................................... 928 IV. Wniesienie wkładu do spółki komandytowej..................... 928 67. Zasady ustrojowe prowadzenia spraw i reprezentacji spółki komandytowej............................................ 931 I. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki komandytowej a prawa i obowiązki jej wspólników.................................. 931
II. Ochrona interesu komandytariuszy w zakresie prowadzenia spraw i reprezentacji spółki komandytowej........................... 933 III. Model silnego i słabego komandytariusza w zakresie prowadzenia spraw spółki.............................................. 934 68. Reprezentacja spółki komandytowej.......................... 935 I. Reprezentacja spółki przez komplementariuszy (reguła)............ 935 II. Reprezentacja spółki przez komandytariusza na zasadzie pełnomocnictwa (wyjątek)................................... 938 69. Prowadzenie spraw spółki komandytowej przez komplementariuszy........................................ 940 I. Prawo i obowiązek komplementariuszy prowadzenia spraw spółki.... 940 II. Powierzenie prowadzenia spraw spółki wybranym komplementariuszom....................................... 942 III. Pozbawienie wybranych komplementariuszy prawa prowadzenia spraw spółki.............................................. 943 IV. Sposób prowadzenia spraw spółki przez kilku komplementariuszy.... 944 70. Uprawnienia kontrolne i nadzorcze komandytariuszy........... 945 I. Prawo do informacji o spółce................................. 945 II. Prawo weta w sprawach przekraczających zakres zwykłych spraw spółki.................................................... 946 71. Odpowiedzialność na etapie powstawania spółki komandytowej.. 947 I. Odpowiedzialność osób działających w imieniu spółki w organizacji.. 947 II. Odpowiedzialność za niedojście do skutku spółki komandytowej..... 948 72. Odpowiedzialność na etapie funkcjonowania spółki komandytowej. 949 I. Odpowiedzialność spółki komandytowej wobec osób trzecich....... 949 II. Odpowiedzialność komplementariusza wobec osób trzecich za zobowiązania spółki...................................... 950 III. Odpowiedzialność komandytariusza wobec osób trzecich za zobowiązania spółki...................................... 951 IV. Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza i komplementariusza) wobec spółki i wspólników................................... 956 73. Wystąpienie wspólnika ze spółki komandytowej................ 958 I. Wspólna regulacja prawna wystąpienia komplementariusza oraz komandytariusza ze spółki................................... 958 II. Sposoby wystąpienia wspólnika ze spółki....................... 958 III. Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika................................................ 959 IV. Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę.... 961 74. Ustanie spółki komandytowej............................... 962 I. Rozwiązanie spółki komandytowej............................ 962 II. Likwidacja spółki komandytowej (odesłanie).................... 966 Rozdział XII. Spółka komandytowo-akcyjna........................ 967 75. Istota spółki komandytowo-akcyjnej......................... 973 I. Natura spółki komandytowo-akcyjnej.......................... 973 II. Miejsce spółki komandytowo-akcyjnej w systemie prawa spółek..... 978 III. Zastosowanie spółki komandytowo-akcyjnej..................... 986 IV. Źródła regulacji prawnej spółki komandytowo-akcyjnej............ 989 76. Powstanie spółki komandytowo-akcyjnej...................... 995 I. Wspólnicy................................................ 995 II. Sposoby powstania spółki komandytowo-akcyjnej................ 1002 III. Statut spółki komandytowo-akcyjnej........................... 1006 IV. Rejestracja spółki komandytowo-akcyjnej....................... 1012 V. Spółka komandytowo-akcyjna w organizacji..................... 1014 XIII
77. Majątek spółki komandytowo-akcyjnej....................... 1015 I. Pojęcie i charakter prawny majątku spółki komandytowo-akcyjnej... 1015 II. Udział wspólnika w spółce komandytowo-akcyjnej................ 1018 III. Wkład wspólnika do spółki komandytowo-akcyjnej............... 1022 78. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki komandytowo-akcyjnej.. 1027 I. Prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja, jako prawo i obowiązek komplementariusza, a także kompetencja organu spółki komandytowo-akcyjnej...................................... 1027 II. Reprezentacja spółki komandytowo-akcyjnej.................... 1030 III. Prowadzenie spraw spółki komandytowo-akcyjnej przez komplementariuszy......................................... 1036 IV. Rada nadzorcza i czynności nadzorczew spółce komandytowo-akcyjnej. 1044 V. Walne zgromadzenie spółki komandytowo-akcyjnej............... 1050 79. Odpowiedzialność spółki i wspólników........................ 1059 I. Odpowiedzialność na etapie powstawania spółki komandytowo- -akcyjnej................................................. 1059 II. Odpowiedzialność na etapie funkcjonowaniaspółki komandytowo- -akcyjnej................................................. 1061 80. Wystąpienie wspólnika ze spółki oraz ustanie spółki komandytowo- -akcyjnej................................................. 1069 I. Wystąpienie wspólnika ze spółki komandytowo-akcyjnej........... 1069 II. Ustanie spółki komandytowo-akcyjnej.......................... 1070 Indeks rzeczowy................................................ 1081 XIV